İmani gül - 01

KİRİSPE
İ KİTAP
AQİQAT ŞUAĞY
İİ KİTAP
KÜDİKPEN KÜRES
PAİDALANYLĞAN ÄDEBİETTER
Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasynyñ caraptau komissiiäsy
maqūldağan
İslamtanuşy Qairat Joldybaiūlynyñ būdan būryn bırneşe
ret basylğan «Aqiqat şuağy» jäne
«Küdıkpen küres» atty kıtaptary bırıktırılıp, qaita öñdelıp, «İmani
gül» degen jaña atpen jaryqqa şyğyp otyr. Kıtapta iman negızderı
men bügıngı qoğamdy mazalap jürgen türlı kürdelı saualdardyñ
tūşymdy jauaptary qamtylğan. İeñbek köpşılık qauymğa arnalğan.
İslam mädenietı men bılımın qoldau qorynyñ syiy retınde tegın
taratylady.
KİRİSPE
Küllı madaq pen maqtaular Ūly Rabbymyz
Allağa ğana tän. Adamzattyñ ūly ūstazy äz
Paiğambarymyzğa (s .a .u .) sälem joldap, sansyz
salauat aitamyz. Sondai-aq Alla ielşısınıñ päk
otbasy men ardaqty ashabyna Jaratqannyñ
jaqsylyğyn tıleimız.
3
İman – aqyl men jürektıñ kelısıp tüigen ortaq nätijesı men arojdannyñ qūba-qūptağan jemısı. İman
–adam balasyn iekı düniede de baqytty ietetın ğajaiyp tylsym qazyna.
Ūly Jaratuşy äu basta adamdy aina- lasyna qarap Ūly İesın tapsyn,
tanysyn, iman ietsın, Jaratuşysynyñ qūdıretınıñ, ūlylyğynyñ,
şeberlıgınıñ aldynda tañ qalyp bas isın dep myna düniege jıbergen.
Demek, İman – adamnyñ jaratyluynyñ män-mağynasy, myna düniege
jıberıluındegı asyl maqsūty. Mıne, adamnyñ jaratyluynyñ negızgı
maqsūty Ūly İesın tabu bolğandyqtan, oğan basqa jaratylystardan
ierekşelendırıp «aqyl-oi, sana» berılgen. Ūly J a r a t u - şy
ainalamyzdy qorşağan myna jalpy ğalamdy Özın tanytatyn ğajaiyp
alyp kıtap ıspettı jaratqan. Ondağy ärbır jaratylys oqi bılgen adam
üşın öz bolmysy- men, boiynda mörlengen ğajaiyp naqyştarymen
Ūly Ūstasyn meñzep tūr. Adam osy ğalam degen kıtaptyñ sy- ryn
tüsınıp oqi bılse, onda sözsız Ūly İesın tapqany. Sondyqtan Alla
Tağala soñğy paiğambar Mūhammedke (s.a.u.) tüsırgen alğaşqy aiatta:
«İqra...» iağni, «Oqy! jaratqan Rabbyñnyñ atymen», – dep köz
aldymyzdağy osy jaratylys kıtabyn oqudy būiyrğan.
Ūly Jaratuşymyz bızge raqym ietıp, meiırımdılık jasap osy
alyp kıtapty qatesız tüsınuımız üşın jer betıne paiğambar jıberıp,
kıtap tüsırgen. Qūran osy bır ğajaiyp
«ğalam» atty kıtaptyñ tüsındırmesı men män-mazmūny bol- sa,
Mūhammed (s.a.u.) ony adamdarğa tüsındıruşı ūstazy bolmaq.
Qūrmettı oqyrman qauym! Osydan bırneşe jyl būryn islam
dınındegı iman negızderın qamtyğan «Aqiqat şuağy» men türlı
şübälı sūraqtarğa jauap retınde jazylğan «Küdıkpen küres» aty
kıtaptarym jaryqqa şyğyp, oqyrmanğa jol tartqan iedı. Küdıkten
arylyp,
imani gülge qol jetkızu adamzattyñ basty maqsaty bolğandyqtan,
atalğan iekı kıtap ta oqyrmannyñ mol sūranysyna ie bolyp, bırneşe
qaitara basyldy. Mūny kıtaptyñ kemeldıgınen iemes, halqymyzdyñ
ruhaniiätqa degen qūştarlyğynan dep tüsındık. Alaida jiyrma bes
myñğa jeter jetpes az ğana taralymnyñ ūzaq jyldar boiy islam
būlağynan jyraq ğūmyr keşken halqymyzdyñ, ru- hani azyğyn
ızdep, şöl qysqan ärbır qazaq balasynyñ qolyna timegenı aitpasa da
tüsınıktı. Mıne būl jolğy basylymda osy iekı kıtap bırıktırılıp
«İmani gül» degen jaña atpen İelbasynyñ qoldauymen aşylğan
«İ s l a m bılımı men mädenietın qoldau qory» tarapynan qaita
jaryqqa şyğyp otyr. Kıtaptyñ «İmani gül» dep ataluy danyşpan
Abaidyñ myna bır öleñ şumaqtarymen baila- nysty:
Mahabbatpen jaratqan adamzatty, Sen de süi ol
Allany jannan tättı. Adamzattyñ bärın süi bauyrym
dep, Jäne haq jol osy dep ädılettı.
Osy üş süiü bolady İMANİ GÜL, İmannyñ asyly
üş dep sen tahqiq bıl. Oilan dağy, üşeuın taratyp
baq, Basty baila jolyna, malyñ tügıl.
Häkım Abai mūnda pendenıñ äuelı jaratqan iesı Allany, sosyn
barşa adamzatty jäne ädılettıktı süiüdı, iağni osy üş ūly
süiüdıñ jiyntyğyn «ima- ni gül» dep
atağanyn
köremız.
Şyndyğynda, iman aqiqaty o s y üş mahabbattan taraidy desek,
artyq aitqandyq ie m ie s . Keibır ğalymdardyñ Abai öleñderın
qoljazbadan oqyğanda būl sözdı «imani kül» - «tolyq iman» dep
transliteratsiiälağan dūrys degen pıkırı de osyny añğartsa kerek.
Demek, «İmani gül» būl kemel
imanğa aitylğan söz. Alla ielşısınıñ (s .a .u.): «İman ietpeiınşe
jūmaqqa kırmeisıñder, al bır-bırıñdı jaqsy körmeiınşe kemel
imanğa qol jetkıze almaisyñdar» degen hadisınen osy «İmani
güldıñ» jūpar isı añqyp tūrğanyn sezu qiyn iemes. Kıtapta
qamtylğan taqyryptar negızınen iman töñıregınde bolğandyqtan,
oğan osy atty berudı jön kördık.
Äsılınde, iman bezbenı – mahabbat. İman būl tek tıldıñ ūşymen
aityla salatyn jai söz ia bolmasa dıni räsımderdı oryndaumen ğana
ölşenetın jeñıl dünie iemes. Ony da kemeñger Abaidyñ özı:
«Alla degen söz jeñıl, Allağa auyz qol iemes.
Yntaly jürek, şyn köñıl, Özgesı haqqa jol
iemes.
Denenıñ barşa quaty Önerge salar bar
küşın. Jürektıñ aqyl suaty,
Mahabbat qylsa täñırı üşın»- dep tüigen.
Ras, adamnyñ jüregındegı Allağa degen mahabbaty, kökıregındegı
barşa jaratylysqa degen meiırımdılıgı men janaşyrlyğy
qanşalyq tereñ bolsa, imany da sonşalyq kemel. Ol qanşalyq taiaz
bolsa, imany da sondai jūtañ. Olai bolsa, adamzat o s y «imani
gülge» qol jetkızgende ğana jahandy jailağan jauyzdyq men
qatıgezdıkten arylyp, şynaiy baqytqa qol jetkızedı.
Allany süiü üşın Ony jaqsy tanymaq kerek. Oida- ğy türlı
şübä, küdıkten arylmaq läzım. Allanyñ qūdıret qalamynan şyqqan
«Ğalam» atty alyp kıtapty oqu arqyly Ūly Jaratuşynyñ
şeberlıgı men şeksızdıgın, qūdıretı men qūzıretın, teñdessız önerı men
ölşeusız bılım iesı iekenın moiyndau qajet.
Adam balasy özın joqtan jaratyp, ainalasyndağy barşa
jaratylysty qyzmetşı ietıp bergen Ūly Allanyñ pendesıne degen
mahabbatyn sezınuge tiıs. Sonda «Ma- habbatpen jaratqan
adamzatty, sen de süi ol Alla- ny jännan tättı» degen bailamğa
keledı. İerıktı türde qūlşylyqqa jügıredı.
Tereñ imanğa qol jetkızgen kısı Allanyñ jalpy jaratylysqa
degen meiırımınen ülgı alyp, meilınşe meiırban boluğa ūqsap
bağady. Özı qanşa ret künä ja- sasa da, dereu jazalamai, täube ietuı
üşın mūrsat berıp, keşırım jasağan raqym iesı Rabbysyn oilağanda,
pen- de retınde özgelerdıñ de jaza basyp, jañylys ketken
qatelıkterın keşıruge ūmtylady. Osylai jasau joğaryda Abai
aitqan «ädıldıktı süiüdıñ» nätijesı. Sebebı bız özımız qateleskende
Jaratqannyñ keşırımıne yntyzar bolamyz. Al bıreudıñ aldynda
ağattyq jasasaq, onyñ da keşkenın kütemız. İendeşe, bızdıñ de
basqalardyñ qatelıkterı men kemşılıkterın keşıre bıluımız būl nağyz
ädıldık. Sondai- aq, özımız üşın tılegendı ainalamyzdağylarğa da
tılei bılu
– būl da ädıldık. Bız özımız üşın köp jaqsylyqty tıleimız.
Qiynşylyqtan tezırek qūtyludy, jamanşylyqtan aulaq jürudı de
qalaimyz. İendeşe, basqanyñ, qinalğanyn körıp senıñ de jüregıñ
qinalsa, ar-ojdanyñ syzdasa būl da ädıldıktı süiü bolmaq. Mūndai
ädıldıktıñ adam jüregındegı mahabbattan tuyndaityny aitpasa da
tüsınıktı. Osy tūsta Alla ielşısınıñ (s.a.u.): «Özıñ üşın jaqsy körgen
närsenı basqalar üşın de jaqsy körmeiınşe kemel imanğa jete
almaisyñdar» degen mübärak hadisı oiğa orala- dy. Olai bolsa,
Abaidyñ ädıldıktı süiüdı «imani gül» deuı tegın iemes.
İä, «imani gülge» jetken jan Täñırı üşın barşa adamzatty gültıkenıne qaramastan jaqsy köredı. İeñ bol- masa janaşyrlyq
tanytyp, aiauşylyq bıldıredı. Sebebı
bärı Allanyñ jaratqan tuyndysy bolmaq. Tağy da Abai- şa aitsaq:
«Jürektıñ aqyl suaty, Mahabbat qylsa täñırı üşın». Sebebı
rauşan güldıñ jūpar isıne yntyq jan onyñ tıkenıne de şydaidy.
Jaratylys suretındegı ärbır köleñkenıñ negızgı beinenı aiqyndap
tūrğanyn köredı. Aqyrynda Alla üşın Onyñ jaratqan ärbır tuyndysyna meiırım közımen qaraidy. Sondyqtan ol adam tügıl janjanuar, qūrt-qūmyrsqağa da mysqaldai da ziiä- nyn tigızbeidı.
İman
şuağyna şomğan
adam myna dünieden keiın
iekınşı bır dünienıñ bar iekenıne ilanğandyqtan Rabbysynyñ
rizalyğy üşın tek igı ısterdı atqaruğa ty- rysady. Ömırın saliqaly
ötkızıp, bar ğūmyryn ızgılık amaldarmen kestelep bağady. Ana
düniede ärbır ısıne iesep beretının oilap ūrlyq-qarlyq, kısı aqysyn
jeu, ar-namysyn aiaqqa taptau siiäqty zūlymdyqtardan aulaq jüredı.
Jaratylystyñ mänın tüsınıp, iman nūryna şomğan osyndai adamnyñ
köñılı ärdaiym şattanyp, igılık atau- ly men barlyq körkem mınez,
tamaşa qasietterdıñ qainar közıne ainalady. Mūndai jan älemge
beibıtşılık tuyn jelbıretıp, ainalasyna tek meiırımdılık nūryn
şaşady. Al, imansyz adam būl düniedegı barlyq aqyl iesı
adamdy mazalamai qoimaityn «Men qaidan keldım? Ömır sürudegı
maqsatym ne? Qaida baramyn? Jan-jağymdy qorşap jatqan
myna alyp, şeksız dünie qaidan, onyñ mağynasy nede?» degen
oryndy da kürdelı sūraqtardyñ jauabyn taba almağandyqtan ünemı
mazasyz, baqytsyz. Öitkenı mağynasyz, maqsatsyz ömırden şarşau,
mazasyz- danu – aqyl iesı adam üşın tabiği närse. Baqytsyzdyğy,
şarşağany sonşalyq – ışkı mazasyzdyqtan uaqytşa bolsa da
arylu üşın ziiänyn bıle tūra, kazino siiäqty tüngı oiyn-sauyq
oryndarynda uaqyt ötkızıp, miyn, denesın ulaityn naşa, araq
siiäqty iesırtkılerge salynady.
Dertınıñ şipasyn osylai ızdep, jüregınıñ tynyştyğyn osylai
tapqysy keledı.
İmannan näsıbın a l a almağan jan ğalamğa qarap, ondağy är
närsenı mağynasyz, maqsatsyz dep tüsınedı. Mysaly, «Kün öz-özınen
ieşbır maqsatsyz, kezdeisoq jerge säulesın şaşyp tūr. J ie r özözınen äiteuır şyr köbelek ainalyp jatyr» dep paiymdaidy.
Ğalamdağy barlyq närsenı iesız dep oilağandyqtan, özın de iesızbın
dep paiymdaidy. Ömır süruınde ieşbır mağyna, maqsat taba almağan
mūndai imansyz jan ünemı ruha- ni şarşap jüredı. İekınşı bır
dünienıñ bar iekendıgıne de ilanbağandyqtan, ölımdı şırıp, joq bop
ketu dep oilaidy. Söitıp, myna qysqa, päni ömırınde näpsısın
qanağattandyrudy, qūrsağyn toidyrudy maqsūt tūt ady. Aqyry
ölemın, olai bolsa, «o s y qysqa ömırımde barlyq närsenıñ dämın
tatyp, qyzyğyn köreiın», – dep jaqsy- jaman, aram-adal dep
ajyratyp jatpai näpsısınıñ qūlyna ainalyp, künäğa belşesınen
batady.
İä, näpsısınıñ qūlyna ainalğan mūndai jan: «Tek men ışeiın, men
jeiın, men köreiın» degendıkten qara basyn ğana oilaityn özımşıl
keledı. Özgelerdı bır sät bolsyn oilamaidy. «Özım jaqsy bolaiyn,
senı qaidam»
– deidı. Būndai tüsınıkke ie bolğan adamnan körkem mınez, saliqaly
ıs, önegelı ömır kütudıñ özı beker.
İmansyz adam ömırde belgılı bır jetıstıkke jete qalsa «Men
ıstedım, men jasadym», – dep pañdanyp şyğa keledı. Öitkenı onyñ
senımınde özın qoldap, järdem berıp, sol jetıstıgıne jetuı üşın
sättılıgın salyp tūrğan Ūly Jaratuşysy joq. Al täkapparlanyp,
pañdanğan mūndai jan özı jetken jetıstıkke jete almağan özgelerdı
ünemı tömen sanap, qorlaidy da, jetkenderge qyzğanyş közı- men
qarap, ünemı bäsekelesedı de tūrady. İşın qyzğanyş örtı şalyp,
osyndai ruhani dertke şaldyqqan pendeler- den qūralğan qoğam –
ieñ baqytsyz qoğam.
Qysqa aitsaq, imani gül – barlyq igılık atauynyñ qainar közı,
küllı körkem qasietterdıñ käusar būlağy bolsa, imansyzdyq –
barlyq ruhani aştyqtyñ, soraqy ıs äreketter men jağymsyz
qylyqtardyñ uiasy.
Qadırlı oqyrman! Qolyñyzdağy kıtaptyñ «Aqiqat şuağy» atty
bırınşı bölımınde «Ūly Jaratuşy – Allağa, Ūly Rabbymyzdyñ
perıştelerıne, kıtaptaryna, paiğambarlaryna, aqyret künıne
jäne tağdyrğa iman» sekıldı
iman
negızderı
jeke-jeke
qarastyrylyp, mäselelerdı aqyl häm naqyl (aiat pen hadis)
joldarymen ğylymi türde däleldeudı közdedık. Sebebı, iman, senım
bar närsenıñ aldynda tūrady.
Adam jüregınde imani gülı jaiqalyp öspese, onda onyñ jasağan
ğibadattary da şikı bolmaq. Abaişa aitsaq:
«Ruza, namaz, zeket, haj – talassyz ıs, Jaqsy bolsañ,
jaqsy tūt bärın tegıs. Bastapqy üşın bekıtpei, soñğy
törttı Qylğanmenen tatymdy bermes jemıs.
Bas joğary jaralğan, moiyn tömen, Qaraşy, dene
bıtken retımen.
İstıñ basy – retın tanymaqtyq, İman bılmes tağatty
qabyl demen».
Sondyqtan senımı myqty, imany berık jan ğana nağyz
mūsylmanşylyqtyñ ökılı bolyp, islamnyñ özıne jüktegen
mındetterın sanaly tüsınıp, saliqaly oryndauğa ūmtylady. Al,
sanasy är türlı küdıkke toly, imany älsız jannyñ
mūsylmanşylyğy da sonşalyq älsız, şübälı keledı.
Kıtaptyñ «Küdıkpen küres» atty iekınşı bölımı türlı dıni,
pälsapalyq kürdelı sūraqtarğa berılgen jauaptar- dan tūrady.
Keşegı keñestık zūlymat köptegen jandardyñ jandüniesın
jaralap, köñılıne türlı şek, şübälı oi qaldyrdy. Metafizikalyq
älemdı moiyndamai bar närsenı tek közben körıp, qūlaqpen iestuge
negızdelgen materialistık közqarastyñ äserınen köptegen aqiqat
kümänğa ainaldy. Dınge qarsy aşyq dūşpandyq – dınnen beihabar
jandardyñ sanasyn ulau maqsatynda qasaqana türlı kümändı saualdar
men sūraqtardy tudyrdy. Äitpese, Paiğambarymyzdyñ (s.a.u.) tolyq
ömırbaianyn bylai qoiğanda, aty-jönın de dūrys bılmeitın
jandardyñ Onyñ (s.a.u.) köp äiel alğandyğynan habardar boluyn ärı
onyñ astaryna üñılmei jatyp, bırden näpsıqūmarlyqqa joru- yn
basqaşa tüsınu äste mümkın iemes?
Sondai-aq, kıtaptağy «Jaratuşyny ne üşın közben köre
almaimyz?», «Alla Tağala adamdardy ne üşın bai- kedei ğyp
jaratqan. Onyñ syry nede?», «Alla Tağala bızdıñ ğibadatymyzğa
zäru me? Nelıkten bızdıñ ğibadat ietuımızdı talap ietıp,
oryndamağandardy azaptaity- nyn ieskertude?», «Namaz, azan
siiäqty ğibadattar tek qana arab tılınde oryndalady. Är ūlt öz
tılınde oryndasa jeñıl bolmas pa iedı?», «Doñyz ietı nelıkten haram?» sekıldı köptegen sūraqtar dınımızge jaña bet būryp jatqan
kısılerdıñ ışkı ızdenısı men kökeilerındegı tabiği saualdary. Öitkenı
adam aqyly dıni ükımderdıñ hikmetı men mänısın tüsınuge ärdaiym
ūmtylyp, jan düniesı jaratylystyñ jasyryn qatparlaryn ūğuğa
qūştar. Abaidyñ:
«Köñılge şek, şübälı oi almaimyn, Sonda da ony
oilamai qoia almaimyn. Aqyldyñ jetpegenı arman
iemes,
Qūmarsyz qūr mülguge toia almaimyn» nemese,
«Adamdy süi, Allanyñ hikmetın sez,
Ne qyzyq bar ömırde onan basqa», – deuı de sondyqtan.
Alaida, adam sanasy Ūly İemızdıñ tüpkı maqsaty men igı
ısterındegı hikmettı tolyq tüsıne almasy a q i q a t . Öitkenı, adam
sanasy şekteulı. Ärı ne närsenı de ainalasyndağy özı körgen,
bılgen dünielermen ğana salystyryp paiymdai alady. Köbınese
myna dünienıñ fizikalyq ölşemderınen şyğa almai, oiyn qysqa
qaiyrady. Al, Ūly Jaratuşynyñ ısterındegı hikmetterı myna
dünienıñ fizikalyq zañdarymen, iaki, adamnyñ körgen, bılgen
dünielerımen şektelmesı anyq. Sondyqtan mūsylman balasy Ūly
Jaratuşyğa qatysty nemese dıni mäselelerdı tüsınu barysynda
ärdaiym bai- yp saqtap, Qūran men sünnettı temırqazyq ietken nūrly
aqylğa jügınuge tiıs. Oiyna küdık salğan sūraqtardyñ dūrys
jauabynyñ bar iekenın äu bastan qabyldau qajet. İeger tapqan jauaby
sanasyna sıñbei jatsa, onda ol mäselenı tüsındırudıñ kemşıldıgınen,
iaki deñgeiımızdıñ tömendıgenen, ne bolmasa sezımımız ben näpsımızdıñ
jetegınde ketken tüisıgımız ben tepe-teñdık saqtap oilau- dan
maqūrym sanamymyzdyñ saryny dep ūqqan jön. İa bol- masa, adam
aqylynyñ şekteulıgınen, Ūly Jaratuşynyñ qūpiiä syrlarynan dep
qabyldau qajet. Al basqaşa oilap, Ūly Jaratuşy jaily küdıkke
baru – asa qaterlı!
Būrynğy qoğamnyñ jarasy jeñıl bolatyn. Öitkenı, ondağy
saualdar men küdıkter bılımsızdıkten tuyndaityn. Al qazır olai iemes.
Köbıne küdıkter men jañsaq pıkırler özınşe bır ğylym men keibır
tüsınıksız terminderdıñ tasa- syna tyğylyp, «äiel teñdıgı»,
«mädeniet», «jahandanu»,
«adam qūqyğy» «sezım ierkındıgı» «azamattyq neke» sekıldı
ūrandarmen bezendırılgen. Sondyqtan m ū n y ñ bärınıñ ara-jıgın
ajyratyp, dūrys tüsınu üşın Qūran aqiqatymen närlengen «nūrly
aqyl» men jan-jaqty
bılımmen susyndağan parasat-paiym qajet iekenın iesten
şyğarmauymyz läzım.
İzgı oqyrman! Qolyñyzdağy kıtap keñestık däuırden keiın öz
qūndylyğyna qaita oralyp, asyl dınıne bet būryp jatqan
halqymyzğa, ärbır qūştar jürekke añsağan
«imani gülın» syilai almaityny anyq. Alaida sol jol- da az-kem öz
ülesın qosyp jatsa, būl bız üşın bağa jetpes baqyt, ğūmyrymyzdyñ
şuaqty sätı bolmaq.
Alla Tağala barşamyzdyñ jüregın iman nūryna bölep, ihsan
därejesıne jetkızsın! Kıtaptyñ jazy- luy men jaryqqa şyğuyna
septıgı tigen barşağa iekı dünienıñ jaqsylyğyn tıleimın! «İslam
mädenietı men bılımın qoldau qorynyñ» aldağy atqarar jūmystary
sättı bolğai!
Qairat JOLDYBAİŪLY
03/12/2010
İ KİTAP
AQİQAT ŞUAĞY
(İman negızderı)
ŪLY JARATUŞYĞA İMAN
«Jer men köktıñ jaratyluynda jäne kün men tünnıñ almakezek özara almasuynda aqyl ielerı üşın (Allanyñ bır häm
bar iekendıgın) bıldıretın
aiqyn dälelder bar»
«Äli Ğimran» süresı
«Jalpy jaratylys – Ūly Jaratuşymyzdy tanytar ierekşe
alyp kıtap»
Qanatty söz
ALLA TAĞALANYÑ
BAR İeKENDİGİNİÑ DÄLELDERİ
Ar-ojdan dälelı
Adam balasy özınıñ taza jüregıne, būzylmağan ar- ojdanyna bır
sät nazar audarsa, onyñ äu bastan Ūly Al- lany qabyldauğa jäne
qūdailyq dınge degen beiımdılıgın añğarady. İä, adam balasy jan
düniesıne köz jügırtken uaqytta ar-ojdany men jüregınıñ ärdaiym
bastauy ärı soñy joq mäñgı Ūly Allamen tereñ bailanysta iekenın
sezedı. Ar-ojdanynyñ, ışkı düniesınıñ tek mäñgı Ūly Jaratuşymen
ğana jai tauyp, tynyştalatynyn, Odan basqa ieş närsenıñ ony
qanağattandyra almaityndyğyn tüsınedı. Öitkenı közın aşqannan
berı jan-jağyndağy barlyq jaratylystyñ adamğa qyzmet ietıp
tūrğanyn jäne ainalasynda är türlı ğajaiyp ısterdıñ atqarylyp
jatqanyn sezgen taza jürek pen būzylmağan, kırlenbegen ar-ojdan
özınıñ Ūly İesın, Qūdırettı Jaratuşysyn ızderı haq. Sondyqtan
jalpy tarihqa köz jügırtsek, ieşbır qoğamnyñ dınsız, nanym-senımsız
ğūmyr keşpegenıne kuä bolamyz. Demek, adamnyñ jaratylysy,
jalpy bolmysy özınıñ älsızdıgı men mūqtajdyğyn moiyndauğa ua
häm özın jaratqan Ūly Qūdırettı ızdeuge beiım jaratylğan. Mıne,
sondyqtan imansyz jandar da qinalyp, qiynşylyqqa tap bolğan
mezette Ūly Qūdıretke syiynuğa mäjbür bo- lady. Bastaryna
qiynşylyq tüskende ğana özderınıñ älsızdıkterın tüsınıp, kırlengen
ar-ojdandary oianyp Ūly Jaratuşy – Alla Tağaladan medet tılei
bastaidy. Qiynşylyqtan qūtqarylğan sätte köpşılıgı özıne kömek
bergen Alla Tağalany ūmyt qaldyryp kete barady.
Qūranda būl turaly: «Adamdarğa bır qiynşylyq kel- gen
uaqytta Rabbylaryna şyn yqylaspen jalbary- nady. Sosyn
Alla öz tarapynan olarğa raqymdylyq (sol qiynşylyğynan
qūtqaryp) tattyrsa, olardyñ keibıreuı Rabbysyna serık1
qosady»2 – delınedı.
Kımnen järdem sūraidy?
Ke z kelgen qūdaiğa senbeitın adam teñızde saiahat- ta jürıp,
kemesı batyp, taqtaiğa jabysqan küide bır özı s u d y ñ ortasynda
jalğyz qaldy delık. Taudai-taudai asau tolqyndar taqtaidy olai da,
bylai da yrğytuda. Aina- la tas tünek. Künnıñ kürkıreuı men
naizağaidyñ jarqyly üreige ürei qosqan. Qol ūşyn berıp,
qūtqaryp alar tırı jan körınbeidı. Qolynan keler ieşbır ailasy, ne
bır şa- rasy joq. Kez kelgen uaqytta suğa batyp iaki balyqqa jem
bolyp nemese jaurap qatyp qaluy äbden mümkın. Mıne, osyndai bır
zamatta qūdaiğa senbeimın degen älgı adam Ūly Qūdıretke jalyna
jalbarynyp, bar yqylasymen järdem tılei bastaidy. Sebebı
bylaiğy uaqytta adam balasy öz qajettılıgın özı ötei alady. Auyrsa
därı ışedı. Qaltasynda aqşasy bar, qajetın satyp alady.
Mäselelerın telefon arqyly şeşe alady. Üi salyp, qala
tūrğyzady. Zauyt qūrady. Qysqasy, Qūdai Tağala tarapynan özıne
berılgen osyndai mümkınşılıkterdıñ bärın ol özım jasap jatyrmyn
dep oilaidy. Sondyqtan Allağa degen mūqtajdyğyn da ūmytady.
T ie k qaryzğa ba- typ dağdarysqa tap bolsa, iaki qaterlı ısıkke
şaldyğyp şarasy qalmağanda ğana ar-ojdanyna yryq bermei tūrğan
mendıgı joğalğandyqtan, Ūly Jaratuşyğa bas iedı. So- syn
qiynşylyqtan qūtylsa, köbısı Rabbysyn qaitadan ūmyt qaldyryp,
dünie rahatynyñ soñynda kete barady.
1
2
Allahqa ortaq qosu, şirk keltıru.
Rum süresı /33
Keiınnen paida bolu dälelı
Bükıl älem, ondağy ülkendı-kışılı, jandy-jansyz barlyq närse
özgerude, auysuda, ieskırude, jañaruda, qozğaluda, toqtauda. Būl
özgerıster – keiınnen pai- da bolğannyñ belgısı ärı ierekşelıgı. Al
keiınnen paida bolğan ärbır närse mäñgı iemes, uaqytşa, iağni, joq
boluğa bas ietın päni bolmaq. Keiınnen paida bolğan barlyq
närsenıñ bastauy bar degen söz. Al bastauy bar närsenıñ soñy, iağni
aqyry da boluğa tiıs. Barlyq älemnıñ keiınnen paida bolğanyna
qarağanda būlardy joqtan bar ietken, joqtyq älemınen tırşılık
älemıne şyğarğan bastauy ärı aqyry joq – mäñgı, qūzıretı şeksız bır
Qūdırettıñ bo- luy läzım. Öitkenı joq närse syrttan basqa bır
küştıñ yqpalynsyz öz-özınen paida bola almaidy.
İä, älemdegı ülkendı-kışılı närselerdıñ keibıreuı är ğasyrda,
iendıgılerı är jylda, tağy bıreulerı är köktemde, är aida, är künde
tıptı är sağatta, är sätte auysyp, tırşılık älemımen qoş aitysyp,
ornyn basqalarğa qaldyruda. Olardyñ ornyna kelgender de
özderınıñ jaratyluyndağy mındetterın tämamdağannan keiın ornyn
basqalarğa bosa- tuda. Bıraq būl özgeruler men auysular qanşalyqty
köp bolsa da, älemdegı tepe-teñdıktı, keremetjüienıbūzbai, ieş
aqausyz ıske asyp tūr. Demek, būlardyñ bärın qadağalap,
jaratylystağy är närsege öz būiryğyn tyñdatyp, qūdıretıne bas
idırıp, qalauyna boiūsyndyryp tūrğan bastauy ärı aqyry joq mäñgı
bır Jaratuşy boluğa tiıs. Mıne, osy Ūly Jaratuşy älemdegı är
närsenı jaratuy arqyly Özınıñ barlyğyn bıldırse, ieskınıñ ornyna
jañany jaratu arqyly är närsenıñ uaqytşa, päni, ötkınşı iekenın, al
Özınıñ mäñgı iekendıgın aqyly bar ärkımge körsetude.
Jaratylystağy özara järdemdesu dälelı
Jalpy jaratylysqa üñılıp qarasaq, barlyq närsenıñ bır-bırımen
tyğyz bailanysta, özara järdemdesu arqyly keremet jüie qūryp
tūrğanyn baiqaimyz. D ie - mek, aqyldy-aqylsyz, jandy-jansyz
tırşılık älemınıñ barlyğyn bır-bırınıñ järdemıne jügırtıp, är
närsenıñ qajetın uaqytynda jıbertıp, olardy Özınıñ qalauyna bas
idırıp, älemdegı tepe-teñdıktı saqtap tūrğan meiırımdı de qūdırettı
Ūly Jaratuşynyñ boluy tiıs. Sebebı, syrttan bır qūdırettı küştıñ
yqpalynsyz myna älemnıñ fabri- ka maşinalarynyñ kertık-kertık
tısterı arasyndağy üilesımdılıkke ūqsas keiıpte bır-bırımen tyğyz
bai- lanysta boluy, bır-bırınıñ qajetıne sai jūmys ıstep, belgılı
bır tepe-teñdıktı, keremet jüienı saqtauy mümkın iemes. Atom, kletka
siiäqty ieñ kışkentai materiiälar men ieñ ülken ai, jūldyz, kün tärızdı
alyptardyñ jäne jaryq, aua, s u , topyraq sekıldı närselerdıñ
jansyz, sanasyz bolğandaryna qaramastan düniedegı myna keremet
jüienı, är närsedegı män-mağyna, paidaly maqsatty jasau üşın
sanaly adamdai bır-bırlerınıñ järdemıne jügırulerı, bır- bırlerınıñ
jūmysyn tolyqtyryp, qolğa qol jalğaulary
– būlardyñ barlyğyn mahabbatpen, meiırımdılıkpen basqaryp tūrğan
Ūly Qūdırettıñ barlyğynyñ aiğağy.
İä, Ūly Rahman Alla Tağala älemdegı qoiğan järdemdesu
ierejesımen būlttardy jäne jerdegı mine- raldardy ösımdıkterge,
ösımdıkterdı jan-januarğa, al olardy adamdarğa kömek retınde
jıberıp tūr. Analardyñ aq sütın säbilerge, är türlı tağamdardyñ
atom, moleku- lalaryn denedegı kletkalarğa medet ietıp jıberude. Är
satydağy barlyq tırşılık ielerınıñ qajetterın kütpegen jerden,
mūqtajdyqtaryna qarai jetkızude. Är närsedegı
mūqtajdyq Onyñ ieşkımge mūqtaj iemestıgın meñzeidı. Qar men
jañbyrdy bırneşe şaqyrym biıktıkten, tüsken jerın japyryp,
tigen jerın opyratyn tomardai-tomardai, ırı- ırı kölemde iemes,
japalaqtatyp, tamşylatyp jaudyryp jerdegı suğa mūqtajdarğa
meiırımdılıkpen kömek b ie r ı p , medet jıbergen Ūly Qūdırettı
tanymauğa bola ma?
Älemdegı teñdessız jüie dälelı
İä, töbemızdegı bas ainaldyrar tañğajaiyp üilesım- dı jüiemen
jürgen sansyz jymyñdağan j ū l d y z d a r men
jan-jağymyzdy
qorşap jatqan myñ bır mağyna- hikmetke toly jalpy jaratylys –
Ūly Jaratuşymyz- dy tanytatyn ierekşe alyp kıtap. Aspan
älemınıñ ärbır qabaty – būl ülken kıtaptyñ jeke-jeke betterı, ärbır
galaktika – sol bettegı je ke -je ke mağynaly söilem, sol
galaktikalardağy ärbır jūldyz – tom-tom kıtaptarğa para- par
mağynaly jaryq söz. J ie r şary būl ülken kıtaptyñ mazmūnyn
qamtityn negızgı betı bolsa, adam balasy sol bettıñ negızgı mazmūnmağynasy. Barlyğy Ūly Jaratuşy Allany öz bolmysymen
tanytyp, Onyñ bar iekendıgın häm bır iekendıgın küllı älemge äigılep
tūr.
Jalpy jaratylysqa qarağanymyzda ondağy är närsenıñ orynornynda tūrğanyn, arnaiy özındık män- mağynamen bezendırılıp,
ärqaisysyna belgılı bır mındet jüktelgenın köremız. Är närseden
sūlulyq, kemeldık, jüielılık baiqaimyz. Jalpy jaratylys sağat
siiäqty keremet ieseppen, näzık jüiemen ıstep tūr. Tıptı bızder
sağatymyzdy osy jalpy jaratylystağy jüiege qarai iesepteimız.
İendeşe, özındık mağyna-mındetı bar kışkentai inenıñ de belgılı bır
ūstasynyñ bolatyny sekıldı, jaratylystağy sūlulyqtyñ,
kemeldıktıñ, jüienıñ, män- mağynanyñ da bır jaratuşysy,
qoiuşysy boluğa tiıs.
Keibıreuler aitatyndai, būl älem öz-özınen, kezdeisoq paida
bolğan joq. Nege deisız be? Öitkenı kezdeisoqtyq myna öte keremet
jüiemen, näzık te ğalamat ieseppen ıstep tūrğan ūşy-qiyry joq
şeksız älemdı, jaratylysynda ieş mını joq türlı-tüstı, san al- uan
jan-januardy, közdıñ jauyn alatyn sansyz ösımdık älemın jäne
myñ bır syrly, ğajaiyp jalpy jaratyly- sty jasaityndai küş
pen aqyldan maqūrym.
Aspan älemı
Alla Tağala «Täbärak» süresınde: «Jetı qabat aspandy bırbırıne üilesımdı ietıp jaratqan – Ol Alla. Rahmannyñ
jaratuynda ieşbır aqau, jüiesızdık köre almaisyñ. Sal közıñdı,
köre alasyñ ba bır aqau? So- syn közıñdı qaita-qaita būryp
qara! Közıñ ieşbır aqau taba almağandyqtan şarşap, talğan
küide sağan qaita oralady» – dep aspan älemındegı keremet
jüienı, aqausyzdyqty baiandaidy.
A s p a n älemı, iağni sansyz planet alar m ie n jymyñdağan
jūldyzdar bır-bırımen qaqtyğyspai öte näzık ieseppen, öte keremet
jüiemen milliardtağan jyldar boiy ıstep tūr. Būlardy bırbırımen qaqtyğystyrmai, osynşa jyldar boiy ıske qosyp tūrğan
küş
qandai
küş?
«Tartylys»
küşı
delık.
Tartylysküşındegınäzıkteğajaiyptepe-teñdıktıqoiğantyl- sym küş
qandai qūdıret? İeger bır planetanyñ tūraqty tartylys küşı bır
mezet kezdeisoqtyqtyñ äserınen azaisa nemese köbeise, kök älemı
q a l a i tas-talqan bo- laryn bır sät oilandyñyz ba? Barlyq
planetalar men jūldyzdardyñ ülkendı-kışılı kölemderı men bırbırınıñ ara-qaşyqtyqtaryna qarai özındık tartylys küşterı bar.
Tartylys küşındegı būl iesep, kezdeisoqtyqtyñ iemes, arnaiy bır
Ūly Qūdırettıñ jaratqanyn meñzeidı.
Jer şary
Bız otau tıgıp, ömırsürıpjatqan jer şary menjyluyn külımdei
tökken künnıñ arasy jaz jäne qys mezgılderıne bailanysty 135
nemese 149,5 million şaqyrym. İeger osy atalmyş araqaşyqtyq
kezdeisoqtyqtyñ äserınen az mölşerdeazaisa, toñyp, mūzbolyp
qatyp qalatynymyzdy nemese az mölşerde köbeise küiıp-janyp
keterımızdı bır mezet oiladyq pa? Oilanyp, Jer men Künnıñ
arasyndağy osy yñğaily araqaşyqtyqty belgılep, ony ğasyrlar
boiy būljytpai ūstap tūrğan qūdırettı küştı tani aldyq pa?
Aspandağy ärbır denenıñ özıne tän belgılı, tūraqty ainalu
orbitasy, qozğalu jyldamdyğy bar. Mysaly, Jer şary sağatyna 1
670 şaqyrym jyldamdyqpen öz-özın ai- nalsa, Kündı sağatyna 108
000 şaqyrym jyldamdyqpen
ainalady. İeger
osyndai
jyldamdyqpen jüretın kölık jasalğan jağdaida jalpy dünienıñ
şeñberın 22 minutta ainalyp şyğuğa bolady ieken. Körsetılıp
otyrğan būl san- dar tek J ie r şary üşın, al Kün jüiesınıñ
jyldamdyğy mülde tañ qalarlyq. Ğaryştyq (kosmosta) jüielerdıñ
kölemı ūlğaiğan saiyn qozğalu jyldamdyqtary da arta
tüsedı.
Kün jüiesınıñ Qūs j o l y galaktikasy ortalyğyn ainaludağy
jyldamdyğy sağatyna tūp-tura 720 000 şaqyrym. Al, şamamen
qūramynda 200 milli- ard jūldyzdy qamtityn osy Qūs joly
galaktikasynyñ ğaryştağy jyldamdyq mölşerı sağatyna 950 000
şaqyrym3. Mūndai bır-bırımen tyğyz bailanystağy ärı öte
joğary jyldamdyqtağy jüielerdıñ soğysyp, qaqtyğysuy äbden
mümkın bola tūra ğaryşta ieşbır aqauğa
kuä
bolmadyq.
İä,
milliardtağan jyldar boiy
3
Adem İakup, Kuran Mujizelerı, 23-bet. Nesil Matbajylyk, 2003 j.
İMANİ GÜL
jyldamdyqtaryndağy tūraqty mölşer ieş özgermesten jalğasuda.
Mysaly, bız avtokölıkpen sağatyna 200 şaqyrym jyldamdyqpen
kele jatyp, oqys toqtatsaq, tereze äinegın byt-şyt qyp syrtqa
tesıp şyğarymyz anyq. Al iendı bızdıñ senımdı besıgımız – Jer şary
bır mezet oqys toqtamai-aq qoisyn, tūraqty jyldamdyğyn az ğana
azaitsa, jer betındegı küllı zat atauly ğaryşqa tarydai şaşylyp
keter iedı. Demek, milliard jyl- dar boiy J ie r anamyzdy jäne
basqa da jūldyzdardy bır mezet toqtatpastan, ärqaisysyn özındık
tūraqty jyldamdyqtarymen ainaldyryp, terbetıp tūrğan Ūly
Jaratuşy boluğa tiıs. İeger mūnyñ bärın kezdeisoq jüzege asyp
jatyr desek, nege bız tağy da sol senımsız kezdeisoqtyqtyñ äserınen
Jer anamyzdyñ toqtap nemese jyldamdyğynda kıdırıp qaluynan ieş
qoryqpastan, ua- iymdamastan, üstınde jaibaraqat jürmız?
Beitanys bır adam qolyndağy mehanikalyq jüiemen
ısteitın
qol sağatyn
bızge tanystyru barysynda:
«Öz-özınen, kezdeisoqtyqtyñ äserınen, iağni, jerdıñ astyndağy
mineraldar öz-özınen ierıp, temırge ainalyp, odan jıñışke ieseptı
ışındegı är türlı kertık-kertık qūraldary, körsetkış sandary jäne
betındegı äinegı öz- özınen jasalyp, ıske qosylyp paida boldy» –
dese, sener me iedık? Ärine, senbes iedık. Al iendı jai bır uaqytty ğana