Şiğırlär - Saniyä Ahmetzyanova - 1

CAN SULIŞIM
(şiğırlär)
Açıl sin, Küklär kapusı,
Aşkınganda yörägem, –
Bu dönyada keşelärgä
Bar bit äle kirägem.
Aşıkma, yöräk, tuktarga,
İşetsäñ Sur bırgısın, –
Millätemä bülep biräm
Sulışımnıñ soñgısın.

ANT
Gorurlanam – min bit Arça kızı!
Danlı hökem, uylap karasañ...
Siskäneplär kitä qaläm canı,
Toyıp böyeklärneñ karaşın.
Totındımmı şiğır yallarına,
Tukay kalka kamçı uynatıp;
Yazgı kükräü bulıp däşä güyä:
“Telneñ canın yörmä kanatıp!”
Yaz sulışın Kırlay kırlarına
Aprel cile tigez taratkan.
Cir, Su, Koyaş turı Tukayımnı
Halık bäğırennän yaraltkan.
Küpme böyeklärgä, ğali canga
Arça bulgan yazmış alanı.
Min – arçalı, min, dip Aprel kızı
Ciñel genä äytep bulamı?!
Zaman cillärenä cannı açsam,
Teträp kalka kuzı, moñ yana.
Tukay ahı tamgan çal tufrakta
Yaralganmın min dä dönyaga.
Yaralganmın, ahrı, küz yäşennän
Tukay canlı bulıp ğomergä.
Läysänle här tamçım – izge antım,
Oyıganda canım şiğırgä.
Yavım kötkän halkım küñelenä
Tamıp, şıtım birsen tamçılar.
Kıyamät köne kilsä moñ bagına,
Tukay üze bezne kamçılar.
Olı taşlar kuyınınnan çıgıp,
Yäşnäp yanalmasañ, ant itmä!
Tere sulı çişmäñ bulalmasam,
Tugan cirem, mine yad itmä!

ÖLGERÄSE İDE
Fiker kılı buylap alga baram,
Uy taşkını kümä sizgerlekne.
Zaman buşlıgına oçmas öçen,
Yugaltmaska ide tigezlekne.
Ğaläm häterendä ezsez sünä
Üz-üzemnän uzalmagan könnär.
Tarihlarga yalgan bitlär östäp,
İrtägämä tozak kora kemnär?
Vakıt tägärmäçe teşlärenä
Suırılıp kerep bara ğomer...
Könnär isäbennän tügel yäşäü,
Can sulışım – yaña tugan şiğır.
Haklık daulap, yarsıp alga baram,
Tın alırga tuktap, yuk hiç çara.
Ölgeräse ide... ölgeräse –
Hakıykatkä niçä şiğır ara?
Üz-üzemä niçä sulış ara?

TERE SÜZ
Kınısınnan
häncär tartıp çıgarganday,
Kuyınınnan
kitap aldı
olpat şağıyr.
Zihenemneñ
küzen açtı
ütken süze,
Tere suday,
can sirpede
imle şiğır.

TAŞLAMA...
Şiğırem, duskayım, niçeklär sin buldıñ?!
Sıydırdıñ yahşısın, yamanın;
Çarasız kalganda, küñelneñ kitegen
İñ kiräk süz belän yamadıñ.
Qalämem, taşlama. Şiğırem, tuktama!
Üz tugan telemdä sayrap tor,
Dustımnıñ canına şifa bul, sihät bir,
Doşmanga kılıçıñ kayrap tor!

TATAR CIRI
Moñnardan yaralgan cır bit sin –
Uyı da, game dä halıknıñ,
Vakıtka buysınmas köç bulıp,
Häterlär türennän kalıktıñ.
Tatar cırı! Tatar cırı!
İmanga çakırıp däşäseñ...
Tılsımlı dogaday, sin mäñge
Yäşädeñ, yäşiseñ, yäşärseñ!
Küñellär mölderäp tulganda,
Yılata kuraylar sagışı;
Şatlıklı köyläreñ çıñında
İşetäm çulpılar tavışın.
Tatar cırı! Tatar cırı!
Ömetle yuatıp däşäseñ...
Ahäñle naz bulıp sin mäñge
Yäşädeñ, yäşiseñ, yäşärseñ!
Sin mäğrur börkettäy irekle,
Küñelgä kanatlar kuyasıñ.
Dalalar kiñlege tar siña,
Ä üzeñ yöräkkä sıyasıñ.
Tatar cırı! Tatar cırı!
Gorurlık uyatıp däşäseñ...
Kodrätle ruh bulıp sin mäñge
Yäşädeñ, yäşiseñ, yäşärseñ!

İKETELLE TELSEZLEK
Ber kazanga sıymıy, dilär ike başnı,
Ni kürsä dä, sabır itä tatar başı.
Bezneñ kazan, taşısa da, kaynıy birä,
Peşä aşı, berüzenä – ike başı.
İke tel dä sıya bezneñ ber avızga,
Här ikesen tigez, dibez, berdäy haklı.
Kaysın gına teşläsäñ dä, bik avırta –
İkese dä däülät tele, halık yaklı.
Ber kazanda kaynasak ta, ber ük utta,
Kemder äyter: hokuklar, dip, bezneñ başka;
Tellärneñ, dip, berse – olı, berse – keçe,
Tik berseneñ yazıla, dip, süze taşka.
Tugan teleñ onıt, diyep kem boyıra,
Avızıña kem soñ köçläp hämer koya?
Namazlıgıñ yolkıp alıp tez astıñnan,
Saf ählaklı bulma, diyep kemnär tıya?
Hösetlektän aşıy kürmä kürşeñ başın,
Ütkenlim, dip, kıya kürmä üz teleñne;
Min tatarga urın tar, dip, bu kazanda,
Kilmeşäkkä häyer itmä üz türeñne.
Kayda sineñ tatarlıgıñ-hätärlegeñ?
Dönyalarnı der selketkän danıñ kayda?
Millät öçen canın fida kılgannarnıñ
İsemenä sıyınudan nindi fayda?
... Bügen “han”nar tolerantlık yagın karıy,
Baş sau bulsın, kalganın, dip, vakıt caylıy.
Tarih şahit: bükännärgä salgan çakta
Kem dä tügel, tatar başın tatar saylıy.
Kazan kaynıy...

MİLLENİUM
Räsäy İlbikäse säfär çıkkan
Yarannarı belän ozın yulga,
Şähre Kazanıbız hozurına
Alıp kilgän anı İdel-yılga.
Şanlı kunaklarga çirkäü çañı,
Tuplar göreltese sälam birgän.
Komaç bärhet cäygän sukmak buylap
Kazanıma yañarışlar kergän.
Äbi patşa birgän färman belän
Yılga aryagına çıkkan Kazan.
Kazansunıñ bäğırennän taşıp,
Çal dulkınnar komga nilär yazgan?

***
Ğasırlarnı ğasır almaştıra,
Çornı-çorga küper totaştıra.
Millenium! Neon balkış bulıp,
Yoldızlarnıñ küzen kamaştıra.
Kavışalar yullar-tamırlarıñ,
Aşkınganday yörägeñä, Kazan!
... Kupkan tufan, ärnüle ez salıp,
İl yazmışı sineñ aşa uzgan.
Yıllar artı yıllar alışına,
Äverelep kanat kagışıña.
Millenium! İske Kazan baga
Häyran kalıp dönya agışına.
Duga sıman borılıp kitä küper,
Meñyellıknı kiçä cilger Häter.
Ğalicänab tarih bezneñ hakta
Kiler buınnarga nilär äyter?
Ütä aylar-könnär kay arada,
Säğat suga änä manarada...
Millenium! Meñyellıklar çige
Äylände dä kuydı manzaraga.
Äbi patşa yörgän faeton da
Tarihi ber yädqar bulıp kaldı:
Öske Kazan belän Yaña Kazan
Cir astınnan çuyın yullar saldı.
Mizgel çabuınnan totıp kara –
İrtägegä kul suzımı ara ...
Millenium! Zaman tizlegendä
Kazan yaña meñyellıkka bara.

MÄÑGELEK UT
Häter bulıp, Kazan yörägendä
Häykäl tora tatar ulına.
Bogauların özep taşlar da ul,
Aşır kebek koşlar yulına.
Totkın şağıyr, yaudaşları belän,
Tugrı kalıp birgän antına,
Çit tufrakka ğaziz başın salgan
Tatar isemen aklau hakına.
Kem ul anda, ğayrät çäçkän bulıp,
Kara yaga millät yözenä?
Darı isnämägän mähluk cannar
Vatan sakçısına kizänä.
Häter köne... Tın kal ber minutka...
Tamırlarda — vakıt agışı.
Yöräk tibeşeneñ kaytavazı —
Manarada säğat tavışı.
Halık ullarına baş iyärgä
Kildek bügen häykäl yanına,
Uçıbızda — mäñgelek ut tacı —
Kızıl qanäferlär kabına.

UYAN, DİDEM...
Ğıynvar töne. Canda – eñger-meñger,
Yokımsırıy midä uy küçe...
Sikerep torıp däştem üz-üzemä:
“Märtkä kitäseñ bit, äy Keşe!”
Kalcañ maylı, yatar urınıñ caylı,
Täräzäñ dä tavış ütkärmi;
İşegeñdä cide katlı yozak –
Kürşeñ tügel, hätta bur kermi.
Dönya şavı beraz aynıtmasmı –
Nigä küñel küzeñ açmıysıñ?
Can yozagıñ ohşıy kügärgängä,
Yırak attıñ mikän açkıçın?
Bu sin tügel. Sin başkarak ideñ,
Taş bitlek bit gamsez yözeñdä;
Elekkeçä moñ däryası tügel,
Kipkän kizläü nursız küzeñdä.
Dula, buran! Icgırıgız, cillär!
Miña uyanırga kiräk, kış!
Totkınlıkta, kükräk çitlegendä
Bärgälänep sula şiğır-koş.
Kiteregez käğaz-qalämemne,
Sırhau küñelemä şul däva...
Yartı yulda kalgan cırım bulıp,
Bäğıremä, sarkıp, moñ sava.
Ğıynvar töne... Küzdän yokı kaçtı...

KANATSIZLAR
Oçam, diyep kütärelgän koşnıñ,
Totıp, kanatların kistelär...
Kemnär digen – Kükne koçalmagan
Zäğıyf uylı, tübän hislelär.
Könläşerlek ide anıñ cırı —
Şuşı buldı iñ zur “yalgışı”.
Äverelde moñlı ber kıyssaga
Äytalmagan räncü, sagışı.
Äle yaña gına borınlagan
Ber koşçıknı kükkä çöydelär;
Cırçı koşnıñ kanatların birep,
Oç biyekkä, sayra, didelär.
Üzemneke diyep suzdı cırnıñ
Çit beräüdän otıp alganın.
Kemder sizde, kemder “añlamadı”
Yäş koşçıknıñ matur yalganın.
Basıla töşkäç ğarle ärnüläre,
Üzen-üze koşım yuattı;
Bäğır kıllarına kagıldı da
İhlas canlılarnı yılattı.
Sayrar urını küktä bulmasa da,
Ruhı mäñge tübän bulalmas!
Kanatların kisep atsalar da,
Cırın berkem tartıp alalmas!

OÇ İREKKÄ, CIRIM
Cırım minem – irennärneñ nazı,
Söygänemneñ yöräk tibeşe,
Yäş kızlarnıñ Kazan uramınnan
Därtle basıp atlap kileşe.
Moñlılarnıñ kagıl cannarına,
Neçkä küñellärne nazlap koç.
Totkın bulıp, berük, yäşi kürmä,
Oç irekkä, cırım, äydä, oç!
Sabıy, tugaç, däşä bar dönyaga,
İzge moñ ul – anıñ tavışı.
Cırlarımda – yäş ananıñ bähete,
Yalgız kalgannarnıñ sagışı.
Can avazım tua cırlar bulıp,
Moñsız kalsam, belmim, nişlärmen.
Süzlär belän äytä almaganga,
Cırga salam yäşeren hislärem.

ÇAKIRU
Min sezne kunakka çakıram —
Oçraşıp torabız bik siräk,
Hislärem dörlägän çagında
Kuşılıp yanarga sez kiräk.
Min sezne kunakka çakıram —
Vayımsız yäşäülär onıtılsın;
Kuzgatıp oyıgan gamnärne,
Tamırga siherle moñ tulsın.
Min sezne kunakka çakıram —
Kilmiçä kalmagız, min kötäm.
Naz kuşıp, söyüem disbesen
Ber tezäm cır itep, ber sütäm.
Min sezne kunakka çakıram —
Can kertik arıgan yöräkkä:
Miña da, sezgä dä citärlek —
Cırlarım öläşäm büläkkä.

CAVAP
— Sıktanasıñ bähet bulmadı dip,
Närsä soñ ul bähet, äyt äle?
Sin bit küktän yoldız çüplämäkçe,
Bezneñ yanga cirgä kayt äle.
İñ biyegen taunıñ yaulasak ta,
Buy citalmas barıber Koyaşka.
Üz digänçä yäşik, tınıç kına,
Artık häsrät almıyk bu başka.
Kemder Homay koşı totkan diyep,
Hak bulsa da, zinhar, söylämä.
Añlıysıñmı şunı: äylänä Cir,
Bähet tiräsendä äylänä.
Bez digänçä barsa dönyaları,
Bik şäp bulır ide, älbättä.
Birgänenä şöker itep torıyk:
Bar da tigez, dilär, cännättä.
— Süzeñ haktır... Tik tergezim äle,
Şäfäğımnıñ soñgı kümeren...
Sünär-sünmäs cannı saklagançı,
Dörläp yansın bulgan ğomerem.

İNANU
Bar bulganga şökrana itmi,
Näfsem töşkän çakta yuk-barga,
Sak kisätü sala şomlı uyga —
Işanam, İlahım, Sin barga.
Berkem kürmi, diyep, gönah kılsam,
Säbäp tapsam gayıbem yuarga,
Vöcdan gazapları cannı telä —
Işanam, İlahım, Sin barga.
Kayçak ömet özep yul tabudan,
Äzer bulsam barıp tuktarga,
Cide yatlar yärdäm kulı suza —
Işanam, İlahım, Sin barga.

NİYÄT
Qalämemneñ kipte karası,
Sulık-sulık yöräk yarası...
Sınık küñel, üçle häter belän
Niçek kenä yäşäp karası?
Qalämemneñ aldım yañasın,
Dogam yaptı yöräk yarasın.
Allahıma sıyınıp ütmäk buldım
Fani belän bakıy arasın.

HALÄT
Kaldırıgız äle berüzemne,
Hiç yugında barı ber köngä;
İşetäsem kilmi beräüne dä,
Süz kuşasım kilmi berkemgä.
Telefonnı bügen özep toram –
Şıltıratıp canga timägez,
Kürenep kit, diyep çakırmagız,
Sagınılgan, diyep kilmägez.
Hatalardan avıraygan cannı
Küz yäşenä ide manası,
Vöcdan karşısında säcdä kitep,
Küklär hökemendä kalası...
Kaldırıgız bügen yalgızımnı,
Bu halätem minem vakıtlı, –
Ğamäl däftäremne barlar öçen,
Min tuktatıp toram vakıtnı.
Kaldırıgız bügen yalgızımnı...

BERÄÜGÄ
İke küzeñ – kıp-kızıl kan,
Kırgıy canvar – kileşläreñ;
Önne ala ärle-birle
Kiläp sarıp yöreşläreñ.
Yodrık bolgap kizänüeñ
“Yäşel yılan” şaukımıdır...
Allahıdan kurkır ideñ –
Sin Firgaven tokımıdır.

GADEL HAKİM
Işanmasañ ägär bügengemä,
Şik tudıra ikän uzganım, –
Sinnän tügel, oyat üz-üzemnän:
Ğadel hakim – barı vöcdanım.
Çınlap tügel, fäqät uylarımda
Bulsa väğdäbezne bozganım, –
Sinnän tügel, oyat üz-üzemnän:
Ğadel hakim – barı vöcdanım.
Keşe bähetenä näfes suzsam,
Bähil kılmıy täqdir yazganın, –
Sinnän tügel, oyat üz-üzemnän:
Ğadel hakim – barı vöcdanım.

SABIRLIK BİRDE
Üzem saylagan yazmışım,
Nik soñ äle ah oram?
Cide yulnıñ çatlarında
Uylarga çumıp toram.
Tayanıp yöräkkäyemä,
İrekle bulıym mikän?
Zinnätle yalgan bähetneñ
Ber kolı bulıym mikän?
Kanatlarımnı kayırıp
Atkanda nilär diim?
Bäğıre bozday salkınnı
Üz itep, nihäl söyim?
Kaytıp tugan nigezemä,
Sihätlär alıym mikän?
Kara uy sargan başımnı
Sularga salıym mikän?
Cide uynıñ çatlarında
Köç-hällär tüzep toram...
Soñgı yulnı saylamadım —
Sabırlık birde Hodam.

KÜÑEL TÖŞKÄNDÄ
Teldä – yozak. Uyga – tozak,
Süzgä yätmä koralar;
Hokuk daulap baş kalkıtsam,
Kolagımnı boralar.
Talantsızlar dahi häzer,
Ählaksızlar – ilahi.
Tatar bulıp tuganıña
Garlänerseñ, billähi!

Nİ BULSA, ŞUL!
Täräzämä ber koş kilep kundı.
Nik yaralı anıñ kanatı?
Täräz aşa üzäk özgeç tavışı
Bäğıremne tırnap kanattı.
Tän yarası can yarası tügel,
Ber tözäler äle niçek tä...
Sin — irekle, koşım! Minem canım
Açılmaslık timer çitlektä.
Anısı alay ozak totalmaslar,
Üz-üzemnän mine ayırıp...
Ni bulsa, şul: açam yozakların,
Teş-tırnagım belän kayırıp.

BELMÄÜ KİRÄK
Küzgä karap aldalıysıñ, ant itäseñ, –
Yalganıñnı sizep toram, añlap toram.
Ber mizgelgä ışanıp ta kuya yazam:
Hak söyli, dip, üz-üzemne aldap toram.
Çın döresen äytä alu – batırlık şul,
Sindä, duskay, ni kızganıç, kuyan yöräk...
Häm şuñarga kuanıplar betä almıym –
Bügen miña döreslekne belmäü kiräk.

ÜÇ
Bällür kasälärgä salıp birdeñ
Açuıñnıñ utlı şärabın.
Üç yalkının yotkaç kına beldem
Susau basılmaunıñ säbäben.
Azlap-azlap tatıym zähäreñne,
Arta gına bara açısı;
Yözne çıtıp, teşläremne kısıp,
Eçäse dä äle eçäse.

DÖNYA BU!
Taş kıya da sıkrap kuya kayçak –
İrlär bula belik, dimägez.
İrlär yılıy, yılıy alar siräk,
Tügelsennär beraz, timägez.
Garasatı kuba, zilziläse, –
Balkıp koyaş çıga annarı.
Küz yäşlären yullıy, ahrı, Küklär,
Paqlär öçen bezneñ cannarnı.
Börketlär dä, kanatları talgaç,
Kunıp tora taular kaşına.
Tayanırlık cılı iñnär kiräk
Zarlı uylar töşsä başıña.
İyelmästäy başlarnı da iyep,
Häsrätlärgä sala bu dönya!
Ğalämi uy iñräytkän canga
Köç tä birä ala bu dönya!
Dönya bu!

TÄÜBÄ
Korban bäyrämnäre yakınlaşsa,
Kaytıp kiläm bala çagıma.
Sabıy küñelem miç kuynında peşkän
Ğayet koymakların sagına.
Mamık kebek yaña yon oyıkbaş
Buldı bezgä bäyräm büläge.
Ni hakında ide äniyemneñ
“Yarlıkagıl!” digän teläge.
Ul çaklardan añga señep kalgan
Doga-ayätlärem sanaulı...
Yaulık yabıp kına ğıylem artmıy,
Hätere dä kırık yamaulı.
Menä bügen, menä irtägä, dip,
Üz-üzemä yäşim aldaşıp.
Yarım-yortı totkan urazamday,
Yörmäs mikän bu can adaşıp?!
“Ber ayagı cirdä, berse – gürdä”, –
Ällä soñ bu şuşı haktamı:
Densez dip tä äytü döres tügel,
Möemin dip tä bulmıy maktanıp.

Minem öçen serle ul dönyanıñ
Moğcizası küpme belmägän;
Bala çaktan kanga señmägän şul,
Ana söte belän kermägän...
Tarihlarnı sıltau-säbäp itep,
Küñel manarası aumasmı?
Hak din öçen şähit kitkännärneñ
Ränceşläre bezgä yaumasmı?
Hac kılganga, korban çaldırganga,
Min kızıgıp karıym, soklanıp.
Canga bakkan Yarımaynı kürmi
Yäşäü gönah inde, aklanıp.
Ul bähetkä soñlamasam ide,
Üz manaram kötep, üz ayım.
İzge Ğayet könnärendä sorıym:
“Hak yulıña künder, Hodayım!”

KIYBLAÑ ÜZGÄRT
Korım sarsa bu canıña, yuşkın yatsa,
Mölderämä küñeleñne häsrät bassa,
Küz yäşlären häyerlegä barı yura, –
Yılıy-yılıy imanıña kuät sora.
Yanı belän borılıp bassa dus-işläreñ,
Gel kiregä kitep torsa bar eşläreñ,
Bulır-bulmas bändälärgä başıñ orma, –
Säcdä kitep, imanıña kuät sora.
Aşıkmıy tor. Cide yatka bäylängänçe,
Yakın keşeñ çit keşegä äylängänçe,
Ör-yañadan tormışıñnı başlap kara, –
Kıyblañ üzgärt... İmanıña kuät sora.

NİYÄT HÄM GAMÄL
– Gel kiregä kitep tora eşlär,
Aldan küräm yuksa ämälen.
– Niyätläreñ izge ideme soñ?
Niyäteñä kürä – ğamäleñ.

ÜZEM BELÄN KÜZGÄ-KÜZ
– Äle, yarıy, yäş ğomerne, – diseñ, –
Ükenmäslek itep uzdırdım.
Sin şunı äyt: därteñ-därmanıñnı
Nindi ğamällärgä tuzdırdıñ?
– Taşpulatlar korıp kuymasam da,
Yäşämädem kalıp meskengä.
– Kaydan kilde malıñ, kaya kitte,
Keşe hakı yukmı östeñdä?
– “Nadan” digän möher sugalmaslar,
Ğıylem estäü – söygän şögılem.
– Ä halkıña fayda kiterdeñme,
Sarıf itep akıl-fiğıleñ?
Üz-üzemnän hisap alam şulay,
Aulak uyga kaçıp, kön ütkäç...
“Millätenä ni mirası kaldı?” –
Dip sorarlar äüväl, min kitkäç.

CİMEŞ
Uylap baksañ, küpme eşne
Başladım da taşladım:
Gäräbädäy orlık çäçep,
Kısır cirne aşladım.
İnde ğomer közem citep,
Artta kalgaç cäylärem,
Köşelemdä altınımnıñ
Az buluın şäylädem.
Soñ bulsa da, ciñ sızganıp,
Kabat eşkä kereştem:
Ber orlıktan biş ürente
Üsterergä tırıştım.
İke atlıysın ber atlap,
Bar köçemä yögeräm.
Bälki inde cimeşlärem
Tatırga da ölgermäm...
Şul çak näni onıkçıgım
«Karşı çıktı» süzemä:
«Min dä şiğıl yazam», – diyep,
Kunakladı tezemä.

YÄŞ ÄBİ
Avtobusta ber kız urın birde,
Kürep algaç basıp barganım.
Yalgıştımı berär tanışı dip,
Yözgä çıkkan mikän arıganım?
Ber apaga ımlıym, ul utırsın, –
Min yäşräk äle, tüzärmen...
“Utır, utır, – di ul, – sin üzeñ dä...”
“İşetmädem” soñgı süzlären.
Yäşel utnı sabır gına kötä –
Salmaklangan küñel çaptarım...
Kaya kitte kert-kert kenä basıp
İtäk cilpep ütkän çaklarım?
Tuflilärneñ biyek ükçälesen
Ber kiyäm dä salam yañadan.
Yañgıratıp kölülär dä häzer
Sirägäyde – artmıy çamadan.
Közgelärneñ başın äyländermim,
Çıgıp kitäm onıtıp kararga.
(Ütep bargan sayın küz kısmıylar:
Tıynaklana otırı alar da.)
Şulay itep olıgaydım mikän,
Üz küñelem kürep yäşämi?!
...Onıgım ala muyınımnan koçıp:
“Sin iñ matur, iñ-iñ yäş äbi!”

TÖYEN
Yördem näfesneñ azuın
Sıltap zamanasına.
Bäylärgä vakıt küñelne
İman manarasına.
Ürelgän bavım cidedän –
Här cebe näfes yaklı,
Çişelep kitüdän küñelne
Barı vöcdanım saklıy.
Ber cebe baunıñ – min-minlek –
Dönyaga baş bulmakçı;
İkençese – hösetlegem –
Cannı talkıp tormakçı.
Öçençe cep – saranlıgım,
Baylıkka tabınuım,
Dürtençese – gönahlarga
Sörtenep abınuım.
Bavımnıñ bişençe cebe –
Yalkaulık şaukımçısı,
Komarlanıp rizık cıyu –
Cebemneñ altınçısı.
Cidençe cep – kinä saklau
Dustıma-doşmanıma,
Üçlänep karşı çıguım
Namusım kuşkanına...
Näfesemne min bügennän
Bäyläp kuyam töyengä:
Ciñdem tagın beräüne, dip,
Şaytan mälgun, söyenmä!

KEŞELEGEM
Keşe ikäneñne keşelekle alımnar belän isbatlau kıyın.
(Kemder äytkän süzlär)
Sukır tönneñ küzenä bagıp, närsä kötäm?
Köpä-köndez, şäm yandırıp, kemne küzlim?
Keşelegem çıgıp kaçtı mine taşlap,
Arlı-birle yögerä-çaba şunı ezlim.
Belderülär yazıp elep karıym mikän,
Tabıldıklar bülegenä barıym mikän?
Keşe häzer akça öçen canın sata –
Keşelekne ällä satıp alıym mikän?
Ägär beräü işetä kalsa süzläremne,
Tilergänder bu mesken, dip uylap alır.
Cavabım şul: bügen mine Keşe itep
Saklap kalsa, keşelegem saklap kalır.

GAYIP KEMDÄ?
– Dustıma çiştem seremne –
Faş itelmi kalırmı?
– Sin saklıy almagan serne
Dustıñ saklıy alırmı?

BÜRE ÖNENDÄ
Aynıñ tulgan tönendä,
Töştä, ällä önemdä?
Kaydan kilde yegetlek? –
Buldım Büre önendä.
Mindä büre kanımı,
Kırgıy canvar añımı? –
Eh, tä itmi tapşırdım
Aña ğaziz canımnı.
Nigä yakın cibärde? –
Añlamadım üzem dä...
Yäş yäşägän Büreneñ
Sagış kürdem küzendä.
Bürem mine kumadı,
Belmim, ällä sınadı?
Sizep önsez kaluım,
Kükkä karap uladı.
Yalgışuım añladım,
Kaçu yagın karadım.
Yul kuyuın Büreneñ
Kartlıgına yuradım.
... Büre bulıp büre dä
Köndäş ezli tiñendä.
Kurkaklıgım tamgası –
Teş ezläre iñemdä.

KEŞE BULIYK
Et yılına almaş bulıp,
Kaban yılı aşıga.
Yuragan yuş kilä, dilär,
Yurıyk, äydä, yahşıga.
Bez yäşäp künekkän inde
Terek-terek elderep.
Duñgız sin, dip sükkän sayın,
Tanau belän cir sörep.
Başnı aska iyep yörmik,
Mırkıldamıyk yuk-barga...
Mömkin işäyü yagınnan
Şul mählukka ohşarga.
Yılı şundıy, dip aklanmıyk
Kılgan sayın yavızlık.
Keşe bulıp kala belik,
Kotırtsa da duñgızlık.
Kilsen, äydä, Kaban yılı
Tökle ayagı belän.
Çıdam sırtı, kündäm holkı,
Mullık-baylıgı belän.

HIYALIM
Üz-üzemne aldap yäşägänçe,
Yäşägänçe yöräk yandırıp,
Çınga aşmas kırgıy hıyallarnı
İske yılda kitäm kaldırıp.
Şayät, küñel beraz tınıçlanır,
Tau töşkändäy bulır iñemnän...
Küñel kanatına yal da kiräk –
Cirgä töşäm hıyal kügennän.
Yaña yılga kerep baram menä,
Vaz kiçmiçä äytkän süzemnän...
Hıyallarım belän saubullaşmıym,
Yıraklaşam güyä üzemnän.
Nik soñ äle dönyam tössezlände,
Cuydı küñel cete buyavın?
Moña qadär mine yaktılıkka
Äydäp bargan ikän hıyalım.
Yaña yılga kerep baram menä,
Yıraklaşıp baram üzemnän...

ÖR-YaÑA MİN
Bügen kabat tudım. Bu dönyaga
Taşnı tişep çıkkan ülän min.
Totkınlıknıñ ni ikänen añlıym,
Yäşäü qaderen şuña beläm min.
Susınımnı basar öçen az şul
Tik kötterep yaugan läysännär.
Min Koyaşka üreläm, cılı ezläp,
Ärsez diyep, äydä, äytsennär.
Bulır başka basıp kitüçelär,
İyüçelär bulır başın da —
Näfis kenä üze, läkin kürçe,
Tişkän, diyep, kıya taşın da...
Ör-yaña min bulıp, yaktı köngä
Açtım äle bügen küzemne.
Min yañadan tudım bu dönyaga...
Ezli torgaç, taptım üzemne.

İSÄNME, YaÑA KÖN!
Tormış bigräk katlaulı, dip,
Zarlanırga vakıt tar:
Täväkkälläp, ciñ sızganıp,
Zur eşlär başlıysım bar.
Äle kiçäge könemnän
Ğıybrätlär alasım bar;
Yalgışlarımnı tözätep,
Saflanıp kalasım bar.
Kaytarası burıçım küp
İrtägese könemä:
Kiçekterep kilgän eşlär
Basıp tora iñemä.
Gafu ütengänem kötä
Üpkäläp kitüçelär,
Bähillegem ömet itä
Saksız räncetüçelär.
Can yaralgan nigezemä
Tülänmägän tülisem,
Gaziz halkım, millätemä
Birelmägän biräsem.
Alınmagan alasılar,
Kürelmägän küräsem...
İsänme, yaña tugan kön!
Sin häyerhaklı, beläm.
Karşılıym sine, şatlanıp,
İzge niyätlär belän.

SÄFÄR
Härkem ezli cirdä üz kıyblasın,
İrtäge kön täqdir kulında.
Yazmış kiçep yörgän yulauçı bez,
Mosafir bez ğomer yulında.
Borılışlar kötä, tuktalışlar...
Huşlaşırga äle bik irtä.
Biştäreñne yırak kuymıyça tor:
Säfär kötä bezne, yul kötä.
Yaktı ömetlärne kabızıyk ta
Cılıtıyk ber argan cannarnı.
Bähet yäşi torgan taraflarga
Kuzgalırbız irtük annarı.
Äle genä tañ sızılgan ide,
İnde koyaş bayıy ofıkta.
Taular menep taular töşäse bar
Ğomer digän kıska vakıtta.

ALDAŞA KÄKKÜK, YaLGIŞA
Härkön irtän koyaş çıga,
Cihan nurga koyına, –
Şuşı bähetle mizgellär
Mäñgelek kük toyıla.
Aldaşa käkkük, yalgışa,
Sanap kemneñ ğomeren?
Koyaşlı härber irtäneñ
Belep yäşik qaderen.
Küreşülär kötä-kötä,
Huşlaşır vakıt citä.
Bu dönyadan küpme cannar
Bähillek almıy kitä...
Aldaşa käkkük, yalgışa,
Sanap kemneñ ğomeren?
Şatlıklı här oçraşunıñ
Belep yäşik qaderen.
Tön kuynına başın salıp,
Küz yoma tagın ber kön;
Yahşımı ul, yamanmı ul, –
Kaytara almıy berkem.
Aldaşa käkkük, yalgışa,
Sanap kemneñ ğomeren?
Härber yöräk tibeşeneñ
Belep yäşik qaderen.

GOMER UÇAGI
Yaña yazlar kilä, yaña nazlar,
Tik ğomerneñ bulmıy yañası.
Küz açıp, küz yomgan kebek kenä
Yazlar belän közlär arası.
Algısıdık, Nuh köymäsen biläp,
Işıgrak urın alırga.
Çabatanı tizräk türgä eldek,
Ömetlänep türä bulırga.
Nik bähetneñ bähet bulganlıgın
Añlamadık ütep kitmiçä?!
Tösen cuydı hislär takıyası
İyäsenä barıp citmiçä.
Ullar tudı, bakça kükräp üste,
Ölgerdek bez yortlar salırga.
Soñarmadık mikän änkäylärneñ
Fatihasın alıp kalırga?
Dörli-dörli sıza ğomer-uçak,
Aşıkkanday yanıp betärgä.
Ata – ulnı, ana kıznı belmi
Aşkınabız dönya kötärgä.
Yalgız gına töbälerbez berkön
Ğomer şäfäğınıñ küzenä...
Soñgı kuzı kerfek yomgan mäldä
Kemneñ yäşe tamar yözeñä?..

YuLAUÇI
Tägäri tormış arbası,
Ay ütäsen kön ütä;
Yaznı kiçep, cäyne gizep,
Ğomer közenä citä.
Citsen äydä, uzgan yullar
Mineke barısı da.
Yarsu atkayım ser birmäs,
Sörlekmäs, arısa da.
Olavıma şatlıklar da,
Borçular da töyälgän,
Tabışlar häm yugaltular
Katlap-katlap öyelgän.
Tormış yöge arta bara,
Çakırımnar uzgan sayın.
Tekä ürgä menülärneñ
Tabam bit äle cayın!
Tägäri tormış arbası,
Yazmışnıñ yullarınnan.
Urap totam dilbegäne,
Töşermim kullarımnan.

MİN ÜZEM!
Yahşı atlı bulıp, adım sayın
Akıl birüçegä şul süzem:
Sorap algan kiñäş kenä qıymmät –
Borçılmagız, zinhar... min üzem.
Gorurlıgım ayak çaldı bügen,
Tezlänmäskä, Rabbım, bir tüzem?!
Yıgılganda yärdäm kiräk tügel –
Bulışmagız, rähmät ... min üzem.
Şatlık artı şatlık kilde berkön –
Dus digännär açmıy nik yözen?
Bähetemne gafu italmıysız ?–
Gafu itäm sezne... min üzem!

HUŞ HÄZERGÄ...
Ütkenlängän, diyep soklanmagız —
Küz tiyulär qalämemne yıgar,
Süz-koşıma uklar töbämägez —
Kurkıp, şiğıremnän oçıp çıgar.
“Yazgannarıñ üzeñ turındamı?” —
Urınsızga oşbu soravıgız.
Täübä-täübä, yuş kilmäsen tagın
“Yalgızdır ul”, digän yuravıgız.
“Cırıñ moñlı!”
Moñsız cır tuamı?
Moñlıragın äle yazasım bar...
Huş häzergä, barır yulım yırak —
Üz cırımnı ezläp tabasım bar.

















GOMERLEK BURIÇ
(şiğırlär)
Tugan nigez cılısına törep,
Kardäşlekne saklıyk yöräktä.
Üz-üzenä kayta härberebez
Tugan yakta, tugan töbäktä.

BÄBKÄ
Kaz bäbkäse saklıy äni
Çirämdä, su buyında,
Töpçek kızı üsep citkän,
Büläk kiräk tuyına.
Borıngıdan kilgän yola —
Tuy tabını mul bulır;
Kaklagan kaz, mamık mendär —
İñ zur büläk şul bulır.
Buyga citkän sılu kızlar
Çitlärgä kitä “oçıp”,
Kilen bulıp töşär bäbkäñ,
Bolıt-mendärgä basıp.
Yäş käläşneñ naz bişege
Kaz mamıgı — kübektän,
Tizdän aña yauçı kiler
Laçın kebek yegettän.
... Tatlı uylarına talıp,
Kalgıp kitkän çirämdä...
Birmä, äni, sin bäbkäñne —
Tilgän oça tiräñdä.

DÄVAMÇI
Bar cihanga avaz saldı sabıy,
Keşe tudı Cirgä – ir bala.
Biläülänep ap-ak ömetlärgä,
Can türendä bähet tirbälä.
Küklär güyä häyer-doga ukıy:
İşetelä azan tavışı, –
Kendek kanı tamgan şul mizgeldän
Başlanamı Keşe yazmışı?
Bişek cırı itep, köygä salıp,
İzge teläk telär änkäse;
Cisemenä turı kilsen, diyep,
Matur isem ezlär ätkäse.
Yäş ananıñ küñel bişegendä
Yaktı uylar gına tirbälä.
Kiläçäkne saylap tavış birde
Näsel dävamçısı – ir bala.

ULIMA
Minem näni färeştäm sin —
Küzlär genä timäsen;
Kanatlarıñ cilpi-cilpi,
Täpi atlap kiläseñ.
Üçti-üçti üçteki şul,
Bulmıy hiç tä tuktatıp;
Tup şikelle tüp-tügäräk, –
Sikeräseñ tıp ta tıp.
Cännät göle — huş isläreñ,
Canga däva bulırlık;
Kileşläreñ bigräk matur —
Karap kına torırlık.
Şayan pesi balasıday
İrkälänä beläseñ,
Uçka kungan koşçık sıman
Çırık-çırık köläseñ.
Sin sabıynı küz yäşennän
Niçek saklap kalası?
Canday ğaziz, qaderle şul
Härkemgä üz balası.

FATİHA
Aldıñda — ör-yaña dönya
Kötä açıp koçagın;
Sineñ dä, ğaziz koşçıgım,
Oçışka äzer çagıñ.
Äy, minem kıyu börketem,
Aşkınma şulkadärle, –
Biyeklekneñ azlap-azlap
Yaulanganı qaderle.
Turı kiler zur säfärdä
Sınau tavın kiçärgä,
Olı Tormış diñgezeneñ
Tozlı suın eçärgä.
Yäş şul, balam, kanatlarıñ,
Nıgır äle oçkanda.
Onıtma tugan oyañnı,
Kiñ küklärne koçkanda.

BALAM, BEL...
İlen, telen, dinen almaştıra —
Nilär kötä adäm balasın?
Añla, balam, sine Üzeñ itep
Tugan teleñ saklap kalasın.
Kuştım siña saylap matur isem —
Cisemeñä turı kilsen ul;
Milläteñneñ ber mirası itep,
Ätkäñ-änkäñ birgän isem ul.
Vakıt belän bergä üzgärä bel:
Tellär öyrän, balam, dönya kür,
Yöz çöyermä läkin üz teleñnnän —
Bu — Vatannı satu belän ber.
Sin tugaç ta, änkäñ söte belän
İreneñä tamgan tugan tel.
Tugan teleñ cuysañ, äniyeñne
Onıtuıñ bulır, balam, bel!

MOÑLANU
Ber yäş yeget bigräk, äy, moñlana,
Gitarasın alıp kulına;
Yöräk seren aña aça kebek,
Sak-sak kına çirtep kılına.
Moñı – sadä, köye şundıy därtle,
Yäş küñelenä beräü kergänme?
Dönyaların şulay onıttırıp,
Ällä täüge söyü kilgänme?
İşetmi dä mine, kürmi dä ul,
Uylarına çumgan uralıp.
Bülderüdän kurkıp söyü cırın,
Min tıñladım anı tın kalıp.
Yartı yulda cırıñ özelmäsen,
Hıyal kanatlarıñ sınmasın,
Saf küñleñdä tugan täüge hisneñ
Ğomerläre kıska bulmasın.
Ber yäş yeget bigräk, äy, moñlana,
Gitarasın alıp kulına.
Gitarada tügel, uynıy güyä
Küñellärneñ çirtep kılına.

MÄÑGELEK BÄHÄS
Akıllı häm çibär idek,
Ädäp saklap kına yördek
Bez sezneñ yäştä, disez;
Küpme genä orışsak ta,
Üzgärtergä tırışsak ta,
Sez häzer başka, disez.
Äy, ätilär-änilär,
Borçılmagız sez yukka!
Süz äytmägez bez yäşlärgä,
Bu mäñgelek bähäslärgä
Kuyarga ide nokta.
Sezdän tugan ullar ikän,
Sezdän tugan kızlar ikän,
Bez naçar bulalmabız;
Sezneñ almagaçta üskän,
Üsü belän sikerep töşkän,
Bez – altın bagalmagız.
Hıyallarga irek kiräk,
Kükräktäge yarsu yöräk
Azatlık daulap tibä.
Tuu belän zihen kersä,
Akıl bezdän alda yörsä,
Yäşlek-yülärlek nigä?

ANA HÄM BALA
– Häzer bolay söyläşmilär,
Häzer bolay eşlämilär,
Häzer bolay yäşämilär, –
Dönyadan artta kalgansıñ sin, äni!
– Söylägän süzeñ yatışlı,
Eşlägän eşeñ uñışlı, –
Härber adımıñ otışlı, –
Kaylardan mondıy bulgansıñ sin, balam?!

ÄNİ SÜZE
Beraz ğıybrät alsın, diyep,
Balam keşe bulsın, diyep,
Ätkäñ-änkäñ, ukıp doga,
Ozattılar sine yulga.
Köne ütsä, töne ozın –
Şähär sınıy avıl kızın.
Uramnıñ bar kırık küze –
Kızarmaslık bulsın yözeñ.
Añladıñmı, balam, süzem?

DUSKAYIM-SERDÄŞEM
Bezneñ äle, yäşäü qaderen belep,
Kanatlanıp yörer çagıbız;
Yäşlek kilä, yul biregez diyep,
Utka-suga kerer çagıbız.
Bigräk çaya kızlar ikän bolar,
Yäşen utı kebek disennär,
Duskayım-serdäşem!
Yugaltular kiler, zur tabışlar –
Äzer bulıp torıyk barsına.
Berebez – apa, berebez señel bulıyk,
Baskan çakta sınau karşına.
Bigräk tatu kızlar ikän bolar,
Bertugannar kebek, disennär,
Duskayım-serdäşem!
Berebez – al, berebez göl bulıyk,
Par çäçkäse yazgı bolınnıñ;
Därtle köye, serle moñı bulıyk
Kabatlanmas yäşlek cırınıñ.
Bigräk matur kızlar ikän bolar,
Yazgı göllär kebek, disennär,
Duskayım-serdäşem!

TORMIŞ KİNOSI
Yögerergä çıktım — üzgärergä:
Kürenäse kilä yäş bulıp,
Sau-sälamät kürenäse kilä,
Yöräk çaba aldan, aşkınıp.
Daruımnı bügen eçmi tordım —
Saf havadan alıym sihätlek;
Bälzäm bulıp canga yatsın äle
Bu irtänge salkın rähätlek.
Balıkçılar yarga sibelgännär,
Peläşlärdän küzlär çagıla.
Äzmäverdäy ber ir, et citäkläp,
Kaytıp kilä şähär yagına.
Kolagına pleyer tıkkan malay
“Devyatka”sın yua tırışıp,
Nindi cıru alıştırdı ikän
Tallıktagı koşlar tavışın?!
Yar buyında ike kızmaça kız
(Tutaş, disäm, telem äylänmi.)
Köyrätergä şırpı sorap tora,
Bökre balıkçıga bäylänep.
Kiçtän kaytmıy kalgan mallar kebek,
Adaşkanmı, kalıp “kötü”dän?
Kiçä — Bügen bergä butalganmı
“Käyef”länep bäyräm itüdän?
Ak yaulıklı äbi şeşä cıya,
Berne taptı, kuydı söyenep:
Bügen kabar sınıgın ezli bulır,
Kuak töbe sayın iyelep.