„төп“ im Tatarisch-Karatschai-Balkar Wörterbuch

-и.
1. Диңгез, күл, елга һ. б. ш. су астындагы җир. Җир өстендəге батынкы
урын, чокырның түбəнге өлеше 2. Җир өстенə карата; ас, түбəн, тирəн. Берəр
нəрсəнең асты [тырнак төбе] 3. Сыеклык, балчык, җир, вак масса һ. б. ш. ларның
өске катламнарыннан эчкəреге, тирəндə урнашкан урыны 4. Берəр нəрсəнең
тышкы чигеннəн еракта, эчтə, түрдə торган урыны; түр 5. күч. [йөрəк төбе]
[төптəн килгəн тавыш] 6. Савыт-саба, кəрзин, көймə һ. б. ш. эче куыш нəрсəлəрнең
түбəнге ягы, түбəнге стенасы 7. [итеккə төп салу][бəлеш төбе][шəм төбе] 8. [каба
төбе][тəрөзə төбе] 9. иск. Берəр нəрсəнең аскы, түбəнге өлеше [рəсем төбендə
язуы бар иде] 10. [ыштан төбе][кулы төбеннəн үк юк][төртə төплəре] 11. [агач
төбе][бер төптəн чыккан куак][үлəн төплəре] 13. [өч төп карлыган] 14. [имəн
төбендə][вокзал төбе] 15. күч. [ачлыкның төбе нидə?][мəсьəлəнең төбенə төшенү]
[тормышыңның төбе булган кешелəр] 16. күч. [төптəн уйлаучы кеше][тормышны
төбеннəн үзгəртү] 17. с. [халыкның төп интереслары][төп катлау][төп көчлəр]
18. с. [төп кимчелеклəр][төп закон] 19. с. [төп эшкə зыян] 20. диал. Нəсел-нəсəп,
чыгыш [алар белəн төбебез бер булган] 21. с. [ул төп бу авылныкы түгел][Рига төп
латыш шəһəре] 22. күч. [эшнең төбе хəерле булсын] 23. Китап яки дəфтəрнең
төплəнгəн урыны 24. иск. Берəр əсəрнең аерым китеп итеп төплəнгəн өлеше; том
25. [атны төпкə җигү] 26. с. [җырның төп тексты]. ТӨП АШКАЗАНЫ -Күшəүче
хайваннар ашказанының дүртенче бүлеге; рус. Сычуг. ТӨП БАШЫ -Бүрəнəнең
төптəн кисеп алынган юан очы. ТӨП БИКЛƏҮ -Үсемлек тамыр җибəреп, җиргə
берегеп үсеп китү. ТӨП КОДА -Кияү яки киленнең атасы. ТӨП КУШУ -Бер
төптəн берничə сабак чыгу (иген тур.) . ТӨП КӨТҮ -Ел саен үрчем бирергə
тиешле ана терлеклəр көтүе. ТӨП НӨСХƏ 1. Икенче бер əйбернең күчермəсе
булмаган, чын үзе булган; оригинал 2. Икенче бер телдəн тəрҗемə ителмəгəн
текст, документ, əсəр. ТӨП САН -лингв. Микъдар саны. ТӨП СУГУ -Аяк киеменə
олтан салу. ТӨП УМАРТА -Агач кəүсəсенең эчен чокып ясалган умарта; багана
умарта. ТӨП-ТӨП -Берничə төп бергə

1. сущ.
1)
а) в разн. знач. дно
күл төбе — дно озера
чокыр төбендә — на дне ямы
б) дно, донце, донышко (сосудов, вместилищ)
в) перен. остаток на дне сосуда
табак төбе — остатки на дне блюда
2) низ, подошва
тау төбе — низ, подошва горы
3)
а) основание; основа
колонна төбе — основание колонны
б) о предметах, служащих основанием чего-л.
тәрәзә төбе — подоконник, основание окна
в) место у основания; место вокруг, около чего
г) след основания; остаток (чего-л.) на месте хранения
кибән төбе — то, что осталось от стога; одонье
4) комель (дерева)
төптән кисү — резать (пилить, спилить) с комля
5) корень, куст, кустик (как счетное слово)
бер төп карлыган — (один) куст смородины
6) см. төпкә
урмандагы төпләр - тәндәге төкләр — (погов.) пни в лесу - что волосинки на теле
7) нижняя часть (чего-л.)
төбеннән күтәрү — поднимать, держа снизу
8) перен.
а) результат (процесса, состояния)
сабыр төбе - сары алтын — (посл.) результат терпения - чистое золото
б) соль, смысл
бу сүзеңнең төбе юк — эти слова твои бессмысленны
9) перен.; прост. исток, истоки, корень (рода, племени); предки
безнең төп монда күптәннән яши — наши предки в этих местах живут издавна
10) перен.
а) суть; основа
мәсьәләнең төбе — суть вопроса
б) устои
патшалыкның төбен җимерү — сокрушать устои царства
11) перен. причина
ачлыкның төбе социаль факторларда — причина голода в социальных факторах
12) перен. глубина, недра (души, памяти)
күңел төбендә — в глубине (в недрах) души
13) в знач. нареч. төптә, төбендә
а) в сущности, по сути, в своей основе
б) собственно говоря
төптә бу синең фикер — в сущности это твоя мысль (принадлежит тебе)
14) в знач. нареч. төптән, төбеннән
а) коренным образом, основательно
төбеннән җимерү — основательно разрушать/разрушить
б) совершенно; в основе, в корне
төптән (төбеннән) ялгыш — совершенно (в корне) неверно
15) в знач. послелога төбендә
а) (под чем-л., у чего-л.)
агач төбендә — под деревом
ишек төбендә — у дверей
борын төбендә — под носом
б) около, вблизи, близ
Мәскәү төбендә — под Москвой
2. прил.
1) комлевый
бүрәнәнең төп ягы — комлевый конец бревна
2) в разн. знач. основной
төп закон — основной закон
төп бурыч — основная задача
төп өлеше — основная часть (чего)
3) коренной, главный
төп интереслар — коренные интересы
төп герой — главный герой
4) коренной, местный
төп милләт — коренная нация
5) оригинальный; первый
төп нөсхә — первый экземпляр
6) этногр. родной, собственный (о родне)
төп кода — родной отец невесты или жениха
төп кодагый — родная мать невесты (в устах родни жениха) или жениха (в устах родни невесты)
7) диал. совершенный, точно как
төп әтисе — совершенный отец, точно как отец; весь в отца
•
- төбенә кадәр
- төбенә хәтле
- төбенә чаклы
- төп башы
- төп көтү
- төп өер
- төп күч
- төп кушу
- төп йорт
- төп өй
- төп өйгеч
- төп өю
- төп умарта
- төп юнәлеш
- төпкә җигү
- төптән кисү
••
төп асылда — в действительности; в сущности
төп кебек — коренастый и здоровый; мощный
төптән юан (базык) — коренастый
- төп төбенә тоз салу
- төп төбенә тәмәке салу
- төбенә төшү
- төп башына утырту
- төпкә утырту
- төп төбендә
- төпкә җибәрү
- төпкә җигелү
- төпкә җигелеп тарту

1. boden m.; grund m., 2. baumstumpf m.; 3. wesen(tliches) n.; kern m. (einer sache); китап төбе buchrücken m.