Möslim, Rişat Abdullinnar

1 2
Möslim häm Rişat Abdullinnar, igezäklär, 14 mart, 1916 yılda Üstkämen şähärendä tugannar. Ätise Mukim Abdullin, ruda çıgarıla torgan tauda, raboçiy bula. Balaların keçkenä çaktan eşkä öyrätä. 12 yäştä ük, Rişat häm Möslim ätisenä bulışıp, yök taşuçı bulıp, Belous isemle rudnikta eşli başlıylar. Ätiläre belem kirägen istä totıp, ul çakta vseobuç zakonı yuk, ukıta. Alar 14 yäştä başlangıç mäktäpne beterälär.
İkeseneñ tormışı küp yaktan ohşaş bula. Muzıkaga kızıguçan, talantlı buluları tiz açıla.
Möslim 15 yäşendä 1932 yıl, yaña açılgan muzıkal-drama tehnikumına ukırga kerä; 1933 yıl Rişat ta şunda ukıy başlıy.
Kiläçäge ömetle bularday, iñ talantlı muzıkantlar dip, Abdullinnarnı (berse-artınnan ikençesen, Möslimne 1935 yılda, Rişatnı 1936 yılda) ukırga Mäskäügä konservatoriyäga cibärälär. Professor A.İ. Vişnevskiy kul astında bulıp, tiyeşle belem alalar.
Ukunı beterügä Abay isemen algan, Almatınıñ Däülät Akadem opera häm balet teatrında (Yı.G. Brusilovskiy teatrnıñ berençe kompozitorı) Abdullinnar iñ zur däräcäle, solist bulıp, 1970-nçe yılga qadär hezmät itälär.
Kazakstan teatrına tagın küp kenä professional kadrlar kiräk bula. Ul Uku yortın Baygali Dosımcanov, Anuarbek Umbetbayıv, Şabal Beysekova, Kauken Kencetayıv, Mokan Tulebayıv beterä.
Olı Vatan sugışı yakınayganda teatr repertuarı 31 opera (9 kazak telendä) häm 6 balettan tora (2 kazakça). Rus häm kazak opera truppası bergäläşep cırçılarnı nota buyınça, tekstsız döres tavış belän cırlarga bulışıp öyrätälär. Teatr repertuarı kübäyä, «Knyaz İgor», »Boris Godunov», »İvan Susanin», »Rusalka», »Dubrovskiy», »Çereviçki» h.b. kuşıla.
Kazak opera häm balet teatrına,1941el. gına «Akademiçeskiy» dip, hörmätle isem birelä. Almatı kalasında teatrnıñ binası iñ matur, iñ zur korılma ide dilär.
Avır sugış yıllarında, 7 noyabr 1941 yıl, yaña teatrda berençe spektakl kuyıla. Teatr repertuarına tagın «Zaporocets za Dunayım», »Otello», »Mazepa», »İvan Susanin» kuşıla. Şul uk yıllarda Alma-Ataga evakuatsiyä belän mädäniyät, sänğat eşlekle keşeläre kilä. Alarnıñ eçendä kemgä bulsa da bilgele Ğalina Ulanova kilep, «Cizel» baletı kuyıla.
1944 yıl. kıskaça eçtälegen M.Auezov yazgan, A. Cubanov belän L. Hamidineñ, «Abay» operası tua. Ul repertuarda, äle häzerge könnärdä dä, iñ ähämiyätle, bik uñışlı icat bulıp sanalıp, sähnädä kuyıla. Rişat Abdullin Kazakstan muzıkal mädäniyäte tarihında Abay partiyäsın berençe başkaruçı bulıp kaldılar.
İğtibar itärlek fakt – şul yıllarda uk «Yevgeniy Onegin», »Çio-Çio-san» kebek spektakllär kazak telendä kuyıla başlıy.
Möslim häm Rişat Abdullinnar rus häm könbatış-evropa illäre klassikları, sovetlar soyuzı kompozitorları operasın başkarganda aldıñgı urın totalar. Möslim – tenor partiyäsın, Lenskiy («Yevgeniy Onegin»da), cirenä citkerep üti. Rişat - bariton tavışı belän Yevgeniy Onegin, Cermon (»Traviata»), Eskamilo (»Karmen») h.b. partiyälarnı başkara.
Abdullinnar Kazakstan kompozitorları opera spektaklendä, berençe bulıp, onıtılmaslık obrazlar oyıştıralar : Möslim – Tulegen («Kız -Cibek»), Kayrakpay («Calbır»), Balpan («Yır-Targın»), Azima («Abay»); ä Rişat – Abay, Yır-Targın, Bircan häm Kocagul («Bircan i Sara»)... h.b.
Sähnädä Abay obrazın başkaru artistka bik kıyın bula, şulay da Rişat Abdullin Abay rolen tulısınça halıkka citkerä.
Opernıy teatr - ul, beräüneñ (yazuçılar, kompozitorlar, köçle vokalist-artistlar) üz köçe belän äsärne barlıkka kiterüe säbäple bula. Andıylar milli mädäniyät tarihında bilgele: Kulyaş Bayseitova, recisser Kurmanbek Candarbekov, yazuçılar Muhtar Auezov, Gabit Musrepov, Sabit Mukanov; Möslim, Rişat Abdullinnar h.b.
1950-nçe yıllarda Yermek Serkebayıv, Roza Dcamanova kebek Yugarı uku yortın betergän professional muzıkantlar üzen kürsätä başlıy. Törle cırlar cırlap, bersennän berse täcribä alıp, «Zvezda» isemenä citep, tıñlauçılarnı kuantalar. Abdullinnar törleçä milli teldä, tatar, kazak cırların yaratıp cırlıylar.
Kamera muzıka äsäre eçendä - tatar kompozitorı Röstäm Yähin romansın, Rişat Abdullinnıñ, başkaruı istän çıkmaslık bula.
Möslim Abdullin bigeräk tä rus kompozitorları N. Rimskiy-Korsakov, M. Glinka, P.Çaykovskiy romansların başkaruı belän istä saklana. Alarnı halıkka üz telendä, kazak telendä başkarıp, rus klassikasına yakınaytıp, tanıştıruı bik ähämiyätle bula.
Abdullinnar, kazak cırların duetom- ikäüläşep cırlaunıñ, iñ berençese bulgan.
Kazak milli sängaten üsterü tarihında, Möslim, Rişat Abdullinnar UTIZ YıL estrada sähnäsendä eşläp, artistlık icadi yulları şuña birelgän.
Pravitelstvo yugarı bäyä birä. Möslim narodnıy artist KazSSR (1947), Rişat – narodnıy artist SSSR (1967), Laureat Gosudarstvennoy premii KazSSR.
Kazakstan möstäqıyllek algaç, Almatıda ber uramga Bratya Abdullinı iseme birelä.
Nigäder häzer alarnı küp iskä almıylar, onıttılar dip uylap kuygan idem. Veçerniy Almatı gazetında küzemä Abdullinnar turında mäqalä töşep, anı ukıp, tatar telendä yazırga uyladım.
Halıkara yazuçılar soyuzı äğzası N.Abdulkarimova
8 ğıynvar 2011 yıl