Söygänem — «Kurkak Kuyan»

(hikäyä)
Zarif hatını Saniyäneñ «Kurkak kuyan» digän danı avılga gına tügel, böten rayonga taralgandır, möğaen. Zarif üze moña inde küptän künekkän, ällä Saniyäsen bik yaratkangamı, hatın-kızda bula torgan andıy gına citeşsezleklär «güzäl zatlar»ıbıznı tagın da serleräk, mölayımräk itä digän karaşka çın küñelennän ışanıp yörgän mäle.
Yeget-kız çagında da Saniyäneñ säyer ğadätläre arkasında aña ällä nikadär matur mizgellär kiçerergä turı kilde. Hoday rähmäte belän, ya berär kaz kañgıldap kuya, ya çıbık-mazar sıngan tavış işetelä dä, kurkuınnan Zarifnıñ koçagına tagın da nıgrak sıyına ide Saniyä. Başka yegetlärneñ borın töbendä kapka-koymalar şartlap yabılganda da, Zarif söygänen öyläre işegenä ük ozatıp kuya ide. Kurkak kuyanı döm karañgı işek aldı buylap, kapkadan öygä qadär aranı ni yöräge citep yalgızı ütsen di! Bu sıyfatnıñ üzenä kürä faydalı yakları da şaktıy bulıp çıktı. Forsattan faydalanıp, can söygäneñne şunda ber «päp» itep tä almagaç, yeget iseme kütärep, kızlar ozatıp yörüeñnän ni fätua ?
Menä şul. Öyläneşep bergä yäşi başlagaç, Saniyäneñ tagın başka yakları da açıklandı: bazga bäräñgegä dip töşkän qaderle hatının kullarına kütärep menärgä turı kilde aña. Ällä baka, ällä tıçkan kürengänme şunda küzenä, kıskası, kurkudan der-der kaltırangan Saniyäse yartı säğattän soñ gına totlıgudan tuktadı. Koş-kort aşatırga ketäklekkä kerü, sıyır savarga abzarga çıgu kebek köndälek eşlärne dä bergä-bergä parlap başkarırga künegep kitte alar.
Söygäneñneñ üzeñneke genä buluın toyu gorurlıgı yänäşäsendä mondıy gına vak-töyäk mäşäqätlärne kem isäpläp torsın di! Zarif ber ayga suzılgan komandirovkalarga da tınıç küñel belän rähätlänep çıgıp kitä ala häzer, çönki belep tora, Kurkak kuyanı üze genä tön ütkärergä şürläp, kürşe Bibiäsma tütäyne kunarga çakıraçak.
Ä Bibiäsma tüti-i-i-i-i!.. Här avılnıñ bula bit inde şundıy «ayaklı barometrı!» Ul barında, ällä nitkän «ohranalarıñ», «importnıy signalizatsiyäläreñ» dä ber çittä torsın. «Otçet»nı da karçık bik tögäl häm «kompaktno» citkerä belä:
— İ-i-i, Zarifkayım! Sindäy bähetle berär ir zatı bar mikän bu dönyalarda! Ul Saniyäñneñ sine sagınıp kötüläre! «Zarifkayım kaytkaç, monı peşeräm, tegeneñ belän sıylıym», dip äzerlänüläre... Ul anıñ karañgıda yalgızı gına işek aldına çıgarga kurkuları... (Bibiäsma tüti ketkeldäp kölep kuya). Bergä-bergä mal-tuar karagan çaklarıgıznı kuanıp iskä aluları ...
Tütiyebez änä şulay kitä tezep, kitä tezep, ä Zarif isä, Saniyäsenä bulgan mähäbbäteneñ tagın da üsä baruına kuanıp, anıñ belän ütkäräçäk rähät minutlarnı uylap qanäğat yılmaya birä ...
... Ämma dä läkin tormışnıñ ber üzençälekle yagına Zarif haman da iyäläşep citä almadı: Saniyäse üleplär munça yarata ide!
— İke kulıña ike pinnekne totıp, sigez rät läükägä menep çabınmagaç, munça kerü bulamıni ul! — dip kenä cibärä Kurkak kuyan.
«Ya, şunnan ni?» — diyärsez. Böten hikmät tä şunda şul menä! Dönyada munça kerüne cene söymägän ike keşe bula kalsa, anıñ berse, möğaen, Zarif üzeder! Munçada yuınunıñ ni ikänen belmägän çukça halkınnan könläşep, anı uylap tapkan cünsez adämnärn sügä-sügä, Saniyäseneñ ber, ike ... cide, sigez!!! tapkır çabınganın sanap, Kurkak kuyanın saklap öyäldında utırgan könnäre yış bula anıñ.
— Saniyä dim... Sigez tapkır buldı tügelme soñ inde?
— Yuk äle, Zarifkayım, altı yarım gına ...
Häm tagın ber çümeç kaynar sunı «yalt!» munça taşına. Tege kaynar dulkın, munçaga gına sıyışa almıyça, işeklärne kiyerep açıp, öyäldına da «höcüm» itep, sakta torgan Zarifnı da kuırıp ala.
Sabırlıknıñ da ber ahırı bula!
— Fsü! Bette! Bülşe utırır hälem yuk!
Zarif üz ğomerendä berençe tapkır änä şulay «bunt» kütärde. İşekne tibep açıp, bu «esse tämugtan» uramga atıldı.
Saniyäseneñ:
— Zarif, bäğrem, äle min yuınmagan da bit... — dip yılamsıragan tavışın işetmämeşkä salıştı ul.
Divanda kırın yatıp, televizornı äle ber, äle ikençe kanalga küçerä-küçerä, şaktıy mäşälände yegetebez. Ällä yokımsırap ta kitkän inde, sikerep torsa — Saniyä haman da yuk! Kızu sugıp, ber-ber häl bulıp kuymasın tagın! Eldertte genä Zarif munçaga.
... Ä anda — tınlık. Kauşavınnan, işekne açarga da şürläp, Zarif bermäl önsez kaldı. «Vät durak! Kurkak kuyankayımnı yalgız kaldırgan min — cülär!»
Kinät işekneñ tege yagında Saniyäneñ ketkeldäve işetelde:
— Ya inde ... kıtıklıysıñ bit ...
Zarifnı «tok tottı»mıni, sulış alalmıyça, ber mälgä torataş buldı.
Hatın berazdan şarkıldıy uk başladı.
— Uf, üläm, kıtıgımnı kiteräseñ lä!
«Kem bulır bu? Bärep kerep, ikesen dä sıtarga!» — digän uy yögerep uzdı baştan. Ämma ayaklar kuzgalmadı. Bu kötelmägän häldän alar da torataş katkan ide.
Saniyäneñ nazlı tavışına «beräü!» mögräp cavap kaytardı.
«Ähät! Uñ yak kürşe! Ah, kabähät!!!» Zarif munçaga su kitergändä, mıyık astınnan kölemseräp karap torgan ide, hayvan!
— Ay-yay, munçanı yaratasız da! Ber atnanı da yakmıy kalmıysız, ime? — dip, ırcaygan buldı tagın, Kärlä täre!
«Menä hikmät nidä ikän! Dimäk, elek tä elemtäläre bulgan! Kayçan, kayda oçraşıp yördelär ikän?»
Fikerläü säläten yugaltkan baş miye munça taşıday «çac-çoc» kilde.
İşekneñ tege yagına tagın «can kerde».
— Arkamnı tagın ber kat ışkı äle, — dide Saniyä, ımsındırgıç tavış belän. — Sineñ muskullarıñnıñ köçen toyasım kilä.
«Häzer, toydıram min sezgä muskul köçen!»
Tik Zarif tagın ber sekundka totkarlandı. Kürşese Kärlä Ähätneñ tavık kükäye qadär muskulların isenä töşerep, aptırap kaldı.
«Yuk! Kärlä bulmaska tiyeş! Tik kem?»
Tege yaktagı bilgesez zat tamak kırıp kuydı.
— Khh-h-h-yımmm!
«At küz Şamil! Täğayen şul, zarazı! Hatınşa sıman «khemm-khemm» kilep, şunnan başka kem yörsen?»
Zarif, peçän öyeşergä, yıl sayın kürşese Şamilne däşä ide. Ä ul, duñgız, «khemm-khemm!» kilep, anıñ Saniyäsen çamalap yörgän! İmeş, allergiyä! «Menä kürsäter häzer Zarif ikegezgä dä allergiyägezne!»
... — Bäğırkäyem, şul çümeçne genä alıp birçe!
«När-sä-ä-ä? Bäğırkäyem dime?»
Moñarçı üzenä genä atap äytelgän «bäğırkäyem»gä häzer At küz Şamilneñ dä huca buluına räncep, Zarifnıñ ike küzennän yäşläre atılıp çıktı.
— E-e-hhh! — dip ıñgıraştı bähetsez ir.
Kaltıravık kullar, soñgı köçne cıyıp, munça işegen açıp cibärde ...
... Munça läükäsenä señep, poçmakka sıyıngan Saniyäse der-der kaltırıy ide. Üze küzlären çıtırdatıp yomgan, ä üze haman söylänä:
— Bäğırkäyem, berär çümeç kaynar su östäçe ...
Zarif, buş munçanı yañgıratıp, rähätlänep şarkıldadı. Kurkak kuyanınıñ keçkenädän dramtügäräkkä yörüen, teatr cene kagılgan ber hıyalıy buluın onıtıp cibärüen kürçe!
Saniyäse anıñ sayın aklandı:
— Munçada minem yalgız gına buluımnı belmäsennär öçen ...
Zarif hatının kısıp-kısıp koçakladı, ä tegese aña tagın da sıyınarak töşte ...
... — Äydä, kütärep kenä alıp kaytam üzeñne, Kurkak kuyanım ...
— İ-i-i ... Rähätlänep sigez tapkır da çabınmagaç... — dip tursaydı Saniyä.
Bähetle ir sızgırına-sızgırına munça aldında canaşın kötä, ä läükädä isä huş isle kayın pinnege patşalık itä ide.