Literature examples of 'жана' in Kyrgyz language
» Aytam jana: «Jürögüm çın berilgen Çındık sözün kızganboonu elimden, Kalıstıktı urmat kıluu adatın Üyröngömün, üyrönömün Leninden!
Köründü jana dagı Odessanın Körkkö bay teatrı şamday janıp.
— Kıtaylar, Angliçandar jana da köp.
» Айтам жана: «Жүрөгүм чын берилген Чындык сөзүн кызганбоону элимден, Калыстыкты урмат кылуу адатын Үйрөнгөмүн, үйрөнөмүн Ленинден!
Көрүндү жана дагы Одессанын Көрккө бай театры шамдай жанып.
— Кытайлар, Англичандар жана да көп.
Eç bir şamal kozgoy albayt, Jıgalbayt jana küçtüü boroon.
Julalbayt jana ısık çalbayt, Turuktuumun tüptüü toodon!
Эч бир шамал козгой албайт, Жыгалбайт жана күчтүү бороон.
Жулалбайт жана ысык чалбайт, Туруктуумун түптүү тоодон!
Koljazma uruş uçurundagı el turmuşun çagıldırgan (132 bet) ırlar, kat jana avtordun özünö taandık «Ömür küröşü» (84 bet) çıgarmasınan turat.
Ar bir ırdın eesi konkrettüü adam, demek adabiy körkömdöö jana oydon koşumçaloo deerlik jok.
«JOLBORS TERİSİN KİYGEN BAATIR» BAYaNI Dasıkkan adabiyatçılar menen talanttuu kotormoçulardın dalay sınınan, altımış beş miñden aşık okurman baamınan ötkön jana köptögön kalemgerlerdin söz önörün örkündötüügö öbölgö tüzgön Şota Rustavelinin aytıluu dastanı Alıkul Osmonovdun erkin kotormosunda 66 jıl içinde altı iret basılganı adabiyattagı özgöçö okuya.
«Mamleket Basması» dep aylanta jazılgan jazuu içine çıgıp kelatkan kün, toolor jana alçaktagan at minip turgan ak kalpakçan kişinin sürötü, sol jagın badıraygan buuday başı, on jagın kuş kanatı iymekey tarta kurçap turgan aylampa tekçe üstündögü kitep mukabası menen bir bütündükkö şirelişip, entamgalık taasirge jetip turat.
Osmonovdun kotormoçu avtor jana redaktor katarı katışı bardıgın, birok den-sooluguna baylanıştuu ekinçisine kançalık deñgeelde katışkanın adabiy tarıhta eske alış zarıl.
*** Uluu akındın çıgarmaçılık jolun jana kim ekendigin tolkutup jazuu kıyın, tömönküçö gana bir-eki ooz söz jazuunu ılayık taptım.
Kiyinki kitepterinde kotormoçu avtordun algı sözü berilbeyt da, adatka aylanıp kalgan «Basmadan» degen kiriş makalada Şota Rustaveli jana anın uşul çıgarması tuuralu bayandalat.
Z/HII 1944 Koysarı «Miñ ukkandan bir körgön» Degendey ele uluu, taza, nukura jana ıybaa mahabat jönündögü bul dastanga syujettik süröttör da ar kıl tüstö, ıkmada tartılgan.
Aytmakçı, eki zalkardın kırgız kıyırın aralay çaap baratkanın çagıldırgan grafikalık emgek kinorejisser jana hudojnik S.
Alardın avtorloru sovettik jana aga çeyinki mezgilde jaşagan başka el öküldörü.
Колжазма уруш учурундагы эл турмушун чагылдырган (132 бет) ырлар, кат жана автордун өзүнө таандык «Өмүр күрөшү» (84 бет) чыгармасынан турат.
Ар бир ырдын ээси конкреттүү адам, демек адабий көркөмдөө жана ойдон кошумчалоо дээрлик жок.
«ЖОЛБОРС ТЕРИСИН КИЙГЕН БААТЫР» БАЯНЫ Дасыккан адабиятчылар менен таланттуу котормочулардын далай сынынан, алтымыш беш миңден ашык окурман баамынан өткөн жана көптөгөн калемгерлердин сөз өнөрүн өркүндөтүүгө өбөлгө түзгөн Шота Руставелинин айтылуу дастаны Алыкул Осмоновдун эркин котормосунда 66 жыл ичинде алты ирет басылганы адабияттагы өзгөчө окуя.
«Мамлекет Басмасы» деп айланта жазылган жазуу ичине чыгып келаткан күн, тоолор жана алчактаган ат минип турган ак калпакчан кишинин сүрөтү, сол жагын бадырайган буудай башы, он жагын куш канаты иймекей тарта курчап турган айлампа текче үстүндөгү китеп мукабасы менен бир бүтүндүккө ширелишип, энтамгалык таасирге жетип турат.
Осмоновдун котормочу автор жана редактор катары катышы бардыгын, бирок ден-соолугуна байланыштуу экинчисине канчалык деңгээлде катышканын адабий тарыхта эске алыш зарыл.
*** Улуу акындын чыгармачылык жолун жана ким экендигин толкутуп жазуу кыйын, төмөнкүчө гана бир-эки ооз сөз жазууну ылайык таптым.
Кийинки китептеринде котормочу автордун алгы сөзү берилбейт да, адатка айланып калган «Басмадан» деген кириш макалада Шота Руставели жана анын ушул чыгармасы тууралу баяндалат.
З/ХII 1944 Койсары «Миң уккандан бир көргөн» Дегендей эле улуу, таза, нукура жана ыйбаа махабат жөнүндөгү бул дастанга сюжеттик сүрөттөр да ар кыл түстө, ыкмада тартылган.
Айтмакчы, эки залкардын кыргыз кыйырын аралай чаап баратканын чагылдырган графикалык эмгек кинорежиссер жана художник С.
Алардын авторлору советтик жана ага чейинки мезгилде жашаган башка эл өкүлдөрү.
Jaman işke baatır jana balbanbız Oşonduktan adam atın alganbız.
Жаман ишке баатыр жана балбанбыз Ошондуктан адам атын алганбыз.
EMGEKTİ SÜY Tınçtık kerek, nan, suu jana abaday Birok anı ornotçu kim jadabay?
ЭМГЕКТИ СҮЙ Тынчтык керек, нан, суу жана абадай Бирок аны орнотчу ким жадабай?
kırgızınan jantay urugunan İtiybas, Koytiybes, soltodon deydi Şapak degen baatırları baştık 80100 kişi kazaktın çer tokoyluu jana kıştın altı ay jep tursa da, çöbün tügötpögön jerge barıp, 34 atın kaltırıp, kalgan attarın bütkül soyup, kıştın altı ayı etti jep, terilerin kayış nokto, jügön, kuyuşkan boo kılıp, saba, çanaç jasap da dayardap alışıp, özdörü kamıştan, jıgaçtan üy jasap alışkan.
34 attarına 34 kişi minip barıp, orto çañdan neçe jüzdöp, miñdegen tubar beelerdi alıp kelişip, koşun tartıp, birden-birden minip, miñdegen booz beeni aydaşıp, bayagı ötüp ketken aldıñkı çañga kelip, andan tuu bee tukur at jana umaları kalpaktay bolgon sarı taman, üstünö çımın konbogon kelişimdüü attardı tandap minişip, bir kançasın aydap jönögön.
Bul mal kazaktın subay beeleri jana attarı jana tubar beeleri bolup, subayın minip, booz beeleri joldo turganda kımız kılıp, bir jerge konup, bir jerge örgüp, jay jürüp, artınan kuugun sürgün jok el jayloogo kark çıkkanda eline kelip koşulup turgan.
Emne sebepten sazga tiye salıngan degen suroogo menin pikirim bul: 1) Kaysı jerde bolso da, eski şaarlar bir jagınan biyik kaşat, jar jana uluu suunu paanalap, bir tarapta sazga tayö ornogon.
Mınday suu jürgüzülgöndügü birinçide "joonun kaptap kirmegine, ekinçiden uuru karakçılardın jürmögünö ötö oorduk keltirgen; 3) Joo körbös üçün jerdin aldı menen kazıp barıp, sazdan suu alıp, fantan menen agızıp, talaanın içinen kuduktar çıgargan; 4) Sazdak jer tıgılma, batkak, ar kaysı jeri kara suunun orguştap çıkkan bulakça çabırluu, jekendüü, kamıştuu bolgonduktan joonun çabuul koyup kirgenine çoñ toskoolduk bergen; 5) Sazdak jerden çım köñ, karagan, badal, tokoyunan otun jana başka keregin algan; 6) Sazdın çöbü boz kıroogo jete kubarbastan kök boyunça turup, mal bagıp östürüügö artıkça ıylayıktuu bolgonduktan jana söz çöbü eç tügönböstön kançalık köp mal ottoso da, kaytadan ösüp turgandıgınan; 7) Sazdın jakın jerinen jer kazıp, koşo ornotup, joodon bekemdenip turuuna ılayık bolbogonduktan; 8) Sazdak jerde salmoorgo salıp, kalaaga ata turgan taştın jok bolgondugunan.
Üyür Maraldın kün çıgışında jana Orlovka kıştagının kün çıgışında Kara joldun üstündö 200 sarjançalık jerde Ak Döbö törtkülü bar.
Sebep, Nam kelgenden Talas basıp, jana Sırttan Kara Balta aşıp kele turgan joldun nugu jana Taşkenden kelgen joldun üstü bolup, suusuz çöl jerge salgan.
Namangenden jana Sırttan jayıkışı birdey aşa turgan belder Kara-Balta menen Merkinin aşuusu.
Bular Ak Döbönün öpkö tuşunda jana Karakol basıp kelgen joldun tutumudagı Kara Baltanı aşarda Merkenin aşuularına tuş Talastın başı.
Mından altı çakırımçalık kün batışında jana Sokuluk dungandarının kün batışında kara joldun aldında bir çakırımçalık jerde çoñ törtkül bar.
кыргызынан жантай уругунан Итийбас, Койтийбес, солтодон дейди Шапак деген баатырлары баштык 80100 киши казактын чер токойлуу жана кыштын алты ай жеп турса да, чөбүн түгөтпөгөн жерге барып, 34 атын калтырып, калган аттарын бүткүл союп, кыштын алты айы этти жеп, терилерин кайыш нокто, жүгөн, куюшкан боо кылып, саба, чанач жасап да даярдап алышып, өздөрү камыштан, жыгачтан үй жасап алышкан.
34 аттарына 34 киши минип барып, орто чаңдан нече жүздөп, миңдеген тубар бээлерди алып келишип, кошун тартып, бирден-бирден минип, миңдеген бооз бээни айдашып, баягы өтүп кеткен алдыңкы чаңга келип, андан туу бээ тукур ат жана умалары калпактай болгон сары таман, үстүнө чымын конбогон келишимдүү аттарды тандап минишип, бир канчасын айдап жөнөгөн.
Бул мал казактын субай бээлери жана аттары жана тубар бээлери болуп, субайын минип, бооз бээлери жолдо турганда кымыз кылып, бир жерге конуп, бир жерге өргүп, жай жүрүп, артынан куугун сүргүн жок эл жайлоого карк чыкканда элине келип кошулуп турган.
Эмне себептен сазга тийе салынган деген суроого менин пикирим бул: 1) Кайсы жерде болсо да, эски шаарлар бир жагынан бийик кашат, жар жана улуу сууну пааналап, бир тарапта сазга таё орногон.
Мындай суу жүргүзүлгөндүгү биринчиде "жоонун каптап кирмегине, экинчиден ууру каракчылардын жүрмөгүнө өтө оордук келтирген; 3) Жоо көрбөс үчүн жердин алды менен казып барып, саздан суу алып, фантан менен агызып, талаанын ичинен кудуктар чыгарган; 4) Саздак жер тыгылма, баткак, ар кайсы жери кара суунун оргуштап чыккан булакча чабырлуу, жекендүү, камыштуу болгондуктан жоонун чабуул коюп киргенине чоң тоскоолдук берген; 5) Саздак жерден чым көң, караган, бадал, токоюнан отун жана башка керегин алган; 6) Саздын чөбү боз кыроого жете кубарбастан көк боюнча туруп, мал багып өстүрүүгө артыкча ыйлайыктуу болгондуктан жана сөз чөбү эч түгөнбөстөн канчалык көп мал оттосо да, кайтадан өсүп тургандыгынан; 7) Саздын жакын жеринен жер казып, кошо орнотуп, жоодон бекемденип турууна ылайык болбогондуктан; 8) Саздак жерде салмоорго салып, калаага ата турган таштын жок болгондугунан.
Үйүр Маралдын күн чыгышында жана Орловка кыштагынын күн чыгышында Кара жолдун үстүндө 200 саржанчалык жерде Ак Дөбө төрткүлү бар.
Себеп, Нам келгенден Талас басып, жана Сырттан Кара Балта ашып келе турган жолдун нугу жана Ташкенден келген жолдун үстү болуп, суусуз чөл жерге салган.
Намангенден жана Сырттан жайыкышы бирдей аша турган белдер Кара-Балта менен Меркинин ашуусу.
Булар Ак Дөбөнүн өпкө тушунда жана Каракол басып келген жолдун тутумудагы Кара Балтаны ашарда Меркенин ашууларына туш Таластын башы.
Мындан алты чакырымчалык күн батышында жана Сокулук дунгандарынын күн батышында кара жолдун алдында бир чакырымчалык жерде чоң төрткүл бар.
Öz uçurunda İbn Sina da allegoriyalık çıgarmalardı («Haye İbn Ekzane», «Salaman jana Absal» j.
Jusup da İbn Dina sımal hudojnik jana oyçulduk — eki önördü teñ tizgindep, poeziyanın kördöm karajattarı arkıluu tataal filosofiyalık maselelerdi tuundurgan.
Bul baştalmalar özgörböyt, biri-birine aylanıp ketpeyt, tek gana tutumdaşıp makro jana mikro aalam-düynönü jaratışat.
Düynö tüzülüştün modeli (sölökötü) jalpı-jonunan eki düynönün (makro jana mikro) karım-katnaşınan turat.
Koomduk turmuşta tört baştalmanın-maañisi zor, taktap aytkanda sotsialdık çöyrö da negiz-baştalma katarı baalangan tört kasietten — Adildik, Es-akıl, Bakıt jana Tokpeyildikten turat.
Aalam, Koom, Adam üç birdiginin karım-katnaşı tört elementtin jana tört etikalık baştalmanın jalpılıgı menen tüşündürülöt.
Tabdat taanuu ilimder tarmagında «Adamzat — Jer — Aalam» sisteması özgöçö maselege aylangan azırkı uçurda Künçıgış oyçuldarının makro jana mikro düynönün je kosmos menen koomdun (adam) birimdigi jönündögü oytolgooloru ayrıkça çoñ maanige ee bolup olturat.
Kanday gana kubuluş bolbosun, egerde al adın ala anıktalsa, anda anı okup-üyrönüünün kajeti jok, antkeni çöyrödögü bardık nerseler kudurettüü küç tarabınan jaralgan jana alardı özgörtüü mümkün emes.
Bir karaganda alardın mınday oyu bardıgın, aalamdı jana andagı kubuluştardı jandandırıp turgan bir gana ruh bar, al tübölük belgilüü diniy dogma menen ündöş, okşoş sezilet.
Oyçuldar jeke adamdın şıbagasına bütkön akıl-es menen jalpı adamzatka tieşelüü akıl-es jönündö, alardın karım-katnaşı tuuraluu oy jügürtüşüp, adam balasının jan düynösü jana ölüm jönündögü tataal maseleni öz aldınça çeçişet.
Өз учурунда Ибн Сина да аллегориялык чыгармаларды («Хайе Ибн Екзане», «Саламан жана Абсал» ж.
Жусуп да Ибн Дина сымал художник жана ойчулдук — эки өнөрдү тең тизгиндеп, поэзиянын көрдөм каражаттары аркылуу татаал философиялык маселелерди туундурган.
Бул башталмалар өзгөрбөйт, бири-бирине айланып кетпейт, тек гана тутумдашып макро жана микро аалам-дүйнөнү жаратышат.
Дүйнө түзүлүштүн модели (сөлөкөтү) жалпы-жонунан эки дүйнөнүн (макро жана микро) карым-катнашынан турат.
Коомдук турмушта төрт башталманын-мааңиси зор, тактап айтканда социалдык чөйрө да негиз-башталма катары бааланган төрт касиеттен — Адилдик, Эс-акыл, Бакыт жана Токпейилдиктен турат.
Аалам, Коом, Адам үч бирдигинин карым-катнашы төрт элементтин жана төрт этикалык башталманын жалпылыгы менен түшүндүрүлөт.
Табдат таануу илимдер тармагында «Адамзат — Жер — Аалам» системасы өзгөчө маселеге айланган азыркы учурда Күнчыгыш ойчулдарынын макро жана микро дүйнөнүн же космос менен коомдун (адам) биримдиги жөнүндөгү ойтолгоолору айрыкча чоң мааниге ээ болуп олтурат.
Кандай гана кубулуш болбосун, эгерде ал адын ала аныкталса, анда аны окуп-үйрөнүүнүн кажети жок, анткени чөйрөдөгү бардык нерселер кудуреттүү күч тарабынан жаралган жана аларды өзгөртүү мүмкүн эмес.
Бир караганда алардын мындай ою бардыгын, ааламды жана андагы кубулуштарды жандандырып турган бир гана рух бар, ал түбөлүк белгилүү диний догма менен үндөш, окшош сезилет.
Ойчулдар жеке адамдын шыбагасына бүткөн акыл-эс менен жалпы адамзатка тиешелүү акыл-эс жөнүндө, алардын карым-катнашы тууралуу ой жүгүртүшүп, адам баласынын жан дүйнөсү жана өлүм жөнүндөгү татаал маселени өз алдынча чечишет.
Bala: «Menden kaytpasa, kudaydan kaytsın» dep, ayalga bir sıyra kiyim jana bir aylık ookatın berip, joluna kaytardı.
Silerdi men saktap kalayın, birok, ekinçi bul kandın kazınasınan jana aylınan bir japırık çamındı dagı uurdabagıla, kandın kazınasınan uurdagan buyumga kol tiygizbesten, özüñör suunun arı jagına ötüp, bul elden ketkile.
Siz barıp bir kötörüp otun alıñız da, bazarga alıp barıp satıp, kelişinçe un jana bir-eki tatım tuz alıp keliñiz» deyt.
Jigittin esen çıgıp jana alardı suu menen kamsız kılgandıgına ötö ıraazı bolgonduktan, al jüz töölüü kerbender ortodon üç töönü jüktörü menen jigitke berişet.
Бала: «Менден кайтпаса, кудайдан кайтсын» деп, аялга бир сыйра кийим жана бир айлык оокатын берип, жолуна кайтарды.
Силерди мен сактап калайын, бирок, экинчи бул кандын казынасынан жана айлынан бир жапырык чамынды дагы уурдабагыла, кандын казынасынан уурдаган буюмга кол тийгизбестен, өзүңөр суунун ары жагына өтүп, бул элден кеткиле.
Сиз барып бир көтөрүп отун алыңыз да, базарга алып барып сатып, келишинче ун жана бир-эки татым туз алып келиңиз» дейт.
Жигиттин эсен чыгып жана аларды суу менен камсыз кылгандыгына өтө ыраазы болгондуктан, ал жүз төөлүү кербендер ортодон үч төөнү жүктөрү менен жигитке беришет.
– Bir ele akınga bagıştalıp ötkörülgön mınday festivaldı men Angliyadan körö elekmin jana körböstürmün.
Şaardagı jana özgöçö uşul ayıldagı tañ-tamaşanı körüp turup, Alıkul tübölük jaş boydon kalarına dagı bir iret ınandım.
Uolter Mey jana anın baybiçesi Lyudmila Serostanova bolup at çabış, kız kuumay oyundarının şañına bölönüp turganda Kalinin kolhozundagı mekteptin anglis til mugalimi Dogdurbek Jekşenov baştagan toy eeleri janıbızga toptolo janduu maek baştalıp, kaz-katar tigilgen boz üylördün birinde ulandı.
Angliyanın SSSRge uruş uçurunda körsötkön jardamına ıraazılık bildirüü üçün soguş jana emgek ardageri, Çaldıbar ayıl turgunu Junuşaliev Düyşeke aksakal atayın izdep keliptir.
Uolter Mey akındın muzeyine kotormolorunun kol jazmasın tapşırdı jana uşul saparı, Alıkul tuuraluu atayın makala jazıp, «Moskovskie novosti» gazetasına jarıyalay turgandıgın aytıp ketti.
Akın jana kotormoçu katarı Uolterge köp jardamdaşkan Lyudmila Serostanovna maegibizdi tömönküdöy kebi menen jıyıntıktadı: –Men kırgızdardın bayırkı turagı Miñsuuda (Minusinsk) törölgöm, al emi kızım Tatyana bolso, 1975-jıldan beri kırgız kelini.
Düynö elderinin eki jüzdön aşık çıgarmaları jana beş eposun anglis tiline kotorgon.
Anın kalemine kırgız akındarının antologiyası, Alıkul Osmonovdun tandalmaları jana «Manas» eposu da taandık.
Epostun eki tomu jana «Çoñ kazat» özünçö kitep bolup çıgarıldı.
1996) «MANAS», ÜRKÜN JANA ALIKUL Kırgız adabiyatının aksakalı Tügölbay Sıdıkbeovdun tuulgan kününö karata 1996-jılı 15-mayda üyünö barıp, kuttuk aytıp, belek katarı özünün kurbaldaşı Alıkul Osmonovdun kırgız-anglis tilderinde jarık körgön «Köl tolkunu» ır jıynagın tartuulap, añgeme dükön kurduk.
– Бир эле акынга багышталып өткөрүлгөн мындай фестивалды мен Англиядан көрө элекмин жана көрбөстүрмүн.
Шаардагы жана өзгөчө ушул айылдагы таң-тамашаны көрүп туруп, Алыкул түбөлүк жаш бойдон каларына дагы бир ирет ынандым.
Уолтер Мэй жана анын байбичеси Людмила Серостанова болуп ат чабыш, кыз куумай оюндарынын шаңына бөлөнүп турганда Калинин колхозундагы мектептин англис тил мугалими Догдурбек Жекшенов баштаган той ээлери жаныбызга топтоло жандуу маек башталып, каз-катар тигилген боз үйлөрдүн биринде уланды.
Англиянын СССРге уруш учурунда көрсөткөн жардамына ыраазылык билдирүү үчүн согуш жана эмгек ардагери, Чалдыбар айыл тургуну Жунушалиев Дүйшеке аксакал атайын издеп келиптир.
Уолтер Мэй акындын музейине котормолорунун кол жазмасын тапшырды жана ушул сапары, Алыкул тууралуу атайын макала жазып, «Московские новости» газетасына жарыялай тургандыгын айтып кетти.
Акын жана котормочу катары Уолтерге көп жардамдашкан Людмила Серостановна маегибизди төмөнкүдөй кеби менен жыйынтыктады: –Мен кыргыздардын байыркы турагы Миңсууда (Минусинск) төрөлгөм, ал эми кызым Татьяна болсо, 1975-жылдан бери кыргыз келини.
Дүйнө элдеринин эки жүздөн ашык чыгармалары жана беш эпосун англис тилине которгон.
Анын калемине кыргыз акындарынын антологиясы, Алыкул Осмоновдун тандалмалары жана «Манас» эпосу да таандык.
Эпостун эки тому жана «Чоң казат» өзүнчө китеп болуп чыгарылды.
1996) «МАНАС», ҮРКҮН ЖАНА АЛЫКУЛ Кыргыз адабиятынын аксакалы Түгөлбай Сыдыкбеовдун туулган күнүнө карата 1996-жылы 15-майда үйүнө барып, куттук айтып, белек катары өзүнүн курбалдашы Алыкул Осмоновдун кыргыз-англис тилдеринде жарык көргөн «Көл толкуну» ыр жыйнагын тартуулап, аңгеме дүкөн курдук.
SEN JANA MEN Men janıñda olturam, Jaldırap saga kol sunam.
Bizge tartkan türkün tamak jer jaynayt, Jana asılgan çoñ kazanda et kaynayt.
СЕН ЖАНА МЕН Мен жаныңда олтурам, Жалдырап сага кол сунам.
Бизге тарткан түркүн тамак жер жайнайт, Жана асылган чоң казанда эт кайнайт.