Obşym, adam iemes iekenmıñder! - 20

—Tatuirovka ğoi. «Täuelsızdık» dep jazylğan.
—Saiasi tūtqynsyñ ba ne?
—Joğa, bır kezde osylai jazyp jağympazdansam, keşırımge şyğamyn
ba dep dalbasalağanmyn. İendı keregı joq...
—Qalai?
—Türme bastyğymen kelısıp, türmenıñ ortasyna jekemenşık kazino
saldyryp jatyrmyn.
—Jağdaiyñ jaqsy ieken. Üilendıñ be?
—Prokurordyñ qyzyna üileneiın dep jatyrmyn. Qūdai qalasa, küzde
toiymyz ötedı. Kelseñşı, zek qyzdarmen tanysasyñ.
—Sujūqpas, mağan qaryz aqşa bere tūrşy...—dep qiyldy Dalabai.
—Bazar joq. Mä.
—Būl ne?
—Geroin ūntağy.
Ol jan-jağyna qarap alyp:
—Mūny qaitemın?—dep sūrady.
—Mentterge satasyñ...
Quanyp ketken ol betımnen süiıp, köşede ketıp bara jatqan bır
menttı toqtatty. İekeuı kübır-kübır, jybyr-jybyr söilesıp jatqan.
Bır kezde ment onyñ qolyn qaiyra bastady. Odan sytylyp şyqqan
synyptasym menıñ arqama kelıp tyğyldy.
—Qane, satyp alady degenıñ? Adam iemes iekensıñ ğoi! «Aqşa ber desem,
statia beremın» dep tūr mynauyñ!—deidı qalşyldap.
—İeşteñe ietpeidı,—dedım men onyñ arqasynan qağyp,— türmedegı
toiymda asaba bolasyñ!
Synyptasymnyñ qolyna kısen salyndy. Baiğūs jylamsyrap, ratsiiä
arqyly şaqyrylğan mentterdıñ arasynda müsäpır bolyp barady...
Küşık dese... Aitpaqşy, bärıñızdı türmede ötetın toiyma şaqyramyn!
JİRİNOVSKİDİÑ JYNY KELDİ!
Qūdai-au, künı keşe ğana küşene-küşene keñırdegı tesıle jazdağan
«jyndy» Jirinovskii, iiä, iiä Resei dumasy törağasynyñ
orynbasary Vladimir Jyndovskii topan sudyñ üstınde ağyp
barady!
Mäskeude jerdıñ «qytyğy» kelıp, qatty tüşkırıp saluynyñ äserınen
Resei özenderı kemerınen asyp, jer betıne jaiyla bastağan iedı...
Jirinovskii baiğūs börenenıñ üstınde şoqiyp otyr. Sonadaidan
ağyp kele jatqan bırdeñenı közı şaldy. Jaqyndağanda baiqady,
kreslosymen ağyp kele jatqan Resei prezidentı Medvedov ieken.
—Dmi-Dmi... Dmitrii! Qūtqara gör menı!—dep aiqailady būl.
—Ataña nälet dese!—dep tıstendı prezident.
—Öi, prezident degen balağattamaidy...
—İttıñ balasy dese! Neñ bar iedı, külıp?
—Külemız ğoi, iendı ürmeitın şyğarmyz?
—Sen külıp te, ürıp te jürsıñ!
—Ne ıstep qoidym sonşama?
—Japoniiä ielı jer sılkınısınen, tsunamiden on myñdağan adamynan
aiyrylyp, qaiğy jūtyp otyrğanda, «oibai, sol kerek özderıne!
Kuril araldaryn tüsterıñde köresıñder iendı! Ölıñder, qyrylyñdar!»
dep teledidardan söilegenıñ ne?
—Söilese şe? Batys Qazaqstan Reseidıkı dep te jürmın, onda tūrğan
ne bar?
—İestıp qoidy...
—Kım?
—Qūdai. Söitıp bızdıñ ielge topan su jıberıp otyr, iesalañ!
Töbeden tıkūşaq körınıp, prezidenttı arqanmen tartyp alyp kettı.
Jyndovskii ūmtylyp iedı, Medvedov tılın şyğaryp, mazaqtağan
boldy... İendı qaittı? Qarny da aşyp barady... Qairan Qazaqstanymai... Sonda tuyldym, sonda östım, bır üzım nan bere gör... Sonadaidan
stol ağyp keledı. Üstınde bıreu otyr. Jäi otyrğan joq, buterbord jep
otyr. Jaqyndağanda baryp tanydy, Resei premer-ministrı Putin
ieken...
—Dai hleb, kusok...—dep tamsandy būl. Börene tolqynmen ağyp, oğan
jaqyndady.
—Atauyñdy je...—dedı anau.
—Öi, senderge ne bolğan? Men ūly Resei müddesı üşın...
—Qūdai qylyğyñdy keşırmedı... Senıñ kesırıñnen kabinetımde
otyrğan küiı ağyp kelemın!
—Keşırıñız...
—Ne jyndy iemessıñ, ne sau iemessıñ!
—Bız qaida ağyp baramyz özı?
—Japoniiäğa!
—Ölä-ä...
—Bälä-ä...
Tık ūşaq körınıp, Putindı de alyp kettı. Jyndovskidıñ jyny keldı.
Ağysy qatty tolqyn mūny tūnşyqtyra jazdady. Sol aqqan küiı
Japoniiä jaqqa baryp toqtady. Aş. Älı joq. Äşeiınde äielınen basqa
ieşkımdı qūşaqtamaityn ol börenege jatqan boiy qūşaqtap alypty...
Jağağa kelıp tırelıptı börenesı. Jyrtityp, közın aşsa, Japoniiä
premer-ministrı Naoto Kan qolyn sozyp tūr ieken... Mūnyñ bar
aitqany: «Bratan, dai sto gramm...»
OBAMA, O, OBAMA!
(Saiasi satira)
Şäi, şäi ışseñ, köñılıñ jai... Sailauda jeñıske jetken İelbasymyz
Amerika prezidentı Barak Obama men Resei prezidentı Dmitrii
Anatoleviç Medvedovtı kök şäi ışıp ketuge şaqyrdy.
Şynymdy aitsam, Nazarbaevtyñ küzetşısı bolyp jürıp, Obamany tırıdei
bırınşı ret köruım. O, Obama, Obama! Qazaqtyñ qara tory jıgıtıne ūqsaidy
ieken. Jüdä jaidary. Bıreu tabanynan qytyqtap jatqandai, yrjalaqtap
küle beredı. Onyñ qasynda Medvedov būğynyñ sirağyn jūtyp qoiğandai,
būiyğy otyr.
—Yrjalaqtai bermei, tynyş otyryñyzşy!—dep qaldy Dmitrii
Anatoleviç Obamağa jaqtyrmai qarap.
—Pardon, ne bolyp qaldy?
—Nūrekeñdı qūttyqtamaimyz ba?
—A, iiä, Qazaqstan prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev myrza, qūttyqtaimyn!
Keremet! Okei!—dep bas barmağyn şoşaitty Obama. «Obamany bır
köreiınşı, Obamany bır köreiınşı!» dep qoimağan soñ, «Attan» qoğamdyq
qozğalysynyñ liderı Amantai qajy osy dastarhanğa qatysyp otyrğan.
Şäiden bır ūrttai berıp, Obamağa ala közımen bır atty da:
—Oñbağan bala iekensıñ!—dep qaldy. Nazarbaev yñğaisyzdanyp:
—Keşırıñız, sızge tegın bata berıp jatyr,—dep juyp-şaidy. Qazaqşany
şala-şarpy bıletın Obama jymiyp, qymyzdan sımırıp saldy.
—Äi, Obama!—dep dauystady Amantai qajy tağy da,—sen
prezidenttıkke sailanarda men qalai tılektes boldym deseñşı! Tünımen
ūiyqtai almai şyqtym ğoi! Bıle bılseñ, sen menıñ arqamda prezident
bolyp otyrsyñ! Qūdai tılegımdı qabyl ietpegende, amerikañda arqañdy
tyr-tyr qasyp, nasybai atyp otyrar ma iedıñ? Bır şäiğa şaqyrmadyñ ğoi!
Kofe, kokakola bermedıñ ğoi! Adam iemes iekensıñ! Senderde sūrqiiä saiasat!
Nazarbaev ym qağyp iedı, men nökerlerıme közımdı qystym. Küzetşıler
Amantai qajyny ornynan köterıp bara jatty. Sonda da söilep bolar
iemes:
—Obama! Aq Üidıñ aralaspaityn jerı joq ieken! «Atom bombasyn
ızdeimız» dep İrakty «qūşaqtadyñdar». Auğanstandy pyşaqtadyñdar!
Ataña nälet Kaddafi öz halqyna özı oq atty. Osyny jeleuletıp, Liviiäny
tūmsyqtan ūryp jatyrsyñdar! «Qoi» degenge qoimağan, «qoi» degenge zar
bolady...
—Ne dep jatyr? Bırın tüsınsem, bırın tüsınbedım?—dep sūrady Obama.
—Sızdı osynda keluıñızben qūttyqtap jatyr,—dedı Medvedov.
—Aşuly ğoi?
—Ol aşulanyp qūttyqtaidy. Stilı sondai,—dedı Nazarbaev. İet jelınıp,
qymyz ışılıp bolğan soñ, Obama balyq aulağysy keldı. Üşeuı qarmaq
salyp, Kaspii teñızı jağalauynda otyr. Deputat jağympazdar su astynda
jüzuge arnalğan kiımderın kiıp, teñızge qūlady da, prezidentterdıñ
qarmaqtaryna balyqtardy ılıp otyrdy.
—O-o, būl ne? dep tañyrqady,—Obama. Onyñ qarmağyna «balyq ılıkken»,
bıraq, balyqtyñ basyna kışıgırım taqiiä kigızıp, ony şandyp bailap
tastapty.
—Qazaqy taqiiä,—dedı ielbasymyz.
—Mafiiä çto li?—dep qaldy añ-tañ bolğan Medvedov te.
—Taqiiä. Tiubiteika...
—Qazaq qonağyna öte keñ peiıldı. Balyqtarymyzğa deiın ūlttyq-dästürdı
saqtaidy...—dedım men. Küzetşı mūndai jerde tym-tyrys tūru kerek iedı,
şydamadym. Jağympazdar tym qyzyp ketse kerek, Medvedov qarmağyn
tartyp qalğanda, oğan qaqtalğan balyq ılıktı. Medvedovtıñ közderı jerge
tüsıp kete jazdady. İelbasyğa qarady. Qaşanda, jaidary jüzdı İelbasymyz
masattanyp:
—Dmitrii Anatoleviç, bızdıñ qazaqy balyqtar bır mezgıl jağağa şyğyp,
künge qyzdyrynyp jatady. Mynau qatty qyzdyrynsa kerek, syra ışkende
jaqsy,—dedı. Medvedov basyn şaiqap, balyqtan bır tıstep, syrany
basyna töñkerdı. Şymkent syrasyn. Bızdıñ prezident te qarmağyn tartyp
qalğan. Balyq ornyna ielımızdıñ kök bairağy ılınıp şyğa keldı...
—Qazaqstan Afrikada da Qazaqstan!—dep köterıñkı dauystady prezident.
Jasa, Qazaqstan!
ŞÄİ İŞİP OTYR İeDİM…
Tün. Negr tün. Ainala qap-qarañğy. Biık ağaşqa örmelei şyqtym da,
qytai qorğanyndai biık dualğa sekırıp tüstım, iesekke otyrğandai
jaiğasyp, jan-jağyma közderımdı qualap jıberdım.Sosyn, ışke qarai
özımdı laqtyryp jıberıp, doptai domalap, jerge top iete qalyp iedım,
arsalañdap, iesektei itı kesektei tılın şyğaryp, iiä, itı qūrğyr jügırıp
keledı ieken. Aulada jaryq samaladai, tūra qaştym. Özı bırtürlı, jüz
jasağan şaldyñ äjım-äjım betındei berekelı poşymy bar it menı
basyp ozdy da, däl aldyma şoqiyp otyra kettı. Ürmeidı. Soğan
qarağanda, menen üreiı ūşyp, tılı bailanyp qaldy-au deimın… Kerı
būrylyp, at şaptyrym aulasy bar üidı ainala qaştym. İt tağy da
menı basyp ozyp, aldyma şoqiyp otyra qaldy… Ne ürmeidı, ne
külmeidı… Qazır bas salsa, ışek qarynymdy sylp-sylp jūtyp
jatatyny köz aldyma ielestep, «Qūdai-ai, baidyñ üiın tonauğa nege
keldım ieken?!» dep kerı būryla qaştym. Sarai tūr, sonyñ iesıgın
tartyp iedım, aşylmady, iesıktıñ astynda kışkentai tesık bar ieken,
sodan ötpek bolyp, basymdy sūğa qoidym. Sūqqanymdy qaiteiın,
basym keptelıp, ne ary, ne berı öte almaitynymdy ūğa qoidym… İendı
jetıp te qalğan şyğar? Qazır qūiryğymnyñ jartysyn jeidı…
Jüregım toqtap qala jazdady… Aldyma qarasam, itı qūrğyr şoqiyp
otyr… Tılın taza auağa şyğaryp! Söitsem, saraidyñ bergı betı
soğylypty da, arğy betı älı aşyq dala ieken!
–Keşırıñız, bır
jylamsyrap.
toiyp
alaiyn
dep
kelıp
iedım…—dedım
men
–Oqasy joq,–degendei boldy it. Dedı me, solai ielestep kettı me,
oibailai basymdy suyryp aldym da, tūra qaştym. Jügırgen boiy
iesıgı aşyq tūrğan kottedjdıñ ışıne qoiyp ketıp, iesıgın jauyp aldym.
İesıktı tūtqasynan tartyp tūryp, artyma qarasam, tura sondai iesektei
it şoqiyp otyr! Betı bırtürlı… Adam qorqady… Qai jaqtan kırıp
kettı ieken? İesıktı aşyp qalsam, alğaşqy körgen itım basyn şūlğydy.
Būtyn köterıp, zär syndyrdy… İesıktı tars jaba qoidym. Töbe şaşym
tıkıreiıp kettı. Şortik kiıp şyqqan bolatynmyn, bır kezde,
baltyrym jyly-y-yp sala berdı. Köz qiyğymdy salsam, älgı it
baltyrymdy jalap jatyr! Tūra qaşyp, iekınşı qabatqa şyqtym. İt
artymnan qumady. Tentek itter me deimın. İekınşı qabattağy holy
keremet ieken. Jaryqty söndırmeptı. Ortada su būrqaq, arqardyñ
müsını… Keremet iendı… Qoryqqanym basylaiyn dedı. Jūp-jūpsaq
qoñyr terıden jasalğan divanğa otyra bergenmın, divan degenım
qozğalyp kettı de, men ūşyp tūrdym. Söitsem, dä-äu ittıñ üstıne otyra
ketıppın! Terısı qoñyr, auzyn kere iesınegende, altyn tısterı jarq-jūrq
iete qaldy. Ürgen joq… Özımdı qairap, betımdı şapalaqtap jıberdım de,
tez iesımdı jidym. «Aşbek Jalañaşūly! İesıñdı ji! Sen ömırıñde
tūñğyş ret millionerdıñ üiıne ūrlyqqa tüstıñ! Altyndaryn al da,
taiyp tūr!» Aiağymdy ieppen basyp, bır bölmege kırdım. Jaryqty
jağyp qalyp iedım, oibai! Bır it şoqiyp otyr! Jüregım zu iete qaldy!
Osymen, törtınşı it! Parodasy bölek itter äiteuır! Ūrğaşy bolsa
kerek, qūlaqtaryna altyn syrğa tağyp qoiypty! Keudesınde
brilliant monşaq… Müläiımsıp kelıp, aiağyma arqasyn üikeledı.
Tapjylmai tūrmyn. Közımdı tars jūmyp aldym. «Qūdai-ai, qaida tap
boldym özım?» Tūra qaştym. Qaşyp bara jatyp, ashanasyna kırıp
ketıppın… Toñazytqyşyn aşyp qalsam, oibo-oi, mūnda ne joq
deseñşı! Bärı bar ğoi, bärı bar! Dereu dastarhan jaiyp jıberıp, terleptepşıp, şäi ışıp otyrğanmyn. Bırınşı qabattan äldekımderdıñ dausyn
iestıgendei boldym. Ashanadan şyğyp, kelesı bır bölmege kırdım de,
olardyñ jatyn bölmesı bolsa kerek, jalpaq divannyñ astyna jata
kettım. Bır kezde ierlı –zaiyptylar ışke kırıp, divan üstıne qūlai
ketıstı.
–Küzetşını quu kerek, qydyryp ketıptı,–dedı äielı.
–Tört it tūrğanda, qandai ūry kelsın? Ūry kelse quanar iedım!—dedı
küieuı.
–Nege?
–Abyroi ğoi!
–Şved itı on myñ dollar, ağylşyn parodasy segız myñ dollar, öñşeñ
qymbat itterdı satyp alğanymyzdy tuystarymyz köre almaidy!
–Ündıstannan satyp alğan itımızge qūda tüsken käsıpker Yrylbaidy
bılesıñ ğoi. Bır kafede qūdaiy bergen bolamyz da, ol ışıp otyrğan
qymyzğa u qosyp berudı josparlau kerek.
–İiä, u berıp öltıreiık. Sol kısı mağan jaqpaidy.
–Mūnaidy jasyryn jalap, baiyp otyrğanymyzdy bılesıñ. Onyñ da
mūnai jalağysy keledı ieken! Şetelge jasyryn uran satqany azdai…
Myna sözdı iestıgende, ieñırep jyladym. Tanymasam da, Yrylbaiğa
janym aşyp kettı.
–Syñsylap jylağan sen be?—der sūrady küieuı.
–İiä. Şeşem marqūm iesıme tüsıp kettı…—dedı äielı. Menımen
qabattasyp jylağany qandai jaqsy boldy! Bır kezde küieuı jatyp
alyp, temekı tarta bastady. Temekını sordy da, sausağyna qystyrğan
küiı qolyn tömen salbyratty. Mūrnymdy qūrt jep bara jatqandai,
menıñ de temekı şekkım kelım kettı. Sausaqtar arasyndağy temekıge
auzymdy tosyp, bır-iekı soryp ülgerdım. Bır kezde qymbat temekıge
qatty qyzyğyp ketsem kerek, qojaiynnyñ qolyndağy temekısın iemes,
sausağyn soryp alyppyn. Bäse, tütın şyqpaidy… Qojaiyn atyp
tūrdy. Äielı şyñğyra qaşty.
–Äi, sen kımsıñ?–dep sūrady ol ieñkeiıp.
–Keşırıñız, praktikant ūry iedım…–dep aqtaldym men.
–Tanysqanyma quanyştymyn!—degen ol menı tösek astynan suyryp
alyp, betımnen süidı. Ūra jöneletın şyğar, nemese atyp tastaityn
boldy –au dep ışımnen oilap tūrğanymda, qaşyp ketken äielıne iertıp
aparyp, menı tanystyrdy.
–Qatipaş, būl bızdıñ üige alğaş tüsken qūrmettı ūrymyz ieken. Basyna
aq qūiyp şyğaryp saluymyz kerek…
Menı üiıne kırıp ketken jylan dep oilady ma, äielı basyma bır kese
kefir quia saldy…
–Oi, dura, şutit ietkendı de priamoi tüsınesıñ. Qonaqqa tamaq äkel…
Ne kerek, mağan dastarhan jaiyp, qūrmet körsettı. Añ-tañ bolsam da,
tamaqqa tyñqiyp toiyp aldym. «Boldy, rahmet…» desem de, üş
qaitara tamaq jegızdı… Qarnyma inenıñ ūşyn säl tigızse, tyrs ietıp
jarylardai toidym! Ömırımde bırınşı ret… Qolyma on myñ dollar
ūstatyp, qojaiyn iesık aldyna deiın şyğaryp saldy.
–Bızdıñ üi osy, bız joqta ūrlyqqa kelıp tūryñyz,–dep äielı de
jymidy. Jylağym kelıp kettı. Ne degen meiırımdı jandar iedı! Qimai
qoştastym… Qimai ketıp baramyn… Ne olar noqalai, ne men
noqalaimyn…
BETİNE RŪHSATSYZ TÜKİRGENİÑİZ QALAİ?
(Saiasi satira)
Tütıp jegısı, jūtyp, jalağysy keldı. Bıraq jeuge de, jalauğa da
bolmaidy. Adamjegış iemes. Ol Qazaqstannyñ Germaniiädağy ielşısı...
Aldynda aibaq-saibaq bolyp tūrğan attaşe Airanbai Köjebaevqa
aşqaraqtana qarady.
—Airanbai Köjebaeviç, abyroiymyzdy, Qazaqstannyñ abyroiyn
airandai töktıñız!
—Keşırıñız...
—Keşıre almaimyn!—dep aşu degen aiğyrdy ierttep mınıp alğan ielşı
aiqailap berdı,—Ne degen taiaz adam iedıñız! Sız jūmys ıstegen bır jyl
ışınde ne ıstemedıñız? Bır qarasam, nemıs qyzdarymen bırge sağyz
şainap tūrsyz! Saiasat sanañyzğa kırmeidı! İendı bır qarasam, köşede
taltañdap barasyz! Aiaqty jiyñqyrap jüruge bolady ğoi, jarqynym!
Qatty taltañdauğa bola ma? Şalqaiğan Kökırekoviçtıñ balasy
iekenıñızdı myna Germaniiä halqy bıle me? Äkeñızdı qūrmetteimın, bıraq
sız bır jyl ışınde menı jyndyhanağa jatqyzudyñ säl aldynda
tūrsyz! Maşinany qūiyndatyp aidaidy iekensız! Köşede buterbord
jep tūrğan semız äieldı qağyp kete jazdağanyñyzda, ol baiğūs asyğys
jeimın dep sausaqtaryn da şainap tastapty! Sosyn bır nemıs
azamatyn toqtatyp alyp: «ain, svain, drain, ieneñdı senıñ ūraiyn!»
dep mūryn astyndağy mūrtyn jūlypsyz... Ol qaşyp bara jatsa da,
artynan quyp jetıp, «Sız Gitlerden aumaidy iekensız!» dep
mazaqtağanyñyzdy qalai tüsınuge bolady?
—Şynynda ol Gitler kökemızden aumaidy ieken,—dep mıñgırledı
attaşe.
—Gitlerge ūqsaidy ma, Şillerge, joq älde, Ezopqa ūqsaidy ma, onda
qandai şaruañyz bar? Memlekettık qyzmet etikasy degen bolady,
jarqynym,—degen ielşı İelşıbek İelıbaev tereze tūsyna keldı de, kenet
kılt būrylyp:
—Sız ışımdık ışıp alyp, bır lauazymdy qyzmetkerdıñ betıne rūqsatsyz
tükırgenıñız qalai?—dep sūrady, bıraq jauap kütpesten, bokaldağy
apelsin şyrynynan ūrttai salyp:—keşırım sūraudyñ ornyna
«jalğyzdyq Qūdaiğa ğana jarasqan!» dep iekınşı märte tükırgenıñızdı
qalai tüsınemız?—degen degbırsız oiyn qosyp qoidy.
—Men oñtüstık jaqqa tükırgenmın, soltüstık jaqtan jel tūrdy da,
tükırıgımdı būryp äketıp, sol kısınıñ betıne jabystyra saldy...
—İeregıskendei, iekınşı märte tükırgenıñız qalai?
—Sosyn soltüstık jaqqa qarai povtorno tükırgenmın, ol kısı oñtüstık
jaqqa şyğyp ketken ieken, batystan «taifun» tūryp... sosyn qūdai
ūryp...
—Saiasatta tükıruge bolmaitynyn iesıñızde ūstamağan iekensız! Saiasatta
sabyrly bolyp, kelıp qalğan tükırıktı ışıñızge qarai «tükıre»
saluyñyz kerek iedı...
—Temekı şegıp tūrsam, tükıre beremın... Keşırıñız...
İelşınıñ iesı şyğyp kete jazdady. İel ne deidı? İelbasy ne deidı?
Qazırdıñ özınde batys basylymdary jarysa jazyp jatyr...
—Mäsele tükırude iemes, mäsele qalai tükırude! Saiasatpen tükıru kerek
iedı! Rūhsat sūrap baryp tükıru kerek iedı! Nemıs halqy kez-kelgen
närsege aldymen rūhsat sūrap alady. Bızdıñ qazekeñder siiäqty
kabinetke kırıp alyp: «Kıruge rūhsat pa ieken?» dep tūrmaidy! Ğafu
ötınemın, sız osy qyzmetke kelerde memlekettık qyzmet etikasy
turaly test tapsyrdyñyz ğoi?
—İiä.
—On sūraqtyñ qūryğanda segızıne jauap bergen bolarsyz? Qandai
sūraqtar kelıp iedı?
—Aita bereiın be?
—Aityñyz...
—«Bülıngennen büldırgı alma» degendı qalai tüsınuge bolady?
Qalauyn tapsa, qar jana ma, öşıp qala ma? Tünde suğa tükırme degendı
qalai tüsınemız? Äiel iekı qabat kezınde qandai tüster köredı? Bit pen
sırkenıñ aiyrmaşylyğy... Tauyq nege qyt-qyttaidy?
—Jaraidy, doğaryñyz! Sızge osyndai sūraqtar qoiyldy ma?
—İiä. «Sūraqtar jeñıl bolsyn» dep pahan zvondağan soñ...
—Sızdı äldeqaşan qyzmetten quyp jıberuıme bolar iedı. Jas qoi,
tüsıner, oilanar dedım. Äkeñızdı syiladym. Bıraq sız künı keşe ğana
ielşılıktıñ balkonynda tūryp alyp, bar dausyñyzben: «Sağyndym,
äke, isıñdı!» dep aiqailağanyñyz qalai? Qūrmettım, özıñız oilañyz,
äkeñız iısın qalai jıberedı? Sız, Airanbai Köjebaeviç, jūrtpen
mädeniettı amandasudyñ ornyna, «Guten tahty» ädeiı būrmalap:
«Kökem tah, apam tah!» deitınıñız qalai?
Sız şetelde jürsız,
qymbattym, sızge qarap, qazaq ielın bağalaidy...
Ol sözın aiaqtap ülgergen joq, uialy telefony şyryldap qoia berdı.
Attaşenıñ äkesı, özınıñ dosymen söilesıp jatty. Söilesıp boldy da,
şarşağan keiıpte bylğary kresloğa otyra kettı.
—Pahan ne deidı?—dep sūrady attaşe.
—Ne deuşı iedı? Asa qūrmetpen «svoloçym menıñ!» dep iemırenıp otyr!
İelge qaitsyn, «svoloçymdy sağyndym» dep otyr, —degen ielşı
attaşenıñ betıne bır tükırdı.
—Mū-mūnyñyz qalai?—dep sūrady anau.
—Äkeñızdıñ atynan tükıruge resmi rūhsat aldym... qaitalaiyn ba?—
degende, Airanbai Köjebaeviç ielşılıkten qaşa jöneldı...
Qaşqanynyñ özı qyzyq, taltañdai bezıp barady...
KEŞİRİÑİZ, TANYMAİ QALDYM...
Özimmen-özim, közimmen-közim, sözimmen-sözim bolyp, köşede kürsinip
kele jatqanmyn. Bireu jyn quğandai, tap bir äieli tört balany
“optom” tuğandai, jügirip keldi de, arqama jūdyryğymen qoiyp
qaldy. Janaryma jas kelip, jylai salatyndai jas bala iemespin.
İeñserile būrylyp, ierkek minez tanyta jalt qaradym.
– Oi... — dedi anau.
– Nemene, “oi?”
– Keşiriñiz, tanymai qaldym... Men sizdi oblys äkimi ieken dep qaldym...
– İei, iesektiñ qodyğy, oblys äkimi osylai köşede, jalğyz özi
jyndanyp kele jata ma, ne?
– Oblys äkiminen aumaidy iekensiz...
– Oblys äkiminiñ arqasynan ūratyn siz kimsiz özi?
– Jynym kelip... Keşiriñizşi... “Oblysta sybailas jemqorlyq joq”
dep iesep beripti, bäri ötirik! Soğan jynym kelip...
– Jynyñyz taksimen kelse, ūşaqpen qaityp ketsin, men oblys äkimi
iemespin!— dep aşulandym da, qaltamdy qaradym. Qūdaiym-au,
qaltamda ne bäri jiyrma tiyn ğana qalypty! Soğan piste satyp alyp,
bir-birlep şağyp kele jatqanmyn. Bireu artymnan qalmai söilep
keledi..
– Asa qūrmetti premer-ministr myrza, toqtañyzşy... Tyñdañyzşy
meni... Bizdiñ deputattar nege töbelespeidi? Mäselen, Ukraina
deputattary töbelesedi. Resei dumasynyñ deputattary töbelesedi.
Küni keşe Qyrğyz deputaty Qamşybek Täşiev deputat Baqadür
Süleimanovty qualap jürip... Toqtañyzşy, bir qarañyzşy mağan...
Premer-ministr myrza... Bizdiñ deputattar İelbasyğa, Sizge bas şūlği
beredi... Ainalañyzda jağympazdar... Bir-birimen töbelesse, şirai ma
degenim ğoi...
– Bäle degenim ğoi! — dep jalt qaradym.
– Oi...
– Nemene, oi?
– Keşiriñiz, premer-ministrden aumaidy iekensiz... Bir qyryñyzdan
tūrğanda...
– Äi, iesektiñ taiqary! Nemene, premer-ministr ierigip jür me?
Premer-ministr piste şaqpaidy ğoi...
– Keşiriñiz...
Myna jūrtqa ne bolğan özi? Qymbatşylyqtan bastary ainalyp,
közderiniñ aldy tūmandanyp ketken be? Jylarman bolyp
tūrğanymda, bir äiel keldi de, artymnan bir tepti. İetpetimnen qūlap
tüstim. Äielde uiat joq ieken. Jūrttyñ közinşe üstime atqa mingendei,
otyryp aldy.
– Sizge ne kerek özi? — dep miñgirledim ieñbektei jyljyp.
– Oñbağan! Qyzyñdai jas qyzdarmen saunada bolğanyñşa, ölip
ketpeisiñ be? Ajyrasamyn! Sendei käsipkerden, köşedegi qaiyrşy
artyq!
– Aiqailamañyzşy, ötinemin...Siz... mağan bir qarañyzşy...
– ölä... — dedi ol meniñ betime üñilip.
– Nemene, “ölä?”
– Artyñyzdan qarağanda, meniñ küieuimnen aumaidy iekensiz...
Üsti-basymdy qaqqyştap, jūrt şataspas üşin, teatrdağy dosym
bergen saqaldy jabystyryp aldym. Bir kezde sonadaidan ieki politsiiä
inspektory tūra jügirdi. “Äne, Ben Laden! Ben Laden tūr! Terrorşy
Ben Laden!”
Tūra qaştym. Olar artymnan quyp kep berdi. Jeksūrynğa da,
jeksūryn iemeske de jan kerek, sän ortalyğyna qoiyp kettim. Qyzkelinşekter boianyp jatyr ieken. Bir bölmege kirdim de, şeşinip
jatqan qyzdy taldyryp qūlatyp, kiimin kiip, äzer qūtyldym.
İerteñine... İendi men jyndana bastadym. Köşede ketip bara jatqan bir
jigit ağasynyñ qūlağyna şertip jiberdim. Ol mağan būryldy.
– Oi... — dedim ötirik.
– Nemene, “oi?”
– Satqyn Rahat Älievten aumaidy iekensiz! Keşiriñiz...
Bir sap-sary, kök köz kisiniñ betine şapalaqpen salyp jiberip:
– Qaşqyn dese! Almaty qalasynyñ jerin satyp-satyp baiyp aldyñ
da, qaşyp kettiñ ä?—dedim.
– Siz ne dep tūrsyz özi? —dedi anau mäñgirip.
– Oi, keşiriñiz... Siz Almaty qalasynyñ qaşqyn äkimi Viktor
Hrapunovtan aumaidy iekensiz...
– Nemene, Hrapunov osylai peräşki jeuşi me iedi?
– Keşiriñiz...
Ol meniñ tūmsyğyma qoiyp qaldy. Şalqamnan tüstim. Qūdai-ai, ieşkim
kömektespedi. Ary-beri ağylğan adamdar. Tūrğyzbaidy biri... Şamasy,
meni qaiyrşyğa ūqsatyp jatyr. İeregisip men jatyrmyn. İeregiskende
bir jyl tūrmai qoiaiyn ba, osy-a?..
QABİRSTAN RESPUBLİKASYNANBYZ!
Qalğyp otyrğan hatşy qyz kenet iesıkten ientelei kırgen skelettı
körgende, şaşynyñ arasynda şaitan jürgendei şyñğyryp saldy
da, basy sylq ietıp talyp qaldy. Qarsy bölmeden äkımnıñ kömekşısı
atyp şyğyp:
—Sız... sız kımsız?—dep sūrady. Jüregı jyrtyla jazdady...
—Qabırstan Respublikasynanbyz!—degen skelet basymen onyñ
basyn soğyp qalğanda, anau
iesınen tanyp, şalqasynan tüstı.
Kabinetke syqyrlai kırıp kelgende, äkımnıñ de zäresı boztorğaidai
ūşty... Sasqanynan:
—Sız... sız qatty azyp ketıpsız... Syqyrlap, qu süiegıñız qalypty...—
dedı jany aşyğan syñai tanytyp. Skelet oryndyqqa kelıp otyrdy.
Qabyrğalarynyñ arasyna qystyra salğan sigaretın alyp, asyqpai
tūtatty. Tütını qabyrğalarynyñ, jaq süiekterınıñ arasynan şyğyp
jatty...
—Apai...
—Qandai apai?
—Keşırıñız ajyrata almai tūrğanym...
—Sender nenı ajyrata alasyñdar özı? İerkek skeletpın...
Kenet aq jaima jamylğan äiel kırıp keldı.
—Bız Qabırstan respublikasynanbyz!—dedı äiel
būryn kırgen
skelettıñ qasyna otyryp jatyp,—keşırıñız, men keşe ölgen äielmın.
Qazaqstanda aqşasy joq syrqattar «optom» ölıp jatyr... qala
auruhanalarynda ajal kezegınde tūrğandar köp.
—Hoş ke-keldıñızder... Ş-şarualaryñyzdy aityñyzdar,—dedı äkım
aldyndağy grafinnen su ışıp jatyp. Közderı şyğyp barady.
—Men myna skelettıñ äielımın. Atym— Qatipaş. Sveji ölıkpın.
Küieuımnıñ ölgenıne on jyl. Sızder, ölgenderge maza beresızder me
osy?
—Ne bolyp qaldy, äruaq apai?
—Jer betınen iestıp jatyrmyz, osydan bır ai būryn qaitys bolğan
ataqty änşınıñ qabırın bır tırıler daulap jür deidı me? Ol jer
kelesıde öletın tuysyma tiesılı deidı me...
—A... iiä. Sondai bır aryz tüsken...
—Tırılerge keñsaidan jer uçaskesı aldyn-ala berıle me ne?—dep
qaldy skelet. Sosyn syqyrlai ornynan tūryp, äkımnıñ iyğyna
süiektı qolyn saldy. Äkımnıñ üstınen ter sel bolyp aqty.
—J-joq. Orynbasarym oñdyrmai jür...
—Ne, problema kerek pe senderge? Bız jaqqa ierterek köşıp kelgılerıñ
kele me?
—O, ne degenıñız, —degen äkım iesın jiyp aldy,— skelet köke, koniak
ışesız be? Älde kofe?
—Nemene, menı alqaş ölık dep oilaisyz ba? Kofeñdı közıñnıñ ışıne
qūi! Bızge şäi bolsa da jetedı...
Äkım stolynyñ büiırındegı tüimenı basty. İşke töbe şaştary
qaqiyp qalğan kömekşısı kırdı.
—Şaşyñyzğa ne bolğan?
—«Priçeskam» ğoi,—dei saldy kömekşısı qaltyrap.
—Men hatşy qyzdy şaqyrdym...
—Ol basyna şelek töñkerıp alyp otyr.
—Kırsın...
Kömekşı jıgıt hatşy qyzdyñ qolynan süirep, äreñ kırgızdı. Sonda da,
basyndağy plastmassa şelektı alar iemes.
—Basyñyzdağy şelektı alyñyz,—dedı äkım.
—Qoiyñyzşy, qorqam...
—Qonaqtarğa şäi äkelıñız...
Hatşy qyz ketısımen « sveji» ölık:
—Ökpemız qysylyp, Keñsai ziraty künnen künge tarylyp barady.
Demek, halyq arasynda ölım-jıtım köp.
Şeneunıkter az öledı.
Jağdailary jaqsy,—dedı.
—O ne degenıñız, qūdai qalasa ölemız... Qaitys bolamyz...
—Sonda sız jerlengen qabırdı ierteñıne bıreu «menıñ jerım» dep daulap
jatsa şe? Ol ol ma, Keñsaidan qabır satyp, aqşa tabatyn sūmyrailar
da bar deidı,—dedı skelet aşulanyp. Tıptı, ornynan tūryp kettı.
Aşulanğany sonşalyq, süiek basy jerge domalap tüstı. İşke
qaltyrai şäi äkele jatqan hatşy qyzdyñ aldyna qu bas domalai
barğanda, ana qyzdyñ tılı bailanyp qaldy. Sosyn kabinetten tūra
qaşty.
—Qaida barasyz? Qonaqtardan uiat boldy-au!—degen äkım de
kabinetten qaşa jönelgen, qarsy kele jatqan tağy bır skeletke
soqtyğysyp qaldy.
—Keşırıñız...
—Oqasy joq, äkım myrza. Men— Menmın ğoi. Bes jyl būryn menı
tapsyryspen atyp ketken. Ozyq oilarymdy aşyq aitqanym üşın...
—Kabinetke kıre berıñız, men qazır...—degen äkım zuyldai qaşyp,
ğimarattan şyğa bergen... İesık aldynda bır qora skeletter tūr ieken.
Şeruge şyqqan syñaily... Qoldarynda plakattar, ūrandar. «Jasasyn,
jaryq dünie!» «Bız de sızderdei bolğanbyz, sızder de bızdei
bolasyzdar!», «Mūnaily iel, mūñaimañdar!» «Qabırımızdıñ basyndağy
kök tastardy qiratpañdar!» degen jazulardy ıştei oqyğan äkımnıñ
közderı qarauytyp, qūlap bara jatty... Bır kezde bır közın syğyraita
aşyp: «Ölgım kelmeidı..» dedı. Qūdai saqtasyn, ölmei-aq qoisynşy...
İNTERNETTEGİ "İTTER!"
Aqyn bolğym keledı. Bıraq aqyn iemes, qatyn boldym...Säl dörekıleu
kettım ğoi deimın... Özbekter "qatyn" dei beredı äielderın. Menıñ
atym— Pıstegül, familiiäm— Staqanova. Sonda bır staqan pıste
bolady da...
Aqyn bolğym keledı. Bıraq jaza almaimyn. Sosyn Mūqağali
aqynnyñ bır öleñın köşırdım de, "Būl bız ğoi" atty ädebi saitqa salyp
jıberdım. Quanğanym-ai! "Öleñım" jariiälanypty! Mūqağali tırı
bolğanda, iekeumız bırge quanar iedık! Ol kezde internet bolğan joq
iemes pe? "Öleñımnıñ" soñyndağy pıkırlerdı oqyp, örıp qoiğan şaşym
tarqatylyp kettı. Şetınen danyşpan! Şetınen aqyl aitqyş! Ärine,
tasada tūryp alyp, şetınen batyr! Şetınen bädık! Qatyn menen
jaman! Sol pätuäsız pıkırlerdı nazarlaryñyzğa ūsynaiyn:
Bırınşı pıkır: Pıstegül! Öleñıñ öleñ iemes! Sen odan da bazarğa baryp,
pıste sat! Poeziiälyq lep joq!
Sälemmen, Auf-auf.
İekınşı pıkır: Ataña nälet-au, basyñdy asfaltqa myjyp tastau kerek
senıñ! Öleñ jazğanşa, küieuıñnıñ qasynda tyr-tyr qasynyp
jatpaisyñ ba? Mynau ne? Öleñ be? Taqpaq pa? Besınşı synyptyñ
oquşysy jazğan şimai-şatpaq!
Köktöbet.
Üşınşı pıkır: Köktöbet, men sağan qosylamyn. būl qatyndy atyp
tastau kerek. O, şeşeñ...
Alypsoq.
Törtınşı pıkır: Ne bolyp kettı
syilamaisyñdar ma? Osylai dörekı
baldary-au, şoşqa iekensıñder ğoi!
senderge? Äiel aqyndy
pıkır jaza ma ieken? İttıñ
Auf-auf.
Besınşı pıkır: Auf-auf, sen poeziiäny naşar bıledı iekensıñ ğoi! Būl
öleñ keremet jazylypty! Ūiqastary ūiyp tūr!
Yr-r-r...
Altynşy pıkır: Qai jerı keremet! Jazğan soñ, Maqataev siiäqty jazu
kerek qoi!...Onyñ är öleñı klassaika!
Küşkä-küşkä.
Jetınşı pıkır: Sen naşar öleñ jazyp qartaiatyn boldyñ, Pıstegül!
Ūiqastary qatty ūiqasyp ketken ieken.
İtbas.
Segızınşı pıkır: Jıgıtter, temekılerıñ bar ma?
Şylymbek.
Toğyzynşy pıkır: Qandai adamsyñ? İnternet arqyly temekı
sūrağany nesı?
Nasybaiūly.
Mıne, "danyşpandardyñ "pıkırın" oqydyñyzdar, aityñyzdarşy,
köñılderıñızge nenı alyp, nenı toqydyñyzdar? Bıreuı Mūqağali öleñın
tanymady. Klassiktı moiyndamai jatqandar, menı qalai
moiyndasyn!
Qūrmetpen: Pıstegül
STAQANOVA.
SİZ ÄLİ OTYRSYZ BA?
Sauaty - su, bilimi - bu, käsipkerliktiñ arqasynda, tanysymnyñ tamyryn
döp basqan Myjban iekeumiz äskerde birge bolğaly qūdai japalaqty da
jarylqaimyn dese, demde ğoi, künderdiñ küninde kündei kürkirep, minezi
jañbyrdai sirkirep, audan äkimi bolyp şyğa kelgende, şapalaq ūrğandar az
boldy.
İendi jalasa, jalp iete qalatyndai qorjyn tamda qaşanğy otyra bereiin,
“odnopalçanymnan” uçastkelik jer, nesie sūraiyn dep, bir küni audan
äkimine keldim.
Myjban bir qapşyq tsement jūtqandai qaqiyp otyr ieken, iilmeidi, bireu
auzyna şlanga tyğyp, ürip tastağandai, stolyn tirep tūr. Sausaqtary
byrtiğan, mağan “otyra ber” degendei işara ietti de, şyr ietken telefon
tūtqasyn köterip, ä degennen ūrysa jöneldi.
— Ne degen adamsyz! Men sizge üş künde bitiriñiz dep iedim ğoi! Üş kün
bosqa ketti me? Auyryp qaldym? Odan da ölip qalmaisyz ba? Jylap
ieñirep baratyn iedik qoi! Sizde ar-uiat joq ieken. Jylamañyz deimin,
köñilim bosap ketedi! İerteñ oblys äkimine aitamyn! Ainalaiyn-au, audan