Latin

Гондыр но лудкеч

Süzlärneñ gomumi sanı 1549
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 747
0.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.
Гондыр но лудкеч

Одӥг сике, шулдыр вырйылэ, Луд Кеч аслыз корка лэсьтӥз. Улэ но улэ корказ, нокинлы изъян уг лэсьты, нокинлы мыдлань уг кары. Котькуд гужем кык пол но, куинь пол но пи вае но пиоссэ яна поттылэ. Корка дорысьтыз сиён утчаны кыдёке уг ветлылы: матысьгес иктурын-куаръёс бичалля, нош толалтэ пипу но бадьпу ньӧръёсыз октэ. Толалтэ куддыръя, туж кезьыт луыку гинэ, шунтӥськон вылысь кыдёкегес но ворттылэ, вань тушмонъёсызлэсь туж чакласькыса, соин ик кышкытъёс уг луыло. Огпол Кучыран кие сюриське ик вал но — ӝокыт куак пӧлы пегӟиз.

Тазьы улыса-вылыса, ар но ортчиз, куинь но, ньыль но. Тушмонъёслэсь чакласьконзэ со ялан уг вунэты. Котькуд аре, тулысысен сӥзьылозь, солэн корка котыраз тылобурдоос кырӟало, шудо. Одӥг пол Луд Кеч учкиз-кылзӥз тылобурдоослэсь кырӟамзэс-шудэмзэс. "Тылобурдоос мон сярысь пичиесь, кужымзы мынам пал пыдылэн мында но ӧвӧл. Мон кеме тэтчаны но кужымзы уг тырмы, — малпаз Луд Кеч, музъем вылтӥ бызьылыса шудӥсь тылобурдоос шоры учкыса. — Нош мон весь курдаса улӥсько. Та дырозь нокин номыр карыны ӧз быгаты. Кучыран кутӥське ик вал но, мон солэсь мозмыны быгатӥ", — тазьы малпаз но шулдыръяськыны кутскиз Луд Кеч. Бызьылэ, тэтча, корка дорысьтыз кыдёке но кыдёке кошке, чакласьконзэ вунэтӥз.

Талэсь азьлогес та ёросэ мумы Гондыр вуиз. Инты солы кельшиз, кар лэсьтӥз но пи ваиз. Пи ваён ёросаз Гондыр шыпыт гинэ улӥз. Пиосыз ӧжытак будэм бере, сиён утчаны ветлоно луиз. Аслаз но сиемез потэ ини, пиоссэ но сиён утчаны дышетоно луэ. Одӥгаз уе Гондыр потӥз ини калгыны. Маке сиён уз сюры-а шуыса, шып гинэ калге сикетӥ.

Та дыре ик коркасьтыз Луд Кеч потэ вал. Нокинлэсь кышкатэк ворттылыкуз, туж кузь кеськыса, тыбыр вылаз шуак Кучыран кырмиськиз. Луд Кеч визьтэммиз, кытчы мыныны уг вала ни. Та вакытэ ӵапак Гондыр вуиз. Луд Кечлэн, кышкаменыз но тыбыр вӧсь луэмен, синъёсыз ик адӟемысь дугдӥзы. Тыбыр вылаз Кучыранэн со вуиз Гондыр пыд куспы. Гондыр, пыд йылысьтыз пограмон кышкаса, туж кужмо бурсӥз. Курдаменыз Кучыран мертчытъям гижыоссэ мозмытӥз но выллань лобӟыса кошкиз. Луэм ужез огзы но — Луд Кеч но, Гондыр но, Кучыран но — валаны ик ӧз вуэ. Кучыран малпаз вал, Гондыр борды кырмиськыны шедьтӥськем шуыса. Гондыр ас вылаз кин ке ожалске шуыса куалектӥз. Луд Кеч, Гондыр борды донгиськыса, солэн пыд куспытӥз потэмзэ ӧз ни вала. Гондырлэсь кеськемзэ аслаз кожаса, азьпала ворттӥз. Гондыр ужпумез ӝоген валаз но Луд Кеч сьӧры уиськыны кутскиз. Табере уката кышкыт сьӧсь кылдӥз Луд Кеч азе. Тани-тани кутоз ини... Луд Кеч амалтӥз: куакъёс ултӥ тэтчаса, Гондырез йыромытӥз. Мырдэм-мырдэм тушмон киысь мозмытскиз. Табере бертоно. Кытчы, кудлань мыноно — Луд Кеч уг вала. Кема калгиз сикетӥ. Корказэ утчаса ветлыкуз, уно малпаськиз Луд Кеч та шимес уже усемез, тушмон кие сюрылэмез сярысь. Улытозяз адӟемез ӧй вал на таӵе кышкытъёсыз.

Куке но соку вуиз со коркаез доры. Куинь-ньыль нунал коркасьтыз ӧз пота, нуналэн малпаса пукиз, кызьы Кучыранэн Гондырлы йыркурзэ берыктыны. Со малпаз, Кучыран кыдёке лобӟиз шуыса, соин ик уд пумиськы ни. Нош Гондыр та котырын ик уг берга меда? Пукыны сюлмыз ӧз чида ни Луд Кечлэн. Туж шыпыт гинэ потӥз коркасьтыз чакласькыны. Потон азяз тодаз ваиз, мар янгышъёсын со сюриз Кучыран но Гондыр шоры.

"Эх, шузи вылӥськем мон, — шуиз ас понназ Луд Кеч. — Мон тылобурдоосын ӵошатскыны шӧтай, ведь соослэн тушмонлэсь пегӟыны бурдзы вань, туж ӝог пилемъёс доры ӝутскыны быгато. Кучыранлэсь пегӟыны солэсь кужмо бурдъёс кулэ, сое вормыны лэчытэсьгес гижыос кулэ. Мынам гижые лэчыт ӧвӧл бере, лобеме но уг луы бере, туж умой чакласьконо гинэ".

Табере Луд Кеч чакласькыса гинэ ветлэ ни. Тодэмез потэ Гондырлэсь кытын улэмзэ но мар сямен Луд Кечлэн улон палаз вуэмзэ. Кема гинэ лушкем чакласькыса ветлэмез бере, Гондырлэсь корказэ адӟиз. Аслаз корка дорысеныз кыдёкын ик ӧвӧл. Табере Луд Кечлы, Гондыр матэ луэмен, бадӟым кышкытлык но йыркуро улон кылдӥз.

— Возьыттэм мар ке, — тышкаське понназ Луд Кеч, — мынам ветлон музъем вылам лыктӥз но кузё кариськиз! Коркае доры но вуоз ай, потаны ик уд дӥсьты ни!

Луд Кеч малпаськыны кутскиз, кызьы Гондырез улляны. Нош Гондыр пала матаз мыныны уг дӥсьты. Мукет пӧйшуръёсты медъяны малпаз вал — коньдон трос кулэ, кытысь шедьтод? Нош мукет амал ӧз шедьты ни. Соку со Гондырез солэн пиосыз вамен кышкатыны малпаз.

Ӵукна вазь ик султыса кошкиз Гондырлэн корка дораз, куак пӧлы пыриз но Гондырлэсь кошкемзэ возьмаса пукиз. Гондыр ӝоген кошкиз сиён утчаны. Луд Кеч пыриз ини Гондырлэн юртаз. Гондырпиос шып пуко.

— Кытын анайды? — юа Луд Кеч. Соосыз куалектӥзы.

— Милемлы сиён вайыны мынӥз, — шуизы.

Луд Кеч ширъяса гинэ ветлэ корка шортӥ но гондырпиослы вера:

— Эх, анайды дораз ӧз тупа. Тау мед шуоз. А то мон туннэ анайдэс виыны лыктэм вал.

Ачиз Луд Кеч Гондыр вуэмлэсь азьло чальгес потыса кошкиз. Гондыр пиосызлы сиён вайыса вуиз но, пиосыз бӧрдыса верало анайзылы, олокин ветлӥз шуыса. Тонэ виыны утча вал, пе. Пиосыз ваем сиёнзэ но уг сиё ни, анайзэс татысь кошкыны куро, мукет азе интыяськыны. Гондыр паймиз: кин солэсь но кужмоез вуылӥз меда? Пиоссэ буйгатӥз но кӧлыны выдӥз.

Ӵуказеяз ӵукна Гондыр нош ик сиён утчаны кошкиз. Луд Кеч нош ик Гондыр каре пиосыз доры пыриз. Азьло сярысь туж лек тышкаське:

— Анайды кытын? — юа.

Гондырпиослэн кышкаменызы кылзы ик быгыльмиз. Тае шӧдыса, Луд Кеч эшшо но золгес кесяське, корка шортӥзы мыдлань-азьлань поръяса ветлэ.

— Эх, виё шуисько вал анайдэс, нош ик дораз ӧз тупа.

Табере гондырпиосыз коркасьтызы улляса лэзиз:

— Мынэ, анайдэс утчалэ яке туж кыдёке кошке татысь, эн но ветлэ ни татӥ!

Гондырпиос бӧрдыса кошкизы. Луд Кеч но Гондыр вуэмлэсь азьло ӝоггес потыса кошкиз. Кытчы мыныны тодытэк, гондырпиос куаке пыризы но отын анайзэс возьмазы. Анайзы бертэм бере, таос нош ик чагисько бӧрдыса-бӧрдыса. Нош ик со толло мурт, пе, тонэ виыны утча вал. Милемыз коркась, пе, улляса лэзиз но воксё кошкыны косӥз асьмеды та интыысь. А то, пе, бертӥм на ке, ваньмес виыло.

Гондыр ачиз но абдраз ини, мар карыны ик уг тоды. Пиосыз нош весь чортӥсько, йырмы бордамы дыръя, та интыысь ӝоггес кошконо, шyo. Гондыр дораз пырыны ӧз дӥсьты ни, кужмо тушмон вуэм кожаса кошкыны кариськизы.

Кошкыкузы Гондырлэн тодаз лыктӥз пиосызлэсь юалляськыны, кыӵе тусыз-буйыз но быдӟалаез со кышкатӥсь пӧйшурлэн. Пиосыз верало: шубаез, пе, пурысь, пельёсыз кузесь, быжыз, пе, вакчи гинэ, ачиз милесьтым ӧжыт гинэ бадӟым. Гондырлэн тодаз соку ик Луд Кеч лыктӥз, пиоссэ дугдытӥз но вераз:

— Эх, пиосы, асьмеос юнме кошкиськомы, коркамес куштыса.

Та выль лыктэм тушмон ӧвӧл, Луд Кеч со. Оград мон сое ассэ кутыны турттӥсько вал но — ӝокыт куак люкетӥз. Пиоссэ берыктӥз со.

— Мон сое али ик ассэ куто, — буйгатӥз нылпиоссэ но корказы пыртӥз.

Гондыръёс доразы ик кӧлӥзы. Луд Кеч ӵукна вазь ик Гондыр корка доры лыктӥз но, куак улэ пырыса, чакласькыны ӧдъяз. Гондыр шӧдӥз тае, Луд Кечез кутон понна, коркасьтыз кошкемъяськиз, куак сьӧртӥ лушкемгес берен корка пыриз но Луд Кечлэсь вуэмзэ возьманы кутскиз.

Луд Кеч Гондырлэсь кошкемзэ адӟиз, нош берен пыремзэ ӧз адӟы. Гондыр дораз ӧвӧл ни шуыса, нош ик Гондырлэн корказ пыриз. Луд Кеч малпа вал, гондыръёс та интыысь зэмзэ но кошкизы ини шуыса. Пыриз корка но — уллям гондырпиосыз нош ик коркан пуко.

— Тӥ нош бертӥды-а, мон тӥледыз уллям вал ни! — кесяськыны кутскиз Луд Кеч.

Гондыр шуш куараен бурсыны ӧдъяз. Луд Кеч, ӧсэз шедьтытэк, янак борды кымесыныз донгиськиз, ӧсэз ворсатэк ик, мырдэм потыса кошкиз. Гондыр — со сьӧры... Ӵаштыр поттыса ye Луд Кечез. Кыксылэн ик ӟигарзы быре ини. Гондыр лулзэ поттымон бызе, Луд Кечлы матэ но матэ вуэ. Луд Кеч кык ваё будэм кыз вискытӥ тэтчоно луиз. Со сьӧры Гондыр но кыдёкысенгес тэтчиз но ӵемтыса ӵапак кыз вай висэ чуказ. Гондырлэн потэмез ӧз лу. Эли-кеби выременыз, весь пыдло но пыдло лэзиськыса пачка. Сое Луд Кеч адӟиз но берытскиз. Пу кутӥз но, мышказ кариськыса, Гондырез жугыны ӧдъяз. Гондыр бӧрдэ, кесяське, тэльмыре:

— Эн жугы, жаля вал ук, жаля монэ...

Луд Кеч уг дугды. Ӵашетэмез кылыса, тылобурдоос но векчи пӧйшуръёс туж уно люкаськизы. Гондыр пала огез но дурбасьтӥсь ӧвӧл. Кудӥз-огез "умойгес, золгес жуг" шуо. Ваньмыз серекъяло:

— Кыӵе паймымон уж: Гондырез Луд Кеч жуге!

Луд Кеч жадьытозяз жугиз но берытскыса ас дораз кошкиз. Дорысеныз со мукет шубазэ дӥсяз но жугем Гондырзэ чакланы лыктӥз...

Гондыр ӧжыт гинэ улэп кылем. Мырдэм пыд йылаз сылэ. Луд Кечез Гондыр адӟиз но вазе:

— Ӟеч-а, уром?

— Умой, ачид бен кыӵе улӥськод ай? — шуэ, пе, Луд Кеч. Гондыр соку ик синвузэ кисьтыса вераны кутскиз ӝоже усемзэ. Соиз нош умой-умой кылзэ Гондырлэсь верамзэ. Гондыр вераз ваньзэ, кызьы соос улӥзы Луд Кеч бускеленыз. Тазэ пӧйшурез со мукет шубаен лыктэмысьтыз тодмамтэ. Гондыр вераса быдтэм бере, Луд Кеч шуэм солы: тон, пе, ачид ик янгыш вылэмед, Гондыр уром. Матысь бускелен котьку уртче улыны кулэ. Нош тон, ӟечкын тодматскем интые, нырысь ик сое кутыны кутскемед но, аслыд мыдпум (мыдлань уж, юмок) вуэм.

Луд кечъёслы тушмон луиськод бере, тонэ, пе, эшшо золгес жугыны кулэ на вылэм.

— Я, ӟеч уром, эн тышкаськы ни монэ, мон ноку но Луд Кечез уг кутылы ни, уг ворттылы ни со сьӧры, пиосылы но верало, медаз исалэ кечъёсыз. Юртты мыным мозмытскыны.

Луд Кеч юрттӥз но, ӟеч лу шуыса, Гондыр дорысь кошкиз. Кыдёке ик ӧз вуы, Гондыр нош ик кесяське, берытскыны косэ. Луд Кеч берытскиз но юа: мар, пе, кулэ на?

— Кеч уром, вот ведь самой бадӟым юанэ кылем. Map али верасько ини калыкъёс монэ Луд Кеч жугем сярысь?

— У-у-у, — вазиз Луд Кеч, — нокинэ но уд шедьты Луд Кечез серекъясьсэ. Кин гинэ уг вераськы, ваньмыз тонэ серекъяло. — Собере "ӟеч лу!" шуиз но бызьыса кошкиз.

Гондыр йырзэ ошыса кылиз, юн куректыса. Ваньмыз ик серекъяло ини шуыса малпа, кытчы мыныны ик уг тоды ни. Мырдэм гинэ бертыса вуиз но, нокытчы потатэк, сӥзьылозь висьыса кыллиз.

Сӥзьыл, вазь ик потыса, ваньзы коркасьтызы кошкизы. Мынӥзы отчы, кытын нокин ӧвӧл. Асьсэлы изьыны бадӟымесь гуос гудӥзы, выдӥзы отчы но кайта аразтэк ӧз поталэ ни. Луд Кеч жугемен возьытэныз, Гондыр аслыз сиён утчаны но ӧз пота ни: толбыт чиньызэ ноныса улӥз. Со дырысен Гондыр толйыны арлы быдэ гуэ пыре.
Sez Udmurt ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.