Ütkändärgä ükenmäy, kiläsäkkä ışanıp

Sultıy boronğo Uran ırıuı başqorttarı bilämälärendä, Neftekama – Yañauıl avtomobil yulı buyında, rayon üzägenän 22 saqrım alıslıqta yata. Tıuğan töyägeneñ ütkänen öyräneügä baytaq kös häm vaqıt sarıf itkän häüäskär tarihsı Viner Färrähovtıñ tapqan mäğlümättärendä bıl auıl täüge tapqır 1621 yılda telgä alına.

Ğalim Änüär Äsfändiärov “Başqortostan auıldarı tarihı” tigän kitabında bildäläüyensä, 1842 yılda bındağı 39 hucalıqta igenselek, malsılıq menän şöğöllängän 218 keşe kön itkän. Barıhı la tiyerlek yılqı, hıyır malı, harıq-käzä asrağan. 1859 yılğı mäğlümättärzä ihä 43 yortta 221 ir-at häm 190 qatın-qız yäşägäne äytelgän. Tistä yıldan hucalıqtar hanı – 75-kä, halıqtıqı 431-gä yıthä, 1920 yılda 77 öyzä 373 keşe terkälgän.

Bögön ihä bındağı 40 yortta daimi yäşägändärzeñ hanı 50-gä lä tulmay, uları la – başlısa haqlı yaldağılar. 35 yäşkä tiklemgelär – dürtäü, mäktäp uqıusıları – altau. Barı ber nisä hucalıqta hıyır, harıq-käzä, qoş-qort asrayzar, umarta totalar.

Uzğan bıuattıñ ikense yartıhında tıuğan sultıyzar, zaman şauqımına birelep, yaqındağı Yañauıl häm Neftekama qalalarında yäşäüze üz ithä lä, ölkän yäştägelär tıuğan nigezenä toğro. Qasandır törlö säbäp menän sit tarafqa yullanğandar za, haqlı yalğa sıqqas, tıuğan töyägenä qayta başlağan.

Küñele “Yuldaş”tay kör

Orden-mizal barı SSSR kimälendä bulğan zamanda Başqort ASSR-ı Yuğarı Sovetı Prezidiumınıñ Maqtau gramo­tahı respublikala iñ zur nagrada ine. Yıgerme yıldan aşıu kolhozda hauınsı bulıp eşläp, aldınğılıqtı birmägän Märüä Färrähova bıl bahağa 1978 yıl yomğaqtarı buyınsa layıq bulğan. Uğa tiklem “Kommunistik hezmät udarnigı”, ber nisä tapqır “Sotsialistik yarış yıñeüsehe” bildälären, V.İ. Lenindıñ tıuıuına 100 yıl tulıu ayqanlı yubiley mizalın alğan.

Veterandıñ tamırzarı – qasandır asaba başqorttar nigez halğan Yanbaris auılında. Ata-babahı, üzzärendä yır yıtmägänlektän, 1748 yılda bögöngö Keseqorğa küsep ultırğan.

– Ğailälä yıte bala inek, – tip häter yomğağın hütte Märüä Kaşşaf qızı. – Atayım Böyök Vatan huğışına kitkändä ölkänebezgä – 15, miñä yıte yäş, töpsö­göbözgä ni barı 40 kön ine. Bezze häm öläsäyze aslıqtan, başqa auırlıqtarzan qursalau äsäyebezzeñ iñenä töştö. Azaq bildäle bulıuınsa, atayım äsirlekkä eläkkän häm Polşalağı faşist kontslagerında ülep qalğan. Şulay bezgä yartı yıtemlektä üsergä tura kilde.

Här törlö hönärgä öyränep, yır-moñğa mahir bulıp buy yıtkergän Märüä inäy. Tez-bıuını nığınğas, Öfö zavodtarınıñ berehendä tözökländereü eşendä ös yıl tirähe hezmät itkän. Unan, yazmış quşı­uılır inde, tıuğan yağına äylänep qaytıp, kolhozda hıyır hauırğa totonğan. Komsomolka bularaq, tormoştoñ urtahında qaynağan. Artabanğı yazmışı kitaptarza yazılğansa, kinolarza kürhätelgänsä kilep sıqqan: auıl habantuyın oyoştorop, bar halıqtıñ küz uñında yörögän äüzem qız milli köräş batırı İrekte üzenä ğaşiq itkän. 1961 yılda ğailä qorop, ike ul häm qız üstergän Färrähovtar. Kolhozda tırışıp eşlägändär. Märüä inäy äle lä, küreü hälätenä bäyle I törköm invalidı bulha la, töşönkölökkä birelmäy. “Yuldaş” radiohına quşılıp yırlay-yırlay uzğara ul köndären.

Ğailä başlığı İrek Timeräy ulı haqlı yalğa sıqqansı kolhozda mehanizator bulğan. 38 yazın buraznala qarşı­lap, tistälärsä meñ gektar yır hörgän, meñärlägän tonna igen üstergän ul tuğan qırzarında. Yıtense tistähen vaqlağanda gür eyähe bulıp qalğan ağayzı yaqtaştarı zur hörmät menän, bil birmäs köräşse, respublika kimälendä uñıştarğa ölgäşkän ger kütäreüse itep iskä ala.

Qartayırğa vaqıt barmı?

Auılda iñ ölgölöhö tip Ğäziä Ziyazetdin qızı menän Mizhät Nuriähmät ulı Nurislamovtarzıñ ğailähen atanılar. Ular za – auır huğış yıldarın kiserep, donya yögönä irtä yıgelgän bıuın väkildäre. Mizhät ağayzıñ hezmät stacı 50 yılğa yaqın. Täcribäle mehanizatorğa iretep yäbeştereüse, elektr monterı hönärzäre lä yat tügel.

Veteranğa qarap, unı his tä tuğızınsı tistähen vaqlay timäsheñ: “Ciguli”hında yaqındağı qalalarzı la “hä” tigänse urap qayta. Bihisap nagradağa layıq, zamanında urındağı Sovetqa deputat itep haylanğan tınğıhız ir-uzaman bögön auıl starostahı vazifahın başqara.

Ğäziä apay za ğümeren kolhoz hezmätenä arnağan. Yäşelsä üstergän, hauınsı bulğan. Ul zamanda halam beşekläü, başqa tör azıq äzerläü, maldı tärbiäläü küp osraqta tulıhınsa qatındar iñenä töşkän. Şulay za ber zä bireşmägän üzzäre: yılına här hıyırzan 3 500 litrzan aşıu höt hauıp, Sultıy fermahın rayonda aldınğılar rätenä sığarğandar.

– Häzer genä küptärze yalqaulıq bastı. Bezzän yäşeräktär zä mal totmay, – ti ber tauıştan Mizhät ağay menän Ğäziä apay. – Nisek şulay yäşämäk käräk auılda?! Ber kemgä lä kilterep birmäyzär bit. Elek tä şulay ine, bögön dä...

Qayhı saq huqranıp alhalar za, gel genä boyoğop yäşämäy ular. Moñhouıraq bulıp kithä, Mizhät ağay garmun hızzıra. Yäşlek köyzärenä därtlängän veterandar unan ikäüläp yort-hucalıq mäşäqättärenä totona. Qısqahı, üzzäre äytmeşläy, qartayırğa vaqıttarı yuq. Eşhez tororğa künekmägän ölkändär äle lä hıyır, qoş-qort asray, bäräñge, törlö yäşelsä, yıläk-yımeş üsterä. Halqıbızzıñ boronğo käsebe umartasılıqtı üz itkän Mizhät Nuriähmät ulın auıldaştarı, yaqın-tirälägelär “bal babay” tip kenä yörötä.

Nurislamovtarzıñ bergä ğümer kisere­üyenä yartı bıuattan aşıu. Altın tuyzarı ayqanlı törlö kimäldäge yıtäkselärzän kilgän qotlauzarğa, büläkkä birelgän säy servizına äle lä qıuanıp, ber-berehen yartı hüzzän añlap, görläşep yäşäy ular. İke qız häm ber ul üsterep, başlı-küzle itkändär. Üzallı donya kötkän balaları tıuğan nigezenä yuldı hıuıtmay, ata-äsähenä här yaqlap yarzam kürhätä.

İzgelek orloqtarınıñ mul uñışı

Bäheten hezmättä tapqan yabay kolhozsı, ike ul häm ös qızğa ğümer birgän äsä Ro­za inäy Äyüpova menän dä tanışırğa kä­ñäş birzelär auıl hakimiätendä. 85 yä­şenä yaqınlağan veterandıñ 10-dan aşıu yıyän-yıyänsäre, yıte bülä-büläsäre bar ikän.

Üsmer sağı qähärle huğış osorona tura kilgän Roza Mansur qızı bögöngö tormoşona höyönöp bötä almay. Kolhoz hästärzärenä bik irtä yıgelep, 58 yäşenä tiklem hıyır hauğan ul. Timäk, Sultıy fermahınıñ zamanında aldınğılar rätendä bulıuında inäyzeñ dä tos ölöşö bar.

– Yazmışıma his tä ükenmäyem, – ti hezmät veteranı. – Eşlägän keşegä iğtibar zur buldı, büläk-maqtauzarzan, yılı hüzzän mährüm itmänelär.

İrenän dä uñğan Roza Mansur qızı. Auıldaşı Sämiğulla ağay menän biş bala üsterep, barıhına la tormoşta üz urının, küñelenä yatqan şöğölön tabırğa yarzam itkändär. Qırq yılğa yaqın traktorsı bulğan, azaqtan malsılıqta eşlä­gän ğailä başlığı 70 yäşendä yaqtı donya menän huşlaşqan. Roza inäy küptän inde ber üze kön kürä. Donyahı bar yaqtan da bötön unıñ. Ul-kilendäre, qız-keyäü­zäre yañğızlıqta qaldırmay üzen, huca­lıq mäşäqättären tulıhınsa üz iñenä alğandar. Yäy yort-ihata bala-sağa tauışına kümelä.

Qısqahı, balalarınıñ küñelenä halğan izgelek, tuğanlıq orloqtarınıñ mul uñışına höyönöp ğümer itä Roza inäy. Ana, bar ğümeren avtobus rule artında ütkärep, Neftekama – Öfö yulınan meñdärsä passacir taşığan, äle bötön Räsäyzä bildäle “Toros” hokkey klubı uyınsıların yarıştarğa yörötkän ikense ulı Fäüzi atahı nigezenän alıs tügel urında yañı yort kütärep quyzı. Niäte –haqlı yalğa sıqqas, qatını menän auılğa qaytıp yäşäü. Uldarı Denis ta yär itep näsel yıbe Sultıyzan bulğan Aygöl hılıuzı haylağan. Timäk, bıuındar bäyläneşe özölmäyäsäk.

Qotlo nigez görläp toror!

Zamansa timer qoyma menän uratıp alınğan ihata urtahında “yılmayıp” ultırğan, sayding menän köplängän bıl ıqsım yortto kürep, här kem “Sultıyzıñ kiläsäge ömötlö” tigän fekergä kiler ine, moğayın. Öyzöñ ese lä qalanıqı­larzan ber zä käm tügel.

– İrem Mäzäüi menän Seberzän haqlı yalğa sığıp qaytıp, üzebezzä töpländek, – tip asıq yöz menän qarşı aldı hucabikä Väsimä İslam qızı. – Äsäyem bezzeñ menän yäşäy. Ğümeren kolhoz eşendä ütkärze, qartlıq yıldarında bulha la uñaylıqtarzı tatıp qalhın inde.

Näğimä inäy Mözipova – auıldağı iñ ölkän keşelärzeñ berehe, bıyıl 85-yın tultırğan. Yazmışına zarlanmay. Yıñel bulmağan tormoş yulındağı qazanıştarı menän haqlı ğorurlanıp, bögöngöhönän ütä lä qänäğät bulıp, häüyetemsä genä kön itä.

– Kolhozda başqarmağan eşem qalmanı inde, – tip häter yomğağın hütte hezmät veteranı. – Yäşelsä üsterzem, aşnaqsı buldım, malsılıqta la hınatmanım.

Bihisap yıl dauamında, törlö haua şarttarında 20-lägän hıyırzı könönä ike tapqır qul menän hauıu, ularzı teyeşensä qarau, eş arahında üzeñdeñ yort mäşäqättären başqarıu, irze, dürt balanı tärbiäläü – bılarzıñ barıhın da ällä ni auırlıq talap itmägän şöğöl hımaq qına bäyän itte Näğimä Ğilmulla qızı. Şulay inde, ul vaqıtta auıl keşe­he yal belmäne, här saq hezmättä buldı. Ber yaqta – kolhoz mänfäğäte, ikenselä – ğailä usağı. Tik üzen qayğırtqandar hiräk ine ul saqta.

Ütkändärze barlağanda ğibrätle ber hälde häterenä töşörzö Väsimä. Seberzä donyaları yayğa halınğas, ular äsähen qunaqqa saqıra. Yulı menän bergä 18 kön­gä huzıla Näğimä inäyzeñ säfäre. Äylänep qaytqas, höt yıyıusı uğa oşo vaqıt esendä däülätkä küpme höt tapşı­rırğa teyeş bulğanlığı haqında äytä. Ğäzellekte täü siratqa quyğan, teyeş nämäne motlaq ütärgä käräk tigän fekerzän sitkä taypılmağan yabay kolhozsı küs­tänäskä birep yıbärelgän hıyır mayın “burısı” ösön birep sığara. Bögöngö küzlektän qarahañ, qızıq ta, qızğanıs ta...

Näğimä inäy ire İslam Şäriğä ulı menän dürt balağa ğümer birgän. Qız­ğanısqa qarşı, ikäühe irtäräk gür eyähe bula. Qalğandarı görlätep yäşäp yata. İslam Mözipov ta – Sultıyzan, biş balalı ğailälä üskän. Armiyala yöröp qaytqas, hönärselek uçilişehında mehanizator hönären alıp, ğümereneñ ahırına qäzär traktorsı bulıp eşlägän. Tehnikanı yaqşı beleüyen, uñğanlığın, his qasan buş tormauın bögön dä hoq­lanıp iskä alalar. Balta ostahı la bulğan İslam ağay öyzöñ nigezenän qıyığınasa töp eştärze ber üze baş­qarğan. Ul halğan ös yort bögön dä hucalarına hezmät itä. Umartasılıq menän dä nıqlı şöğöllängän ir-uzaman. Bal ayırtqan sağında kürşe-tiräläge bala-sağanı tatlı aşamlıq menän hıylar bulğan.

– Atayım gel belemgä ıntıldı, – tip häterläy qızı Väsimä. – Saq qına buş vaqıtı kilep sıqtımı, tehnikağa, yort-qurağa yä bal qorttarın qarauğa bağışlanğan basmalarzı qulına alır ine. Bezze lä kitap yaratırğa öyrätte.

Bında nisek Aqmullanıñ “Başqort­tarım, uqıu käräk, uqıu käräk!” tigän saqırıuın iskä töşörmäyheñ inde! Oşonday uq fekerze üz vaqıtında balalarına yıtkergän auıl hezmätsäneneñ nigeze kiläsäktä lä görläp toror.

Qırıs täbiğätte üz itep

Başlısa ölkän yäştägelär kön itkän auıl ösön iñ käräkle keşe, älbittä, şäfqät tutaşı. Liliä Sälimänova – sığışı menän Kümertau qalahınan. Sverdlovsk meditsina uçilişehın tamamlağandan huñ ös tistä yıldan aşıu Qomalaq feldşer-akuşerlıq punktında eşläy. Yazmış yıle tıuğan yağınan alısqaraq alıp kithä lä, Liliä Karam qızı qırısıraq täbiğätle tönyaq töbäk tormoşona küptän künekkän. Rayondıñ auıl hucalığı idaralığında baş agronom yögön tartqan ire Rälif Zikaf ulı menän mal-tıuar asrap, bäräñge, yäşelsä-yımeş üsterep, görlätep donya kötälär. Sälimänovtarzıñ üz ölgöhöndä eşhöyär itep tärbiäläp, teyeşle belem birgän ulı menän qızı, häzerge yäştärgä has bulğansa, yaqındağı qalalarza ğailähe menän yäşäy, küñelenä huş kilgän hezmät menän şöğöllänä. Yal, bayram köndärendä, mömkinlek tabıp, tıuğan nigezenä qaytırğa tırışalar. Ä qartatay menän qartäsäy balaların här saq hağınıp kötöp ala.

Liliä Karam qızı eşkä yörör ösön “Deu-Neksiya” markalı “timer at”tı yügänlägän. İske Qozaştan yıte saqrım alısta yatqan Qomalaq auılındağı eşenä yılderep kilep yıtä, artaban üze hezmät­ländergän Keseqorğa yä Sultıyğa yul tota. Käräk sağında uçastka dauahanahı urınlaşqan Progress auılına, rayon üzäge Yañauılğa la barıp kilä.

– Döyöm alğanda, 300-gä yaqın keşe yäşägän ös auıl ösön yauaplımın, – ti şäfqät tutaşı. – Sultıyzağı ölkändär­zeñ kübehe dispanser isäpkä quyılğan, här saq yılı hüz, yaqtı yöz menän qarşı alalar.

Şulayzır. Auılda aralaşqan ağay-apayzarzan da feldşer haqında tik ıñğay fekerzär işettem. Köndöñ nindäy bulıuına qaramastan, saqırğanda tiz genä kilep yıteüyen, urında bulmağan darıuzı üz aqsahına hatıp alıp qaytıp bireüyen dä äyttelär. “Uñdıq Liliä kilen­dän. Aq halatlı ğına tügel, aq küñelle lä ul”, – tip tä östänelär...

İrtänsäk mineñ menän höyläşkän arala Liliä Karam qızı ber ağayzıñ qan basımın ülsäp, uğa käñäştär birergä lä, haulığına zarlanıp kilep ingän apayzı tınıslandırırğa la ölgörzö. Törlö vedomstvonıñ bihisap maqtau qağızına layıq bulğan şäfqät tutaşınıñ haylağan hönärenä toğro qalıp, unı küñel birep başqarıuına hoqlanıp qarap torzom. Keşene hezmät bizäy, ti halıq. Bıl hüzzär uñğan millättäşebezgä töbäp äytelgän keüyek.

Näsel yıptäre özölmäs

Yañauıl qalahında ğümer ithä lä, Sultıyzağı äsähe yanına kön dä tiyerlek qaytıp yörögän, auıldaştarınıñ telenän töşmägän ir-uzaman Viner Färrähov – ürzä höylänelgän Märüä apay menän İrek ağayzıñ ölkän ulı. Ul urta mäktäp tamamlağas, tehnik uçilişela iretep yäbeştereüse hönären üzläşter­gän, ärme hezmäten ütkän. Häzer inde utız yılğa yaqın “Gazprom transgaz Öfö” yämğiäteneñ Yañauıl stantsiyahında ölkän operator burısın atqara. Halqıbızğa has eşhöyärlek, tırışlıq sifattarı bizäy unı.

Kandidatlıq, doktorlıq däräcähe bulğan ğalimdar menän dä hin dä min aralaşa Viner. “Başqort ırıuzarı tarihı” seriyahınıñ “Uran” tip atalğan yıtense tomınıñ avtorzarı mäğlümät tuplauza yarzamı ösön uğa “taşqa basıp” zur rähmät beldergän. Isınlap ta, Viner İrek ulı tarihi sığışın öyräneü, näsel yıptären barlau yähätenän küptärgä ürnäk kürhätä. Ğalimdar menän şul eş barışında tanışqan, äle lä bäyläneşen özmäy. Äyteüyensä, arhivtarza urandarğa, şul isäptän Sultıy auılına qağılışlı älegä nıqlap öyränelmägän mäğlümät yıterlek.

– 2006 yılda atayzı huñğı yulğa ozatqanda “Niñä bezzeñ auılda ike zıyarat bar ikän?” tigän horau tıuzı, – tip hätiräläre menän urtaqlaştı Viner. – Ölkändärzän horaştırzım, azaq arhiv­tarğa möräcäğät ittem. Hözömtälä bögöngö Sultıy urınında qasandır ike auıl bulğanlığın beldem, ularzıñ tarihı buyınsa bihisap mäğlümätkä yulıqtım.

İr-uzaman Öfölä yäşägän qızı yarzamında arhiv dokumenttarın nıqlap öyränep, 12 bıuın näselen asıqlağan. Tabılğan mäğlümättär nigezendä üz şäcärähen tözögän, östäüyenä oşonday uq eştä küp auıldaşına yarzam kürhätkän. Ber nisä yıl elek bergäläp “Haumıhığız, auıldaştar!” häm şäcärä bayramdarın oyoştorğandar.

Yıget keşegä yıtmeş törlö hönär zä az tigände üz ölgöhöndä isbatlay Viner: özzöröp garmunda uynay, ağastan häm timerzän semärläp törlö äyber yahay, yorton zauıq menän üze bizägän. Yanbaris auılı hılıuı Älfiä Ähnäf qızı menän bıltır ınyı tuyzarın bildälägändär. Tormoşonan yäm, täm tabıp, yıyän-yıyän­särzärenä qıuanıp, ber-berehen hörmät itep, tuğan-tıumasahın, izge töyägen qäzerläp ğümer itä Färrähovtar. Afarin!

«Qandan kiläler...»

Könitmeşebezzäge huñğı sirek bıuat üzgäreştäreneñ ıñğay yaqtarı la az tügel. Mäsälän, tıştan da, estän dä balqıp torğan qupşı yort halıp, unı zamansa yıhazlandırıu, bihisap kanal totqan televizor antennahı quyıu, internetqa totaşıu – bılarzıñ barıhı la küp töbäkteñ uñğandarı ösön ğäzäti küreneş. Añlı räüyeştä auıl tormoşon haylap, Sultıyza näq şunday şarttarza ğümer itkän Liliä menän Artur Bakirovtar – küptärgä ölgö. Dürtense tistähen vaqlağan yäştär küp tisterzärenän yırgä yırekkänlege, auıldı yaratıuı menän ayırılıp tora. Alsaqlıq, ihlaslıq ta yıterlek üzzärendä.

Ğailä başlığı, hönärselek uçilişe­hın tamamlağas, umartalıqta, ferma yünäteüzä eşläp alğan, unan armiyala hezmät itkän. Tönyaq Kavkazda terrorğa qarşı ütkärelgän härbi operatsiyalarza yaqından qatnaşırğa tura kilgän uğa. İmen-aman äylänep qaytqas, “Başneft” kompaniyahınıñ Yañauıldağı tözölöş-montac idaralığında ağas eşkärteügä totonğan. Bögön dä şunda hezmät kürhätä.

– Qartatayım balta ostahı bulğan, – ti Artur. – Qandan kiläler inde: bala saqtan bıl hönärgä yaqınlıq toyzom. Öyöbözzö estän dä, tıştan da üzem telägänsä bizänem.

“Kölöp” torğan yorttoñ hucabikähe Liliä, malayzar Damir menän Denis üzzäre lä bezze yılmayıp qarşı aldı.

– Balalar baqsahı, mäktäp bulmau nıq teñkägä teyhä lä, häzer auılda rähätlänep yäşärgä bula, – tine ber tauıştan Bakirovtar, ike qatlı torla­ğındağı tormoş şarttarı menän tanıştırıp. – Bezzä küp yähättän qalağa qarağanda yaqşıraq. Nisek kenä bulmahın, auıl tormoşo yaqınıraq.

Hüz yuq, ısınlap ta, şulay. Huñğı yıldarza küptärzeñ yırgä ıntılıuı, üz yortonda yäşärgä tırışıuı – bığa asıq misal. Qalala hezmät itep tä, auılda yäşägändär kübäyze. Şuğa la Liliäneñ dürtense yıl inde “NefAZ” zavodında kiñ profille tokar bulıp eşläüyenä his aptıramanım. Hezmät urınına kön dä marşrut avtobusında yöröy. Uğa tiklem tıuğan auılı Kisäkqayındağı teplitsala tistä yıl qıyar, pomidor üstergän. Tuplağan täcribähen häzer üz hucalı­ğında qullana: 15 sutıy mayzanlıq baqsala här törlö yäşelsä üsterelä, yımeş ağastarı la bihisap.

Yaqın kiläsäktä umartasılıqqa to­tonorğa niätläy Liliä menän Artur. Ularzıñ başlısa ölkändär genä qalğan Sultıyza zaman menän bergä atlap, görlätep yäşäp yatıuı zur hoqlanıu uyattı.

Sultıyza tanışıp-höyläşkän ber kemdän dä üz yazmışına, tormoşona zar­lanıu, yıtäkselärgä yünältelgän rizahız­lıq, tänqit işetmänem. Balalıq, üsmer yıldarı huğış häm unan huñğı auır osorğa tura kilgän sal säsle veterandar, tıl haldattarı ütkände lä, bögöngönö lä hurlamanı, yaqtı kiläsäkkä nıqlı ışanıs belderze. Uran ırıuı başqorttarı varistarı tormoşonoñ “Bez bulğanbız, barbız, bulasaqbız!” tigän töp oranı­bızğa auazdaş bulıuı küñeldä zur ğorurlıq uyattı.

Krasnokama rayonı.