Ul Minem Apam Şul

Hikäyä
Ul könne avılıbız klubında kontsert bulırga tiyeş ide. Ällä yılı şundıy kilgän, ällä üzem älegä buyga keçkenäme — tögäl genä äytep bulmıy, anısı da, monısı da dörester — öy kıyıgına menep citä yazgan kar öyemennän çanada şuıp yata idem, törkem-törkem aşıkkan halıkka iğtibar ittem. Alar ak karlarnı yırıp yul salıp bargan traktor artınnan kalışmıy diyärlek atlıylar. Klub bezneñ oçta. Zur itep agaçtan salıngan. Anıñ öç miçe bar. Yagıp cılıtıp kına toralar. Bügen anda kontsert bulasın üz apamnardan işetep belä idem inde. Abıy ällä kayçan şul klub digännärenä eldertte. Beläm min anı, abıynı, sähnä yanına uk barıp, idängä cäyelep utıra ul üze kebeklär yanına. Ällä min dä şunda kitim mikän? Usal malaylar kolagımnan tartıp, başımnan «käcä mayı çıgarıp» aptırataçaklar inde anısı. Berençe tapkır gına tügel. Ällä yörmimme? Rähätlänep, tau yasap şuam bit äle!
Tagın ber märtäbä kıyık başınnan uk diyärlek çanada vıclatıp uram yagına, yulga qadär oçıp töştem. Ä halık agıla da agıla. Karnı şıgır-şıgır kiterep baralar. Hämmäse maturdan kiyengännär. Beznekelär dä kittelärme ikän? Kürenmädelär dä...
İşekkä kilsäm, et başı qadärle yalgançı yozagıbız elenep tora. Bikle imeş. Ah sin alarnı!
Açuım kilde. Miña äytep tormıyça, mıştım gına klubka sızgannar barçası da! Niçek kürmi kalganmın?
Ehe, bik aldatıp tordım di äle monda!
Çanamnı kaldırdım da klubka turıdan, bakçalar yaklatıp kına yögerdem. Yırak tügel, ber ihata aşa çıgası. Anda, yapan kır urtasında diyärlek, yalgızı zur ber agaç bina suzılıp yatkan. Ul bezneñ klubıbız. Änä tegendäräk — mäktäp binaları, bakçası. Ä mondaragı — äye, klub şul inde.
Ä halık kara küç kebek bulıp anıñ tiräsenä cıyılgan. Tözeläçäk yaña mäktäp nigezeneñ kar astınnan çıgıp torgan taşlarına menep basıp, inde häzer niçek häm närsä eşlärgä, nindi häylä belän klub eçenä kerep, sähnä yanına uk uzarga dip aşıgıç plan kora başladım. Şunda mäktäp yagınnan bırgılar kıçkırtıp, barabannar kagıp, kızıl bayraklar cilferdätep, al galstuklı, bürekläreneñ kolakçınnarın çöyep bäylägän, yaulıklarınıñ oçların artka kaytargan, kar kebek ak külmäktän, cir kebek kara itäk-çalbardan ber törkem pionerlar klubka taba kilä başladılar. Menä batırlar, tuñmıylar da, yözläre dä yaña çülmäk tışı kebek kızılça, tügäräklänep tora.
Alarga sähnä başındagı işekne açalar inde. Sukmakları minem yannan uza. Üzläre tuktausız deklamatsiyälär tukıylar, bu alarnıñ täkbirläre, imeş:
— Kto şagayıt drucno v ryad?
— Pionerskiy naş otryad!
Halık alarga yul birä. Pionerlar artınnan, kükräkne kiyerep, töz basıp, çigägä uñ kulımnıñ barmakların teräp «çest» birgän hälemdä min dä iyäräm. Minem üz deklamatsiyäm bar:
— Tra-lya-lya! Tra-lya-lya!..
Anısın miña abıyım öyrätte. İñ şäbe şuşı ikän! Ul üze dä yarata «tra-lya-lya» kiterergä.
Planım barıp çıktı. Menä niçek matur kiläbez!
Ölkännär haman da bezgä yul birä tordılar, tellären şartlatıp kala bardılar. Sähnä yagınnan işek açıldı. Annan «häzer başlana» diyäräk, kerep betärgä kuşılıp komanda işetelde. Halıknıñ uramdagı törkemnäre dä klub eçenä tıgızlanırga aşıktı. Sähnä yagı işegennän min dä malaylar arasına atıldım. Kemder artımnan:
— Kaya monnan keräseñ?— dip kıçkırıp, pältä itägemä suzılıp kaldı, idändä tägäräşep utırgan üzem işe vak-töyäklär arasına çumarga ölgerdem. Ämma törle yaklap törtkäli-törtkäli, tınıç utırırga urın birmiçä aptıratuçılar da tabıldı. Algı rätlärneñ bersendäge miña bilgesez apa, şunda mine cilkämnän eläkterde dä, sorap ta tormıyça üz yanına utırttı:
— Kil äle monda, matur malay!
Aldamıym, keçkenä çagımda mine cennär dä yarata idelär. Ä bu apa rähät itep koçagına kıstı, kirelänep tormadım, may kebek erep kenä kitelgän.
Ul arada sähnägä ak külmäkle, kızıl galstuklı pionerlar çıgıp, ber safka tezelep basıp, tagın da bırgıların kıçkırtıp, barabannarın kagıp, deklamatsiyälären söyläp aldılar häm kontsertların başlap cibärdelär. Alarnıñ här cırı, şiğıre, därtle biyulärennän soñ halık şaulatıp kul çaptı. Minem işe malay-şalaylar söyeneçtän şaran yarıp «ura» kıçkırdık. Ämma klub eçe börkülänep, koçaklap utırgan tanış tügel apanıñ az gına sizemlängän tatlı huşbuy isennän dä erep, tizdän küzlärem yomılgannar...
Kinät böten dönyanıñ şım bulganın toyıp, mıştım pesi sıman irenep kenä küzläremne açsam — sähnä urtasında ak koftadan, kara itäktän, ayagına kara kiyez iteklär kigän, kızıl galstuklı, kükräklärenä kalın bulıp suzılıp töşkän kara tolımına kızıl bantlı Sahira apam basıp tora. Häm ul, kulların kütärä töşep, berazdan sähnä artına taba ciñelçä genä kürsätep kuyganday işarä yasap, tınıç tavış belän şiğır ukıy başladı:
«Alar, alar... Cıynap analarnı,
Balalarnı kırga kudılar...»
Küzlärem mañgayıma mende. Äye, bu minem, minem, minem Sahira apam! Ul, beläsezme, sandugaç kebek cırlıy da äle! Änkäy äytä, Sahira iseme, di, «Tañ sandugaçı» digän süz ul, di! Belegez!
Maktanasım, tezep-tezep äytäsem kilä, tik telem yuk, süzlärem çıkmıylar.
Apam şiğır ukıy... Ämma ul da tügelder sıman. Anıñ şiğır ukıganın ber dä işetkänem yuk ide kebek. Döres, añardan törle äkiyät kitapları ukıttırıp aptıratam, anısı. Ukımıy karasın, häzer änkäygä äläklim tıñlamavın. Ä ul anı açulana. Ä min, tüşäkkä çumıp çalkan yatıp, apamnı yılata-yılata tagın da kitap ukıttıram. «Däresläremne häzerlisem bar!»— dip tä kotıla almıy. Niçä kalın kitap ukıp beterde inde ul miña, alarda ällä nindi hällär yazılgan. Avırıp kitsäm, menä bäla apalarıma, bigräk tä Sahira apama, könnär buyına kitap ukıttıram min alardan. Şuña kürä öçese tiñ, sırhauga birelä kürmäsen tagın dip, minem öçen ut yotıp toralar, boz da yalatmıylar, yalan ös uramga da çıgarmıylar...
Karagız äle Sahira apamnı, şiğırlär dä belä ikän bit, yattan! Bolay bulsa, min äle anı!.. Miña beldermiçä yörgän!
Klub eçe şım. Hätta sähnä buyında idängä tezeleşkän malay-şalaylar da borınnarın tartkalap kuygalarga onıtıp utıralar. Avızları gına açılgan.
«Kön yañgırlı ide...»
«İserek mayor...»
«Tezep halıknı...»
Sahira apam şiğır ukıy. Tögäl, matur, rähät itep, küz aldına barça surät-kartinalarnı kiterep bastırganday enäsennän-cebenäçä kiterep ukıy. Kürşedäge ber tüti küz yäşlären sörtä, ikençese, öçençese...
Apam şunda tın alıştırdı, kara çäç tolımın artka taba aldı, kükrägennän kızıl kan agıp kitkändäy bulıp kıp-kızıl tasma idängä suzılıp-böterelep kilep töşte. Halık ah itte. Güyäki Sahira apamnıñ kükrägenä kemder mıltıgın töbäp atkan häm ul şunıñ yädräsennän yaralangan sıman toyıldı. Min kıçkırıp cibärdem:
— Apa-m-m!..
Sahira apam sähnä artına kerep kitkäç, halık berazga telsez kalıp tordı. Şunda ber abzıy:
— Eh!— dip açı gına ber ükeneç avazı tartıp aldı. Hatın-kız halkı huşların yugaltırlık ahlar ordı, äçe tavışlı kükräk balaları anda-sanda yılap cibärdelär. Min önsez idem, malaylar da berni añlıy almıyça miña karap-karap kuyalar, üz aralarınnan abıyımnı ezlilär...
Berazdan halık şaulatıp kul çabuların başladı.
Sahira apamnı tagın sähnägä çakırıp çıgardılar, annarı tagın, tagın. Min — maktançık, tüzmädem, ayaklarıma basıp:
— Apam! Bu minem apam, bu minem Sahira apam!— dip inde söyeneçläremne keçkenä kükrägemä sıydıra almıyça kıçkırdım, sikerendem, kanatlandım. Yanımdagılar, hislärennän taşıp çıgıp, aşıga-aşıga mine kütärep alıp tüşämgä çöydelär, koçakladılar, yarattılar. Söyäkläremne izep beterä yazdılar. Annarı änkäygä birdelär. Min anıñ monda ikänlegen belmi idem. Tagın da şulkadärle söyendem, anıñ aldına utırıp, uzına-uzına «ura!» kıçkırdım! Änkäyne dä, mine dä abıylar-apalar afärinnär äytep täbrikläüdän tuktamadılar diyärlek.
Ul kontsertta Sahira apam «Ber kır kazı kalgan ayırılıp» dip başlap kitep, küñellärebezne zäñgär küklärgä kütärep, salkın kara küllärgä adaştırıp töşerep, güyäki kanatlarıbıznıñ kayırılganlıgın toydırıp cır da başkardı, klubtagı tamaşaçılar bu yulı da inde küzläre yäşlänep yıladılar. Min tagın tüşämgä çöyeldem.
Kontsert närsä belän betkänder, anısın häterlämim, ämma borınım kütärelü genä tügel, kemlegem dä arttı. Mine inde här adäm zatı tanıy, arkamnan söyä, «apasına ohşagan» dip, hätta konfetlar belän dä şul könnän başlap sıylarga totındılar. Mondıy hörmät küñelemä bik tä oşıy ide. Olırak, yeget işelärgä — «kayneşlek», üzem işelärgä — «kodalık» märtäbäse «satıp», betmäs-tökänmäs bähettä yäşi başladım. Mondıy rähät ğomer kiçerü kemgä tätegäne bulgandır äle?
Änkäy genä, vakıt-vakıt kaygıga töşä dä:
— Apaña küz genä tiyä kürmäsen inde!— dip äytä torgan ğadät aldı. Min dä, ul süzlären işetügä, şomlanıp kuygalıy idem. Kayber könnärdä, vakıt kiçkä avışıp, apam mäktäptä bulsa, anı yegetlärdän saklap alıp kaytırga cibärä başladılar. Andıy çaklarda yäş cilkençäk işelär, oçratsalar, kesämä konfet tutıru yagın karıylar, üzläre:
— Apañ belän ber genä minut söyläşter äle!— dilär.— Kayneşem bulırsıñ!— dip tä ügetlilär ide.
Ämma min dä soñgı vakıtlarda ereländem. Cavabım da äzer:
— Mıyıgıñ da üsmägän kileş nindi cizni di äle ul?
Alar bu süzläremnän kurkalar. Apam yanına yakın kilergä bötenläy dä oyalalar. Miña tiyü, törtü yuk. Boyar malayı buldım da kuydım inde menä!
Ä avıl halkı kön dä zarıgıp yaña kontsert buluın kötä. Anda minem Sahira apam cırlar, şiğırlär dä söylär, biyer dä. Küñelle bulır. Ä mine tamaşa halkı tüşämgä çöyär. Citmäsä:
— Ul minem apam şul!— diyärmen.
Fevral, 2008.