Qart Menän Diñgez

Qart
menän diñgez

Gölsirä
Ğizzatullina tärcemähe

Qart
kämähe menän yapa-yañğız Golfstrimda
balıq qarmaqlay ine. Bına hikhän dürt
kön inde ul diñgezgä sığa, tik älegäsä
ber balıq ta tota alğanı yuq. Täüge qırq
köndä unıñ menän bergä ber malay buldı.
Ämmä kön hayın buş qul menän qaytqas,
ata-äsähe malayğa, qart häzersalao,
yäğni, dalanhız, tine häm diñgezgä ikense
kämälä sığırğa quştı. Isınlap ta, ul
kämä täüge aznala uq ös yılle balıq alıp
qayttı.

Qarttıñ
kön dä qoro qul menän qaytıuın küreü
malayğa ifrat qıyın ine. Şuğa kürä ul,
yar buyına töşöp, qarttıñ kämähenän
bagor, yılkän, garpun keüyek nämälärze
kütäreşep alıp menä. Qırqmaha-qırq
yırenän yamau halınğan kinder yılkän,
maçtağa uralğas, huğış mayzanında
tar-mar itelgän ğäskärzeñ bayrağın
häterlätä.

Balıqsı
qart — ütä yabıq häm tauşalğan keşe.
Muyının tärän-tärän yıyırsıq basqan,
yañağın qızğılt taptar qaplağan. Könyaq
okeanı östöndä sağılğan qoyaş nurzarınan
azğan bıl taptar qarttıñ yañağınan alıp
muyınına tiklem huzılğan.

Qulında
zur balıqtı tartıp sığarğanda yıp qırqqan
yaralarzıñ tärän yöyzäre belenep tora.
Yañıları kürenmäy äle. Ä iskeläre ällä
qasan kipkän süldäge yır
yarıqtarı keüyek. Küzzärenän başqa bötä
yırzäre lä tuzğan qarttıñ. Ä küzzäre ihä,
has ta diñgez keüyek, zäp-zäñgär bulıp
qayğı-häsrätkä bireşmäysä qalğan.

—Santyago,
— tine uğa malay, priçalda torğan kämä
yanınan yar buyındağı yul buylap ikäüläşep
öskä kütärelgändä. — Min yänä hineñ
menän diñgezgä sığa alam. Bez azıraq
aqsa eşlänek inde.

Qart
malayzı balıqsılıqqa öyrätkäyne. Malay
unı bik yarata ine.

—Yuq,
— tine qart. — Hin bähetle kämägä
eläkteñ. Qal şunda.

—Hätereñdäme,
hin ber yıldı hikhän yıte kön buyı diñgezgä
sığıp ber nämä lä tota almanıñ, unan huñ
bez ös azna buyı kön hayın ber zur balıq
alıp qayttıq.

—İsemdä,
— tine qart. — hin bit miñä ışanmağan
ösön kitmäneñ, min bını yaqşı añlayım.

—Atayım
quştı bit. Ä min malay ğına äle, unıñ
hüzen tıñlarğa teyışmen.

—Beläm,
— tine qart. — Şunhız yaramay.

—Ä
ul hiñä bik ışanıp yıtmäy.

—Eyı,
— tine qart. — Ä bına bez ışanabız.
Dörösmö?

—Älbittä.
Teläyheñme, min Terrasala hine hıra
menän hıylayım. Äyberzärze şunan alıp
barırbız.

—Äyzä
huñ, — tine qart. — Balıqsı balıqsını
hıylarğa teläy ikän...

Ular
Terrasağa inep ultırzı. Balıqsılarzıñ
kübehe qarttan kölhä lä, unıñ bığa hätere
qalmay. Ä ölkäneräk balıqsılar, qarttı
yällähälär zä, toyğoların yözzärenä
sığarmayzar, köndärzeñ nisek bulırı,
hıu ağımı, qarmaq yıben nindäy täränlekkä
töşöröüzäre, diñgezzäge häldär haqında
höyläşälär. Bıl köndä käseptäre uñışlı
bulğandarı, inde qaytıp, totqan
marlindarınıñ estären tazartqandar,
ikeşär ozon taqtağa arqırı halıp, taqta
baştarınan ikeşär keşe kütärep, balıq
kelätenä taşıyzar. Unan balıqtı
refriceratorza Gavanağa bazarğa alıp
kitäsäktär.

Akula
totqan keşelär ihä üz tabıştarın diñgez
qultığınıñ ikense yağındağı akula
eşkärteü zavodına tapşıra. Unda akula
tüşkälären sılbırzarğa asıp bauırzarın
alalar, yözgöstären kisep, tirehen
tunayzar. Ä iten, tozlar ösön, yoqa
kisäktärgä telgeläyzär.

Könsığıştan
iskän yıl akula fabrikahınan hasıq yıs
alıp kilä. Tik bögön ul yıs hizelmäy,
sönki yıl tönyaqqa küste, unan tındı.
Terrasala qoyaşlı häm rähät ine.

—Santyago,
— tip öndäşte malay.

—Äü,
— tine qart. Ul üzeneñ hırlı stakanına
qarap küptän ütkän köndärze isenä töşörä
ine.

—İrtägälekkä
hiñä sardina totam, yäme?

—Borsolma.
Hin bar, beysbol uyna. Min üzem dä işkäk
işä alam äle. Yätmäne taşlarğa Rodcelio
yar­zam iter.

—Yuq,
miñä röhsät it. Hineñ menän balıqqa
sığırğa yaramağas, ismaham, beräy yarzamım
teyhen.

—Hıra
menän hıylanıñ bit, — tine qart. — Hin
häzer yıtkän yıgetheñ bit inde.

—Hin
täüge tapqır diñgezgä alıp sıqqanda,
miñä nisä yäş ine?

— Biş. Hin şunda saq isän qaldıñ. Min höyräp sığarğan balıq kämäne selpärämä kilterä yazzı,häterläyheñme?

— Häterlämäy ni! Qoyroğo menän bärep ultırğıstı vatqas, hin unı küsägeñ menän tuqmanıñ. Ä minekämä moronona — yıüyeş auzar östönä bırğanıñ. Kämä der helkenä, hineñ küsägeñ ağas qırqqandarı keüyektuqılday, tirä-yaqta uqşıtqıs qan yıse.

—Isınlap
ta
bılarzıñ
bötähen
dä
isläyheñme,
ällä
huñınan
min
höylänemme?

—Mine
diñgezgä
alıp
sıqqan
täüge
köndän
alıp
barıhı
la
häteremdä.

Qart
uğa
qoyaşqa
qızarıp
şeşmäklängän
ışanıusan
küzzäre
menän
yaratıp
qaranı.

—Ägär
zä
mineñ
ulım
bulhañ,
hine
äle
üzem
menän
alırğa
täüäkkällär
inem.
Tik
hineñ
atayıñ
menän
äsäyıñ
bar,
tabışlı
kämägä
lä
eläkteñ.

—Şulay
za min hiñä sardina totayım äle. Dürt
maymıstı qayzan alırğa la beläm.

—Bögöngöläre
lä bar äle. Min ularzı tozlo yäşnikkä
halıp quyğaynım.

—Min
hiñä tağı d ürtte alıp kiläm.

—Berze,
— tip qarşı töştö qart.

Ul
bılay za kiläsäkkä ömötön dä, ışanısın
da yuğaltmay torğaynı, äle ihä malayzıñ
hüzzäre qarttıñ küñelen tağı la kütärep
yıbärze, äyterheñ dä diñgezzän saf yıl
isep quyzı.

—İkene,
— tine malay.

— Yarar, ikene,
— tip rizalaşırğa mäcbür buldı qart.
— Ä hin ularzı beräy yırzän säldermäneñme?

—Käräk
bulha sälderer zä inem. Tik min ularzı
hatıp aldım.

—Rähmät,
— tine qart.

Üz
hälenä qasan küngäne turahında uylar
ösön ul artıq häylähez ine. Ämmä keşelek
bahahın yuğalttır-may ğına qartlıq
kündämlege kilgänen belä ine ul.

—Ağım
üzgärmähä kön häybät bulasaq, — tine
qart.

—Hin
balıqtı qayhı yırzäräk totmaqsıhıñ?

—Yarzan
alıstaraq, ä yıl üzgärgäs qaytırmın. Tañ
atqansı uq sığam.

—Mineñ
hucanı la alısqaraq kitergä ögötlärgä
käräk. Hiñä ğälämät zur balıq eläkhä,
bez yarzam iterbez.

— Hineke yarzan alıs kitergä yaratmay.

— Eyı,
— tine malay.
— Tik min ul kürä almağan beräy nämäne — äytäyık, aqsarlaqtarzı kürgänbulırmın da, şunda barırğa öndärmen. Şul saqta unı altın täñkäle makrel artınan alısqaraq kitergääürätep bulasaq.

—Küzzäre
şulay nasar küräme ni?

—Bötönläy
tiyerlek huqırayzı.

—Ğäcäp.
Ul bit göbörgäyıl artınan yörömäne. Küz
kübehensä şunan nasarlana.

—Ä
bına hin nisämä yıl buyı Moskit yarına
göbörgäyıl totorğa yörögänheñ, şulay
za küzeñ yaqşı kürä.

—Min
bit yabay qart tüg style=yıl.

—Ä
bik zur balıq eläkhä, kösöñ yıterme huñ?

—Yıter,
tip uylayım. Bınday saqta hikmät köstä
tügel, tahılda.

—Äyzä
äyberzäreñde alıp qaytayıq. Azaq min
yätmä alıp sardina totorğa kitermen.

Ular
kämäläge äyberzärze yıyıp alıp sıqtı.
Qart maçtanı yaurınına haldı, malay haplı
garpun, bagor menän qarmaq bauzarı
halınğan äryäne kütärze. Zur balıqtı
tartıp sığarğanda huğıp miñrätä torğan
küsäk menän yım hauıtı kämälä qaldı.
Bildäle, qarttıñ äyberzärenä teyırgä
ber kemdeñ dä qulı barmas ine. Şulay za
yılkän menän qarmaq bauzarın tañğı ısıqta
yıüyeşlänmähen ösön alıp qaytıp quyıu
yaqşıraq. Qart äyberzärenä ber kemdeñ
dä teymä-yäsägenä ışanha la, bagor,
garpun keüyek nämälären alıp qaytıp
quyıuzı qulayıraq kürä.

Huqmaq
buylap mendelär zä şar asıq işektän
qarttıñ alasığına indelär. Qart yılkän
uralğan maçtanı stenağa höyäne. Malay
za alıp kilgän äyberzären şunda quyzı.
Korol palmahı yaprağınan (bıl yaqtarza
unı guano tip
atayzar) halınğan bıl ala­sıqtıñ äse
maçta hıyırlıq qına ine. Ber timer
ka­rauatı, östäle häm ultırğısı bar,
urtala yır izängä bäläkäs kenä utyaqqıs
qazılğan. Süsle yapraqtarzan qısıp
halınğan horğolt-körän stenalarğa «Alla
yöräge» häm «Santa Maria del Cobre»
hürättäre elengän. Bıl räsemdär qarttıñ
qatınınan qalğan. Qasandır stenala
qatınınıñ üzeneñ töslö fotohı la elenep
tora torğaynı; tik huñınan qart unı
yäşerep quyzı, sönki gel küz aldında
torouı nıq boloqhota ine. Häzer foto
möyöştäge käştälä taza küldäk astında
yata.

—Santyago,
kiske aşqa nimäñ bar? — tip horanı malay.

—Balıq
menän ber hauıt harı dögö. Aşağıñ kiläme?

—Yuq,
öyzä aşarmın. Ut toqandırayımmı?

—Käräkmäy.
Toraraq üzem yandırırmın. Bälki, dögönö
bılay ğına, halqın kileş aşarmın.

—Yätmäne
alayımmı?

—Al,
al.

Dörösön
äytkändä, ber nindäy zä yätmä yuq ine.
Yätmäneñ küptän hatılğanın malay yaqşı
häterläy. Ämmä ikehe lä unı bar tip
hanay. Qarttıñ aşarına dögölö balığı
la yuq, malay bını la belä.

—Nikhän
biş — bähetle han, — tine qart. — Ägär
zä irtägä meñ funt tartqan balıq totham,
nişläybez?

—Min
yätmäne alıp sardina totorğa barıp
kiläyım. Hin ber az tuphala ultırıp tor,
unda qoyaş sıuaqlay.

—Yarar.
Min kisäge gäzitte qaraştıra toram.
Beysbol turahında uqırmın.

Malay
unıñ gäzite ısınlap ta barmı, ällä bınıhı
la uyzırmamı, tip uylauğa, qart karauat
astınan nindäyzer gäzit tartıp sığarzı.

—Miñä
unı şarap kibetendä Periko birze, — tip
añlattı ul.

—Min
sardina totop kiläm. Üzemdeken dä,
hine-kelärze lä bergä bozğa halıp toram.
İrtänsäk büleşerbez. Qaytqas, miñä
beysbol turahında höylärheñ, yäme.

—«Yankizar»
yıñelergä teyış tügel.

—Klivlendtıñ
«İndeetstar»ı dömbäslämähä inde!

—Qurqma,
ulım. Böyök Di Madcionı iseñä töşör.

—Min
«İndeetstar»zan ğına tügel, Detroyttıñ
«Yulbarıstar»ınan da qurqam.

—Bılay
barha, hin tizzän Tsintsinnatizıñ «Qızıl
tänlelär»yınän dä, Çikagonıñ «Aq
oyoqtar»ınan da şörläy başlamagayıñ.

—Gäzit
uqı la, urap kilgäs, miñä höylärheñ!

—Ällä
hikhän biş hanı bulğan lotereya biletı
hatıp alayıqmı? İrtägä bit hikhän bişense
kön.

—Niñä
almasqa? — tine malay. — Bälki, hikhän
yıte hanlını alhaq yaqşıraq bulır? Ütkän
yulı hikhän yıte kön bulğaynı bit.

—Ber
nimä lä ike tapqır qabatlanmay. Ä hin
hikhän biş hanlı bilet ala alırhıñmı?

—Horarmın.

—Ber
märtäbä genä uynay torğanın. İke dollar
yarım torğanın. Kemdän burısqa alıp
torayıq ikän?

—Unıhı
vaq mäsälä! İke yarım dollarzı min telähä
kemdän horap tora alam.

—Horauın
min dä horar inem, tik burısqa in­mäskä
tırışam. Täüzä üteskä horayhıñ, unan —
häyır...

—Qara
unı, qart, halqın aldıra kürmä. Tışta
sentyabr ikänen onotma.

—Sentyabrzä
ere balıq kilä. May ayında balıqtı kem
dä tota ul...

—Yarar,
min sardina totorğa kittem, — tine
malay.

Malay
qaytqanda, qoyaş bayığaynı inde. Qart
ultırğısında kileş yoqlap kitkän. Malay,
karauat östöndäge iske haldat odeyalın
alıp, qartqa yaptı. İnde ölkän bulıuına
qaramastan, qarttıñ yaurındarı kiñ,
qeüätle, muyını la köslö ine. Başın eyıp
yoqlağanğa kürä, muyınındağı yıyırsıqtarı
la yazılğan. Qarttıñ küldäge lä, näq
yılkäne keüyek ük, yamau östönä yamau halınıp,
törlöhö törlö vaqıtta uñğanğa, qorama
yurğan töslö. Şulay za unıñ yıyırsıqlı
yözö ütä qart kürenä, küze yomoq bulğanğa,
hatta yänhez keüyek. Ul tubığına töşkän
gäziten, yıl osormahın ösön, terhäge
menän qısqan. Ayaqtarı yalanğas.

Malay
unı uyatırğa qıymayınsa sığıp kitte. Ber
azzan kire äylänep kilde, tik qart haman
da yoqlay ine äle.

—Santyago,
uyan äle! — Malay qulı menän qarttıñ
tubığına qağıldı.

Qart
küzzären astı, isenä kilä almağanday,
ber kilke öndäşmäy torzo. Unan yılmayıp
quyzı.

—Hin
nimä alıp kildeñ?

—Aşarğa.
Häzer aşaybız.

—Mineñ
ällä ni aşağım da kilmäy.

—Äyzä
aşayıq. As köyö balıqqa barıp bulmay.

—Tura
kilgeläne, — tine qart urınınan quzğalıp.
Ul gäziten bökläp, odeyalın töröp quyzı.

—Odeyalıñdı
yaurınıñdan alma, — tine malay.

—Üzem
isän saqta, hiñä as köyönsä balıqqa
sığırğa irek birmäm.

—Ulayha,
üzeñde haqla la mömkin tiklem ozağıraq
yäşä, — tine qart. — Nimä aşaybız?

—Dögö
menän qara borsaq, qurılğan banan häm
bıqtırılğan hıyır ite.

Malay
azıqtı Terrasalağı restorandan timer
hauıttarğa halıp alıp kilgäyne. Ä sänske,
qalaq, bısaqtarzı här berehen qağız
salfetkağa töröp, kesähenä halğan.

—Hiñä
bılarzı kem birze?

—Martin,
restoran hucahı.

—Uğa
rähmät äytergä käräk bulır.

—Borsolma,
min äyttem inde, — tine malay.

—Zur
balıq qapqas, iñ itläs yıren uğa birermen, —
tine qart.

—Ul
bezgä berense tapqır ğına izgelek
eşlämäy.

—Eyı,
berense tapqır ğına tügel.

—Ulayha,
itle yıre genä az bulır. Ul bezgä küp
yarzam itte.

—Bögön
bına hıra la birze.

—Min
konservalağı hıranı nığıraq yaratam.

—Beläm.
Tik bögön ul şeşälehen birze. Buşağas,
şeşälären kire alıp barırmın.

—Rähmät
inde hiñä. Äyzä aşayıq.

—Min
hiñä küptän inde aşa, tip tılqıyım, —
tip yaratıp qına bitärläne unı malay. —
Hineñ östäl artına ultırğanıñdı kötäm,
rizıq hıuınmahın ösön, hauıttarzıñ
qapqasın asmayım.

—Äyzä
huñ. Miñä yıuınırğa käräk ine bit äle.

«Qayza
yıuınır ineñ ikän? — tip uylanı malay.
Hıualğısqa tiklem ike kvartal barırğa
käräk ine. — Uğa hıu, habın, yaqşı ğına
tastamal äzerläp quyırğa käräk. Nisek
min bıl haqta elegeräk uylamanım ikän?
Uğa yañı küldäk, qışqı kurtka, ayaq keyıme,
ber odeyal da käräk bulır».

—İte
tämle, — tip maqtanı qart.

—Miñä
beysbol turahında höylä äle.

—Amerika
ligahında «Yankizar» yıñä tip äyttem bit
inde min hiñä.

—Eyı,
tik bögön ularzıñ köräktären birzelär
bit.

—Bınıhı
vaq mäsälä. Unıñ qarauı, böyök Di Madcio
yañınan bına tigän itep uynay başlağan.

—Komandala
ul ber üze genä tügel bit.

—Dörös.
Şulay za uyındı ul häl itä. Bruklin-dar
menän filadelfiyalar uynağan ikense
ligala tik bruklindarzıñ ğına ömötö
bar. Häyır, Dik Sayzlyırzıñ
nisek uynağanın isläyheñme? Tegendä,
iske parkta uynağanda qayhılayıraq
huğa torğaynı ul.

—Yuğarı
klass! Ul bötähenän dä alısqaraq bärä.

—Unıñ
Terrasağa kilgäne hätereñdäme? Balıqqa
saqırğım kilgäyne lä, tik uñayhızlandım.
Hiñä quşqaynım, hin dä tartındıñ.

—İsläyım.
Alyot bulğanmın. Bälki, ul riza bulır
ine. Ğümerlekkä istä qalır ine.

—Bına
üzeñ menän böyök Di Madcionı diñgezgä
alıp sıqhañ ine ul, — tine qart. — Unıñ
atahı balıqsı bulğan, tizär. Kem belä,
bälki, ul üze lä bez zeñ
keüyek yarlı bulğandır äle, bergäläşep
balıqqa barıuzan baş tartmas ine.

— Ä
böyök Sayzlerzıñ atahı ber vaqıtta la
yarlı bulmağan. Ul mineñ yäştä ük ısın
komandalarza uynağan.

— Hineñ
yäşeñdä min yunga bulıp, yılkänle karapta
Afrikaga bara inem. Kistären arıslandarzıñ
yar buyına töşkänen kürä torğaynım.

— Köylägäyneñ
şul.

— Nimä
turahında höyläşäyık: Afrika haqındamı,
beysbolmı?

— Beysbol
turahında. Böyök Dcon Mak-Grou haqında
höylä äle.

— Ul
da elek bezzeñ Terrasağa ingeläy
torğaynı. Esep aldı nihä inde, totop
tıyıp bulmay ine. Ul beysbol menän ber
rättän sabış attarın da yarattı. Kesähendä
här vaqıt bäygelär programmahı yörötä,
qayhı atqa quyğanın telefon aşa äytä.

— Ul
şulay uq häybät trener za bulğan,
eyıme? — tip
horanı malay. — Atayım
äytä, ul donyalağı iñ böyök trener, ti.

— Sönki
ul unı başqalarğa qarağanda küberäk
kürgän. Ägär Dyuroşe la bezgä yıl hayın
kilhä, atayıñ unı donyalağı iñ böyök
trener tip isäplär ine.

— Ä
hineñsä iñ böyök trener kem? Lyukmı, ällä
Maik Gonsalesmı?

— Mineñsä,
ular ikehe lä ber-berehenä toroşlo.

— Ä
donyala iñ şäp balıqsı — hin.

— Yuq,
min üzemdän ostaraq balıqsılarzı belä
inem.

— Que va!* — tine
malay ğäcäplänep. — Yır
yözöndä yaqşı balıqsı küp, bına tigändäre
lä barzır. Ämmä hineñ keüyege ber qayza
la yuq.

— Rähmät.
Mine şulay zurlauıña şatmın. Tik miñä
artıq zur balıq qaba kürmähen, yuqha, bıl
uyıñdıñ üzgäreüye bar.

— Ägär
zä elekke kösöñ qalğan bulha, donyala
hin yıñä almaslıq balıq yuqtır.

— Bälki
kösöm üzem uylağanğa qarağanda kämeräkter.
Ämmä mineñ oholom bar, tüzemlegem dä
yıterlek.

— İnde
hin yatıp yoqla, irtägägä tiklem kös yıy.
Ä min hauıt-habanı alıp baram.

— span
style=Yarar. Tınıs yoqo. İrtägä hine üzem
uyatırmın.

— Hin
mineñ ösön uyatqıs säğät keüyek, — tine
malay.

— Ä
mineñ uyatıusım — qartlıq.
Ni ösön qarttar şulay irtä uyana? Qalğan
köndäre ozaqqaraq huzılhın ösönmö?

— Belmäyım, — tine
malay. — Tik
şunı ğına äytä alam: yäştär ozaq ta,
tınıs ta yoqlay.

— Unıhın
min häterläyım, — tine
qart. — Hine
vaqıtında uyatırmın.

— Niñäler
tege hucamdıñ uyatqanın yaratmayım.
Äyterheñ, mineñ unan beräy yağım käm.

— Añlayım.

— Tınıs
yoqo, Santyago. Malay kitte. Ular ut
qabızmay ğına aşağaynı. Qarañğıla qart
salbarın sisep törzö, esenä gäziten tıqtı
la mendär urınına baş astına haldı. Unan
karauattağı qaq prucinağa tüşälgän
iske gäzit östönä yatıp, odeyalın börkände.

________________________________________

* Que va! (ucn.) — hin
nimä!

Ul
şunda uq yoqoğa taldı. Töşönä üsmer
sağında kürgän Afrikanıñ altın töslö
qomlo yar buyzarı inde. Küz sağıldırırlıq
ap-aq haylıqtar, tekä qayalar, beyık
qoñğort tauzar kürze. Ul tön hayın şulay
töşöndä Afrika yarzarına barıp sığa,
okean tulqındarınıñ şaulay-şaulay
urındağı halıqtıñ kämälären yarğa qağıuın
kürä, karaptağı humala menän süs yısen
toya, Afrikanıñ irtänge yıl kiltergän ese
tının hulay.

Ğäzättä
bına oşo hulış kileü menän ul uyana la
malayzı uyatırğa kitä. Ämmä bögön uğa
Afrika yıse bik irtä kilgändäy toyoldo.
Ul bınıñ töştä ikänen añlanı häm diñgez
sitenän aq qaya taştarınıñ hizeler-hizelmäs
kenä kütäreleüyen, unan Kanar utrauzarınıñ
gavan häm buhtaların kürer ösön yoqohon
dauam itte.

Häzer
unıñ töşönä dauıldar za, qatın-qızzar
za, zur balıqtar za, köräşeü-kös hınaşıuzar
za, qatı­nı la inmäy ine inde. Häzer
ul alıs ildärze, eñer qarañğılığında
yar buyında besäy balalarılay uynap
yatqan arıslan kötöyzären genä kürä.
Qart ularzı malayzı yaratqan keüyek yarata.
Tik malay üze ber vaqıtta la unıñ töşönä
kermäy ine.

Qart
yoqohonan qapıl ğına uyandı la asıq
qalğan işektän ayğa qaranı. Baş astındağı
salbarın alıp keyze.

İşek
aldına sıqqas yomoşon atqarzı la, malayzı
uyatırğa tip, tar yuldan öskä menep kitte.
İrtängehalqında ber az öşöttörä, tik
qart bınıñ tizzän uzasağın, işkäkkä
ultırğas bötönläy yılınasağın belä.

Malay
torğan yorttoñ işege asıq ine. Qart
yalanayaq yomşaq qına basıp öygä inde.
Malay alğı bülmälä karauatta yoqlay.
Qart ayzıñ zäğif yaqtıhında unı tiz
şäyläne. Yomşaq qına itep ayağınan totto
la uyanıp salqan äylängänse yıbärmäne.
Qart uğa baş qaqtı. Malay ultırğıstağı
salbarın alıp, ultırğan yırzän keyä
başlanı.

Qart
işek aldına sıqtı, malay uğa eyärze.
Qart haman nıqlap uyana almağan malayzı
yaurınınan qosaqlanı:

— Kiser
mine, — tine.

— Que va! — tip
yauaplanı malay. — İr
keşeneñ yazmışı şulay inde. Nişläyheñ.

Ular
asqa, qarttıñ alasığına yul totto. Qarañğı
bulıuğa qaramastan, yulda kämäläreneñ
maçtaların kütärgän keşelär baytaq
ine.

Alasıqqa
töşkäs, malay qarmaq yıptäre halınğan
kärzinde, garpun-bagorzarzı aldı, qart
yılkän uralğan maçtanı yaurınına haldı.

— Kofe
äsäheñme? — tip
horanı malay.

— Täüzä
käräk-yaraqtı kämägä halayıq, şunan

eserbez.

Ular
balıqsılar ösön bik irtä asıla torğan
bäläkäy kafela känsir qalayzan kofe
este.

— Häybät
yoqlanıñmı, Santyago? — tip
horanı malay. Yoqohonan haman bülengehe
kilmähä lä, ul bötönläy tiyerlek uyanğaynı
inde.

— Bik
yaqşı, Manolin. Bögön yulım uñırına ışanam.

— Min
dä, — tine
malay. — Häzer
min sardina menän maymıstarıñdı alıp
kiläm. Mineñ huca käräk-yaraqtarın üze
töşörä. Äyberzärenä başqalar teygände
yaratmay.

— Ä
bez hineñ menän ulay tügel. Min hiñä biş
yäşeñdän alıp qoramaldarzı yörötörgä
röhsät ittem.

— Beläm, — tine
malay. — Kötöp
tor, min häzer kiläm. Tağı kofe es. Bezgä
bında üteskä birälär.

Malay
vaq taştar östönän yalanayaq atlap, yımgä
tigän balıqtarın alırğa hıuıtqısqa
kitte.

Qart
aşıqmay ğına kofe esä. Uğa bögön bütän
aşarğa tura kilmäyäsäk, şuğa kürä kofenı
tuyğansı esergä käräk. Qart aşau-eseü
menän mataşıuzan küptän yalqqan. Şuğa
la diñgezgä rizıq alıp sıqmay. Kämä
moronona hıulı şeşä quya — kiskä
tiklem uğa şul yıtä.

Malay
sardinalarzı häm gäzitkä törölgän
yımläges balıqtarzı totop kire kilde.

Balıqsılar
ayaq astarındagı vaq taştarzı şap-tırzatıp
qoya-qoya huqmaq buylap yar sitenä töştö.
Yar buyına töşöp yıtkäs, qart menän malay
kämäneñ bantın kütärä-kütärä hıuğa
ette.

— Uñış
teläyım hiñä, Santyago.

— Hiñä
lä.

Qart
işkäkteñ elmäktären işkäk söyö
timerzä­renä eläkterze lä, alğa iñkäyä
töşöp, qarañğıla kämähen sığara başlanı.
Başqa hay yırzärzän dä kämälär
beräm-beräm diñgezgä sıqtı. Ay tauzar
artına bayığanlıqtan, qart ularzı
kürmäne, işkäktärzeñ şapıldauın ğına
asıq işette.

Vaqıt-vaqıt
äle ber, äle ikense kämälä höyläşkän
tauıştar yañğıray. Ämmä kämälärzeñ
kübehendä tınlıq hököm hörä häm
işkäktärzeñ säpeldäüye genä işetelä.
Ozaq ta ütmäne, diñgez qultığınan sıqqan
kämälär törlöhö törlö yaqqa hibelde häm
här balıqsı, üze qayza balıq osratırğa
ömöt ithä, şunda yünälde.

Qart
bögön aldan uq alısqaraq kitergä qarar
itkäyne, yır yıstären artta qaldırıp,
kämähen okeandıñ irtänge saf hulışına
taban totto. Balıqsılar «Böyök qozoq»
tip atağan yırzän uzğanda, tärändä diñgez
üsemlektäreneñ yaltırauın kürze. Bıl
urında okean qapıl täränäyıp, töbö yıte
sacinğa* yıtä, häm hıu ağımı, okean töbönöñ
tekä yarzarına bärelep, köslö öyröltmäk
barlıqqa kilterä. Bında krevetkalarzıñ
häm vaq balıqtarzıñ zur-zur kötöüzäre,
ä iñ tärän yırendä ihä qayhı berzä
karakatitsalar yıyıla. Töndä ular hıu
östönä sığa häm aşarğa ezlänep yörögän
balıqtarğa yım bula.

Qarañğı
bulha la, qart tañ yaqınayıuın hizze,
işkäk işkändä ara-tirä zırıldağan
tauıştar işe­telde — bıl
osar balıqtarzıñ hıuzan sığıp, ütker
qanattarı menän haua hızğırtıp kämä
tirähenän qasıuı ine. Qartqa osar
balıqtar bik oqşay — okeanda
saqta ular qarttıñ iñ yaqın dustarı. Ä
qoştarzı, bigeräk tä ber tuqtauhız azıq
ezläp tä, ber ni
zä taba almağan keskäy genä diñgez
qarluğastarın, ul ısın küñeldän qızğana.
«Qoş yazmışı bezzekenä qarağanda la
auırıraq; qozğon menän börköt keüyek
köslö qoştarzı isäpkä almağanda. Bik
yış rähimhez qılanğan okean östöndä
osop yörögän ul qarluğastarzı Allahı
täğälä ni ösön bılay yarzamhız häm köshöz
itep yarattı ikän? Dörös, okean märhämätle
häm güzäl, tik qayhı berzä ul şul tiklem
ayauhız bulıp kitä. Rizıq ezläp suma-suma,
köshöz, qayğılı tauış menän sırqıldaşıp
diñgez östönän osop yörögän bäläkäy
qoştarğa bigeräk auırğa tura kilä».

_________________________________________

* Diñgez
sacinı turahında hüz bara.

Uyında
ğına ul diñgezze här vaqıt yaratıp
ispandar keüyek la martip
atay. Ä bit qayhı beräüzär diñgezze
yaratha la, unı küberäk qatın-qız turahında
höylägän keüyek yamanlap höyläy. Qalqıuıs
urınına buy qullanğan häm akula bauırı
qimmät saqta hatıp alğan motorlı
kämälärendä yörögän yäşeräk balıqsılar
diñgezze ir yınesendä keüyek kürep el mar tip
atay. Unı zur kiñlek, köndäş itep, hatta
qayhı vaqıtta doşman kürep höyläyzär.
Qart ihä här vaqıt diñgezze qatın-qız
keüyek hörmät itä. Diñgez bit näq qatın-qız
keüyek, hiñä zur baylıqtar birä, yä
bötönläy kire qağa, ä qayhı vaqıt
artığıraq şaşıp, uylamayınsa ällä nizär
qılıp taşlay ikän — nişlämäk
käräk, unıñ täbiğäte şunday inde. «Küktäge
ay diñgezze qatın-qız keüyek
tulqınlandıra», — tip
feker yörötä qart.

Ul
halmaq qına işä, sönki okeandıñ östö,
ağım öyröltmäk yahağan urındarınan
başqahı, tip-tigez. Qart eşeneñ östän
ber ölöşön ağımğa tapşırzı. Tañ hızılğanda
ul yar buyınan üze faraz itkängä qarağanda
baytaq alısqaraq kitkänen kürze.

«Azna
buyı tärän urındarza yörönöm, ber nimä
lä tota almanım, — tip
uylanı qart. — Bögön
bonito menän albakore kötöüzäre yörögän
yırzä bähetemde hınap qarayım äle. Bälki
şunda zur balıq yöröyzör?»

Yaqtırıp
ta ölgörmägäyne, ul ihä yımlägän qarmaqtarın
ırğıtıp ağım ıñğayına yay ğına yözä ine
inde. Qarmaqtarzıñ berehe qırq sacin,
ikensehe yıtmeş biş, ä ösönsöhö menän
dürtensehe yöz häm yöz zä yıgerme biş
sacin täränlegenä töştö.

Yım
itep keyzerelgän balıqtar baştübän
tora, qarmaqtıñ üzäge balıqtıñ esenän
ütep sıqqan häm östän yıp menän bäyläp
quyılğan. Qoros qarmaqtıñ bögölöp kitkän
urınınan ütker telenä tiklem, küze aşa
ütkärelep, vaq sardinalar tezelgän,
qarmaq girlyan­da keüyek bulğan. Zur
balıq qarmaqqa yaqınayıu menän tämle
yımdeñ yısen hizer zä, unı auız itep qaramay
qalmas keüyek ine. Malay uğa yañı totolğan
ike tunets balığı birgäyne. Qart ular
menän iñ ozon yıple qarmaqtarzı yımläne,
ä qalğan ikehenä zur zäñgär makrel
menän harı umbritsa keyzerze. Qart ularzı
ütkän yulı ber tapqır fayzalanğaynı
inde, läkin yım balıqtarı haman tere
keüyek, östäüyenä, sardinalar za haplağas,
telähä nindäy balıqtı qızıqtıra alırlıq
bulıp toyola. Zur ğına qäläm yıuanlığındağı
qarmaq bauı beşe qarmaq sıbığına
bäylängän. Balıq yımgä qağılıu menän,
qarmaq sıbığı hıuğa bögöläsäk. Bauzıñ
ikense oso qırq sacinlı tağı beryomğaqqa
totaşqan. Ä ul yomğaqtı, käräk bulha,
kämäläge ikense yomğaqqa bäylärgä bula.
Ägär qarmaqqa zur balıq qapha, unı ös
yöz sacindan da küberäkkä yıbärep bula
ine.

Häzer
qarttıñ küze qarmaq sıbığında: kämä
sitenä taban bögölmäyme, qarmaq yıptäre
hıuğa tura ğına batqanmı tip qaray, ä
üze aqrın ğına işä. Bötönläy yaqtırzı,
bına-bına qoyaş sığırğa teyış.

İrtänge
qoyaş diñgez sitenän üzeneñ nurzarın
hibeü menän, qart başqa kämälärze lä
şäyläp aldı: ular ağımdıñ bötä kiñlege
buyınsa hıuğa bata birep ultıra, ämmä
barıhı la yarğa yaqınıraq ine. Ofoq sitenän
äkren genä qoyaş kütärelde. Unıñ nurzarı
hıu östöndä törlö töskä inep sağıla
başlanı. Ä qoyaş bötönläy kütärelgäs,
bıl nurzar hıuza sağılıp, tup-tura küzgä
bärä ine. Qart, hıuğa qaramasqa tırışıp,
qarmaq bauı batqan urında diñgezzeñ
qarañğı töbönä tekälde. Unıñ qarmaq
bauı här saq hıuğa başqa balıqsılarzıqı
menän sağıştırğanda turaraq bata häm
yım balıqtı törlö täränlektä, tap
täğäyınlängän urında kötä. Ä bütän
balıqsılarzıñ qarmaqtarı hıu ağımı
menän auışıp, yöz sacinğa samalap halınha
la, küp vaqıt altmış sacinda ğına bula.

«Ä
min, — tip
uylanı qart, — qarmaqtarımdı
här vaqıt yäteş ırğıtam. Huñğı vaqıtta
ırısım ğına yuq. Şulay za, kem belä, bälki
bögön bähet yılmayır. Yulıñ gel genä uñıp
torha, yaqşı, älbittä. Ämmä min üz eşemdä
teüällekte yaratam. Ä inde bähet kilhä,
min uğa här vaqıt äzermen».

Qoyaş
sıqqanğa ike säğät uzzı. Könsığışqa
qarauı ütä qıyın tügel ine inde. Häzer
qart ös kenä kämä kürä; uları la hıuğa
bötönläy iñep, yar buyında ğına toralar
keüyek.

«Ğümerem
buyı irtänge qoyaş küzemde qırqtı, — tip
uylanı qart. — Şulay
za yaqşı küräm. Hatta kiske qoyaşqa tup-tura
qaray alam, küz aldımda qara taptar
hikereşmäy. Ä bit kis könö qoyaş köslöräk
yaqtırta. Tik bına irtänge qoyaş küzemde
nığıraq auırttıra».

Şul
saq ul üzenän aldaraq qara ozon qanattarın
yäyıp küktä öyörölgän fregat qoşto
abaylanı. Qoş qanattarın artqa taşlap,
qapıl hıu östönä yomoldo la, yañınan
hauağa kütärelep, äylänä başlanı.

— Tikmägä
osmay, — tip
höylänep quyzı qart. — Tabışın
añdıy.

Qart
halmaq qına işep, qoş öyörölgän yaqqa
yünälde. Ul hıuzağı qarmaq bauzarınıñ
tekä toro­şon mömkin tiklem üzgärtmäskä
tırıştı. Şulay za unıñ kämähe hıu ağımına
qarağanda qızıuıraq bara başlanı. Qart
barıhın da yırenä yıtkerep eşlähä lä, kämä
häzer qoşto kürgängä tiklemgenän az
ğına bulha la qızıulağaynı.

Fregat
öskä kütärelde, kiñ qanattarın yäyıp,
yänä baş östöndä äylänä başlanı. Unan
qapıl hıuğa taşlandı. Şul mälde hıuzan
osar balıq atılıp sıqtı la diñgez östönän
zırıldap käyılep kitte.

— Makrel, — tip
qısqırıp quyzı qart. — Zur
altın makrel.

Ul
işkäktären hıuzan sığarzı la kämä
moronon-dağı taqta astınan qarmaq bauı
aldı. Unıñ ber osona timer sıbıq menän
bäläkäs kenä qarmaq tağılğaynı. Qart
şuğa sardina käpterep hıuğa taşlanı,
ikense oson qoyroqtağı bocrağa bäyläne.
İkense qarmaqqa la yım haplap, unı uraulı
kileş külägälä, taqta astında qaldırzı.
Unan yañınan işkäktärenä totonop, hıu
östöndä genä osop yöröüse ozon qanatlı
qara qoşto küzätä başlanı.

Qoş,
qanattarın arqahına huzıp, hıuğa sumdı
häm şunda uq kire sıqtı, qanattarın
aşığa-aşığa qağıp, osar balıqtı bastırırğa
kereşte. Näq şul vaqıtta qart diñgez
hıuınıñ kübeklänep urğılı-uın kürze — bıl
osar balıqtı totorğa mataşıusı altın
makrel ine. Makrel, osar balıqtıñ
yulına arqırı töşör ösön, zur tizlek
menän unıñ hıuğa kilep töşäsäk yırenä
aşığa ine.

«Bıl
tirälä makrel kötöüye menän yöröy,
ahırıhı, — tip
uylanı qart. — Ular
ber-berehenän alıs-taraq yözä, şuğa—
kürä balıqtıñ qotolor sarmso-no-proof: yes;ahı
yuq ti­span style=color: black;yırlek. Qoştoñ ihä
unı totorğa his kenä lä ämäle yuq, sönki
osar balıq unıñ ösön artıq zur za, yıtez
zä».

Qart
osar balıqtıñ hıuza hikergälägänen, ä
qoş­toñ unı ibätäyhez itep totorğa
mataşqanın küzätte. «Makrel minän
kitte, — tip
uylanı ul. — Ul
ütä yıtez yözöp bik alısqa hıpırta şul.
Kem belä, bälki, mineñ qarmaqqa kötöüyenän
ayırılğan beräyhe kilep qabır. Bälki,
bıl tirälä miñä tigän zur balıq ta yözöp
yöröyzör? Qayzalır ber yırzä bulırğa
teyış bit inde ul».

İnde
bolottar tau tezmälären häterlätep
yuğarı­raq mende, ä yar ihä ozon yäşel
tasma keüyek kürenä, yarzan arıraq
horo-zäñgär qalqıulıqtar kütärelä.
Diñgez hıuı quyı zäñgär, hatta fiolet
töskä inde. Qart hıuğa qarağas, qarañğı
täränlektä planktondıñ qızğılt töskä
inep qoyaş nurzarında sağılıuın kürze.
Ul qarmaq yıptäreneñ hıuğa tup-tura batıp
kiteüyen küzätte, tirä-yaqta planktondıñ
küplegenä qıuandı, sönki bıl häl balıq
barlıqqa işaralay ine. Qoyaş yuğarıraq
kütärelgäs, nurzarzıñ hıuza ğäcäyıp
sağılıuı la, asılınıp torğan bolottarzıñ
toroşo la köndöñ yaqşı bulasağın kürhätä
ine. Ämmä qoş qayzalır alısqa olaqtı.

Diñgez
östöndä häzer qoyaşqa uñıp harğayğan
költä-költä sargass hıu üsemlektäre
häm kämä ütkändä auıp qalğan portugal
fizaliyahınıñ qoyaş nurında alhıu-zäñgär
bulıp yılqıldağan hereldek qıuıqtarınan
başqa ber nämä lä kürenmäy ine. Bına
fiza-liya yantayzı, şunan tağı elekke
hälenä qayttı. Ul habın qıuığı keüyek
qoyaşta yaltırap küñelle yözä, ä artınan
ber yard samahı huzılıp ağıulı zäñgär-hıu-al
qarmauıstarı höyrälep bara.

— Ah
hin, käntäy! — tine
qart.

İşkäktären
yıñelsä işkän kileş ul tärängä üre­lep
qaranı häm unda hıuza höyrälgän
qarmauıstar tösönä ingän vaq balıqtarzı
kürze. Ular älege qar­mauıstar arahınan
qıuıq külägähe ışığında yözä. Fizaliyanıñ
ağıuı ularğa zıyan itmäy. Ägär şul laylalı
qarmauıstar qarmaq yıbenä yäbeşep, balıq
tartıp sığarğanda qulğa teyhä, keşe
şunda uq ağıulana. Quldar terhäkkä
tiklem yärähätlänep, sıbırtqı menän
hızırılğan keüyek hızlay başlay.

Yäyğor
keüyek yımeldägän qıuıqtar ifrat matur.
Ämmä diñgezzä ularzan da mäkerle ğälämät
yuqtır. Qart şul fizaliya qıuıqtarın zur
diñgez göbörgäyıldäre aşağanın küzätergä
yarata. Fizaliyalarzı küreügä, küzzären
yomop, qarşılarına kilälär zä, totoşlay,
hatta qarmauıstarın da qaldırmay, aşap
bötälär. Qart üze lä ştormdan huñ yar
buyında qal­ğan fizaliya qıuıqtarına
höyälle üksähe menän basa-basa
şartlağandarına qolaq halıp yörörgä
yarata. Yäşel göbörgäyıldärze qart
yıtezlektäre häm näfislektäre ösön yaqın
kürä. Östäüyenä, ular qimmät tä. Ä bına
küzzären yomğan kileş portugal
fizaliyaların aşausı kilbäthez häm alyot
bissalarzı eşkä hanamay. Östäre harı
bronya menän qaplanğan bıl göbörgäyıldär
möhäbbät eştärendä lä säyır bula.

Göbörgäyıl
aularğa ozaq yıldar buyı yöröhä lä,
qartta ularğa qarata ber nindäy zä
höräfät toyğoho yuq. Balıqsı ularzı,
hatta lutı tip yörötölgän häm ozonloğo
kämä buyı, auırlığı tonnağa yıtkän
qalqanhız göbörgäyıldärze lä qızğana.

Keşelärzeñ
kübehe göbörgäyıldärgä qarata rähimhez.
Ä bit göbörgäyıldeñ yöräge, yänlekteñ
üzen ülterep, kisäktärgä turaqlağandan
huñ da bik ozaq tibä. «Mineñ dä bit şunday
uq yöräk, — tip
uylay qart.— Quldarım
menän ayaqtarım ihä şul tiklem ularzıñ
täpäyzärenä oqşağan». Qart zur balıq
qaba torğan sentyabr, oktyabr ayzarına
kös yıyıp qalır ösön totoş may buyı
göbörgäyıl yomortqahı aşay. Şulay uq
ul kön hayın berär sınayaq akulanıñ bauır
mayın esä. Bıl may küpselek balıqsılar
üzzäreneñ qaraltıların quya torğan
harayza zur miskälä tora. Unı telägän
ber balıqsı esä ala. Kübehe mayzıñ tämen
auızğa alğıhız, uqşıtqıs tihä lä, unı
eseü tañdan torop balıqqa sığıuğa
qarağanda yıñeleräk inde. Östäüyenä, bauır
mayı halqın teyıüzän haqlay, küzgä bik
fayzalı.

Qart
kükkä qaranı la fregattıñ yänä diñgez
östöndä öyörölgänen kürze.

— Balıq
tapqandır, — tip
quyzı qart.

Diñgez
östö közgö keüyek tigez häm tın. Unda ber
genä osar balıq ta, vaq balıqtar za
şäylänmäy. Ämmä qart zur bulmağan
tunetstıñ qapıl ırğılıp sığıuın häm,
osop barğan ıñğayğa baştübän äylänep,
yänä diñgezgä sumıuın abaylanı.

Qoyaşta
yaltlap kürengän älege tunets artınan
başqaları la kürende. Ular törlöhö törlö
yaqqa ırğışıp hıu
östön ap-aq kübekkä äyländerze.
ikerep-hikerep vaq balıqtı aulayzar,
törlö yaqtan äyläneşep, ularzı alğa
qıualayzar.

«Ägär
zä ütä tiz yözmähälär, min ularzıñ totoş
kötöüyen qıuıp yıtä alam, — tip
uylap quyzı qart aq kübektärgä qarap.
Ä qoş ihä, suma halıp, tunetstarzan qurqıp
öskä qalqırğa mäcbür bulğan vaq balıqtarzı
eläkterä.

— Qoş — balıqsığa
toğro yarzamsı, — tip
quyzı qart.

Şul
saq kämäneñ qoyroğonan töşörölgän qısqa
qarmaq yıbe tartılıp quyzı. Unıñ ber
osona qart ayağı
menän basıp ultıra ine. Balıqsı işkäktären
taşlap yıpkä totondo, unı üzenä haua
başlanı. Yıpteñ tartılıuına qarap,
qarmaqqa bäläkäs kenä tunets qapqanın
samalanı. Balıq qarmaq yıben qapıl-qapıl
tartıp tirbätte. Nihayät, hıuzan balıqtıñ
zäñgär hırtı menän altınlanıp yılqıldağan
käüzähe kürende. Qart unı şunda uq kämägä
tartıp sığarzı. Bına ul qoyolğan qurğaş
keüyek tığız tänle bäläkäs kenä tunets,
mäğänähez küzzären aqaytıp, qoyroğo
menän huğıla-huğıla yäşäü menän huşlaşa.
Qart, yälläp, balıqtıñ başına qundır­zı
la ayağı menän kämä qoyroğondağı taqta
astına ette.

— Albakore, — tip
quyzı qart. — Un
funt tirähe bulır, his tä käm tügel.

Ul
qasandan birle üz-üze menän höyläşä
başlağanın häterlämäy inde. Elegeräk,
yañğız qalğanda, ul yırlay torğaynı.
Yılkänle karapta töngö vahtala torğanda
la, göbörgäyılgä auğa yörögändä lä
yırlanı. Üz-üze menän, malay kitep,
yapa-yañğız torop qalğas, qısqırıp höyläşä
başlağandır, moğayın. Häzer islämäy zä.
Dörös, ular bergä bulğanda la küp
höyläşmäy torğaynılar, yä töndä, yä kön
bozolğanda eşhezlektän genä gäp hatalar.
Diñgezzä, ğömümän, käräkhezgä hüz butqahı
beşereü huplanmay. Qart üze lä bını
kileştermäy, yolanı la hörmät itä. Ä
bına häzer üzeneñ fekerzären qısqırıp
qat-qat qabatlay —ularzan
ber kemgä lä zıyan yuq taha.

— Mineñ
bılay üz aldıma höylängänemde beräyhe
işethä, bıl tilergän ikän, tiyer ine, — tine
qart. —Tik
min aqılımdan yazmağanmın ikän, kemdeñ
ni eşe bar? Bayzarğa rähät: ularzıñ
kämähendä höyläşergä häm beysbol
turahında yañılıqtar höylärgä radioları
bar.

«Häzer
beysbol turahında uylar vaqıt tügel, — tine
qart üzenä. — Häzer
ber nämä turahında ğına uylarğa käräk.
Min nimä ösön tıuğanmın, şul turala.
Qayzalır, oşo tunetstarzıñ kötöüye yanında,
bälki, mineñ zur balığım yözäler. Min
äle ni barı ber albakore qaptırzım,
unıhı la kötöüyenän ayırılıp qalğaynı.
Ä ular yarzan nıq alısta hunar itä, üzzäre
bik şäp yözä. Bögön miñä ni genä osramahın,
barıhı la yıtez yözä, üzzäre bötähe lä
tönyaq-könsığışqa taban ağıla. Bälki,
täülekteñ bıl mälendä gel şulay bulalır,
ä, bälki, kön bozolouğalır, min genä
unday hınamıştı belmäyımder?»

Qartqa
inde yarzıñ yäşel yulağı kürenmäy; alısta
zäñgär tauzarzıñ baştarı ğına şäylänä,
uları bınday alıslıqtan aq bulıp kürenä.
Ular östöndäge bolottar za beyık qarlı
tauzarğa oqşağan. Diñgez qarañğılanıp
kitte. Qoyaş nurzarı hıuğa ütep inmäy
häzer. Tärändä yımeldägän planktondıñ
bihisap osqondarı hünep, qoyaş nurı hıu
östöndä yäyğor keüyek yımeldäy. Qart bına
şul nurzarzı, tärängä kitkän qarmaq
bauzarın ğına kürze. Ä täränlek bıl
tirälä ber milgä yaqın ine.

Tunetstar
kötöüye (balıqsılar balıqtarzıñ bıl
törönöñ barıhın da tunets tip yörötä,
tik bazarğa alıp sıqqanda, yäki yım ösön
hatqanda ğına üz iseme menän atay) yañınan
asqa kitte. Näq baş östönä ti yırlek
kütärelgän qoyaş qızzırğandan-qızzıra.
Qart yaurınınıñ beşkänen toyzo. İşkän
saqta tir yulaq-yulaq bulıp arqahınan
ağıp töşä.

«Ağım
buylap kitergä lä, vaqıtında uyanır ösön,
yıpte barmaqqa bäyläp yoqlap alırğa
bulır ine, —tip
uylanı qart. — Tik
bögön hikhän bişense kön, şuğa kürä uyau
bulırğa käräk».

Tap
şul mäldä ul yäşel qarmaq sıbığınıñ
berehe tertläp kitkänen häm hıuğa
eyılgänen abaylanı.

— Bına, — tine
ul. — Bına! — Käm,
kämäne hel­ketmäskä tırışıp, hıuzan
işkäktärze tartıp aldı.

Qart
ıntılıp qarmaq bauın uñ qulınıñ baş häm
imän barmağı menän haq qına totop qaranı.
Läkin äle yıpte his kem tartmay za, yolqmay
za. Şul saq bau yañınan tartıldı. Bıl yulı
köshöz, yomşaq qına tartılha la, qart
bınıñ seren yaqşı añlay: yöz sacin
täränlektä yözgän marlin qarmaq ostarına
qazalğan sardinalarzı aşay ine.

Qart
hul qulı menän ürelep bauzı habınan
ısqındırzı. Häzer bau unıñ barmaqtarı
arahınan, balıqqa hizzermäyınsä, yıñel
genä hauıla ala ine.

«Yarzan
şul tiklem alısta, östäüyenä, yıldıñ bıl
mizgelendä. Balıq, moğayın, ğälämät
zurzır. Aşa, balıq, aşa. Aşa inde, zinhar.
Kisä genä totolğan sardinalar. Ä hiñä
hıuza, altı yöz fut täränlegendä, şul
tiklem hıuıq, qarañğı. Qarañğıla tağı
ber äylän dä, artqa borolop, aşa!»

Ul
yıñelsä genä tartqandı toyzo, unan
köslörägen — küräheñ,
sardinalarzıñ berehen qarmaqtan yolqop
alıu qıyınıraq buldı. Şunan barıhı la
tındı.

— Yä
inde, tağı ber urap kil, — tine
qart. — Yıskä.
Ular şul tiklem tämle. Sardinanan huñ
tunetstı auız iterheñ! Ul şunday tığız,
halqın ğına, qaphañ — teleñde
yotorloq. Tartınma, balıq, rähätlänep
aşa.

Qarmaq
bauın barmaqtarı arahına qıstırğan
kileş, ul balıqtıñ sirtkänen köttö.
Mägär başqa qarmaqtarzı la isenän
sığarmanı. Sönki yılle balıqtıñ berehenän
ikensehenä küseüye ihtimal ine. Qapıl
ul qarmaq bauınıñ hizeler-hizelmäs kenä
bulıp yañınan dereldäüyen toyzo.

— Sirtä
bit, — tip
mığırzanı qart auız esenän genä. — Sirtä,
Hozay uğa haulıq birhen!

Tik
balıq sirtmäne. Kitep yuğaldı. Qarmaq
bauı häräkäthez qaldı.

— Unıñ
bılay ğına kiteüye mömkin tügel, — tine
qart. — Hozay
üze şahit: ul alıs kitmäs. Ber äyläner
zä yañınan kiler. Bälki, unıñ bığa tiklem
qarmaqqa qapqanı barzır za şunı
häterläyzer.

Şul
saq ul tağı bauzıñ yıñelsä dereldäüyen
toyzo, küñelenä rähät bulıp kitte.

— Äyttem
bit urap qına kilergä bulğandır
tip, — tine
qart. — Ä
häzer ul sirtäsäk!

Balıqtıñ
bauzı äkren genä tirbäteüye qartqa
kinänes birze. Qapıl ul bauzıñ osonda
ğäcäp auırlıq hizze. Ul ğäyät däü balıqtıñ
auırlığın toyop, bauzı irkenä quyzı.
Bau tärängä ağıla la ağıla. Zapas yomğaq
ta hütelä lä hütelä. Qart, barmaq arahınan
şıuğan bauzı buşaq qına itep totha la,
qarmaqqa eläkkän balıqtıñ is kitkes
auır ikänen hizä.

— Üät
balıq! — tip
höylände ul. — Qarmaqtı
irene menän eläkterze lä häzer unı sitkä
alıp kitergä teläy.

«Yuq,
ul barıber borolop qarmaqtı yotop
yıbäräsäk», — tine
qart. Bınıhın balıqqa küz teyzermäs
ösön küñelenän genä äytte. Ul balıqtıñ
ni tiklem zur ikänen toyzo, hatta unıñ,
qarañğı hıu esendä auızına tunetstı
arqırı qapqan kileş, yözöp sitkä kiteüyen
küz aldına kilterze. Bau şıuıuzan ber
tın­ğa tuqtalıp torzo. Läkin undağı
auırlıq qartqa ba­rıber hizelä ine.
Unan balıq yänä tartıla başlanı häm
qart yañınan bauzı ısqındırzı. Barmağı
menän saq qına totoñqorağaynı, bau kinät
tartılıp, batıp kitte.

— Qaptı,
buğay, — tine
qart. — Äyzä
häzer tuyğansı mönyöhön inde.

Ul
barmaq arahınan şıuğan bauzı üz köyönä
quyıp, hul qulı menän ike zapas yomğaqtıñ
oson ikense qarmaqtıñ zapas yomğaqtarına
yalğanı. İnde barıhı la äzer ine. Balıq
eläkkän bauzan tış, qır-qar sacinlı yänä
ös yomğaq bau bar ine.

— Tartınma,
balıq, — tine
ul. — Tağı
ber az säynä.

«Qarmaqtıñ
ırğağı yörägeñä qazalıp ültererlek
itep aşa, — tip
uylanı ul. — Üzeñ
qalqıp sıq ta, miñä garpun menän sänsergä
irek bir. Hin äzerme? Tuyğansı aşanıñmı?»

— Täüäkkällärgä
vaqıt, — tine
ul, tauışın kütärä birep. Qarmaq bauın
quş qullap qapıl ğına üzenä taban tarttı.
Ber yard samahı sığarğas, beläk kösö
menän tügel, bötön käüzä muskuldarın
yıgep, qarmaq bauın äle uñ, äle hul qulı
menän höyräne.

Tırışıuı
buşqa buldı. Balıq äkren genä kiteüyen
belde. Qart unı ber dyuymğa la yaqınayta
almanı. Ul zur balıqtar totou ösön
täğäyınlängän yıuan häm nıq bauzı iñenä
halıp, yän kösönä höyräy başlanı, hatta
nıq tartılğan bau östöndä vaq tamsılar
säsräp, zıñğıldap quyzı. Qart, bauzı
haman yıbärmäyınsä, tubıqtarın kämäneñ
ultırğısına teräp, bötön käüzähe menän
artqa tartıldı. Kämä hizeler-hizelmäs
kenä urınınan quzğalıp, tönyaq-könbayışqa
taban kitä başlanı. Ä balıq qarttıñ
kämähen tartıp barğan kileş yözzö lä
yözzö. Başqa qarmaqtar hıuza bulha la,
qart ber ni zä qıla almay ine inde.

— Yanımda
malay bulhası! — tine
ul. — Bıl
balıq kämfont-family: äne bılay tartıp
yörötmäs, mine buksirğa äyländermäs
ine. Qarmaq bauın kämägä genä bäyläp
quyıp bula bulıuın. Tik balıqtıñ ısqınıp
kiteüye bar. Bauzı nıq itep totorğa la,
käräk saqta yıbärergä teyışmen. Yaray äle
balıq bik asqa kitmäyınsä ber täränlektä
genä yözöp bara... Ägär zä ul asqa kitep,
şunda yän birhä, nişlärheñ? Yarar, küz
kürer äle. Yän birgängä yün birgän!

Ul,
qarmaq bauın yaurınına halğan kileş,
bauzıñ hıuğa auşayıp batqanın, kämäneñ
äkren genä tönyaq-könbayışqa yünälgänen
küzätte.

«Balıq
bılay ozaq tüzä almas, yän birer, — tip
uylanı qart. — Mäñge
şulay yözä almay bit inde ul».

Tik
dürt säğät ütte, ä balıq haman bireşmäne,
ber nindäy arıu-talıuzı belmäy kämäne
diñgez esenä höyräne, ä qarmaq bauın
yaurınına halğan qart, ayaqtarın kämä
ultırğısına terägän kileş, ultıra birze.

— Ul
qapqanda töş ine, häzer kis yıtep kilä,
ä mineñ älegä tiklem unı kürgänem
yuq, — tine
-kart.

Balıq
eläkmäs boron uq ul halam eşläpähen
mañ­layına nıq batırıp keygäyne. Häzer
eşläpä auırttırıp tirehen qırqıp alıp
barğan keüyek. Qart sarsap kitkänen
toyzo. Bauzı helketmäs ösön haq qına
tubıqlanıp, kämäneñ moronona taban
mükäyläne. Ürelep, hıñar qulı menän
taqta astındağı şeşäne aldı la, tığının
asıp, ber nisä yotom hıu este. Unan
moronğa höyälep yal itep aldı. Ul yılkän
törölgän maçtağa ultırğan kileş, kösön
haqlar ösön ber nimä lä uylamasqa tırışıp
häl yıyzı.

Ber
azzan qart, artına borolop qaranı la,
yırzeñ bötönläy küzzän yuğalğanın abaylanı.
«Zarar yuq, —tip
uylanı ul. — Gavananıñ
uttarına qarap işhäm, här saq qayta
alam. Qoyaş bayırğa ike säğät qaldı,
bälki, uğa tiklem balıq ta öskä sığır.
Yuq ikän, bälki, ay yamso-no-proof: yes;p class=qtıhında
qalqır. Kem belä, bälki, tañ atqas qına.
Qulım tartışmay, kösöm yıterlek. Qarmaqtı
min tügel, ul yotqan bit äle. Tik kämäne
şul tikmso-no-proof: yes;mso-no-proof: yes;lem höyrärlek
nindäy balıq huñ bıl?! Küräheñ, timersıbıqtı
nıq qısqan. ıñar kMsoNormalcolor: black;
mso-no-proof: yes; style=üz menän genä kü /spanrhäñ
ine üzen, ul saqta nindäy ğifrit menän
eş itkänemde bele/spanr inem».

Qarttıñ
yondozzarğa qarap samalauınsa, balıq,
yünäleşen üzgärtmäyınsä, tönö buyı
yözzö. Qoyaş bayığas, halqınayttı.
Arqahındağı, yaurınındağı häm qart
ayaqtarındağı tirzäre kipkäs, balıqsı
öşöy başlanı. Yımläü ösön alınğan
balıqtarzıñ yäşnigen qaplağan toqto
köndöz qoyaşqa kipterergä tüşägäyne.
Eñer töşkäs, şunı alıp muyınına uranı
la, iñendäge qarmaq yıbe astınan haq qına
ütkärep, arqahın yaptı. Häzer qarmaq yıbe
lä bayağı keüyek kisep barmay. Kämä moronona
höyäleberäk ultırğas, hatta yaylı ğına
bulıp kitkän keüyek toyoldo. Dörösön
äytkändä, bıl hälendä saq qına uñaylıraq
ine, ämmä qart üz-üzen, ifrat yäteş, tip
ışandırırğa tırıştı.

«Min
balıqtı ber nimä lä eşlätä almayım, tik
ul da mineñ menän ber ni qıla almay, — tine
qart.— Tora-bara
beräy häylä genä uylap tapmaha».

Ber
tapqır ul kämä site aşa kese yarau itergä
häm yondozzarğa qarap yünäleşte
bildälärgä ayağürä bas­tı. Qarmaq yıbe
unıñ yaurını aşa tup-tura hıuğa töşkän
neskä nur keüyek kenä kürenä. Häzer kämä
yayı-raq bara häm, küräheñ, ağım ularzı
könsığışqa alıp kitä ine. «Gavana uttarı
yuğalğas, timäk, bez başlısa könsığışqa
barabız, — tip
uylanı qart. — Ägär
balıq yünäleşen üzgärtmägän bulha,
uttarzı ber nisä säğät kürer inem äle.
Qızıq, bögöngö matçtar nisek böttö ikän?
Kämälä radioñ bulha ine lä bit!» Läkin
şunda uq uyzarın bülde: «Yuq-bar uylama.
Eşeñde genä bel. Beräy alyotloq qılıp
taşlamau haqında uyla». Ämmä üzenä
işeterlek itep:

— Yäl,
malay ergämdä tügel. Ul miñä yarzam da
iter, barıhın da üz küzzäre menän kürer
zä ine, — tip
quyzı. «Qart könöndä keşe yañğız qalırğa
teyış tügel, — tip
uylanı ul. — Tik
nişläyheñ, bıl —qotolğohoz.
Tege tunetstı yıslängänse aşap quyırğa
käräk. Miñä bit köstö yuğaltırğa yaramay.
Hatta asıqtırmaha la, unı irtänsäk aşap
quyırğa käräk bulır. Tik bıl haqta
onotmasqa ine», — tip
qabatlanı ul üz-üzenä.

Töndä
kämä yanına ike diñgez susqahı yözöp
kilde. Qart ata susqanıñ auır mışnauın
häm inäheneñ körhöngän keüyegeräk auaz
sığarıp quyıuın işette.

— Ularğa
rähät, — tine
qart. — Uynayzar,
şayaralar, ber-berehen yaratalar. Ular za
bit, osar balıqtar keüyek, bezgä tuğan.

Qarmağına
qapqan zur balıq yäl bulıp kitte qartqa.
«Möğcizä timä inde bıl balıqtı! Unıñ
bıl donyala nisämä yıl yäşägänen tik
ber Alla ğına belä. Miñä äle ber vaqıtta
la bınday qeüätle balıq eläkkäne yuq
ine. Uylap qına qara: üzen qayhılay säyır
tota ul! Bälki, bik aqıllı bulğanğa
ırğımayzır za. Ägär zä hikerhä, yäki bar
kösönä alğa ın­tılha, mine häläk iter
ine. Ä, bälki, unıñ qarmaqtı berense
tapqır ğına qarmauı tügelder. Şuğa kürä
yäşäü ösön oşolay köräşeüzeñ qulayıraq
ikänen añlay torğandır. Üzenä qarşı ber
genä keşe torğanın, unıhınıñ da qartayğan
äzäm ikänen ul qayzan belhen? Ä bit üze
nindäy zur balıq, ite lä tämle bulha,
küpme tabış kilteräsäk. Ul yım balıqtı
has ta ata balıq keüyek eläkterze, äle
kämäne ata balıq şikelle tartıp bara,
mineñ menän dä ata balıqtay qurqıuhız
köräşä. Qızıq, ul nimä eşlärgä käräklegen
añlaymı, ällä mineñ işe ük bantı huqqan
yaqqa yözäme?»

Qart
qasandır qarmağına inä marlindı
qaptırğanın isenä töşörzö. Ata balıq
här vaqıt azıqqa inä balıqtı aldan
yıbärä. Qarmaqqa eläkkäs, inä balıq
qurqışınan ayauhız köräşkä taşlanıp,
ürle-qırlı hikerä başlanı häm bik tiz
häldän tayzı. Ä ata balıq ber qayza la
kitmäyınsä, haman diñgez östöndä, unıñ
tirähendä, öyöröldö. Qart ata balıqtıñ
yaqın kilep üzeneñ uraqqa oqşağan häm
şulay uq hätär ütker qoyroğo menän
qarmaq yıben özä qırq­ıuınan qurqtı.
Şuğa kürä inä marlindı bagor menän
eläkterä halıp, qılıs keüyek oslo, qıtırşı
sitle auızın şaqara totop, başın, közgönöñ
artın buyay torğan amalgama tösönä
ingänse, küsäk menän töyzö lä töyzö. Ata
marlin ular malay menän ikäüläşep inä
balıqtı kämägä tartıp mendergändä lä
yaqın-tirälä uraldı. Qart qarmaq yıben
urap alıp garpunın äzerläy başlağas,
ata balıq tormoş yuldaşı menän nizär
bulğanın beler ösön kämä ergähendä
beyıkkä ırğını la tärängä sumdı. ıuza
unıñ asıq siren tösöndäge qanattarı,
kükräk yözgöstäre häm arqahındağı
tasmaları ap-asıq kürende. Qart unıñ
maturlığın häm toğroloğon ozaq onota
almanı. Ata marlin bit üzeneñ tormoş
yuldaşın huñğı minutına tiklem taşlamanı.
«Bınan da qayğılıraq hälde mineñ diñgezzä
oşoğasa ber zä kürgänem bulmanı, — tip
uylandı qart. — Malayğa
ihä bik boloqhou bulıp kitte. Bez inä
marlindan ğäfü ütendek tä tizeräk unıñ
esen yarıp tazartıu yağın qaranıq».

— Malayzıñ
ergämdä bulmauı yäl, — tip
quyzı qart. Ul kämä moronondağı yomoro
taqtalarğa yäteşläberäk terälde. Qart
yaurının basıp kilgän bau aşa tuqtauhız
uzeneñ nindäyzer maqsatına ıntılğan
bähleüän balıqtıñ bötmäs-tökänmäs
qeüäten toyzo.

— Ber
uylahañ, iseñ kiter, mineñ mäkerem
arqahında uğa üzeneñ qararın üzgärtergä
tura kilde!

«Unıñ
yazmışı här törlö tozaqtan, aldatqıstarzan
häm keşelärzeñ mäkerenän alısta, okeandıñ
qarañğı täränlegendä yäşäü ine. Ä mineñ
yazmışım yapa-yañğız unıñ artınan barıu
häm ber keşe lä ütep inmägän täränlektä
unı tabıu buldı. Ber keşe lä ütep inmägän
yırzän... Häzer bez töş mälenän alıp
ber-berebezgä bäyle. Miñä lä, uğa la
yarzam iteüse yuq».

«Bälki,
miñä balıqsı bulırğa käräkmägänder? — tip
uylanı ul. — Ämmä
min şunıñ ösön tıuğanmın bit. Yaqtırğas,
onotmay ğına tunetstı aşarğa käräk».

Qoyaş
sığır aldınan unıñ artındağı qarmaqtarzıñ
berehenä balıq qaptı. Ul qarmaq sıbığınıñ
hınğanın häm yıpteñ hıuğa şıuıp töşä
başlağanın işette. Qarañğıla bısağın
qınınan sığarzı la, balıqtıñ bötä
auırlığın hul yaurınına küserep, artqa
qayırıldı; töpkä hauıla barğan yıpte
kisep yıbärze. Unan, ergähendäge bauın
kisep, ostarın zapas yomğaqtarğa bäyläne.
Qart bılarzıñ barıhın da yäteş kenä
itep hıñar qulı menän eşläne, töyöndären,
yomğaqqa ayağı menän basıp, töynäne.
Häzer kiskän yıptän qalğan yomğaqtar
menän balıq qalqan yıpte lä isäplägändä,
zapasta barlığı altı yomğaq bulıp, ular
barıhı la ber-berehenä nıq itep
bäylängäyne. «Yaqtırğas, qırq sacinğa
töşörgän qarmaq yıben dä alırğa tırışırmın,
unı kisep, zapas yomğaqtarzı totaştırıp
bäylärmen. Dörös, qarmaq menän
batır-mıstarzan, östäüyenä, ike yöz sacin
katalon yıbenän qolaq qağam inde. Yarar,
uların yañınan da alıp bulır. Ä bına
qarmaqqa başqa beräy balıq qabıp, bınıhın
özhä, kem miñä yañı balıq taba?! Äle nimä
qapqaynı ikän? Bälki, marlindır, bälki,
qılıs balıq yäki akulalır. Hatta hizep
tä ölgörmänem, ti­zeräk qotola halırğa
käräk ine».

— İh,
yanımda malay bulhası! — tip
quyzı ul tağı üz-üzenä.

«Tik
malay yuq, — tip
uylanı. — Hin
barı üzeñä genä isäp tota alahıñ.
Şuğa kürä,
äle qarañğı bulha la, tege hıuza qalğan
huñğı qarmağıñdı la alırğa tırışhañ
ine. Unı kisep, zapas yomğaqtarzı
ber-berehenä bäylärgä käräk».

Uylağanın
eşläne. Qarañğıla mataşıu qıyın ine,
ber tapqır balıq yıpte şul tiklem nıq
tarttı, qart yöztübän yığılıp küze
astındaraq sikähen sıyıp yıbärze. Yañağı
buylap qan aqtı, tik eyäkkä yıtmäyınsä
uqmaşıp tuqtanı. Ä qart yañınan kämäneñ
moronona şıuıştı häm yal iter ösön
höyäleberäk ultırzı. Ul arqahındağı
toqto rätläne, iñendäge bauzı yañı,
auırtmağanıraq yırgä küserze häm, balıqtıñ
nindäy kös menän tartıuın beler ösön,
bauzıñ bötä auırlığın yaurınına haldı
la, kämäneñ tizlegen bildälärgä teläp,
qulın hıuğa tıqtı.

«Qızıq,
ni ösön ul bılay qapıl tarttı ikän? — tip
uylanı qart. — Qarmaq
tağılğan timersıbıq,moğayın, arqahındağı
zur tüñgäktän şıuıp töşkänder. Unıñ
arqahı mineke keüyek auırtmay şul. Yarar,
ni tiklem zur bulha la kämäne höyräp
yörötä almas äle! Häzer min üzemä zıyan
iterzäy nämälärzän qotolop böttöm,
zapas bauzarım küp — balıqsığa
tağı ni käräk?»

— Balıq, — tip
şım ğına öndäşte qart, — min
isän saqta barıber qotola almashıñ.

«Şulay
uq min dä hinän qotola almam, ahırı», — tip
uylanı ul häm yaqtırğandı kötörgä buldı.

Tañğa
taban halqınayttı. Qart, saq qına bulha
la yılınırğa teläp, taqtalarğa hıyındı:
«Ul tüzgände, min dä tüzermen».

Tañ
yaqtıhı, diñgez täränlegenä ütep, kereş
keüyek tartılğan qarmaq bauın yaqtırttı.
Kämä tuqtauhız alğa yözä. Ber azzan
gorizontta qoyaştıñ ber qırıyı kürende
häm üzeneñ täüge nurın qarttıñ uñ
yaurınına töşörzö.

— Ul
tönyaqqa yözä, — tine
qart. — Ä
ağım bezze, moğayın, könsığışqa alıp
kitkänder. Ağım ıñ­ğayına borolhon
ine, bıl unıñ arığanın belgerter ine.

Ämmä
qoyaş yuğarıraq kütärelgäs, qart balıqtıñ
äle arırğa yıyınmağanın kürze. Ber
nämägä höyöndö: qarmaq yıbeneñ auışlığın
samalap ul balıqtıñ östäräk yözäüyen
töşöndö. Älbittä, bıl unıñ motlaq öskä
kütäreleüyen añlatmay, şulay za sığıuı
la ihtimal.

— Yä
rabbım, öskä sığırğa mäcbür it! — tine
qart. — Unı
yıñer ösön bauım yıterlek.

«Nığıraq
tartham, bälki, auırtıuğa sızaşmay
hikerep tä sığır, — tip
fekerläne qart. — İnde
yaqtırzı bit, äyzä hikerhen. Ul saqta
hırtındağı qıuıqtarına haua tulır za,
üler ösön töpkä töşöp kitä almas ine».

Ul
qarmaq yıben nığıraq tartırğa mataşıp
qaranı, tik bau bılay za nıq tartılğaynı.
Unı nığıraq tartmaq bulıp artqa
auşayğaynı, yıp, auırttırıp, arqahın
qırqıp ingäs, qart bılay nıqışı-uınan
fäteüä sıqmasına inandı.

«Tik
helketä tartırğa yaramay, — tip
uylanı ul. — Sönki
qapıl tartqan hayın qarmaq halğan yara
kiñäyä. Ägär balıq kinät hikerhä,
qarmaqtıñ bötönläy ısqınıuı bar. Yaray,
här häldä, qoyaş yaqtıhında üzemde yaqşıraq
toyam. Älegä küzgä töşöp tä yonsotmay».

Qarmaq
yıbenä harğılt ılımıqtar sornaldı, bığa
qart qıuandı ğına, sönki ular kämäneñ
barışın äkrenäytä. Töndä yaltırap kürengän
hıu üsemlektäre ine bılar.

— Balıq, — tine
qart, — min
hine yaratam häm ihtiram itäm. Şulay za
min hine kiskä tiklem ülteräsäkmen!

«Buldıra
alırmın tip ömötlänäyık!» — tip
uylanı ul.

Tönyaqtan
kämägä bäläkäy genä qoşsoq yaqınlaş­tı.
Ul hıu östönän genä osa ine. Qart unıñ
arığa­nın añlanı.

Qoşsoq
kämä qoyroğona yal itergä ultırzı. Unan
qarttıñ baş osonda öyöröldö lä qarmaq
yıbenä qundı.

— Nisä
yäş hiñä? — tip
horanı unan qart. — Moğayın,
bıl hineñ täüge säyähäteñder äle?

Qoş
yauap urınına qartqa qaranı. Yıpteñ
nıqlığın tikşerergä häle yuq ine, näfis
täpäyzäre menän yäbeşkän kileş sayqalıp
qına torzo.

— Qurqma,
bau nıq tartılğan, — tip
ışandırzı unı qart. — Hatta
ütä nıq. Yılhez töndä hiñä bıl tiklem
arırğa yaramas ine. İh, elekke qoştar yuq
şul häzer!

«Ä
bına qarsığalar diñgezgä hezzeñ qarşığa
sığa, — tip
uylanı ul. Tik qoşqa bıl turala äytmäne,
häyır, bisara unı barıber añlamas
ine. — Yaray,
qarsığalar haqında tizzän üze bötähen
dä be­ler».

— Yaqşılap
yal it, keskäy qoşsoq, — tine
ul. — Unan
yarğa os ta, här keşe, här qoş yäki balıq
keüyek ük, yäşäü ösön köräş.

Qoş
menän höyläşeü unıñ küñelen kütärep
yıbärze, yuğihä, tön sıqqansı ağas keüyek
qatqan arqahı nıqlap auırta başlağaynı.

— Ägär
telähäñ, mineñ yanda äzeräk bul äle,
qoşsoq, — tine
ul. — Yäl
dä ul, tik yıñelsä genä yıl sı­ğıp torha
la, hine, yılkän quyıp, qoroğa alıp sığa
almayım. Sönki bındağı dusımdı taşlap
bulmay.

Şul
saq balıq qapıl tartıldı la qarttı
mo­ronğa taban yıqtı. Ägär zä ul, kämä
sitenä terälep, qulındağı bauzı buşatıp
ölgörmähä, hıuğa la höyräp töşörgän
bulır ine.

Bau
tartılıu menän, qoşsoq osop kitte, qart
hatta unıñ nisek yuqqa sıqqanın da
abaylamay qaldı. Ul uñ qulı menän yıpte
qapşap qarağaynı, usınan qan aqqanın
kürze.

— Balıqtıñ
da yarahı auırtqandır, küräheñ, — tine
qart häm, yulın üzgärtep bulmasmı tip,
bauzı tartıp qaranı. Bauzı mömkin tiklem
nıq tartıp, elekkesä yaurınına haldı.

— Niñä
qıyınmı, balıq? — tip
horanı ul. — Hozay
şahit, mineñ üzemä lä yıñel tügel.

Ul
küze menän qoşsoqto ezläne, sönki beräyhe
menän höyläşkehe kilde. Tik qoşsoq ber
yırzä lä yuq ine.

«Mineñ
yanda bigeräk az buldıñ şul, — tip
uylanı qart. — Tik
hin osqan tarafta yıl küpkä köslö­räk,
häzer ul qoro yırgä yıtkänse isäsäk. Nişläp
min bıl balıqqa şulay qapıl tartılıp
qulımdı yaralarğa irek birzem huñ äle?
Moğayın, bötönläy alyıp baramdır. Bälki,
qoşsoqqa qarap donyamdı onotqanmındır.
Häzer min tik eş turahında ğına
uyla­yasaqmın. Kös östälhen ösön tunetstı
aşap alayım».

— İh,
malay menän tozzoñ bulmauı yäl, — tip
quyzı qart.

Ul
balıqtıñ auırlığın hul iñenä küserze
lä, haq qına tubıqlanıp, qulın hıuğa
tıqtı. Qarşı ağımdıñ quldı yıuğanın,
barmağınan aqqan qandıñ yäyılgänen
toyzo.

— Häzer
balıq küpkä yayıraq yözä, — tip
quyzı.

Qulın
tozlo hıuza ozağıraq totorğa telähä
lä, balıqtıñ yänä qapıl ırğılıuınan
qurqtı; şunıñ ösön ayağına bastı, yıpte
arqahı menän tartıp, qulın qoyaşqa totto.
Qarmaq bauı uñ qulınıñ hum itenyarıp
yıbärgän ikän. Ber urından ğına, tik eştä
iñ käräk yıre yärähätlängän. Quldarı
bögön ber tapqır ğına käräkmäyäsäk äle,
şunıñ ösön äle banttan uq yärähätläneüyenä
qarttıñ käyıfe qırıldı.

— Ä
häzer, — tine
ul qulı kipkäs, — min
tunetstı aşarğa teyışmen. Unı bagor menän
tartıp alıp häybätläp tamaq tuyzırırğa...

Qart,
yänä tezlänep, bagor menän qoyroqtağı
tu­netstı ezläp taptı. Bauzıcolor: black;ñ
yomğaqtarına qağıl­masqa tırışıp,
tunetstı üzenä taban tarttı. Zur balıqtıñ
bar auırlığın hul yaurınına/spancolor: black;
mso-no-proof: yes; küserep, kämä sitenä hul qulı
menän tayanıp, tunetstı qarmaqtan ısqındırzı
la bagorzı urınına haldı. Balıqtı ike
tubığı arahına qısıp, hırt buyınan
telem-telem itep qarağusqıl-qızğılt it
kisep aldı. Altı kisäk qırqıp alğandan
huñ, ularzı kämäneñ moro-nonmso-no-proof:
yes;dağı taqtağa tezze, bısaqtı salbarına
hörttö, qoyroğonan eläkterep tunetstıñ
höl/span/spandähen diñgezgä ır­ğıttı.

— Min
bını ber yulı aşap bötä al— style=mam,
ahırı, — tip
kisäkteñ berehen urtağa qırqtı.

Qart
balıqtıñ haman da bireşmäyınsä, qeüätle
tartıuın toyzo, ä hul qulı bötönläy
oyonop class=span style=/pspan style=. Auır bau­zı
tartışqan keüyek nıq itep qısıp barğan
qulına qart yäne köyöp qarap quyzı.

— Şul
da buldımı qul, vallahi! — tine
ul. — Yaray, bik
teläyheñ ikän, oyo äyzä, qoş täpeyı keüyek
kügärep qat. Tik bıl hiñä barıber yarzam
itmäyäsäk.

«Aşa, — tip
uylanı ul qarayıp torğan hıuğa häm uğa
qırın töşkän bauğa qarap, — aşahañ
qulıña kös iner. Unıñ ni ğäyıbe bar? Nisä
säğät inde balıqtı totop barahıñ. Tik
hin unan azaqqa tiklem ayırılmayasaqhıñ.
Şulay bulğas, aşa».

Ul
ber kisäk it alıp auızına haldı la yay
ğına säynäy başlanı. Täme bik ük
ıtırğandırğıs tügel ikän.

«Näybät
itep säynä, — tip
uylanı ul, — ber
tamsı hutı la äräm bulmahın. Limon menän
aşağanda, yäki, ismaham, toz hipkändä
nasar bulmas ine lä bit».

— Yä,
qul, üzeñde nisek toyahıñ, qul? — tip
horanı ul ülekteke keüyek qatıp qalğan
qulınan. — Hineñ
haqıña tağı ber kisäk aşayım äle.

Qart
urtağa telengän kisäkteñ ikense ölöşön
dä aşanı. Unı tırışıp säynäne la tirehen
tökörzö:

— Yä,
nisek, qul? Ällä hin älegä ber nimä lä
toymanıñmı?

Tağı
ber kisäk alıp aşanı.

«Bıl
taza, hutlı balıq, — tip
uylanı ul. — Yaray
äle miñä makrel tügel, ä tunets eläkkän.
Makrel ütä ballı. Ä bınıñ bötönläy
tiyerlek tatı yuq, üze häybät haqlanğan.
Ämmä yuq-barğa mauığıp zur balıqtı onotoğa
yaramay. İsmaham ber semtem genä toz
bulha ikän. Bıl telemde qaldırham, qoyaşta
kiberme, ällä hasırmı, belep bulmay.
Şulay bulğas, as bulmaham da, häzer ük
aşayım da quyayım. Zur balıq üzen tınıs,
iple tota. Tunetstı aşap böthäm, barı­hına
la äzer bulırmın».

— Tüz
inde, qul, — tip
öndäşte ul. — Küräheñ­me,
hineñ haqıña tırışam. «Zur
balıqtı la aşatıp alırğa käräk ine
lä, — tip
uylanı ul. — Ul
da mineñ tuğanım bit. Tik min unı ülterergä
teyışmen, ä bınıñ ösön miñä kös käräk».

Qart
aşıqmay ğına, tırışıp-tırışıp, tunets
telemdären beräm-beräm aşap bötörzö.
Quldarın salbarına hörtä-hörtä turayzı.

— Üät, — tine
ul. — Häzer
hiñä, qulım, hiñä äytäm, yıpte ısqındırhañ
da bula. Hineñ
yülärlegeñ bötkängä tiklem, unı min uñ
qulım menän dä tota alam.

Ul
älegä tiklem hul qulı totop kilgän yıuan
bauzı hul ayağı menän qıstı la, balıqtıñ
auırlığın arqahına küserep, artqa
auşayzı.

— Ey,
Hozayım, bıl közän yıyırıu ütä halhın
ine, — tine
ul. — Balıqtıñ
başına nimä kileren kem belä.

«Älegä
tınıs kürenä, — tip
tä uylanı ul. — Uylap
eş itä. Tik nimä uylay ikän? Ä min nimä
eşlärgä yıyınam? Min üzemdeñ niätemde
unıñ niä­tenä yaraqlaştırırğa teyış
bulam, sönki ul — ifrat
zur. Ägär zä ul öskä qalqha, unı ülterä
alam. Ä inde haman tärändä qalha? Ul
saqta min dä unıñ menän qalasaqmın».

Ul
közän yıyırğan qulın salbarına ışqıp,
barmaqtarın yazmaqsı buldı. Tik qulı
häräkäthez qaldı. «Bälki, qoyaşqa
yazılır, — tip
uylanı ul. — Bälki,
aşqazan sey tunetstı eşkärtkäs, is belep
kiter. Ägär zä bik käräk bulha, min unı
nisek bulha la eşlätäm inde. Tik häzergä
kös qullanğım kilmäy. Äyzä
ul üz ihtıyarı menän yazılhın. Töndä bötä
qarmaq bauzarın qırqıp ber-berehenä
yalğağan saqta uğa minän nıq qına eläkte
şul».

Qart
alısqa qaranı la üzeneñ ni tiklem yañğız
ikänen añlanı. Ämmä ul qarañğı täränlektä
törlö töskä inep sağılğan qoyaş nurzarın,
qırınayıp asqa kitkän qarmaq yıben häm
közgö keüyek diñgez östönöñ säyır
tulqınıuın kürze. Tizzän passat yıle
başlanasağın belderep, kük yözöndä
bolottar quyırzı. Qart alğa qarap, hıu
östönän osop barğan qır öyräktären
kürze. Ularzıñ kötöüye ber azğa ğına
küzzän yuğalıp torzo la, tağı la asığıraq
bulıp, yañınan kilep sıqtı. Şul saqta
qart äzäm balahınıñ diñgezzä ber vaqıtta
la yañğız bulmağanın töşöndö.

Qayhı
ber keşelärzeñ asıq diñgezzä bäläkäy
kämälä yañğız qalıuzan qurqqanı haqında
uylanı la, bıl qurqıu barı tik qapıl kön
bozolop kitä torğan ayzarza ğına urınlı,
tigän fekergä kilde. Tik äle dauıllı
mizgel, ä dauıl bulmağan saqta bıl
mäl — yıldıñ
iñ matur vaqıtı.

Dauıl
yaqınayıuın diñgezzä, unıñ küktä küren­gän
bildälärenä qarap, ällä nisä kön aldan
belergä bula. Yırzä unı kürmäyzär, tip
uylay qart, sönki nimägä qararğa
belmäyzär. Qorola bolottar za üzenä
başqa bit. Älegä dauıl kötähe yuq äle.
Qart kükkä qaranı häm üze yaratqan
tuñdırmağa oqşaş häm ma­mıqtay qabarıp
ağılğan aq bolottarzı kürze. Ä ularzan
da östäräk qaurıy hımaq bolottar
kisäk-ki­säk bulıp asılınıp tora ine.

— Ozaqlamay
yıñel briz kütäreläsäk, — tine
qart. — Ä
yıl, balıq, hiñä qarağanda miñä qulayıraq.

Hul
qulı haman közän yıyırğan kileş qaldı,
ämmä qart unı yaylap qına qıbırzata ala
ine inde. «Qulımdı közän yıyırğandı
yänem höymäy, — tip
uylanı ul. — Üz
täneñ üzeñä etlek yahahın äle! Balıqqa
ağıulanıp, keşe aldında qosa yäki eseñ
kitä başlaha, nıq uñayhız bula. Ämmä
yañğız sağıñda közän yıyırha (qart unı
küñelenän genä calambre tip
atanı) ayırıusa hurlıq».

«Ägär
zä yanımda malay bulha, — tip
uylanı ul, — oyoğan
qulımdı terhäktän suğına tiklem ıuır
ine. Yaray, bılay za is belä başlar äle».

Käm
qapıl, ul üze qarmaq yıbeneñ qırınayıbı-raq
kiteüyen abaylağanğa tiklem ük, uñ qulı
yıpteñ buşañqırauın hizze. Qart käüzähen
artqa taşlanı la hul qulı menän yän
kösönä yanbaşına huğa başla­nı, şul uq
vaqıtta qarmaq yıbeneñ yay ğına öskä
kütäreleüyen kürze.

— Kütärelä, — tine
ul. — Yäle,
qul, yazıl! Yä inde!

Qarmaq
yıbe ozonayğandan-ozonaya barzı häm,
ni­hayät, kämä aldında okean östö
qabarındı la balıq hıu östönä qalqtı.
Sıqtı la sıqtı, hatta unıñ oso-qırıyı
yuqtır keüyek toyola başlanı. ıu arqa­hınan
taşqın keüyek bulıp şabırlap ağıp töşä,
ä ul qoyaşqa yılqıldap yana, başı menän
arqahı qaragusqıl-fiolet töstä, ä
yan-yaqtarındağı buy-buy tasmaları qoyaş
nurında bik kiñ bulıp näfis si­ren
tösöndä kürenä ine. Tanau urınında
beysbol tayağı keüyek ozon häm rapira
keüyek oslo qılıs tırpayıp tora. Balıq
hıu östönä bötön käüzähe menän kütärelde
lä, osta yözöüse keüyek, tauışhız ğına
qabat hıuğa sumdı. Uraqqa oqşağan däü
qoyroğo tärängä kiteü menän, qarmaq
yıbe, yañınan tartılıp, tiz-tiz genä hauıla
başlanı.

— Ul
mineñ kämämdän ike futqa ozonoraq, — tine
qart.

Qarmaq
yıbe tiz bulha la üz yayı menän genä hütelä,
timäk, balıq qurqmağan. Qart bauzı ike
qullap bar kösönä tarttı, sönki şulay
qarşılıq kürhä­tep, tizlegen kämetä
almaha, balıqtıñ bötä zapas yomğaqtarzı
hütep bötöp, ısqınıp ta kiteüye ihtimal.

«Bigeräk
däü balıq ikän! Min uğa üzemdeñ kösömdö
tanıtırğa teyışmen, — tip
uylanı qart. —Köshözlögömdö
toyop yän-farmanğa kithä, mineñ menän
ni teläy, şunı qıla alğanın añlap
quymahın. Unıñ urınında bulham, nimä
bulha bulır, tip beräy nämä şartlap
özölöp sıqqansı barır za barır inem.
Allağa şökör, balıqtar yıtezeräk häm huş
küñelleräk bulhalar za, üzzären ültergän
keşelär keüyek aqıllı tügeldär».

Qart
üz ğümerendä zur balıqtarzı küp kürze.
Meñ funttan artığıraq tartqandarı la
osraştırzı, vaqıtında üze lä şunday ike
balıq qaptırzı. Tik ul saqta bılay yañğız
tügel ine. Äle ihä ul his qasan da
kürmägän, hatta işetmägän däü balıqqa
nıqlap bäylängän kileş diñgezzä
yapa-yañğız, ä hul qulı haman börköt tırnağı
keüyek qatqan kileş.

«Qulım
yazılır, — tip
uylanı ul. — Uñ
qulıma yarzam iterlek kenä bulha la is
belhä, yıtkän. Yäşägän, ti, ös tuğan: balıq
häm ike qulım... Yazılır, motlaq yazılır.
Oyouı qayhılay oyat inde!»

Balıq
yözäüyen äkrenäytte lä äüälge tizlege
menän bara başlanı.

«Qızıq,
ni ösön qapıl öskä sığırğa buldı
ikän? — tip
uylanı qart. — Äyterheñ
dä miñä üzeneñ qayhılay zur ikänen
kürhäter ösön genä sığırğa bulğan. Bına
häzer beläm inde. Qızğanıs, tik min
üzemdeñ nindäyıräk keşe ikänemde kürhätä
almayım. Häyır, ul saqta balıq mineñ
közän yıyırğan qulımdı kürer ine. Yaray,
äyzä mineñ haqta häybäteräk uylahın,
ul saqta min dä yaqşıraq bulırğa tırışırmın.
Ägär ihtıyar kösöm menän ziräklegem
üzemdä qalıp, başqa sifattarzı unan
alırğa mömkin bulha, min bıl minutta
üzem da balıq bulırğa riza bulır inem».

Ul
kämäneñ yomro taqtahına höyälgän kileş,
üzen ğazaplağan auırtıuğa künep, tınıs
qına ultıra birze. Ä balıq nıqışmal
räüyeştä alğa yözzö, kämä lä qarağusqıl
diñgez östönän äkren genä barıuın dauam
itte. Könsığıştan iskän yıl vaq tulqındar
kütärze.

Töşkä
taban qarttıñ hul qulı la is belä başlanı.

— Häzer
hiñä qıyınğa tura kiläsäk, balıq, — tine
ul arqahındağı bauzı yañı urınğa küserep.

Qarmaq
bauı arqahın uyıp qırqha la, qart iğtibar
itmäskä tırıştı.

— Allağa
ışanmayım, — tine
ul. — Ämmä
bıl balıqtı totor ösön un tapqır
«Täñrebez» häm şul tiklem ük «İzge Äsä»
doğahın uqıyım. Ägär zä unı ısınlap ta
totham, Kobrendağı Alla äsähenä ğibäzät­kä
barır inem. Äyteü itep äytäm.

Qart
doğa uqıy başlanı. Vaqıt-vaqıt ul üzeneñ
şul tiklem yonsoğanın hizä, hüzzärze
onota, şuğa kürä, üzzärenän-üzzäre iskä
töşhön ösön, doğanı tizeräk uqırğa
tırıştı.

— İzge
Äsäbez, höyön! Täñrebez küñelebezze
qotqarıusını tıuzırırğa mömkinlek
birgän. Amin! —Unan
östäne. — İzge
Alla äsähe, balıq ülhen tip doğa qıl.
Hatta ul bik asıl bulha la.

Auırtıu
azıraq basılıu ğına tügel, bälki, kösäyä
töşhä lä, doğa uqığas, yıñeleräk bulıp
kitte. Qart kämä moronondağı taqtağa
höyälep, hul qulı­nıñ barmaqtarın ber
asıp, ber yomop künekmä yahay başlanı.

Yıl
yaylap qına kösäyä barıuğa qaramastan,
qoyaş qurıp alıp bara.

— Bäläkäy
qarmaqtı tağı la yımläp halırğa tura
kiler, — tine
qart. — Ägär
balıq bögön töndä lä qalqmaha, miñä tağı
aşarğa käräk bulasaq. Şeşälä hıu za az
ğına qalğan. Bıl tirälä makreldän başqa
nämä qapmastır, moğayın. Totqas ta
aşaham, ul tiklem ük tämhez bulmas. Töndä
osar balıq kämägä kilep töşhä yaqşı bulır
ine. Tik unı äüräter ösön utım yuq şul.
Osar balıq — bına
tigän rizıq. Esen tazalarğa la käräkmäy.
Ä miñä häzer köstö haqlarğa käräk.
Hozayım, unıñ şul tiklem zur ikänen
minqayzan beläyım!.. Tik min unı barıber
yıñäsäkmen, — tine
qart. — Ni
tiklem genä ğäyrätle häm möhabät bulha
la!

«Ğäzel
tügel tügelen, — tip
östäne ul uyınan ğına, — ämmä
min uğa keşeneñ nimägä hälätle ikänen
häm qayhılay tüzemle bulğanın isbat
itäsäkmen».

— Min
ğäzäti qart tügelmen, tip malayğa
äytkäynem bit. Häzer şunı isbatlarğa
vaqıt yıtte, — tine
ul.

Unıñ
bını meñ qabat isbat itkäne bar. Bulha
ni! Häzer şunı yañınan raslarğa käräk. Här
vaqıt isäp yañınan başlana: şuğa kürä
qart, nimä genä eşlähä lä, elekkene iskä
alıp tormay.

«Yoqlahın
ine ul, min dä serem iter, töşömdä
arıslandarzı kürer inem, — tip
uylanı qart. — Ni
ösön arıslandar küñelemdä iñ matur
hätirä bulıp haqlana ikän?»

— Nin
küp uylanma, qartlas, — tine
ul üzenä. — Kämägä
höyäl dä tınıs qına yal it. Ber nimä lä
uylama. Häzergä zur balıq tırışa, ä hin
kösöñdö haqla.

Qoyaş
könbayışqa halıulanı, ä kämä haman äkren
genä alğa bara. Könsığıştan iskän yıl
unı qıualay, qart bauzıñ arqahın
qırqqanına tüzep, beyık tügel tulqındarza
talğın ğına tirbälep bara.

Töştän
huñ ber vaqıt bau kütärelä başlağan
ke­üyegeräk buldı. Ämmä balıq saq qına
öskäräk qalqıp yözäüyen dauam itte. Qoyaş
häzer qarttıñ arqahın, hul yaurının häm
qulın qızzırzı. Şuğa qarap qart balıqtıñ
tönyaq-könsığışqa borolouın samalanı.

Balıqtı
ber tapqır kürgäs, qart unıñ hıu astında
kükrägendäge fiolet töstäge
yözgöstären qanat
keüyek kiñ yäyıp, qeüätle qoyroğo menän
qarañğılıqtı telep barğanın küz aldına
kiltera ala. «Qızıq,
unday täränlektä häybät kürä
mikän? — tip uylanı
qart. — Unıñ
küzzäre zur, ä bit at, küzzäre küpkä
bäläkäyıräk bulha la, qarañğıla kürä.
Qasandır min dä qarañğıla häybät kürä
torğaynım. Älbittä, döm-qarañğıla tügel,
şulay za besäy keüyek tiyerlek».

Qoyaş
yılıhı häm ber tuqtauhız künegeüzär
yahau üzeneken itte: közän yıyırğan qulı
bötönläy yazıldı. Qart, yıpteñ auırttırıuın
saq qına bulha la yıñeläytergä tırışıp,
arqahındağı muskuldarın quzğatıp
balıqtıñ auırlığın hulğaraq küserze.

— Ägär
zä hin haman da arımahañ, — tip
quyzı ul, — ısınlap
ta ğäcäyıp balıqhıñ.

Ä
ul üzeneñ qot osqos arığanın toyzo, tön
yaqınlığın şäyläne, şuğa kürä bantqa
nämspanälär turahında uylarğa tırıştı.
Kürenekle beysbol ligaları turahında
uylay başlanı. Ularzı qart, GranLimargin-top:
0cm;
margin-right:
.35pt;
margin-bottom:
.0001pt;
margin-left:
.35pt;
text-align:
justify;
text-indent:
24.1pt;
line-height:
16.55pt;
mso-line-height-ruMsoNormal/p
style=le:
exactly;
background:
white;MsoNormalgas tip
yörötä ine. «Bögön Nyuspan-Yorktıñ
«Yanki»zarı Detroyttıñ «Yulbarıs»tarı
menän uynarğa teyış».