Mesnevi'den Hikayeler - 05
Totalt antal ord är 3602
Totalt antal unika ord är 2045
29.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden
43.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden
51.2 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
Bütün kuşlar, cik cik ötmeyi bırakmışlar; kardeşinin seninle konuşmasından daha fasih bir surette Süleyman'la konuşmaya başlamışlardı. Aynı dili konuşma, hısımlık ve bağlılıktır. İnsan yabancılarla kalırsa mahpusa benzer.
Nice Hintli, nice Türk vardır ki dildeştirler. Nice iki Türk de vardır kibirbirlerine yabancı gibidirler. Şu halde mahremlik dili, bambaşka bir dildir. Gönül birliği dil birliğinden daha iyidir. Gönülden sözsüz, işaretsiz, yazısız yüz binlerce tercüman zuhur eder. Kuşların hepsi, bütün sırlarını, hünerlerine, bilgi ve işaretlerine ait şeyleri.
Süleyman'a birer birer apaçık söylüyorlar, kendilerini bildirmek ve tanıtmak için öğünüyorlardı. Bu öğünmek kibirden, varlıktan dolayı değildi. Her kuş, onun huzuruna varsın, yakınlarından olsun diye öğünüyordu.
Bir kul, bir efendiye kul olmak dilerse hünerinden bir miktarını ona arz eder. Fakat o efendi tarafından satın alınmayı istemezse kendisini hasta, sağır, çolak ve topal gösterir. Hüthüdün hünerini arz etme sırası geldi; sanatını ve düşüncelerini bildirme nöbeti erişti.
Dedi ki; "Ey Padişah, en küçük bir hünerimi kısaca arz edeyim. Kısa söylemek daha iyidir."
Süleyman "Söyle bakalım, o hangi hünerdir?" dedi. Hüthüt, "Gayet yükseklerde uçtuğum zaman, havadan bakınca yerin ta dibindeki suyu görürüm. O su nerededir, derinliği ne kadardır, rengi nedir, topraktan mı kaynıyor, taştan mı? Hepsini görür, bilirim.
Ey Süleyman! Ordu kurulacak yeri tayin etmek üzere beni sefere beraber götür" dedi. Süleyman da "Ey iyi yoldaş! Susuz ve uçsuz bucaksız çöllerde sen bize arkadaş ol; bu suretle su bulur, seferde yoldaşlara saka olursun" dedi.
Karga, bunu işitince hasedinden ilerleyip Süleyman'a "Hüthüt aykırı ve kötü söyledi. Padişah huzurunda söz söylemek, edebe aykırıdır. Hele yalan ve olmayacak söz olursa. Eğer onun böyle bir görüşü olsaydı bir avuç toprak altındaki tuzağı nasıl görmezdi? Nasıl olur da tuzağa tutulurdu, nasıl olur da ümitsiz bir halde kafese girerdi?" dedi.
Bunun üzerine Süleyman dedi ki: "Ey Hüthüt! Daha ilk kadehte böyle bulunman layık mı, akla sığar mı? Ayran içen! Kendini nasıl oluyor da sarhoş gösteriyor, huzurumda sonu yalan çıkacak bir söz söylüyorsun?"
Hüthüt dedi ki: " Padişahım, Allah aşkına bu çıplak yoksul hakkında düaAşmanın söylediği sözü dinleme! Eğer ettiğim dava yalansa işte başımı koydum, boynumu vur! Kaza hükmünü inkar eden karga, binlerce aklı olsa yine kafirdir. Sende "kafirler" sözünden " " harfi, küfür sıfatlarından bir sıfat bulunsa kadının ferci gibi şehvet yerisin, pis pis kokarsın .
Eğer kaza gözümü ve aklımı kapatmazsa ben tuzağı havada da görürüm. Fakat kaza gelince bilgi, uykuya dalar, ay kararır gün tutulur. Kazanın bu çeşit hilesi nadir midir ki? Kaza ve kaderi inkar edenin inkarı bile bil ki kaza ve kaderdendir".
"Allemelesma" ya bey olan, her damarında yüz binlerce ilim bulunan insanlar atası, her şeyin adını, nasılsa öylece bilmiş sonunda ne olacaksa sonuna kadar da agah olmuştu. O, eşyaya ne lakap verdiyse değişmemiştir; çevik dediği tembel çıkmıştır.
Sonunda mümin olacak kimseyi önceden gördü; sonunda kafir olacak adamda ona belli oldu.
Her şeyin adını bilenden işit; "Allemelesma" remzinin sırrını duy! Bize göre her şeyin adı, görünüşe tabidir; nasıl görünüyorsa biz, ona öyle deriz. Fakat Tanrı'ya göre iç yüzüne hakikatine tabidir.
Musa'ya göre sopasının adı asa; Yaratan yanında ise ejderha idi. Bu alemde Ömer'in adı puta tapan idi, halbuki "Elest" te onun ismi mümindi.
Bizim yanımızda adı meni olan şey, Hak yanında şu benlikle zahir olan süretti. Bu meni yokluk aleminde vardı; eksiksiz, artısız aynen Tanrı'nın ilminde mevcuttu.
Hasılı Tanrı indinde sonumuz ne olacaksa hakikatte adımız o olmuştur. Tanrı insana akıbetine göre bir ad koyar. Halkın taktığı ödünç ada göre değil!
Adem'in gözü Tanrı'nın pak nuru ile gördüğünden adların hakikati ve iç yüzü ona ayan olur. Melekler onda Hak nurunu görünce hepsi ona yüzüstü secdeye vardılar.
Adını andığım şu Adem'i kıyamete kadar övsem, vasıflarını saysam yine övmekten acizim! Adem bunların hepsini bildi. Fakat kaza gelince nehyi bilme yüzünden hataya düştü. Acaba bu nehiy, haram olduğundan mıdır, yoksa korkutmak için mi?
Gönlünce tevili üstün tutunca kendisi hayrette iken tabiatı, buğdaya doğru koştu. Bahçıvanın ayağına diken batınca hırsız fırsat buldu, esvabını çalıp kaçtı.
Adem hayretten kurtulup tekrar yola gelince gördü ki hırsız eşyayı iş yerinden götürmüş! "Rabbena İnna zalemna" deyip ah etmeye başladı. Yani "karanlık bastı yol kayboldu" dedi.
Bu kaza, güneşi örten bir buluttur. Aslan ve ejderha bile ondan feryat ve figan etmektedir. "Kaza ve kader zuhur edince bir tuzağı bile görmüyorsam bu yolda cahil olan yalnız ben değilim ya!"
Zorlamayı bırakıp feryad ü figana koyulan kişi ne kutlu kişidir; o, iyi bir işe sarılmıştır. Eğer kaza, seni gece gibi sararsa sonunda yine elinden tutacak odur. Yüz kere canına kastederse yine sana can veren, derdine derman olan kazadır. Bu kaza yüz kere yolunu kesse de yine senin çadırını göklerin üstüne kurar. Seni eminlik mülküne götürmek için bu korkutmasını inayet bil!
Bu sözün sonu gelmez, söz de uzadı. Sen tavşanla aslan hikayesini dinle.
Kuyu yanına gelince aslan, tavşanın geri kaldığını gördü. Dedi ki: "Niçin ayağını geri çektin. Ayağını geri çekme ileri gel!"
Tavşan "Ayağım nerede? Elim ayağım kesildi. Canım tir tir titriyor,yüreğim yerinden oynadı. Yüzümün rengini görmüyor musun? Altın sarısı gibi. Rengim, ne halde olduğumu bildiriyor.
Tanrı yüze "bildirici" demiştir. Onun için ariflerin gözü, yüze dalmış kalmıştır. Renk ve koku, can gibi haber verir; atın kişnemesi atın mevcudiyetini bildirir.
Eşeğin sesini kapının sesinden fark edesin diye her şeyin sesi, o şeyi haber verir. Peygamber insanları ayırt etmek hususunda "insan sözünde gizlidir" dedi.
Yüzün renginde gönül halinden bir nişan vardır. Bana acı sevgimi kalbinde tut! Kırmızı yüz sahibinin, refah ve saadetine delalet eder, sarı yüz, meşakkat ve bela içinde olduğunu bildirir.
Elimi, ayağımı alana, yüzümün rengini uçurana, kuvvetimi giderene, çehremi bozana uğradım. Önüne geleni kırana, ağaçları kökünden, dibinden söküp çıkarana sataştım. Adamları, hayvanları, cemadat ve nebadatı mat edene rastladım.
Bunlar cüziyattır, küllüyatın da onun yüzünden renkleri sararmış, kokuları bozulmuştur. Cihan; gah sabredip gah şükrettikçe bağlar, bahçeler gah giyinir, gah çırılçıplak kalır. Güneş ateş renginde doğmuşken diğer bir saatte baş aşağı batar; göklerde parıldayan yıldızlar; zaman zaman ihtirake uğrarlar. Güzellikte yıldızlardan daha parlak olan ay da ince ağrıya tutulup hilal olur. Çok sakin ve edepli olan bir yeri de sarsıntı sıtmaya düşürür.
Nice dağlar, bu ansızın gelen felaketten dolayı yeryüzüne kumlar gibi dağılıvermiştir! Ruhla eş olan hava bile kaza baş gösterince veba kesilir, ufunetlenir:
Ruhun kız kardeşi olan latif su, bir gölcükte sarı, acı ve bulanık bir hale gelir; azametli ve kibirli ateşi bile bir yel söndürüverir!
Denizin halini de ıstırabından, coşkunluğundan anla, akılının değişik durduğunu, kalıptan kalıba girdiğini bil! Tanrı rızasını arayıp duran başı dönmüş feleğin hali de oğullarının hali gibidir:
Gah en altta, gah ortada, gah en tepede. Onda da bölük bölük kutlu ve yomsuz zamanlar var! Ey külliyat ile karışmış olan, ey insan! Basit cisimlerin halini de kendinden kıyas et! Külliyatın böyle hastalıkları, böyle dertleri olunca onların cüzilerinin yüzü nasıl sararmaz?
Hele birbirine zıt olan şeylerden; su, toprak, ateş ve yelden meydana gelmiş cüzü...
Koyunun kurttan kaçmasına şaşılmaz; şaşılacak şey bu koyunun kurda gönül vermesidir! Sağlık zıtların sulhüdür; aralarında savaşın başlamasını da ölüm bil!
Tanrı'nın lütfu, bu aslanla yaban eşeğine, bu iki zıtta, vefakarlık hususunda bir ülfet vermiştir. Dünya hasta ve mahpus olunca, hastanın fani olmasına şaşılır mı?"
Tavşan aslana bu çeşit nasihatler verip "Ben bu sebepler yüzünden geriledim" dedi.
Aslan dedi ki: "Sen bu sebepleri bırak ta şu geriye çekilmenin sebebini söyle, benim maksadın o."
Tavşan, O "aslan bu kuyunun içinde oturuyor; bu kalenin içinde bütün afetlerden emin" dedi.
Aklı olan kimse oturmak için kuyu dibini seçmiştir. Çünkü gönül, sefaları halvetler.
Kuyunun karanlığı, halkın verdiği karanlıklardan daha iyidir. Halkın ayağını tutan, halkla karışıp görüşen; başını kurtaramamış, selamete erişememiştir.
Aslan "İleri yürü. Benim açacağım yara, onu kahreder, bir bak , o aslan orada mı?" dedi.
Tavşan "Ben o ateşten bir kere yanmışım. Sen beni kucağına alırsan, ey kerem madeni, ancak o vakit yardımınla gözümü açar, kuyuya bakabilirim" dedi.
Aslan onu kucağına aldı. O da aslanın himayesinde kuyuya kadar vardı. Kuyunun içine, suya bakınca aslanın ve onun aksi parıldadı. Aslan su içinde parıldayan aksiiini gördü. Suda bir aslan şekliyle kucağında şişman bir tavşan şekli gördü. Su içinde düşmanını görünce tavşanı bırakıp kuyu içine sıçradı.Kendi kazdığı kuyuya kendi düştü. Çünkü yaptığı zulüm kendi başına geldi.
Zalimlerin zulmü karanlık bir kuyudur; bütün alimler böyle dediler:
Daha ziyade zalim olanın kuyusu, daha korkunçtur. Adalet "daha kötüye daha kötü ceza verilir" buyurmuştur. Ey zulümle bir kuyu kazan! Sen kendin için tuzak hazırlıyorsun. İpek böceği giiibi kendi etrafını örme; kendine kuyu kazarsan bari kararlıca kaz! Zayıfları sen yardımcısız, kimsesiz sanma; Kur'andan "İza cae nasrullah"ı oku.
Sen filsen, düşmanın senden ürkmüşse sana ceza olarak işte ebabil kuşu gelip çattı.
Yerde bir zayıf aman dilerse, gökyüzü askerleri birbirlerine karışırlar. Sen birisini dişinle ısırıp da kan içinde bırakırsan diş ağrısına tutulunca ne yaparsın?
Aslan, kuyuda kendisini görünce hiddetinden o anda kendini düşmanından ayırt edemedi. Kendi aksini kendi düşmanı sandı,
hulasa kendine kılıç çekti.
Ey Adam! İnsanlarda gördüğün bir çok zulümler, senin huyundur; sen kendi huyunu onlarda görüyorsun.
Senin varlığın, nifakın, zulmün, gafletin onlara aksetmiştir. Sen o sun, sen kendini yaralamaktasın. O anda lanet ipliğini kendine kendin dokuyorsun!
O kötülüğü sen kendinde açıkça görmüyorsun. Görsen kendine kendin candan düşman olurdun. Ey ahmak kendine saldıran o aslan gibi sen de kendine saldırıyorsun. Ahlakının künhüne erişir, hakikatini anlarsan o adam olmamazlığın senden olduğunu bilirsin. Aslan; başka bir aslan gibi görünen şeklin, kendi aksinden ,ibaret olduğu kuyu dibinde zahir oldu. Bir zayıfın dişini söken, o ters gören aslanın işini işlemektedir.
Ey başkasının yüzünde kötü bir ben gören! Gördüğün kendi beninin aksidir, ondan nefret etme! "Müminler birbirinin aynasıdır". Bu haberi Peygamberden rivayet etmediler mi?
Gözünün önüne gök renkli bir cam koymuşsun, o sebepten alem sana gök görünüyor. Kör değilsen bu körlüğü kendinden bil. Kendine kötü de başkasına deme!
Eğer mümin Tanrı nur ile bakmamış olsaydı; gaip mümine bütün çıplaklığı ile nasıl görünürdü? Fakat sen Tanrı nuru ile değil Tanrı ateşi ile baktığından kötülükte kaldın iyilikten gafil oldun.
İyiliği kötülükten ayırt edemedin, kötülükten de gafil oldun; iyilikten de. Ey gama kedere dalmış adam! Azar azar ateşe nur serp ki ateşin nura dönsün.
Ya Rabbi, sen de o tertemiz suyu serp de alemin şu ateşi tamamıyla nur olsun.
Denizin suyu hep ferman altındadır; ya Rabbi su da senindir, ateş de.
Sen istersen ateş, latif su olur; dilemezsen su bile ateş kesilir. Bizim şu niyazımızı da yine sen ilham etmektesin. Zulümden kurtulmamız, senin ihsanındır. Sen bize bu isteği, biz istemeksizin verdin, hadsiz, hesapsız ihsanlar da bulundun.
Tavşan kurtulduğuna sevinerek ovaya, av hayvanlarına koştu. Aslanın kuyuda öldüğünü görünce çayıra doğru güle oynıya gitmekte idi. Ölümün pençesinden kurtulduğundan ayağı yerden kesilmiş, sevinmiş; el çırpmakta, dallar, yapraklar gibi yeşermiş neşelenmiş, oynamaktaydı.
Dallar, yapraklar toprak hapsinden kurtulunca başlarını yükseltir, rüzgarın eşi arkadaşı olurlar. Yapraklar, daldaki tomurcukları yarıp çıkınca ağacın ta üstüne çıkarlar.
Her meyve ve her yaprak, tomurcuğunun diliyle Tanrı'nın şükrünü terennüm eder. Bizim aslımızı ihsan sahibi Tanrı yetiştirdi, nihayet ağaç kalınlaştı, doğrulup yükseldi de. Su çamur içinde olan canlar da bataklıklardan, su ve çamurdan kurtulunca gönülleri sevinç dolu bir halde.
Tanrı aşkının havasında raks ederler; ayın on dördü gibi noksansız ve tam bir hale gelirler. Tenleri oynayıp durur, ya canları ne haldedir? Sorma! Tamamı ile can olanlara gelince; onları hiç sorma (anlatmaya imkan yok!)
Tavşan aslanı zindana soktu, aslan için ne ayıp şey; bir tavşancıktan geri kaldı! Böyle bir ayıba sahip olduğu halde şaşılacak şey şurasıdır ki bir de kendisine Fahrettin lakabını takmalarını ister!
Ey kişi! Sen bu dünya kuyusunun dibinde mahpus kalan bir aslansın. Tavşan gibi olan nefsin seni nasıl kahretti? Senin tavşan nefsin sahrada yiyip içmekte, zevk ve sefa etmekte. Sen ise şu dedikodu, bahis ve münakaşa kuyusunun dibindesin!
O aslan avcısı tavşan, av hayvanlarının bulunduğu yere koşup "birbirinizi muştulayın. Size müjdeci geldi. Müjde ey zevki sefaya dalmış olanlar! Müjde ki o cehennem köpeği, geldiği cehenneme gitti.
Müjde! Tanrı, o can düşmanının dişlerini söktü. Pençesiyle nice başlar ezen düşmanı, ölüm süpürgesi çerçöp gibi süpürdü gitti" dedi.
O zaman bütün hayvanlar, sevinçli bir halde gülüp oynayarak, onun yüzünü öptüler. Etrafına halka oldular. O çırağ gibi ortalarındaydı. Bütün sahradakiler ona secde ettiler.
"Sen gökten inen bir melek misin, yoksa peri misin? Hayır ne meleksin ne peri! Sen, erkek aslanların azrailisin! Ne olursan ol; canımız sana kurban olsun! Ona galip geldin, elin kolun sağ olsun!
Tanrı bu suyu senin arkından akıttı; eline koluna aferin. Bir daha söyle! Onu hile ile nasıl inandırdın; o zalimi düzenle nasıl kahrettin?
Bir daha söyle ki hikayen dertlere derman, canlara merhem olsun! Bir daha söyle ki o sitemkarın zulmünden canlarımızda yüz binlerce yaralar var" dediler.
Tavşan dedi ki: "Ey ulular! Tanrı yardım etti, yoksa dünyada bir tavşan kim oluyor ki? Koluma kuvvet, kalbime kudret verdi, cenneti, huriyi kucağıma attı.
Üstünlükler Hak'tan gelir, hallerin değişmesi de ondandır. Hak; bu kuvvet kudreti zan ve yakin ehline nöbetleşe göstermektedir.
Ey ikbal nöbetine erişen! Kendine gel, sevinme! Sen nöbetle mukayyetsin, hürlük taslama! Saltanatı nöbetten üstün olan, ikbali ebedi bulunan nöbet davulunu yedi yıldızdan üstün bir yerde çalarlar.
Nöbetten üstün olanlar, baki padişahlardır; onlar daima ruhlara sakidir. Bir iki gün su içmeyi terk edersen ağzını ebediyet şarabına daldırır, o hakikat şarabını içersin.
Mesnevi'den Hikayeler 6
HZ.ÖMER'İN KERAMETİ
"KÜÇÜK MUHAREBEDEN BÜYÜK MUHAREBEYE DÖNDÜK" SÖZÜNÜN TEFSİRİ
Ey padişahlar! Dışarıdaki düşmanı öldürdük; içimizde ondan beter bir hasım var. Bunu öldürmek, aklın fikrin işi değil. İçerideki aslan öyle tavşan maskarası olmaz. Cehennem, bu nefistir; cehennem, bir ejderhadır ki harareti denizlerle eksilmez. Yedi denizi içer de yine kocakarıya benzeyen nefsin harareti ve coşkunluğu azalmaz.
Taşlar, taş yürekli kafirler; ağlayıp inleyerek mahcup bir halde cehenneme girerler. Hak'tan ona şu nida gelmedikçe bu kadar azaba da kanaat etmez:
"Doydun mu" denir. O kurt ve sırtlan gibi "Hayır doymadım" der. İşte ateş, işte sana hararet! Bütün bir alemi, bir lokma edip yutar da yine midesi "Daha fazla yok mu" diye bağırır.
Nihayet Hak onun üstüne Lamekan aleminden ayağını koyar da işte o vakit derhal sakinleşir. Bizim nefsimiz de cehennemin bir parçasıdır. Onun için cüziler daima küllün tabiatındadır. Nefsi öldürecek ayak da ancak Hak'ın ayağıdır. Zaten nefsin yayını Hak'tan gayrı kim çekebilir? Yaya ancak doğru ok koyarlar. Bu yayın ters ve eğri okları da vardır. Ok gibi doğru ol da yaydan kurtul! Çünkü her doğru okun, yaydan fırlayacağına şüphe yok.
Dış savaşından kurtulunca iç savaşına yüz tuttum. Biz şimdi küçük muharebeden döndük; Peygamberle beraber büyük muharebedeyiz. Tanrı'dan denizleri yaran bir kuvvet isterim ki bu kaf dağını iğne ile yerinden koparıp atayım.
Şunu bil ki safları bozup dağıtan aslanla savaşmak kolaydır. Asıl aslan nefsini mağlup edendir. "
Bunun hakkında sen bir hikaye dinle de sözümden hisse al:
Rum Kayseri'den, Medine'de Ömer'e uzak çölleri aşarak bir elçi geldi. Medine halkına "Halifenin köşkü nerededir ki atımı, eşyamı oraya çekeyim" dedi.
Halk dedi ki: "Onun köşkü yok; Ömer'in köşkü ancak aydın canıdır.
Gerçi emir diye adı sanı duyulmuşsa da onun, yoksullar gibi ancak bir kulübeciği var.
Kardeş onun köşkünü nasıl görebilesin? Gönül gözünde kıl bitmiş. Gönül gözünü kıldan ve hastalıktan arıt, sonra köşkünü görmeyi gözet. Kimin canı heveslerden arınmışsa derhal tertemiz Tanrı tapusunu, Tanrı dergahını görür.
Muhammed, bu ateşten, bu dumandan temizlendiğinden nereye yüz çevirse orada Allah cemalini gördü. Seni kötülüğe sevk eden vesveselere yoldaş, oldukça "Semme vechullah"ı nasıl bilebilirsin?
Kimin kalbinde kapı açılırsa gönül göğünde yüzlerce güneş görür. Yıldızların içinde ay nasıl görünürse başkaları arasında Tanrı da öyle görünür. Fakat iki parmağını iki gözünün üstüne koy; bir şey görebilir misin? İnsaf et!
Sen görmesen de dünya yok değildir. Kusur, ancak şom nefsin parmağında. Kendine gel! Gözünden parmağını kaldır da ne istiyorsan gör.
Nuh'un ümmeti, Nuh'a "nerede sevap" dediler. Nuh "duymamak, görmemek için elbisenize büründüğünüz cihette. Elbiselerinizi bürünüp yüzünüzü, başınızı sardınız; ondan dolayı gözünüz olduğu halde görmediniz" dedi.
İnsan gözden ibarettir. Geri kalanı bir deridir. Göz de dostu gören göze derler. İnsan dostu görmeyince kör olsun, daha iyi. Böyle adam Süleyman bile olsa karınca ondan yeğdir".
Bu yepyeni sözler, Rum elçisini semaa getirdi, Ömer'i görmek iştiyakı arttı. Gözünü o padişahı aramaya dikti, eşyasını da kaybetti, atını da. O iş erinin ardına düşmüş, her tarafa koşmakta, delicesine onu aramaktaydı. "Dünyada böyle adam da olur mu ki cihandan can gibi gizlenmiş" diyordu.
Candan kul olmak için onu aradı. Şüphesiz, arayan bulur. Bir bedevi karısı, onun yabancı olduğunu gördü; Ömer'i aradığını anlayıp "İşte şuracıkta, şu hurma ağacının altında ; hurma ağacının dibinde, halktan ayrılmış, yapayalnız gölgelikte uyuyan Tanrı gölgesini gör" dedi. Elçi oraya gelip uzakta durdu. Ömer'i görünce titremeye başladı.
O uyuyandan elçiye bir heybet, gönlüne hoş bir hal geldi. Muhabbet ve heybet birbirinin zıttı iken gönlünde bu iki zıttın birleştiğini gördü.
Kendi kendine "Ben nice Padişahlar gördüm; büyük sultanların makbulü oldum. Onlardan korkmaz, ürkmezdim. Bu adamın heybeti aklımı başımdan aldı. Aslanlar, kaplanlar bulunan ormanlara daldım, yüzümün rengi bile kaçmadı. Bir çok savaşlarda bulundum; savaş başlayınca ağır yaralar aldım, düşmanları ağır bir surette yaraladım. Bütün bu ahvalde kalbim, diğerlerinden daha kuvvetli idi.
Bu adam silahsız, kuru yerde yatıyor; benim yedi azam tir tir titremekte; bu ne? Bu heybet Hak'tan halktan değil; bu heybet şu abalı adamdan gelmiyor" dedi.
Bir kişi Hak'tan korkup takva yolunu tuttu mu: cin olsun, insan olsun, onu kim görse korkar. Bu düşünce içinde hürmetle ellerini bağladı. Bir müddet sonra Ömer, uykudan uyandı.
Elçi Ömer'i tazim etti, ona selam verdi. Peygamber "önce selam sonra söz" demiştir.
Ömer, selamı alıp onu yanına çağırdı, onu teskin etti, karşısına oturdu.
Korkanı, emin ederler, gönlünü yatıştırırlar. "Korkmayın" sözü, korkanlara sunulan hazır yemektir. Ve bu yemek tam onlara layıktır.
Korkusu olmayana nasıl" korkma" dersin? Niye ona ders veriyorsun? O, derse muhtaç değil ki! Ömer, o yüreği oynayan kimseyi sevindirdi, yıkılmış gönlünü yaptı. Ondan sonra en güzel bir yoldaş olan Tanrı'nın tertemiz sıfatlarına dair ince bahislere daldı. Elçiye makam nedir? Hal neye derler? Anlasın bilsin diye Tanrı'nın Abdallara gönderdiği lütuf ve ihsanları nakletti.
Hal güzel bir gelinin cilvesidir; makam ise o gelinle halvet olup vuslatına erişmektir.
Gelinin cilvesini padişahta görür, başkaları da. Fakat onunla vuslat ancak aziz padişaha mahsustur. Gelin, havassa da cilve eder, avama da. Ama onunla halvete giren ancak padişahtır.
Sufiler içinde hal ehli çoktur, fakat aralarında makam sahibi nadirdir. Ömer elçiye can mevzilerini söyledi, ruh seferlerini anlattı.
Zamandan dışarı olan, zamana sığmayan bir zamandan, azamete mensup kutsiyet makamından. Ruh simurgunun, bu aleme gelmeden önceki geniş uçuşlarından bahsetti. Ruhun, o alemde bir uçuşu ufukları aşıyordu; iştiyak çekenlerin ümitlerinden de ileri gidiyordu, hırslarından da! Ömer, o yabancı çehreli zatı tam dost buldu, canının Tanrı sırlarını dilediğini anladı.
Şeyh, kamildi, talibin de tam bir isteği vardı. Yolcu çevikti, at da kapıdaydı. O mürşit, onun irşat edilmeye kabiliyeti olduğunu gördü; tertemiz tohumu temiz yere ekti.
Elçi "ya Emirülmü'minin! Can yücelerden yere nasıl indi? Hiçbir şeyle mukayyet olmayan can kuşu nasıl kafese girdi?" diye sordu. Ömer dedi ki: "Hak, ona afsunlar okudu, hikayeler söyledi.
Tanrı; gözü kulağı olmayan yokluklara afsun okuyunca onlar, coşmaya başlarlar; varlık alemine konarlar. Yok olanlar, onun afsunu ile varlık diyarına takla atarak ve derhal gelirler. Sonra var olana yine bir afsun okuyunca onu yokluğa derhal ve iki çifte atla sürer.
Gülün kulağına bir şey söyledi, güldürdü. Taşın kulağına bir şey söyledi, akik ve maden haline getirdi. Cisme bir ayet okudu, can oldu. Güneşe bir şey söyledi parladı. Sonra yine güneşin kulağına korkunç bir şey üfler yüzüne yüzlerce perde iner. O kelam sahibi Tanrı, bulutun kulağına bir şey okur; gözünden misk gibi yaşlar akıtır. Toprağın kulağına ne söyledi ki murakebeye vardı, dalgın bir halde kaldı!
Tereddüt içinde kalan, hayretlere düşen kişinin kulağına da Hak, bir muamma söylemiştir. Bu süretle onu iki şüphe arasında hapseder. "Ey yardımı istenen Tanrı! Şunu mu yapayım, bunu mu?" der. İki şıktan birini üstün tutar, üstün tuttuğunu yaparsa o da yine Hak'tandır.
Can aklının tereddüt içinde bocalamasını istemezsen o pamuğu can kulağına tıka. Ki Tanrı'nın o muammalarını anlasın, gizlice ve açıkça söylenen sözleri idrak edesin. Böyle yaparsan can kulağı vahiy yeri olur. Vahiy nedir? Zahiri duygudan gizli söz.
Can kulağı ile can gözü, zahiri duyguya yabancıdır; o duygu, bu duygudan bambaşkadır. Akıl ve duygu kulağı bu hususta muhlistir
Cebir meselesi, aşkımı ihtiyarsız bir hale getirdi, sabrımı elden aldı. Aşık olmayansa cebri hapsetti, onu inkar yahut takyid eyledi.Halbuki bu, Hak'la beraberlik ve birliktir, cebir değil... Bu, ayın tecellisidir bulut değil. Cebir bile olsa, herkesin bildiği cebir; yalnız kendi menfaatini gözeten Nefsi Emmarenin cebri değildir.
Ey oğul! Tanrı, kimlerin gönül gözünü açtıysa bu cebri onlar anlar. Gayb ve istikbal onlara apaçık görünmektedir. Maziyi anış onlarca değersiz bir şeydir. Onların ihtiyarı da başka türlüdür, cebri de. Yağmur damlaları sedeflerin içinde inci olur. Sedeften dışarıda küçük, büyük damlalar var, sedefin içinde ise küçük, büyük inciler.
Onlarda misk ahusunun göbeğindeki kabiliyet vardır. Dışarıdaki kan damlaları, bunların içlerinde misktir. Sen dışarıdaki kan, göbeğin içinde nasıl misk olur? Deme! Bu bakır, dışarıda adi ve bayağı bir şeyken iksirin içinde nasıl altın olmuş da deme!
İhtiyar ve cebir, sende bir hayalden ibarettir. Onlardaysa Tanrı azametinin nuru haline gelmiştir. Ekmek sofrada durduğu müddetçe cansızdır. Fakat insan vucudunda neşeli ruh kesilir. Sofranın ortasında duran o ekmeğin can olması imkansızdır. Fakat can, sel sebil suyu ile o olmayacak şeyi yapar, ekmeği ruh haline getirir.
Ey doğru okuyup doğru anlayan! Bu can kuvvetidir; bir düşün, o canlar canının kuvveti ne olabilir? İnsanın bir tek kolu, candan gelen kuvvetle dağı, denizle madenlerle yarıp delmekte. Dağ yaran (Ferhat) ın candan gelen kuvveti taş delmek, canlar canının kuvveti de ayı ikiye bölmektir.
Gönül, Tanrı sırları dağarcığını açarsa can, arşa doğru süratle koşar gider.
Ömer'den, bu sözleri işitince elçinin gönlünde bir parlaklık belirdi. Sual de mahvoldu cevapta... hatadan da kurtuldu, doğrudan da.Aslı anladı, ferilerden geçti. Ancak bir hikmete erişip faydalanmak için sormaya başladı:
Ömer'e "O duru suyun bulanık yerde hapsedilmesinin hikmeti ne, bunda ne sır var? Duru su, toprakta gizlenmiş; saf can cisimlerde mukayyet olmuş, sebebi ne?" dedi.
Ömer dedi ki: "Sen derin bir bahse dalıyorsun. Mesela manayı harflerle takyid eder(bir söz söylersin). Serbest olan manayı hapsettin, nefesi bir kelime ile takyid eyledin. Sen faydadan mahçup iken; ruhun bedene gelmesindeki faydayı bilmezken; bunu bir fayda elde etmek için yaparsın da.
Fayda, kendisinde zuhur eden Tanrı, bizim gördüğümüzü nasıl görmez? Mananın kelimelerle söylenmesinde yüz binlerce fayda var. Bu faydaların her biri, canın cesede girmesindeki faydaya nispetle pek değersiz.
Cüzilerin cüz'ü olan senin bu nefesin, bu söz söylemen, külli bir fayda temin ederse ruhun bedene girmesiyle meydana gelen kül, neden faydasız olsun? Sen bir cüz iken fayda görüyorsun. O halde neden kınama elini külle uzatıyor, onu neden kınıyorsun?
Nice Hintli, nice Türk vardır ki dildeştirler. Nice iki Türk de vardır kibirbirlerine yabancı gibidirler. Şu halde mahremlik dili, bambaşka bir dildir. Gönül birliği dil birliğinden daha iyidir. Gönülden sözsüz, işaretsiz, yazısız yüz binlerce tercüman zuhur eder. Kuşların hepsi, bütün sırlarını, hünerlerine, bilgi ve işaretlerine ait şeyleri.
Süleyman'a birer birer apaçık söylüyorlar, kendilerini bildirmek ve tanıtmak için öğünüyorlardı. Bu öğünmek kibirden, varlıktan dolayı değildi. Her kuş, onun huzuruna varsın, yakınlarından olsun diye öğünüyordu.
Bir kul, bir efendiye kul olmak dilerse hünerinden bir miktarını ona arz eder. Fakat o efendi tarafından satın alınmayı istemezse kendisini hasta, sağır, çolak ve topal gösterir. Hüthüdün hünerini arz etme sırası geldi; sanatını ve düşüncelerini bildirme nöbeti erişti.
Dedi ki; "Ey Padişah, en küçük bir hünerimi kısaca arz edeyim. Kısa söylemek daha iyidir."
Süleyman "Söyle bakalım, o hangi hünerdir?" dedi. Hüthüt, "Gayet yükseklerde uçtuğum zaman, havadan bakınca yerin ta dibindeki suyu görürüm. O su nerededir, derinliği ne kadardır, rengi nedir, topraktan mı kaynıyor, taştan mı? Hepsini görür, bilirim.
Ey Süleyman! Ordu kurulacak yeri tayin etmek üzere beni sefere beraber götür" dedi. Süleyman da "Ey iyi yoldaş! Susuz ve uçsuz bucaksız çöllerde sen bize arkadaş ol; bu suretle su bulur, seferde yoldaşlara saka olursun" dedi.
Karga, bunu işitince hasedinden ilerleyip Süleyman'a "Hüthüt aykırı ve kötü söyledi. Padişah huzurunda söz söylemek, edebe aykırıdır. Hele yalan ve olmayacak söz olursa. Eğer onun böyle bir görüşü olsaydı bir avuç toprak altındaki tuzağı nasıl görmezdi? Nasıl olur da tuzağa tutulurdu, nasıl olur da ümitsiz bir halde kafese girerdi?" dedi.
Bunun üzerine Süleyman dedi ki: "Ey Hüthüt! Daha ilk kadehte böyle bulunman layık mı, akla sığar mı? Ayran içen! Kendini nasıl oluyor da sarhoş gösteriyor, huzurumda sonu yalan çıkacak bir söz söylüyorsun?"
Hüthüt dedi ki: " Padişahım, Allah aşkına bu çıplak yoksul hakkında düaAşmanın söylediği sözü dinleme! Eğer ettiğim dava yalansa işte başımı koydum, boynumu vur! Kaza hükmünü inkar eden karga, binlerce aklı olsa yine kafirdir. Sende "kafirler" sözünden " " harfi, küfür sıfatlarından bir sıfat bulunsa kadının ferci gibi şehvet yerisin, pis pis kokarsın .
Eğer kaza gözümü ve aklımı kapatmazsa ben tuzağı havada da görürüm. Fakat kaza gelince bilgi, uykuya dalar, ay kararır gün tutulur. Kazanın bu çeşit hilesi nadir midir ki? Kaza ve kaderi inkar edenin inkarı bile bil ki kaza ve kaderdendir".
"Allemelesma" ya bey olan, her damarında yüz binlerce ilim bulunan insanlar atası, her şeyin adını, nasılsa öylece bilmiş sonunda ne olacaksa sonuna kadar da agah olmuştu. O, eşyaya ne lakap verdiyse değişmemiştir; çevik dediği tembel çıkmıştır.
Sonunda mümin olacak kimseyi önceden gördü; sonunda kafir olacak adamda ona belli oldu.
Her şeyin adını bilenden işit; "Allemelesma" remzinin sırrını duy! Bize göre her şeyin adı, görünüşe tabidir; nasıl görünüyorsa biz, ona öyle deriz. Fakat Tanrı'ya göre iç yüzüne hakikatine tabidir.
Musa'ya göre sopasının adı asa; Yaratan yanında ise ejderha idi. Bu alemde Ömer'in adı puta tapan idi, halbuki "Elest" te onun ismi mümindi.
Bizim yanımızda adı meni olan şey, Hak yanında şu benlikle zahir olan süretti. Bu meni yokluk aleminde vardı; eksiksiz, artısız aynen Tanrı'nın ilminde mevcuttu.
Hasılı Tanrı indinde sonumuz ne olacaksa hakikatte adımız o olmuştur. Tanrı insana akıbetine göre bir ad koyar. Halkın taktığı ödünç ada göre değil!
Adem'in gözü Tanrı'nın pak nuru ile gördüğünden adların hakikati ve iç yüzü ona ayan olur. Melekler onda Hak nurunu görünce hepsi ona yüzüstü secdeye vardılar.
Adını andığım şu Adem'i kıyamete kadar övsem, vasıflarını saysam yine övmekten acizim! Adem bunların hepsini bildi. Fakat kaza gelince nehyi bilme yüzünden hataya düştü. Acaba bu nehiy, haram olduğundan mıdır, yoksa korkutmak için mi?
Gönlünce tevili üstün tutunca kendisi hayrette iken tabiatı, buğdaya doğru koştu. Bahçıvanın ayağına diken batınca hırsız fırsat buldu, esvabını çalıp kaçtı.
Adem hayretten kurtulup tekrar yola gelince gördü ki hırsız eşyayı iş yerinden götürmüş! "Rabbena İnna zalemna" deyip ah etmeye başladı. Yani "karanlık bastı yol kayboldu" dedi.
Bu kaza, güneşi örten bir buluttur. Aslan ve ejderha bile ondan feryat ve figan etmektedir. "Kaza ve kader zuhur edince bir tuzağı bile görmüyorsam bu yolda cahil olan yalnız ben değilim ya!"
Zorlamayı bırakıp feryad ü figana koyulan kişi ne kutlu kişidir; o, iyi bir işe sarılmıştır. Eğer kaza, seni gece gibi sararsa sonunda yine elinden tutacak odur. Yüz kere canına kastederse yine sana can veren, derdine derman olan kazadır. Bu kaza yüz kere yolunu kesse de yine senin çadırını göklerin üstüne kurar. Seni eminlik mülküne götürmek için bu korkutmasını inayet bil!
Bu sözün sonu gelmez, söz de uzadı. Sen tavşanla aslan hikayesini dinle.
Kuyu yanına gelince aslan, tavşanın geri kaldığını gördü. Dedi ki: "Niçin ayağını geri çektin. Ayağını geri çekme ileri gel!"
Tavşan "Ayağım nerede? Elim ayağım kesildi. Canım tir tir titriyor,yüreğim yerinden oynadı. Yüzümün rengini görmüyor musun? Altın sarısı gibi. Rengim, ne halde olduğumu bildiriyor.
Tanrı yüze "bildirici" demiştir. Onun için ariflerin gözü, yüze dalmış kalmıştır. Renk ve koku, can gibi haber verir; atın kişnemesi atın mevcudiyetini bildirir.
Eşeğin sesini kapının sesinden fark edesin diye her şeyin sesi, o şeyi haber verir. Peygamber insanları ayırt etmek hususunda "insan sözünde gizlidir" dedi.
Yüzün renginde gönül halinden bir nişan vardır. Bana acı sevgimi kalbinde tut! Kırmızı yüz sahibinin, refah ve saadetine delalet eder, sarı yüz, meşakkat ve bela içinde olduğunu bildirir.
Elimi, ayağımı alana, yüzümün rengini uçurana, kuvvetimi giderene, çehremi bozana uğradım. Önüne geleni kırana, ağaçları kökünden, dibinden söküp çıkarana sataştım. Adamları, hayvanları, cemadat ve nebadatı mat edene rastladım.
Bunlar cüziyattır, küllüyatın da onun yüzünden renkleri sararmış, kokuları bozulmuştur. Cihan; gah sabredip gah şükrettikçe bağlar, bahçeler gah giyinir, gah çırılçıplak kalır. Güneş ateş renginde doğmuşken diğer bir saatte baş aşağı batar; göklerde parıldayan yıldızlar; zaman zaman ihtirake uğrarlar. Güzellikte yıldızlardan daha parlak olan ay da ince ağrıya tutulup hilal olur. Çok sakin ve edepli olan bir yeri de sarsıntı sıtmaya düşürür.
Nice dağlar, bu ansızın gelen felaketten dolayı yeryüzüne kumlar gibi dağılıvermiştir! Ruhla eş olan hava bile kaza baş gösterince veba kesilir, ufunetlenir:
Ruhun kız kardeşi olan latif su, bir gölcükte sarı, acı ve bulanık bir hale gelir; azametli ve kibirli ateşi bile bir yel söndürüverir!
Denizin halini de ıstırabından, coşkunluğundan anla, akılının değişik durduğunu, kalıptan kalıba girdiğini bil! Tanrı rızasını arayıp duran başı dönmüş feleğin hali de oğullarının hali gibidir:
Gah en altta, gah ortada, gah en tepede. Onda da bölük bölük kutlu ve yomsuz zamanlar var! Ey külliyat ile karışmış olan, ey insan! Basit cisimlerin halini de kendinden kıyas et! Külliyatın böyle hastalıkları, böyle dertleri olunca onların cüzilerinin yüzü nasıl sararmaz?
Hele birbirine zıt olan şeylerden; su, toprak, ateş ve yelden meydana gelmiş cüzü...
Koyunun kurttan kaçmasına şaşılmaz; şaşılacak şey bu koyunun kurda gönül vermesidir! Sağlık zıtların sulhüdür; aralarında savaşın başlamasını da ölüm bil!
Tanrı'nın lütfu, bu aslanla yaban eşeğine, bu iki zıtta, vefakarlık hususunda bir ülfet vermiştir. Dünya hasta ve mahpus olunca, hastanın fani olmasına şaşılır mı?"
Tavşan aslana bu çeşit nasihatler verip "Ben bu sebepler yüzünden geriledim" dedi.
Aslan dedi ki: "Sen bu sebepleri bırak ta şu geriye çekilmenin sebebini söyle, benim maksadın o."
Tavşan, O "aslan bu kuyunun içinde oturuyor; bu kalenin içinde bütün afetlerden emin" dedi.
Aklı olan kimse oturmak için kuyu dibini seçmiştir. Çünkü gönül, sefaları halvetler.
Kuyunun karanlığı, halkın verdiği karanlıklardan daha iyidir. Halkın ayağını tutan, halkla karışıp görüşen; başını kurtaramamış, selamete erişememiştir.
Aslan "İleri yürü. Benim açacağım yara, onu kahreder, bir bak , o aslan orada mı?" dedi.
Tavşan "Ben o ateşten bir kere yanmışım. Sen beni kucağına alırsan, ey kerem madeni, ancak o vakit yardımınla gözümü açar, kuyuya bakabilirim" dedi.
Aslan onu kucağına aldı. O da aslanın himayesinde kuyuya kadar vardı. Kuyunun içine, suya bakınca aslanın ve onun aksi parıldadı. Aslan su içinde parıldayan aksiiini gördü. Suda bir aslan şekliyle kucağında şişman bir tavşan şekli gördü. Su içinde düşmanını görünce tavşanı bırakıp kuyu içine sıçradı.Kendi kazdığı kuyuya kendi düştü. Çünkü yaptığı zulüm kendi başına geldi.
Zalimlerin zulmü karanlık bir kuyudur; bütün alimler böyle dediler:
Daha ziyade zalim olanın kuyusu, daha korkunçtur. Adalet "daha kötüye daha kötü ceza verilir" buyurmuştur. Ey zulümle bir kuyu kazan! Sen kendin için tuzak hazırlıyorsun. İpek böceği giiibi kendi etrafını örme; kendine kuyu kazarsan bari kararlıca kaz! Zayıfları sen yardımcısız, kimsesiz sanma; Kur'andan "İza cae nasrullah"ı oku.
Sen filsen, düşmanın senden ürkmüşse sana ceza olarak işte ebabil kuşu gelip çattı.
Yerde bir zayıf aman dilerse, gökyüzü askerleri birbirlerine karışırlar. Sen birisini dişinle ısırıp da kan içinde bırakırsan diş ağrısına tutulunca ne yaparsın?
Aslan, kuyuda kendisini görünce hiddetinden o anda kendini düşmanından ayırt edemedi. Kendi aksini kendi düşmanı sandı,
hulasa kendine kılıç çekti.
Ey Adam! İnsanlarda gördüğün bir çok zulümler, senin huyundur; sen kendi huyunu onlarda görüyorsun.
Senin varlığın, nifakın, zulmün, gafletin onlara aksetmiştir. Sen o sun, sen kendini yaralamaktasın. O anda lanet ipliğini kendine kendin dokuyorsun!
O kötülüğü sen kendinde açıkça görmüyorsun. Görsen kendine kendin candan düşman olurdun. Ey ahmak kendine saldıran o aslan gibi sen de kendine saldırıyorsun. Ahlakının künhüne erişir, hakikatini anlarsan o adam olmamazlığın senden olduğunu bilirsin. Aslan; başka bir aslan gibi görünen şeklin, kendi aksinden ,ibaret olduğu kuyu dibinde zahir oldu. Bir zayıfın dişini söken, o ters gören aslanın işini işlemektedir.
Ey başkasının yüzünde kötü bir ben gören! Gördüğün kendi beninin aksidir, ondan nefret etme! "Müminler birbirinin aynasıdır". Bu haberi Peygamberden rivayet etmediler mi?
Gözünün önüne gök renkli bir cam koymuşsun, o sebepten alem sana gök görünüyor. Kör değilsen bu körlüğü kendinden bil. Kendine kötü de başkasına deme!
Eğer mümin Tanrı nur ile bakmamış olsaydı; gaip mümine bütün çıplaklığı ile nasıl görünürdü? Fakat sen Tanrı nuru ile değil Tanrı ateşi ile baktığından kötülükte kaldın iyilikten gafil oldun.
İyiliği kötülükten ayırt edemedin, kötülükten de gafil oldun; iyilikten de. Ey gama kedere dalmış adam! Azar azar ateşe nur serp ki ateşin nura dönsün.
Ya Rabbi, sen de o tertemiz suyu serp de alemin şu ateşi tamamıyla nur olsun.
Denizin suyu hep ferman altındadır; ya Rabbi su da senindir, ateş de.
Sen istersen ateş, latif su olur; dilemezsen su bile ateş kesilir. Bizim şu niyazımızı da yine sen ilham etmektesin. Zulümden kurtulmamız, senin ihsanındır. Sen bize bu isteği, biz istemeksizin verdin, hadsiz, hesapsız ihsanlar da bulundun.
Tavşan kurtulduğuna sevinerek ovaya, av hayvanlarına koştu. Aslanın kuyuda öldüğünü görünce çayıra doğru güle oynıya gitmekte idi. Ölümün pençesinden kurtulduğundan ayağı yerden kesilmiş, sevinmiş; el çırpmakta, dallar, yapraklar gibi yeşermiş neşelenmiş, oynamaktaydı.
Dallar, yapraklar toprak hapsinden kurtulunca başlarını yükseltir, rüzgarın eşi arkadaşı olurlar. Yapraklar, daldaki tomurcukları yarıp çıkınca ağacın ta üstüne çıkarlar.
Her meyve ve her yaprak, tomurcuğunun diliyle Tanrı'nın şükrünü terennüm eder. Bizim aslımızı ihsan sahibi Tanrı yetiştirdi, nihayet ağaç kalınlaştı, doğrulup yükseldi de. Su çamur içinde olan canlar da bataklıklardan, su ve çamurdan kurtulunca gönülleri sevinç dolu bir halde.
Tanrı aşkının havasında raks ederler; ayın on dördü gibi noksansız ve tam bir hale gelirler. Tenleri oynayıp durur, ya canları ne haldedir? Sorma! Tamamı ile can olanlara gelince; onları hiç sorma (anlatmaya imkan yok!)
Tavşan aslanı zindana soktu, aslan için ne ayıp şey; bir tavşancıktan geri kaldı! Böyle bir ayıba sahip olduğu halde şaşılacak şey şurasıdır ki bir de kendisine Fahrettin lakabını takmalarını ister!
Ey kişi! Sen bu dünya kuyusunun dibinde mahpus kalan bir aslansın. Tavşan gibi olan nefsin seni nasıl kahretti? Senin tavşan nefsin sahrada yiyip içmekte, zevk ve sefa etmekte. Sen ise şu dedikodu, bahis ve münakaşa kuyusunun dibindesin!
O aslan avcısı tavşan, av hayvanlarının bulunduğu yere koşup "birbirinizi muştulayın. Size müjdeci geldi. Müjde ey zevki sefaya dalmış olanlar! Müjde ki o cehennem köpeği, geldiği cehenneme gitti.
Müjde! Tanrı, o can düşmanının dişlerini söktü. Pençesiyle nice başlar ezen düşmanı, ölüm süpürgesi çerçöp gibi süpürdü gitti" dedi.
O zaman bütün hayvanlar, sevinçli bir halde gülüp oynayarak, onun yüzünü öptüler. Etrafına halka oldular. O çırağ gibi ortalarındaydı. Bütün sahradakiler ona secde ettiler.
"Sen gökten inen bir melek misin, yoksa peri misin? Hayır ne meleksin ne peri! Sen, erkek aslanların azrailisin! Ne olursan ol; canımız sana kurban olsun! Ona galip geldin, elin kolun sağ olsun!
Tanrı bu suyu senin arkından akıttı; eline koluna aferin. Bir daha söyle! Onu hile ile nasıl inandırdın; o zalimi düzenle nasıl kahrettin?
Bir daha söyle ki hikayen dertlere derman, canlara merhem olsun! Bir daha söyle ki o sitemkarın zulmünden canlarımızda yüz binlerce yaralar var" dediler.
Tavşan dedi ki: "Ey ulular! Tanrı yardım etti, yoksa dünyada bir tavşan kim oluyor ki? Koluma kuvvet, kalbime kudret verdi, cenneti, huriyi kucağıma attı.
Üstünlükler Hak'tan gelir, hallerin değişmesi de ondandır. Hak; bu kuvvet kudreti zan ve yakin ehline nöbetleşe göstermektedir.
Ey ikbal nöbetine erişen! Kendine gel, sevinme! Sen nöbetle mukayyetsin, hürlük taslama! Saltanatı nöbetten üstün olan, ikbali ebedi bulunan nöbet davulunu yedi yıldızdan üstün bir yerde çalarlar.
Nöbetten üstün olanlar, baki padişahlardır; onlar daima ruhlara sakidir. Bir iki gün su içmeyi terk edersen ağzını ebediyet şarabına daldırır, o hakikat şarabını içersin.
Mesnevi'den Hikayeler 6
HZ.ÖMER'İN KERAMETİ
"KÜÇÜK MUHAREBEDEN BÜYÜK MUHAREBEYE DÖNDÜK" SÖZÜNÜN TEFSİRİ
Ey padişahlar! Dışarıdaki düşmanı öldürdük; içimizde ondan beter bir hasım var. Bunu öldürmek, aklın fikrin işi değil. İçerideki aslan öyle tavşan maskarası olmaz. Cehennem, bu nefistir; cehennem, bir ejderhadır ki harareti denizlerle eksilmez. Yedi denizi içer de yine kocakarıya benzeyen nefsin harareti ve coşkunluğu azalmaz.
Taşlar, taş yürekli kafirler; ağlayıp inleyerek mahcup bir halde cehenneme girerler. Hak'tan ona şu nida gelmedikçe bu kadar azaba da kanaat etmez:
"Doydun mu" denir. O kurt ve sırtlan gibi "Hayır doymadım" der. İşte ateş, işte sana hararet! Bütün bir alemi, bir lokma edip yutar da yine midesi "Daha fazla yok mu" diye bağırır.
Nihayet Hak onun üstüne Lamekan aleminden ayağını koyar da işte o vakit derhal sakinleşir. Bizim nefsimiz de cehennemin bir parçasıdır. Onun için cüziler daima küllün tabiatındadır. Nefsi öldürecek ayak da ancak Hak'ın ayağıdır. Zaten nefsin yayını Hak'tan gayrı kim çekebilir? Yaya ancak doğru ok koyarlar. Bu yayın ters ve eğri okları da vardır. Ok gibi doğru ol da yaydan kurtul! Çünkü her doğru okun, yaydan fırlayacağına şüphe yok.
Dış savaşından kurtulunca iç savaşına yüz tuttum. Biz şimdi küçük muharebeden döndük; Peygamberle beraber büyük muharebedeyiz. Tanrı'dan denizleri yaran bir kuvvet isterim ki bu kaf dağını iğne ile yerinden koparıp atayım.
Şunu bil ki safları bozup dağıtan aslanla savaşmak kolaydır. Asıl aslan nefsini mağlup edendir. "
Bunun hakkında sen bir hikaye dinle de sözümden hisse al:
Rum Kayseri'den, Medine'de Ömer'e uzak çölleri aşarak bir elçi geldi. Medine halkına "Halifenin köşkü nerededir ki atımı, eşyamı oraya çekeyim" dedi.
Halk dedi ki: "Onun köşkü yok; Ömer'in köşkü ancak aydın canıdır.
Gerçi emir diye adı sanı duyulmuşsa da onun, yoksullar gibi ancak bir kulübeciği var.
Kardeş onun köşkünü nasıl görebilesin? Gönül gözünde kıl bitmiş. Gönül gözünü kıldan ve hastalıktan arıt, sonra köşkünü görmeyi gözet. Kimin canı heveslerden arınmışsa derhal tertemiz Tanrı tapusunu, Tanrı dergahını görür.
Muhammed, bu ateşten, bu dumandan temizlendiğinden nereye yüz çevirse orada Allah cemalini gördü. Seni kötülüğe sevk eden vesveselere yoldaş, oldukça "Semme vechullah"ı nasıl bilebilirsin?
Kimin kalbinde kapı açılırsa gönül göğünde yüzlerce güneş görür. Yıldızların içinde ay nasıl görünürse başkaları arasında Tanrı da öyle görünür. Fakat iki parmağını iki gözünün üstüne koy; bir şey görebilir misin? İnsaf et!
Sen görmesen de dünya yok değildir. Kusur, ancak şom nefsin parmağında. Kendine gel! Gözünden parmağını kaldır da ne istiyorsan gör.
Nuh'un ümmeti, Nuh'a "nerede sevap" dediler. Nuh "duymamak, görmemek için elbisenize büründüğünüz cihette. Elbiselerinizi bürünüp yüzünüzü, başınızı sardınız; ondan dolayı gözünüz olduğu halde görmediniz" dedi.
İnsan gözden ibarettir. Geri kalanı bir deridir. Göz de dostu gören göze derler. İnsan dostu görmeyince kör olsun, daha iyi. Böyle adam Süleyman bile olsa karınca ondan yeğdir".
Bu yepyeni sözler, Rum elçisini semaa getirdi, Ömer'i görmek iştiyakı arttı. Gözünü o padişahı aramaya dikti, eşyasını da kaybetti, atını da. O iş erinin ardına düşmüş, her tarafa koşmakta, delicesine onu aramaktaydı. "Dünyada böyle adam da olur mu ki cihandan can gibi gizlenmiş" diyordu.
Candan kul olmak için onu aradı. Şüphesiz, arayan bulur. Bir bedevi karısı, onun yabancı olduğunu gördü; Ömer'i aradığını anlayıp "İşte şuracıkta, şu hurma ağacının altında ; hurma ağacının dibinde, halktan ayrılmış, yapayalnız gölgelikte uyuyan Tanrı gölgesini gör" dedi. Elçi oraya gelip uzakta durdu. Ömer'i görünce titremeye başladı.
O uyuyandan elçiye bir heybet, gönlüne hoş bir hal geldi. Muhabbet ve heybet birbirinin zıttı iken gönlünde bu iki zıttın birleştiğini gördü.
Kendi kendine "Ben nice Padişahlar gördüm; büyük sultanların makbulü oldum. Onlardan korkmaz, ürkmezdim. Bu adamın heybeti aklımı başımdan aldı. Aslanlar, kaplanlar bulunan ormanlara daldım, yüzümün rengi bile kaçmadı. Bir çok savaşlarda bulundum; savaş başlayınca ağır yaralar aldım, düşmanları ağır bir surette yaraladım. Bütün bu ahvalde kalbim, diğerlerinden daha kuvvetli idi.
Bu adam silahsız, kuru yerde yatıyor; benim yedi azam tir tir titremekte; bu ne? Bu heybet Hak'tan halktan değil; bu heybet şu abalı adamdan gelmiyor" dedi.
Bir kişi Hak'tan korkup takva yolunu tuttu mu: cin olsun, insan olsun, onu kim görse korkar. Bu düşünce içinde hürmetle ellerini bağladı. Bir müddet sonra Ömer, uykudan uyandı.
Elçi Ömer'i tazim etti, ona selam verdi. Peygamber "önce selam sonra söz" demiştir.
Ömer, selamı alıp onu yanına çağırdı, onu teskin etti, karşısına oturdu.
Korkanı, emin ederler, gönlünü yatıştırırlar. "Korkmayın" sözü, korkanlara sunulan hazır yemektir. Ve bu yemek tam onlara layıktır.
Korkusu olmayana nasıl" korkma" dersin? Niye ona ders veriyorsun? O, derse muhtaç değil ki! Ömer, o yüreği oynayan kimseyi sevindirdi, yıkılmış gönlünü yaptı. Ondan sonra en güzel bir yoldaş olan Tanrı'nın tertemiz sıfatlarına dair ince bahislere daldı. Elçiye makam nedir? Hal neye derler? Anlasın bilsin diye Tanrı'nın Abdallara gönderdiği lütuf ve ihsanları nakletti.
Hal güzel bir gelinin cilvesidir; makam ise o gelinle halvet olup vuslatına erişmektir.
Gelinin cilvesini padişahta görür, başkaları da. Fakat onunla vuslat ancak aziz padişaha mahsustur. Gelin, havassa da cilve eder, avama da. Ama onunla halvete giren ancak padişahtır.
Sufiler içinde hal ehli çoktur, fakat aralarında makam sahibi nadirdir. Ömer elçiye can mevzilerini söyledi, ruh seferlerini anlattı.
Zamandan dışarı olan, zamana sığmayan bir zamandan, azamete mensup kutsiyet makamından. Ruh simurgunun, bu aleme gelmeden önceki geniş uçuşlarından bahsetti. Ruhun, o alemde bir uçuşu ufukları aşıyordu; iştiyak çekenlerin ümitlerinden de ileri gidiyordu, hırslarından da! Ömer, o yabancı çehreli zatı tam dost buldu, canının Tanrı sırlarını dilediğini anladı.
Şeyh, kamildi, talibin de tam bir isteği vardı. Yolcu çevikti, at da kapıdaydı. O mürşit, onun irşat edilmeye kabiliyeti olduğunu gördü; tertemiz tohumu temiz yere ekti.
Elçi "ya Emirülmü'minin! Can yücelerden yere nasıl indi? Hiçbir şeyle mukayyet olmayan can kuşu nasıl kafese girdi?" diye sordu. Ömer dedi ki: "Hak, ona afsunlar okudu, hikayeler söyledi.
Tanrı; gözü kulağı olmayan yokluklara afsun okuyunca onlar, coşmaya başlarlar; varlık alemine konarlar. Yok olanlar, onun afsunu ile varlık diyarına takla atarak ve derhal gelirler. Sonra var olana yine bir afsun okuyunca onu yokluğa derhal ve iki çifte atla sürer.
Gülün kulağına bir şey söyledi, güldürdü. Taşın kulağına bir şey söyledi, akik ve maden haline getirdi. Cisme bir ayet okudu, can oldu. Güneşe bir şey söyledi parladı. Sonra yine güneşin kulağına korkunç bir şey üfler yüzüne yüzlerce perde iner. O kelam sahibi Tanrı, bulutun kulağına bir şey okur; gözünden misk gibi yaşlar akıtır. Toprağın kulağına ne söyledi ki murakebeye vardı, dalgın bir halde kaldı!
Tereddüt içinde kalan, hayretlere düşen kişinin kulağına da Hak, bir muamma söylemiştir. Bu süretle onu iki şüphe arasında hapseder. "Ey yardımı istenen Tanrı! Şunu mu yapayım, bunu mu?" der. İki şıktan birini üstün tutar, üstün tuttuğunu yaparsa o da yine Hak'tandır.
Can aklının tereddüt içinde bocalamasını istemezsen o pamuğu can kulağına tıka. Ki Tanrı'nın o muammalarını anlasın, gizlice ve açıkça söylenen sözleri idrak edesin. Böyle yaparsan can kulağı vahiy yeri olur. Vahiy nedir? Zahiri duygudan gizli söz.
Can kulağı ile can gözü, zahiri duyguya yabancıdır; o duygu, bu duygudan bambaşkadır. Akıl ve duygu kulağı bu hususta muhlistir
Cebir meselesi, aşkımı ihtiyarsız bir hale getirdi, sabrımı elden aldı. Aşık olmayansa cebri hapsetti, onu inkar yahut takyid eyledi.Halbuki bu, Hak'la beraberlik ve birliktir, cebir değil... Bu, ayın tecellisidir bulut değil. Cebir bile olsa, herkesin bildiği cebir; yalnız kendi menfaatini gözeten Nefsi Emmarenin cebri değildir.
Ey oğul! Tanrı, kimlerin gönül gözünü açtıysa bu cebri onlar anlar. Gayb ve istikbal onlara apaçık görünmektedir. Maziyi anış onlarca değersiz bir şeydir. Onların ihtiyarı da başka türlüdür, cebri de. Yağmur damlaları sedeflerin içinde inci olur. Sedeften dışarıda küçük, büyük damlalar var, sedefin içinde ise küçük, büyük inciler.
Onlarda misk ahusunun göbeğindeki kabiliyet vardır. Dışarıdaki kan damlaları, bunların içlerinde misktir. Sen dışarıdaki kan, göbeğin içinde nasıl misk olur? Deme! Bu bakır, dışarıda adi ve bayağı bir şeyken iksirin içinde nasıl altın olmuş da deme!
İhtiyar ve cebir, sende bir hayalden ibarettir. Onlardaysa Tanrı azametinin nuru haline gelmiştir. Ekmek sofrada durduğu müddetçe cansızdır. Fakat insan vucudunda neşeli ruh kesilir. Sofranın ortasında duran o ekmeğin can olması imkansızdır. Fakat can, sel sebil suyu ile o olmayacak şeyi yapar, ekmeği ruh haline getirir.
Ey doğru okuyup doğru anlayan! Bu can kuvvetidir; bir düşün, o canlar canının kuvveti ne olabilir? İnsanın bir tek kolu, candan gelen kuvvetle dağı, denizle madenlerle yarıp delmekte. Dağ yaran (Ferhat) ın candan gelen kuvveti taş delmek, canlar canının kuvveti de ayı ikiye bölmektir.
Gönül, Tanrı sırları dağarcığını açarsa can, arşa doğru süratle koşar gider.
Ömer'den, bu sözleri işitince elçinin gönlünde bir parlaklık belirdi. Sual de mahvoldu cevapta... hatadan da kurtuldu, doğrudan da.Aslı anladı, ferilerden geçti. Ancak bir hikmete erişip faydalanmak için sormaya başladı:
Ömer'e "O duru suyun bulanık yerde hapsedilmesinin hikmeti ne, bunda ne sır var? Duru su, toprakta gizlenmiş; saf can cisimlerde mukayyet olmuş, sebebi ne?" dedi.
Ömer dedi ki: "Sen derin bir bahse dalıyorsun. Mesela manayı harflerle takyid eder(bir söz söylersin). Serbest olan manayı hapsettin, nefesi bir kelime ile takyid eyledin. Sen faydadan mahçup iken; ruhun bedene gelmesindeki faydayı bilmezken; bunu bir fayda elde etmek için yaparsın da.
Fayda, kendisinde zuhur eden Tanrı, bizim gördüğümüzü nasıl görmez? Mananın kelimelerle söylenmesinde yüz binlerce fayda var. Bu faydaların her biri, canın cesede girmesindeki faydaya nispetle pek değersiz.
Cüzilerin cüz'ü olan senin bu nefesin, bu söz söylemen, külli bir fayda temin ederse ruhun bedene girmesiyle meydana gelen kül, neden faydasız olsun? Sen bir cüz iken fayda görüyorsun. O halde neden kınama elini külle uzatıyor, onu neden kınıyorsun?
Du har läst 1 text från Turkiska litteratur.
Nästa - Mesnevi'den Hikayeler - 06
- Delar
- Mesnevi'den Hikayeler - 01Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3710Totalt antal unika ord är 204429.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 02Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3738Totalt antal unika ord är 209027.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden39.7 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden46.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 03Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3690Totalt antal unika ord är 206128.4 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.2 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 04Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3642Totalt antal unika ord är 196429.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 05Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3602Totalt antal unika ord är 204529.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.2 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 06Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3690Totalt antal unika ord är 193428.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.0 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 07Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3680Totalt antal unika ord är 202228.4 av orden finns i de 2000 vanligaste orden40.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden47.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 08Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3635Totalt antal unika ord är 200129.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.7 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 09Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3599Totalt antal unika ord är 197129.9 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 10Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3628Totalt antal unika ord är 200829.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.2 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 11Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3657Totalt antal unika ord är 194230.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.1 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 12Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3619Totalt antal unika ord är 202329.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.1 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 13Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3506Totalt antal unika ord är 200930.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 14Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3586Totalt antal unika ord är 201227.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden47.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 15Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3637Totalt antal unika ord är 195429.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.7 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 16Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3642Totalt antal unika ord är 204829.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.1 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 17Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3694Totalt antal unika ord är 194931.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.7 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.7 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 18Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3656Totalt antal unika ord är 197129.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 19Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3684Totalt antal unika ord är 196428.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 20Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3666Totalt antal unika ord är 198828.9 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.0 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 21Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3719Totalt antal unika ord är 206429.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.2 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 22Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3832Totalt antal unika ord är 203130.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.5 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 23Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3726Totalt antal unika ord är 200629.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 24Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3668Totalt antal unika ord är 205027.5 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 25Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3741Totalt antal unika ord är 197129.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 26Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3731Totalt antal unika ord är 198329.5 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 27Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3711Totalt antal unika ord är 208827.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden40.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden47.7 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 28Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3630Totalt antal unika ord är 203728.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 29Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3653Totalt antal unika ord är 203128.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.0 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 30Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3616Totalt antal unika ord är 202429.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 31Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3707Totalt antal unika ord är 201129.9 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 32Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3777Totalt antal unika ord är 199230.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.2 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 33Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3683Totalt antal unika ord är 190830.5 av orden finns i de 2000 vanligaste orden45.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 34Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3601Totalt antal unika ord är 194531.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden46.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden53.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 35Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3716Totalt antal unika ord är 194630.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.7 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 36Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3704Totalt antal unika ord är 201029.5 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.0 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 37Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3628Totalt antal unika ord är 196230.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.5 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 38Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3642Totalt antal unika ord är 193728.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.1 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 39Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3685Totalt antal unika ord är 197329.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 40Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3578Totalt antal unika ord är 194229.5 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 41Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3779Totalt antal unika ord är 189130.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.5 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 42Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3591Totalt antal unika ord är 199728.4 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 43Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3600Totalt antal unika ord är 201329.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.7 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 44Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3789Totalt antal unika ord är 204128.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 45Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3662Totalt antal unika ord är 199827.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden40.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden47.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 46Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3602Totalt antal unika ord är 195028.9 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 47Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3826Totalt antal unika ord är 198829.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.2 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.5 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 48Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3622Totalt antal unika ord är 196130.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 49Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3720Totalt antal unika ord är 199830.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 50Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3774Totalt antal unika ord är 206028.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 51Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3721Totalt antal unika ord är 203029.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.5 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 52Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3688Totalt antal unika ord är 194930.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 53Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3799Totalt antal unika ord är 191330.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden53.2 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 54Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3878Totalt antal unika ord är 199430.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.7 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 55Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3764Totalt antal unika ord är 203830.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 56Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3733Totalt antal unika ord är 196130.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden45.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden53.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 57Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3763Totalt antal unika ord är 204629.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 58Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3668Totalt antal unika ord är 196529.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 59Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3574Totalt antal unika ord är 189028.9 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 60Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3639Totalt antal unika ord är 195829.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.2 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 61Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3698Totalt antal unika ord är 194530.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden52.0 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 62Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3553Totalt antal unika ord är 194930.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 63Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3729Totalt antal unika ord är 195229.4 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 64Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3705Totalt antal unika ord är 198929.0 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 65Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3686Totalt antal unika ord är 195430.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 66Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3778Totalt antal unika ord är 205831.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 67Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3637Totalt antal unika ord är 197330.1 av orden finns i de 2000 vanligaste orden44.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 68Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3702Totalt antal unika ord är 202028.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden40.6 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden48.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 69Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3675Totalt antal unika ord är 203130.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 70Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3674Totalt antal unika ord är 202029.4 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.8 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.1 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 71Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3664Totalt antal unika ord är 198428.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 72Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3737Totalt antal unika ord är 207328.5 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.5 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.2 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 73Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3599Totalt antal unika ord är 199229.9 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden50.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 74Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3656Totalt antal unika ord är 206626.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden40.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden47.6 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 75Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3704Totalt antal unika ord är 203929.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.3 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 76Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3784Totalt antal unika ord är 199131.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden45.9 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden53.3 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 77Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3608Totalt antal unika ord är 203129.7 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.1 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.9 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 78Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3648Totalt antal unika ord är 205329.8 av orden finns i de 2000 vanligaste orden42.4 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.0 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 79Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3659Totalt antal unika ord är 208028.6 av orden finns i de 2000 vanligaste orden41.7 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden49.1 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 80Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 3811Totalt antal unika ord är 205829.3 av orden finns i de 2000 vanligaste orden43.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden51.4 av orden finns i de 8000 vanligaste orden
- Mesnevi'den Hikayeler - 81Varje stapel representerar procentandelen ord per 1000 vanligaste ord.Totalt antal ord är 2152Totalt antal unika ord är 128037.2 av orden finns i de 2000 vanligaste orden50.0 av orden finns bland de 5000 vanligaste orden56.8 av orden finns i de 8000 vanligaste orden