Altın Fikirlär - 3

nekadar diiştireriz birtakım prost tabeetleri
başka türlü tabeetlerä.
●●●
İilik yapan insan yapêr iilii hererdä hem dä
herzaman.
●●●
Korku – cansızlıın anası.
●●●
Kabarık pek üüsek uurda sayêr kendisini hem
hiç bişeyä saymêêr başkasını.
63
Nikolay Gotişan
●●●
Akılı da lääzım kullanmaa, hem ona da lääzım
ölçü.
●●●
Sade ahmaklar sayêrlar herzaman kendilerini
dooru.
●●●
Sevgi, açan kullanamêêrsın kendini ondan.
Sevgi o, ne bizdän herzaman, saklanıpta, kaçêr.
●●●
Neyi azetmeeriz, onu da severiz.
●●●
Çalış, ki kan kızartsın adamın suradını, ani
kızardacek onun rubasını.
●●●
Utanmak gözelleder genç olanı, ama çirkinneder
ihtärı.
●●●
Kim büün korkêr zeet çekmektän, o artık şindi
zeetlener.
●●●
Ne dä biz yapmasak, hepsini yapêrız hem
kendimizä, hem dä aalemä.
●●●
Açan kaybeler dooruluk, ozaman kayıp olêr iilik
tä.
●●●
Eer bän yalan sölärseydim, ozaman bän
utandırêrım kendimi taa pek, nekadar te onu,
kimin için bän o yalanı söledim.
64
Altın fikirlär
●●●
Hiç annamêêrım ne isteerlär te onnar, kim
herzaman yalan patladêr hem dä yapınêr.
Makar ki, onnara sıra gelärseydi baari bir kerä
dä dooru sölemää, onnarı hep okadar kimsey
inanamayacek.
●●●
Açan isteersin kantarlamaa bir işi da derindän
onu annamaa, hesaba al, kim o işi yaptı, neçin
yaptı hem nesoy halda o iş yapıldı.
●●●
İnsanı derindän annamaa deyni, lääzım her gün
siiretmää onun tabeetlerini.
●●●
Lääzım becermää ayırmaa insanın şindiki
istediini onun herzamankı tabeetlerindän.
●●●
Kim sınaştıracek kendisini sölemää hepsini,
nelär var onun fikirindä, o sınaştıracek kendisini
yapmamaa saklı işleri.
●●●
Bizdä var can, angısı becerer konuşmaa kendikendisinnän. O kendi-kendisininnän çekişer,
kendi-kendisinä dä seviner. Biz yok neçin
korkalım, ani nezamansa biz kalacez yalnız.
●●●
Dostlukta başka fayda aarama.
●●●
Sade en derindän dostluk var nasıl duudurtsun
en derindän duşmannıı.
65
Nikolay Gotişan
●●●
Bän vardır gördüüm otürlü insannarı, angıları
ahmak olêrlar çok fikirdän. Onnardan çok kerä
azetmeerlär, neçinki onnar pek sayêrlar sade
kendisini.
●●●
Eer sän herzaman yaparsaydın, ne isteer senin
canın, eer sän tamannarsaydın herbir fikirciini,
ozaman sän halizdän kulsun43.
●●●
İki okadar taa zeedä iilik yapan adam annamaz
onu, kim iilik yapêr üç okadar taa zeedä.
●●●
Dostun kabul edärseydi sendän iilii, ozaman o
kalêr sana borçlu.
●●●
Açan bir adama lääzım olêr para, o gider
dostlarından borcunu almaa.
●●●
Herbiri var nasıl yapınsın akıllı hem yalpak. Ama
olmaa halizdän akıllı hem yalpak kendi canında,
neredä kimsey bilmeer ne olêr, o halizdän kısmet.
●●●
Kusurlar sarfoş ederlär akılı, ama sarfoşluk akılı
yok eder heptän.
43
Kul – adam, angısının yok kendi bakışı, angısını kullanêr
başkası.
66
Altın fikirlär
●●●
Halizdän üürenmäk zenginneder bizim hem
aklımızı, hem dä canımızı.
●●●
Tersinelik var iki türlu: ilki çekiler – bilmemektän,
açan etişmeer fikir; ikincisi – kabarmaktan, açan
fikir var çok.
●●●
En büük kabartmak bu dünnedä, açan söleersin
adama, ani ona Allahtan verili akıl.
●●●
Kötülemää aalemdä siiredän kendi kusurlarını
hep o, nicä kötülemää kendindä bulunan
aalemin kusurlarını.
●●●
Metetmää lääzım işi, diil adamı, kim o işi yaptı.
●●●
İnsanı metetmää yok faydası ne yaşarkana, ne
dä öldüynän. Metedärsän insanı yaşarkana –
kabarmaktan o bozulêr; metedärsädin, insan
öldüynän – faydası geç.
●●●
İilik girdiyseydi tabeetinä – onun paası yok.
●●●
Açan adamı saymaa deyni ona verersin para,
ozaman saymanın paasını iisildersin.
●●●
En kısa yol sayılmaa deyni insan arasında – çalış
yapmaa herzaman iilik.
67
Nikolay Gotişan
●●●
Kimä para etişmeer, ona pek kolay yardım
etmää; kımä akıl hem acıyannık etişmeer – ona
yardımın faydası yok.
●●●
Akıllı adamı görersin uzaktan – o açık üreklän
seviner yaşamaya.
●●●
Bizim yaşamamız bir okula benzeer, neredä
hepsimiz yarışêrız çok bilmää. Ama baş
neetlerimiz burada diil ilk olmaa, ama bilgilerä
görä fayda getirmää.
●●●
Birkimseyin aklı büün zeedelenmediyseydi –
sayın, ani onda akıl hiç yoktu da.
●●●
İnsanda en büük kusur, açan sayêr, ani o
hepsindän akıllı.
●●●
Kimin kısa aklı, o çalışêr onu uzaltmaa laflan.
●●●
Herzaman istärdim en ilkin bilmää kendi dilimi,
sora başka işleri.
●●●
Açan en ilkin düşünersin da sora annadêrsın –
laflar peydalanêrlar kendibaşına.
●●●
Lääzım pek çok üürenmää, ani bitki-bitkiyä
annamaa, ani pek az bilersin.
68
Altın fikirlär
BEKON
1561 – 1626 yy.,
Angliya
Bekon – anılmış filosof. Onun bilgilerin
özü – kulanmaa nekadar taa çok bilgi, işlärkänä.
Bekon deer, ani bilgi – o kuvet, kim çok biler,
o çok becerer. Bilgi yapêr insanı taa kaavi, taa
kuvetli, taa görümnü. Bekon seftä karşı koymuş
Bibliyadakı tezisä, neredä annadılarmış, ani çok
bilgilerda var çok kahır, onuştan, kim zeedeleer
bilgileri – o zeedeler kahırları (Eklesiast 2:18)44.
Logika bilgilerin arasında Bekon seftesi
kullandırêr indukţiya metodunu45, dedukţiya
metoduna46 karşı. Sindiyädän, bu iki bilgi
metodlarını kullanêr bütün dünnä.
Bekona gorä, insan çok erlerdä diil dooru,
insan yanılêr. Taa az yannışlık yapmaa deyni,
biz lääzım bilelim dört bazis fikirlerini:
● insan taa ilk duuma günnerindän siireder
44
Eklesiast – Bibliya annadıcısı.
İndukţiya metodu – bilgi örnää, neredä en ilkin üürenersin
bilginin paycıklarını, sora topladêrsın onnarı bir bütün bilgiyä.
46
Dedukţiya metodu – bilgi örnää, neredä en ilkin üüreniler
bütün bilgiya bakış, sora açıklanılêr paycıklar.
45
69
Nikolay Gotişan
dünneyi kendibaşına. O dünneyi görer, nicä bir
diri insanı, hepsicii oluşlar ya da işlär olêrlar
kimin içinsä, yada ne içinsä.
● herbir adamın var kendi bakışı, ne dä
insan görmesä, o sayêr, ani onun gibi sade bir
o olä var. Bekon deer, ani insanın aklısında var
kanatlar, da sıkça insanın akılcıı ucêr bulutlarda.
Bu üzerä, bozmayaceydı baalamaa o kanatlara
birär büük taş, çünkü ko duysun insan, ani
yaşamak baalı topraa, hergünkü zor işlerä.
● insan lafçı, o sayêr, ani akıl kullanêr
lafları, ama çok kerä insan annayamêêr biribirini, neçinki insannar kullanêrlar lafların türlütürlü maanalarını.
● çok kerä insan inanêr lafları görmediynän,
akıllı filosoflar annadêrlar – insan sesleer
da inanêr, dooru mu osa diil dooru mu, o
annayamêêr.
“Bu bazis fikirleri kullanarsan, taa az
pişman olacan, taa az aldanacan”, – deer Bekon.
Bekon
başlêêr
kullanmaa
antitez
47
metodunu , o annadêr oluşun faydasını, sora
annadêr oluşun zararlıını, ama lääzımnı çıkışı
brakêr yapsın sesleyici.
47
Antitez metodu – düşünmäk kolaylıı.
70
Altın fikirlär
●●●
Adamın aklı tamaa, o bilmeer dinnenmää, o hep
çalışêr hem çalışêr eni bilgileri kaplamaa.
●●●
Dünnä ii akılsız – bir boş çuval. Hem nekadar
taa büük çuval – taa okadar boşlu onun içi.
●●●
Herbir adamın kafasında fikirlär peydalanêrlar,
nicä toomnar. Sade biri-birindän onnar
ayırılêrlar faydalıınnan: birkaç fikir benzeer
booday toomuna, kalanı hıştır toomuna.
●●●
Politika ayırılêr etikadan: politika çalışêr
gözelletmää adamın üzünü; etika çalışêr
gözelletmää adamın içindeki dünnesini.
●●●
Gözellik yalabıdêr iilii, ama bataklêêr kötüleri.
Sade o iilik lääzımnı, angısına doyamêêrsın
herzaman.
●●●
Açan filosoflar, çekişiptä, aaraştırêrlar, ne taa
paalı: iilik mi osa kısmet mi, sän çalış olsun
sendä o da, bu da.
●●●
Makarki iilik fit yok edämeer kusurları, o hep
okadar baari brakmêêr raada kötüleri.
71
Nikolay Gotişan
●●●
Dooruluun var üç duşmanı: kuduzluk, kinnik
hem tersinä zakonnar.
●●●
Adamın dooruluu görüner ozaman, açan
o birtakım ölçeer, hem aalemin hem kendi
kabaatlarını.
●●●
Vatana sevgi duuêr ayledä.
●●●
Zenginnik – iiliin taligası: o hem gezdirer onu,
hem dä gıcırdêêr, şamata edip ona.
●●●
Zenginnik pek islää, açan o yardım eder bizä,
hem pek prost, açan o kullanêr bizi.
●●●
Zenginnik var bu dünnedä, neçinki onu lääzım
harcamaa.
Harçlık var bu dünnedä, neçinki onun
yardımınnan lääzım iilik yapmaa.
İilik var bu dünnedä, neçinki onunnan lääzım
anılmaa.
Kim düşüner, ani zenginniklän satın alacek
bütün dünneyi, o satêr kendi-kendini.
●●●
Uşaklar hem karılar üürederlär adamı insannaa.
Kimdä yok onnar – o herzaman dürük hem
küsülü.
72
Altın fikirlär
●●●
O adam, kimdä yok uşak – o götürer kendini
kurban olümä.
●●●
48
Tabiatı enseyecän, açan becerecän kullanmaa
onun kurallarını49.
●●●
Uzun yaşamak taa ii kısa yaşamaktan herbir
taraftan, makarki ani var nasıl taa çok iilik
yapmaa.
●●●
Hayvanın paalılıı – onun faydalıında: insanın
paalılıı – onun yaptıklarında.
●●●
Eer kusurun varsaydı – çalış saklamaa onu taa
görümnü iiliklärlän.
●●●
Açan seni çoyu biler, ozaman sän, bezbelli, çok
iilik işlär yaptın.
●●●
Kabarık oolları yok gözleri görsün akıllı adamnar.
Ahmaklar şaş-beş olêrlar kabartmaktan. Kendikendilerinä kabarık oollar baaşlêêrlar kötülük.
48
49
Tabiat – dolaydakı dünnä.
Kural – örnek, zakon.
73
Nikolay Gotişan
●●●
Kabarmanın bir taraftan faydası da var: o yardım
eder akıllı adama zeedelemää kendi iiliklerini.
Ama kabarık insana karşı koyarsaydın – kabarık,
kurt gibi, iyer eceli.
●●●
Saygılı adamı yok nasıl saklamaa, onu gösterer
onun iilikleri.
●●●
Herbir kötü tabeetin var sebebi.
●●●
Hesaplı adam utanêr aalemin dä kötülerindän,
kabarık adam utanêr sade kendi kötülerindän.
●●●
Açan okuyêrsın – sansın karşı gelersin akıllı
adamnan. Açan çekedersin işlemää – ozaman
karşı gelersin taa çok ahmaklarlan.
●●●
Sevgi karı-koca arasında yardım eder ayleyä,
sevgi dostların arasında çetinneder dostluu.
Başka türlü sevgi sade zarar eder hepsinä.
●●●
Diil lääzım üfkedän bozmaa gözelim işleri. Nicä
dä zor olmasa, lääzım kullanmaa üfkeyi.
●●●
Utancak adamın kızarması – iiliin üzü.
●●●
Korkudan taa beter korku yok.
74
Altın fikirlär
●●●
Nekadar taa akıllı adam, o taa okadar çok
insannara yardım eder.
İiliin çokluu yoktur.
●●●
●●●
Kimin canı acıyêr duşmana, onun canı acımêêr
kendi-kendisinä.
●●●
Adamın canı yaşêêr sade iki işlän: ya kendi
varlıınnan, ya da aalemin kahırlarınnan. Ahmaa
etişmeer ilki, o hep doymêêr çok gormeyä.
●●●
Hepsindän çok görerlär onnar, kim isteer
hepsindän üstün olmaa.
●●●
Sade ölüm var nasıl uslandırsın çok görmenin
tamaalıını.
●●●
Zorlan yapılan iilik duudurêr kötüyü.
●●●
Herbir ölçünün var zararı.
●●●
Sade üfkä hem dä korku duudurêrlar bu
dünneyä kinnii.
75
Nikolay Gotişan
●●●
Yaltıklanêr sade kul insannar50.
●●●
Nekadar taa az biliner iiliin paalılıı – o taa okadar
paalı.
●●●
Heptän yalnız adam – açan yok halizdan cana
yakın dostu.
●●●
Akıllı adam becermärseydi hesapçasına
kendisini götürmää, ozaman onu kimsey bişeyä
saymayacek.
●●●
Akıllı adam götürer kendisini insanın arasında,
nicä kıvrak ruba, angısı lääzın ne sıksın, ne dä
bol sarksın.
●●●
Çoyu insannar sayêrlar kendilerini okadar akıllı,
ani yok vakıtları hesaba almaa aalemin zorlarını.
●●●
Siiretmää yaşamayı bir taraftan da bişey
yapmamaa – en kötü haylazlık.
●●●
Açan adamda var baari bir dost – ozaman onda
var iki yaşamak.
50
Kul insan – diil kendibaşına insan, baalı aalemin fikirlerinnän.
76
Altın fikirlär
●●●
O insannar, kimdä yok dost, onnar duşman
kendi canına.
●●●
Açan adam açıklêêr kendi üreeni dostuna,
ozaman iki iş olêr: kısmet katlanêr iki okadar,
kahır sa pay olêr ikiyä.
●●●
Söleniler, ani hepsimiz lääzımmış prost edelim
duşmannarımızı, ama birerdä dä sölenmeer, ani
prost edelim dostlarımızı.
●●●
Lääzım sevmää dostumuzu otakım, ani
unutmayalım, ani dost var nasıl olsun duşman.
Lääzım azetmemää duşmanımızı otakım, ani
unutmayalım, ani duşman var nasıl olsun dost.
●●●
Üürenmiş adam terbiyedämäz51 ahmaa, eer en
ilkin o üürenmärseydi kötü işlerin özünü.
●●●
Adamın kısmeti çok kerä çekiler dolaydakı
insannardan, ama kullanılêr kısmet sade kendi
fikirinnän.
●●●
Taa küçüklüündän adam sınaştıysaydı dooru
yapmaa, ona deniler terbiyedili adam.
51
Terbiyetmää – üüretmää birkimseyi kullanmaa kendisini
hesapçasına aalemin arasında.
77
Nikolay Gotişan
●●●
İnsana etmäz üüretmää bir kerä kendi-kendisini.
Ona lääzım sınaşmaa üüretmää kendisini her
gün.
●●●
Kabartmak – iiliin şılakları52.
52
Şılak – safktan çıkan top safk.
78
Altın fikirlär
LAROŞFUKO
1613 – 1680 yy.,
Franţiya
Laroşfuko duudu Franţiyada ozamannar,
açan literatura devlettä ilerlärdi derindän. Onu
franţuzlar sayarmışlar hem yazıcı, hem filosof,
hem politik. Onun soyu sayılarmış en evelki.
Laroşfuko ozamankı parlamentin azasıymış.
Duumuş Laroşfuko 1613 yılda sentäbridä
bir çok uşaklı ayledä. Üürenmiş istoriyayı, filosofiyayı. Gittikçä, Laroşfukoyu sayarmışlar en
akıllı Parijdä. 1662 yılda Laroşfuko tiparlêêr kendi
kiyadını «Memuarlar», 1665 – ‘Düşünmeklär’.
Bu kiyatlarda aristokrat Laroşfuko gösterer
insannarın
bozuk
cannarını,
insannarın
egoizmasını. Kendi düşünmeklerindä Laroşfuko
savaşêr taa derindän açıklamaa kendi sevgisini
insana, kendi derindän düşünmeklerini bilgi
için hem yaşamak için.
79
Nikolay Gotişan
●●●
Çoyu becerer göstertmää kendi fikirini, ama azlıı
çalışêr açıklamaa kendi canını.
●●●
Canın önündä akıl aşaa kalêr.
●●●
Akıl çok zaman yapınamayacek canın önündä.
●●●
Açan aalem yapêr zarar, biz çekederiz onu
üüretmää, maanası, isteeriz diiştirmää aalemi.
Ama halizdän isteeriz gostermää kendi fikir
zenginniimizi.
●●●
İnsana diil okadar korkulu yapmaa çok zarar,
nekadar korkulu yapmamaa çok iilik.
●●●
Bu yaşamakta kısmet sever kısmetliyi, kahırsak
da kurtulamêêr kahırdan.
●●●
İnsan taa kısmetli ozaman, açan onu kimsä
sever, nekadar ozaman, açan ona annadêrlar
sevinmäk için.
●●●
Dostlukta, nicä dä sevinmeliktä, sevindirer
canı o, ne saklı. Ne açık hem yakın – ona hızlı
doyêrsın.
●●●
Bizim kimäsä çokgörmemiz yaşêêr taa çok,
nekadar kimäsä sevgimiz.
80
Altın fikirlär
●●●
Akıllı adam herbir zarardan bulêr kendisinä
fayda, ama çoyu akılsızlar faydadan kabul
ederlär zarar.
●●●
Çoyu insannar beenerlär dooruluu korkudan.
●●●
Çok kerä kayıl olmanın neeti – kullanmaa aalemi.
Bu – bir büük şiretlik.
●●●
Gülüntü bozêr adamı taa çok, nekadar akılsızlık.
●●●
Kararsız iş yardım eder unutmaa kahırları.
●●●
Çoyun yok gözü gorsün zenginnii, ama az insan
pay olacek varlıınnan.
●●●
Biz hepsindän korkêrız, ama hepsini dä isteeriz,
sansın yaşayacez diveç.
●●●
Adamın tabeetlerindä taa çok yannışlık, nekadar
yannışlık var onun fikirindä.
●●●
Kimin yufka canı, o korkêr açmaa üreeni.
●●●
Haliz yalpak var nasıl olsunnar çetin ürekli
insannar.
●●●
Adamın kısa aklı getirer onu inatlaa.
81
Nikolay Gotişan
●●●
Adamın işin paalılıı çekilmeer okadar onun akıl
zenginniindän, nekadar ondan, nicä o adam
aklısını kullanabiler.
●●●
Var nasıl olmaa akıllı da anılmamaa insan
arasında, ama yok nasıl sayılmaa insan arasında,
yokkana akıl.
●●●
Olmaydı bizdä kusurlar, biz görämeyeceydik
onnarı aalemdä.
●●●
Açan bir kusurdan atılamêêrız, ozaman çalışêrız
o kusurun iiliini metetmää.
●●●
Biz azetmeeriz diil o adamnardan, angılarında
var kusur. Biz azetmeeriz o adamnardan,
angılarında yok tanımak, ani herzaman lääzım
yapmaa iilik.
●●●
Bizim kusurlarımız karışık iilik yapmaklarmızlan, nicä zihir karışık ilaçlarlan.
●●●
Bizim kusurlarımız, nicä yaralar: nekadar da
onnarı ilaçlama, hep okadar nışannar kalêrlar.
●●●
Açan kusurlar atılêrlar bizdän, ozaman biz
baarıpta, çalışêrız inandırmaa aalemi, ani biz
kendimiz atıldık o kusurlardan.
82
Altın fikirlär
●●●
Taa büük girginnik o adamda, angısı yapêr iilii
saklı, nekadar te o adamda, angısını yapêr o iilii
aalemin önündä.
●●●
Açan insanda var utanmak, o insan var nasıl
yapsın iilik.
●●●
Acıyannık yardım eder kullanmaa hem kendikendini, hem dä aalemi.
●●●
Geniş ürekli adam çalışêr kaplamaa hepsini.
●●●
Kinni adamnar saklêêrlar kendi kusurlarını.
Akıllı adamnar açıklêêrlar kendi kusurlarını.
●●●
Kim yapmadı ahmaklık yaşarkana, o diil okadar
akıllı.
●●●
Ahmak yok nasıl yapsın iilik, buna deyni onda
az fikir.
●●●
Kısa akıllı insannar küserlär küçük küsülerä,
akıllı insannar herbir küsüyü hesaba alêrlar,
ama bişeyä küsmeerlär.
●●●
Pek çok karılar kullanêrlar kendi fikirlerini sade
saklamaa deyni kendi ahmaklıını.
●●●
Akıl cok kerä hızlandırêr bizi ahmaklaa.
83
Nikolay Gotişan
●●●
En büük ahmaklık – herzaman olmaa hepsindän
akıllı.
●●●
Akıllı adam annêêr, ani taa ii yapmamaa
ahmaklıı, nekadar sora o ahmaklıı yok etmää.
●●●
Akıllı adam üstündän uslu, ama içindä ateş
yanêr.
●●●
Hepsindän bertik kafalı o ahmaklar, angılarında
var baari biraz akıl.
●●●
Akıllı adam herzaman akıllı, neçinki o seviner
ona, ne onda var. Ahmak bir kerä bilä diil
kısmetli, neçinki, nekadar da onda olmasa, ona
hep okadar az geler.
●●●
Sevgi sıkça akıllı adamı yapêr ahmak, ama olêr
ölä dä, açan ahmaa sevgi verer biraz akıl.
●●●
Akıllı diil o adam, angısını yaşamak yapêr akıllı,
ama akıllı o adam, angısı yaşamayı akıllı güder.
●●●
Akıllı adam çok kerä kalaceydı ahmak erinä, er
onun dolayında olmaydı ahmaklar.
●●●
Haliz sevgi — tılsıma benzeer: onu kimsey
görmedi, ama hepsi onun için lafederlär.
84
Altın fikirlär
●●●
Akıllı adam var nasıl beensin ahmakçasına, ama
diil nicä ahmak.
●●●
Sevgi – diveç bu dünnedä: en ilkin seversin bir iş
için, sora seversin başka iş için.
●●●
Ayırılmak yufkalêêr bir sevgiyi, ama çetinneder
öbürünü: nicä lüzgär süündürer mumu, ama
kızıştırêr ateşi.
●●●
Açan iki can artık beenmerlär biri-birini, ozaman
onnara diil pek zor bulmaa bir sebep, ayırılmaa
deyni.
●●●
Kıskançlık üüselder o adamı, angısı çalışêr onu
saklamaa.
●●●
Nekadar taa çok insan beener, okadar o taa çok
kerä afeder.
●●●
Derindän baktıynan sevgiyä, o taa pek benzeer
duşmana, nekadar dostuna.
●●●
Biz taa kolay beeneriz onnarı, kim bizdän
azetmeer, nekadar onnarı, kim bizi beener taa
çok, nekadar bizä lääzım.
●●●
Neredä umut, orada korku da: korkarkana – hep
umutlanêrsın, umutlanarkana – hep korkêrsın.
85
Nikolay Gotişan
●●●
Biz sevineriz diil yaşamaya, ama sevineriz ona,
nicä o yaşamayı biz göreriz.
●●●
Acıyannık yardım eder insana açmaa gözlerini
aalemin kahırına, görmää o kahırda kendi
yaşamanı.
●●●
İiliin en büük nışanı – taa küçüktän bilmemää,
ne o çokgörmäk.
●●●
Kimikerä taa kolay yalan işitmää o insandan,
kimi beenersin, nekadar işitmää onnardan haliz
doorusunu.
●●●
Diil lääzım küsmää o insannara, angıları
saklêêrlar bizdän dooruluu. Biz kendimiz dä
sıkça saklêêrız dooruluu kendi-kendimizdän.
●●●
Aalemä var nasıl vermää bir akıllı fikir, ama yok
nasıl zorlan yaptırmaa bir akıllı iş.
●●●
Açık üreklän metetmää iilii – çıkêr hep olä, nicä
o iilii yapmaa.
●●●
Biz yardım ederiz aalemä, ani zor vakıtta
onnar yardım edeceklär bizä. Onuştan, bizim
yardımımız – kendi-kendimizä yardım.
●●●
Hiç diilsin dooru, açan alatlêêrsın hızlı ödeşmää
sana yapılmış iiliklän.
86
Altın fikirlär
●●●
Dostluun en büük faydası diil onda, ani gösterder
biri-birimizä bizim kusurlarımızı, ama onda, ani
açtırêr gözlerimizi kendi kusurlarımıza.
●●●
Yalpaklık – te o insanın tabeeti, angısı isteer, ani
ona herkerä yalpak danışsınnar.
●●●
Sade dayanıklı seslärkenä, var nasıl olmaa bir ii
annadıcı.
●●●
Hepsindän zor kurtulmaa o insannardan,
angıları sayêrlar, ani onnardan bizä sade fayda.
●●●
Yok nasıl sevelim herzaman o adamı, angısı
herkerä akıllı birtürlü.
●●●
Taa pek kısmetsiz o insan, kim hiç kimseyi
beenmeer, nekadar o, kimi hiç kimsey beenmeer.
●●●
İnanmamaa dostlarını taa beter, nekadar, açan
dostların sana yalan söleerlär.
●●●
Duşmannarın bakışları bizim için taa dooru,
nekadar kendimiz için düşünmeklerimiz.
●●●
Kork o kinni insannardan, angılarında var baari
biraz can acısı.
●●●
Hesapça götürmää kendini, açan ecel yardım
eder, taa zor, nekadar açan ecel karşı koyêr.
87
Nikolay Gotişan
●●●
Ecel nicä saalık, açan o var – korumêêrız, ama
açan kaybederiz – aalêêrız.
●●●
Ya bakın, nekadar az bu dünnedä ihtär, angıları
becererlär olmaa ihtär.
●●●
Açan insan bütün ürektän isteer onu metetsinnär
iiliklär için, ona taa kolay o iilikleri tamannamaa.
●●●
Metederiz aalemi, çünkü bekleeriz, metetsinnär
bizi.
●●●
İnsan siirek olêr okadar akıllı, ani yalan metini
örtmää haliz kötüylän.
●●●
Açan insan istämeer, ani onu metetsinnär, o
isteer sölemää, ani onu metetsinnär taa birkaç
kerä.
●●●
Biz pek sıkça maana bulêrız aalemin kusurlarına,
ama görmeeriz kendi kusurlarımızı.
●●●
Var mı nasıl biz söleyelim, ne isteyecez sabaa,
açan biz bilmeeriz, ne isteeriz büün.
88
Altın fikirlär
PASKAL
1623-1662 yy.,
Franţiya
Paskalin duuması Franţiyada. Anılmış bu
filosof kendi teoriyasınnan – olur teoriyasınnan53.
Çok yıllar çalışmış bilgi zanaatların uurunda.
Ama çok yıllardan sora Paskal pişman olêr
bilgilerin dooruluuna da yavaş-yavaş çekiner
klisä izmetlerinä.
Bu anılmış filosof seftä koymuş aykırı
soruşu, angısında açıklamış, ani bilgilerin var
kenarı. O demiş, ani «kafadan bilgilerin» kuvedi
kısa, neredä o bilgilär biterlär – orada çekeder
«candan bilgilär», angıları taa kuvetli. Onun en
derin fikiri budur, ani kim çalısêr örneklerä görä
– onun aklı kısadır, ama kim çalısêr kendi başına
– o kaplayamêêr kafasında bütün dünnenin
bilgilerini.
Butakım
düşünmeklär
yaklaştırêrlar
filosofu Bibliya bilgilerinä, neredä o bulêr cuvap
soruşlara, angıları uslandırêr onun canını.
O deer kosmos için te bu lafları, ani suskun
53
Olur teoriyası – olsun-olmasın işlerin durumu hem halı.

Nikolay Gotişan
dürük kosmosun bakışı erä korkulu şaşırdêr
onun fikirini. Paskalin düşünmeklerinä görä,
adamın üreendä diveç yaşêêr acı, küsü, aar
düşünmeklär. Adam bu dünnedä, deer Paskal,
bir düşünän samana benzär, angısını, vakıt
geldiynän, kaplêêr kosmostakı dünnä.
•••
Bizim canımızda var akıl, angısı kafa akılına
benzemäz.
•••
İnsanın en büük varlıı – becermää düşünmää.
Sade becerärkän düşünmää, var nasıl benzemää
adama.
•••
Açan adam becerer lafetmää – o atılêr gözäl
laflardan.
•••
Sade birtürlü bilgilär kurtarêrlar beni kahırdan –
o iilik için bilgilär.
•••
Kim açıklêêr iillii – o inandırêr iilää.
•••
Şindiki zamannarda, açan dooruluk örtülü
birkaç kat yalannan, pek zor olêr onu çıkarmaa
üzä.
90
Altın fikirlär
•••
Duşmannık var çok türlü, onuştan onu becerer
çoyu. İilik var iilik, o sade birtürlü, onuştan iilik
kolaylıı hepsinä verilmäz.
•••
İiliin gözellii – bir isteyiş o iilii saklamaa.
•••
İnsan duyêr, nesoy zor etişmää varlaa, ama
başadan anayamêêr, neyä o varlık ona.
•••
Ne dä insan yapmasa, o isteer bulmaa kısmet. Diil
taman kafadan, kim gider asılmaa, sayıklayarak,
ani, asılıpta, bulacek kısmet.
•••
Biz kısmetliyiz ozaman, açan duyêrız, ani bizi
sayêrlar.
•••
Kısmetsizliin eceli otakım, açan pek isteersin da
bisey yapamêêrsın.
•••
İnsan herzaman kısmetsiz, neçinki açan o bulêr,
ne aarardı – o iş ona artık olêr diil lääzım.
•••
İnsan diil ayoz, ama diil hayvan da. Ama
nekadar taa çok insan isteer benzemää ayoza – o
taa okadar benzeer hayvana.
91
Nikolay Gotişan
•••
Acan dooruluk kuvetsiz – onun faydası yok.
Açan kuvet dooruluksuz – o duşmannık.
Kuvetsiz
dooruluu
herzaman
ezerlär.
Dooruluksuz kuvedä herzaman karşı koyêrlar.
Onuştan lääzım kuvedi baalamaa dooruluklan:
ya dooruluu kaaviletmää, ya da kuvedi
kullanmaa dooru.
•••
Diil islää olmaa kararsız serbest54.
Diil islää bilmemää ne o nevoya55.
•••
Taa kolay ölmää, düşünmärkenä ölüm için,
nekadar düşünmää ölüm için, açan o taa uzakta.
•••
Kuvetsiz tabeetçiyä herzaman nesä etişmeer.
•••
Herzaman bizä nesä lääzım. Açan atılêrız
isteyişlerdän – ozaman kısmetli olêrız.
•••
Bizim kötü tabeetlerimiz çekiler bir baş kötüdän,
nicä yapraklar dallardan. Nicä atılêrız baş
kötüdän, ozaman kalanı da kayıplaa düşer, nicä
dallar silkiner aaçtan.
•••
İnsanın kuvedi taman ozamanda, açan o başlêêr
annamaa kendi kuvetsizliini.
54
55
Serbest – kimseyä bişeylän baalı olmamaa.
Nevoya – zorluk, kuvetsizlik.
92
Altın fikirlär
•••
Biz severiz diil insanı, ama onun iilik yaptıklarını.
•••
Var mı nasıl yok etmää bu dünnedä kötüyü,
öldürärkenä duşmannarı? Yok nasıl, zerä bolä
biz zeedeleeriz duşmannarın sayısını.
•••
Makarki yalandan olmasa da fayda, hep okadar
yalandırêrlar, neçinki sıkça yalandırêrlar sade
yalan için.
•••
İnsanın paalılıı diil onun birdä-ikidä iilik
yapmasında, ama hergünkü calışmasında.
•••
Çalışma açıklamaa iilik yapmaklarını. Ko onnarı
susaraktan hesaba alsınnar başkaları.
•••
Pek büük iilik yapmakları zorladêr bizi, neçinki
onnar için çeker ödeşmää pek paalı.
•••
Nasıl ii götürmää kendi-kendimizi biz bileriz
çoktan. Kalêr taa bir iş: nasıl tamannamaa kendi
bilgilerimizi.
•••
İstärsän seni metetsinnär, ozaman kimseyä
metetmä kendini.
•••
Dünnedä var iki türlü insannar: ayozlu insannar,
angıları sayêrlar kendilerini günahker, hem dä
günahker insannar, angıları sayêrlar kendilerini
ayoz.
93
Nikolay Gotişan
•••
Nesoy ahmakçasına götürer kendisini insan,
açan inanêr, ani bu dünnedä o yapêr sade iilik.
•••
Bizim tabeetlerimiz – o ikinci biz. Biz duuêrız
birtürlü, ama sora tabeetlerimiz bozêrlar bizi,
diiştirip bizi yan tarafa.
•••
Yaşarkana – insan üürener kendi-kendisini.
Makarki başadan biz annayamayacez kendikendimizi, baari hesaba getirecez
kendi
yaşamamızı.
•••
Bütün dünnedeki insannarın düşünmeleri
kullandırêr dünneyi.
94
Altın fikirlär
CON LOK
1632 – 1704 yy.,
Angliya
Lok, filosof hem üüredici, duumuş
Angliyada. Baştan o başlamış ilerletmää
empirizma hem sensualizma56 bilgilerini. Lok
annadarmış, ani adamın fikirindä düşünmeklär
peydalanarmışlar duygulardan sora. Bu
teoriyanın adını koyêrlar Tabula rasa57. En ilkin,
duumasından taa, adamın fikiri benzeer bir pampak yapraa, neredä sora, yaşarkan, adam yazêr
orayı kabul edilmiş bilgilerini. Bu üzerä adamın
fikiri – onun yaşamak yolu, neredä, nicä aynada,
görüner onun bilgi zenginnikleri. «Adamın
niceliini, – deer Lok, – yapêr onun dolaydakı
yaşaması. Dolaydakı yaşamayı diiştirärseydin,
ozaman diişer adam da». Onuştan, üüretmenin
büük kuvedi var akıllatmaa insanı, düşüner Lok.
Lok zenginnetmiş dünnä fikirlerini politika
tarafından da. O sayıklarmış, ani herbir adam
taa duumasından serbest, o diil borçlu kimseyä.
56
Empirizma hem sensualizma – filosofiya bölumneri, neredä
annadılêr, ani duygu bilimneri duudurdêrlar bilgileri.
57
Tabula rasa (lat.) – pak yaprak.
95
Nikolay Gotişan
Adamın serbestlii biter orada, neredä çekeder
aalemin serbestlii. Lok en ilkin hepsindän demiş,
ani devlet kuvedini lääzım bölmää iki paya:
kim kurêr kanonnarı hem kim kullanêr devleti
o kanonnara görä. Devletin kuvedi diil lääzım