Şiğırlär - Ähmät Rafikov
Çirmeşän talları
Yar buyların tallar baskan,
Çitlären dulkın kaga.
Ğasırdan-ğasırga küçep
Keçe Çirmeşän aga.
Yarlarında isäpsezder
Karlıgaç oyaları.
Tallarında hiç özelmi,
Sandugaçlar sayravı.
Kaz oyaları ürälär,
Çirmeşän tallarınnan.
Cim ezlilär täkärleklär,
Çirmeşän buylarınnan.
Zifa tallarnı tibrätep,
Bılbıllar kanat kaga.
Sandugaçlar sayravınnan
Küñellär läzzät taba.
Tatar kızına
Nur sibüçe küzläreñdä küräm,
Ayaz könneñ zäñgär küklären.
Yäş kayınnar zifalıgı sindä,
Çibärlege neçkä billärneñ.
Karaşlarıñ cannı yaktırta,
Yözeñ, ällä tulgan aymı soñ?
Huşnı alır hälgä töşererlek,
Ay-koyaştay balkıp karıysıñ.
Analarnıñ sabırlıgı sindä,
Çişmä sularınıñ paklıgı.
Däryalar sıyarlık küñeleñdä
Yaña saugan sötneñ paklıgı.
İ güzäl zat, kayan aldıñ ikän,
Kürkäm sıyfatlarnıñ barsında?
Serle karaşlarıñ belän cannı
Ereterlek tılsım bar sindä.
Çapsın atlar
Tupır-tupır kilep atlar çaptı,
Daga aslarınnan çıktı çatkı.
Özgelände igen basuları,
Yırgalandı yazgı kar suları.
Yau kırında yarsıp atlar çaptı,
Göres-göres kilep tuplar attı.
Keşnädelär atlar, ıñgıraştı.
Yaralanıp audı, sıkırap yattı.
Utnı-sunı kiçep alga çaptı,
Boz astına kitte, suga aktı.
Atlar kanı belän keşe kanı,
Aralaştı, barsı bergä aktı.
İl östennän darı ise kitte,
Ülgännärneñ onıkları citte.
Urman-bolınnarda çäçäk ise,
Daga ezlärendä ikmäk üste.
Soldat atlarınıñ onıkları,
Tupır-tupır kilep äle dä çaba.
Ütelsä dä inde yırak ara,
Onıtılmıy hafa, onıtılmıy yara.
Tugızınçı mayda oçıraşu
Salyut siña, polktaş dus,
Bir kulıñnı, küreşik!
Niçä yıllar küreşkän yuk,
Koçaklaşıyk, übeşik.
Min şat sine oçratuga.
İsänlek, saulık niçek?
-Yäşibez äle dönyada,
Bez ülemgä üç itep.
İseñdäme, küçep ütkän,
Dneprlar, Nemannar?
Kypme duslarnı yugalttık,
Onıtılmıy torgannar.
Polkovnik Bahtizin belän,
Kapitan Danilovnı,
İsmagilov häm Yuldaşev,
Yaktaşım Halilovnı.
-Kil äle, dus, basıp torıyk,
Başlarnı tübän iyep.
Här bere yöräk türendä,
Näq bügen ülgän kebek.
Yöräkneñ tibeşe şundıy,
Borçılu da, uyau da.
Tınıçlık ul il baylıgı,
Bez soldatlar şul yauda.
Berlin uramında
«Näfrät hisläreneñ dulauları
Bezne Evropaga çakıra.
Bez ant ittek, ciñü danın alıp,
Tatarstan!
Berlin aşa siña kaytırga!»
Berlin uramında sugış bara,
Yarsularga yuktır hiç çama.
Vatandaşlar arslan şikelle,
İkelänmi alga taşlana.
Teläklär ber:
Faşist palaçların,
Yz önendä tar-mar itärgä!
Soñgı kabat tagın cilkenergä,
Sugış belän ara özergä!
Sugış bara Berlin uramında,
Meñlägän tup, bar da ut örä,
Astın öskä çöyep faşist önen,
Sansız «katyuşa»lar ükerä.
Ällä berär vulkan atılamı?
Töten, sörem, yalkın tirä yak,
Cir teteri ällä tugız balldan,
Ällä şul üzeme kıyamät?
Timer taşkın bulıp çolgap aldık,
Bocıradan çıgu yuk aña,
Ciñüçelär ayagına yatıp,
Äsir bulu, soñgı ber çara.
Yalkın, sörem, toten çolgap aldı,
Faşist öne - Berlin kalasın.
Sugış utın üze kabızdı ul,
Uylamastan üze yanasın!
(Fronttan hat, dekabr 1944)
Ciñü köne – häter köne
Bügen bäyräm!
Böyek ciñü köne.
Yzem yaulap algan bäyräm ul.
Moskvadan Berlingäçä suzıla,
Faşistlarnı ciñep ütkän yul.
Yıllar ütkän sayın, yıraklaşıp,
Tarih bulıp artta kalsa da,
Bygengeneñ tormış avırlıgı,
Böten barlıgımnı alsa da,
Onıtılmıy anda kürgännär.
Onıtılmıy, vatan-ciñü öçen,
Yau kırında ğomeren birgännär.
Yäşlegebez utta yandı diyep,
Yamanlamıym ütkän ğomerne.
Min ciñüçe! Gorurlanıp yäşim,
Şturmlap aldım Berlinı!
Rähmät süze
Böyek Vatan sugışında bulgan
Medik kızlarga bagışlıym.
Küzlär kürmi, kolak işetmiçä,
Dönya kuyıp yatkan hälemdä?
Sin can birdeñ miña-
Kan cibärdeñ,
Tetkälänep betkän tänemä.
Hälem möşkel ide, yzem gene beläm,
Tämam tongan ide küzlärem.
Toman eçlärennän min bik ozak,
Sineñ nurlı yözne ezlädem.
Kanıñnımı birden kızganmıyça,
Canıñnımı birdeñ yartısın?
Yılmayulı küz karaşıñ belän
Alıp kildeñ dönya yaktısın.
Tulgan ayday yaktı ide yözeñ?
Söykemle ide sineñ küzläreñ.
Şul küzlärdän barı ber sorauga,
Ber soruga cavap ezlädem.
Yäşä!-dilär ide alar miña,
Köç birdelär, öndäp yäşärgä.
Mömkin ideme soñ şul minuta,
Bu dönyanı taşlap kitärgä?
İ hörmätle, igelekle kızlar,
Medikları tugan ilemneñ,
Küpme sugışçını kotkardıgız,
Faşist alıp kilgän ülemnän!
...Ut eçendä bargan sugışlarda,
İñgä iñ kuşılıp köräşkän,
Sovet medikları, sanitarlar,
Şäfkat tutaşları, sezgä äytäm,
Rähmät sezgä igelekle cannar,
Meñ kat rähmät çın yöröktän!
Här kaysıgız izge söyäktän!
Gospitaldä
Progulkaga çıktım. Kulda tayak,
Naratlardan tıp-tıp su tama.
Ilıs ise kilä. cılı yanñgır uzgan,
Sulap tuygısız çista hava.
Biyek, biyek naratlar çitennen,
Koyaş karıy yılmayıp, şayan.
Çagıştırıp karıym naratlarnı,
«Bersut naratları soñ, kayan?»
Naratlar astında besedka bar,
Äkeren genä şunda atladım.
İskä töşte, sugışka qadärle,
Bersutta yal itep yatkanım.
Besedkada yaralılar tulı,
Tayaksızlar urın birdeler
-Äydä, yaktaş, şunda caylı bulır,
Ber tämäke köyrätik,- dilär.
Bezneñ yaklar unlap keşe buldık,
Kemnär İdel, kemnär Uraldan.
Här kem söyli üzeneñ tugan ciren,
Kemnäre bar, kemnäre kalgan.
Sizelmiçä karañgı da töşte,
Kemnärneder çakırıp aldılar.
Öçeü kaldık, öç tatar soldatı,
Öçebez de berdäy yaralı.
Tugan yaknı sagınıp söyläşäbez,
Ärnü, sızlaularga karamıy.
Kötmägändä utsız täräzedän,
İşetelde garmun tavışı.
Özgälätep kemder garmun suza,
Tatar moñı, tatar sagışı.
«Minzälä»ne, «Şahta» köyen uynıy,
«Bolamıyşkin»nı da kabatlıy,
Avıl köyen suza, üzäklärne özep,
Bez tıñlıybız sulış ta almıy.
İ şul tatar moñı, üzäklärne özä,
Ytkännärgä tartıp häterne.
Tugan yaklarıma çakıra mine,
Özgäläp lä kuya bägerne.
Tugan telne, moñnı işetmiçä,
Yıllar buyı bulgaç sugışta,
İşetä alsam berär tatar cırın,
Rähät bula ide sulışka.
... Kem uynadı? Kaldım belä almıy.
İrtän kitep bardık frontka.
Söylädelär: «Çıgıp yori almıy,
Ayakları ikän gipsta».
Onıtırga mömkin tügel
Häteremdä, haman häteremdä,
Onıtırlık tügel ul çaknı.
Bezne genä tügel, atlarnı da,
Atlarnı da sugış yılattı.
At östendä uzdım sugış yulın,
Här çak buldı minem yuldaşım.
Az sörtmädem yaralangan atnıñ,
Kanı belen akkan küz yäşen.
Atlar yılamıy dip kemnär äytä?
Onıtırga mömkin tygel lä.
Yäş tayları kalgan baytallarnıñ,
Keşnäüläre kolak töbendä.
Onıtırga mömkin tügel lä.