Büläkläü

(portret)
Şäm şähäre digän ay şähärdä
Kiç ahşamsız kapka yabılmıy.
Ütkändägenäy ğomer, kalgan häter
Satıp alıym disäñ tabılmıy.
Halık cırı.
Mäktäp direktorı, kapkasınnan çıguga, Turı Tukay kuşamatlı Gabdulla kartnı oçrattı. Anıñ isänläşüenä karşı kart: " Äybät äle, allaga şöker. Sez dä äybät ikänsez. Kapka - koymalarıgız, garacıgıznı nindi matur itep buyap kuygansız, taç mäktäpneke tösle",- dide.
Direktor hanım, kartka cavap birep mäşäqätlänmiçä,uylana-uylana yulın dävam itte.Menä bit, dönyanıñ yülärläre adım sayın. Soñ mäktäptä miçkä-miçkä buyau torıp, üz koymañ öçen buyau satıp alıp yörmässeñ bit inde. Kemneñ kulında, şunıñ avızında dilärme äle. Forsattan faydalanıp kala belmäsäñ, fäqıyrlektän başıñ çıkmas. Buyau gına närsä ul? Cayın çıgara belgän keşegä üze kulıña kerergä torgan mallar bar. Sine tiyennärgä eşlätkän hökümät agaynı annan- monnan yolıkkalap, üzenä tiyeşlesen ala almauçı keşe şır yülär inde ul. Menä bu kart ta üze dä yäşi belmägän ( direktor üzen yäşi belüçelärgä kertä ide), östävenä başkalarnı öyrätep mataşkan bula. Şuña da, distä yıllar avıl sovetı räise bulıp eşläp tä, hucalıgı başkalarnıkınnan ällä ni ayırılmıy. Änä, häzerge räislärgä kara: kolhoznıkınamı, avılnıkınamı: här ikeseneñ tauday öyelgän hucalıgı, ike-öç maşinası, şähärdä fatirları. Üzläreneke genä tügel, balalarınıkı da şulay. Akıllı itep yäşi belgäç, cidençe buınnarına citärlek itep,baylık cıyıp kuya beldelär. Ä bu divana 4-5 banka buyaunı törtterep yata, tfü. Häyer, ul sotsializm keşesennän nindi süz kötäseñ inde?
Mäktäpkä kilep kersä, garderobta kapçık -kapçık käbestälär, pomidor tutırılgan ärcälär haman şulay öyelep toralar. Soñ bit bolarnı kiçä ük ronoga cibärergä tiyeşlär ide. Direktornıñ açulı soravına hucalık mödire:
- Menä bu sugan, kabak, patissonnarnı da cibäräse ideme soñ? Sezdän kürsätmä bulmagaç, cibärtmi tordım, - dide.
- Alarga - kaşalotlarga - barısı da sıya, cibäregez,- dip, bülmäsenä aşıkkan direktornı hucalık mödire tagın:
- Ä çäkçäkne kayçanga äzerlärgä?- dip tuktattı.
-Atna ahırına. Anısın üzem alıp kitärmen.
Kabinetına kerügä, bibliotekar kıznı çakırtıp aldı. Bügen irtän töpçek ulı şaltıratıp,( ul bıyıl universitetnıñ hokuk beleme bülegenä ukırga kergän ide), referat yazu öçen Borıngı Vavilon (Babil ile) patşası Hammurapi turında beleşmälär, mömkin bulsa, räsemnär dä cibär äle digän ide. Aşıgıp kilep kergän bibliotekarga:
- Tışına "Borıngı zaman tarihı" dip yazılgan bik zur papka bar ide, şunı kiter - diyüenä karşı tegese:
-Ni bit... ul papka yuk, - dide.
- Niçek yuk? - dip kırıs itep soradı hatın.
- Ni... tege... ä-ä-ä, sezneñ kibetkä (direktor küptän tügel avılda azık - tölek kibete açkan ide ) stellaclar kiräk bulgaç, alardagı kitap, papka, albomnarnı makulaturaga cibärdek iç, üzegez şulay kuştıgız. (Menä bu añgırası da sezneñ kibetkä dip tora, ni dip kibetne kıstırmak kiräk?)
- Yuk, alar makulaturaga kitep ölgermädelär äle,- dide direktor , isenä töşerep.- Häzer ük hucalık mödirennän açkıç al da iske skladtan şul papkanı ezläp kiter. Kara anı, tiz kıymılda.
Bibliotekar kitügä, kıyusız gına işek şakıdılar. İşekne açsa, üze ukıta torgan unınçı sıynıftan ber kız:
- Apa, häzer bezdä däresegez bar ide, -dip tora.
- Aldagı künegülärne eşli torıgız,- dide direktor.
- Bügen bezdä ädäbiyät bit.
- Alaysa çirattagı yazuçınıñ biografiyäsen ukıy, öyränä torıgız.
Üz ğazizeneñ eşen karamıyça, keşe balasın öyrätep yatmas äle. Şkaftan BSE ( Bolşaya sovetskaya entsiklopediyä) alıp, Vavilon, Hammurapi digän mäqalälärne taptı. Särkätipne çakırıp alıp, bu mäqalälärne skanerlarga kuştı.
Ul arada olı papka kütärep, aşıgudan tını kısılgan bibliotekar kız da kilep citte.
Direktor yartı östäl zurlıgı diyärlek katırgı tışlı papkanı idängä saldı da aktara başladı. Borıngı Gretsiyä, Borıngı Rim, Vavilonnıñ tarih däreslekläre bitlärennän tanış bulgan illyustratsiyälären berämtekläp kararga kereşte. Ähä, menä ul Hammurapi kanunnarı çokıp yazılgan taş baganalarnıñ räsemnäre. Ä monısı nindi räsem? Demonstratsiyägä çıkkan halık törkememe soñ bu? Törkem östennän, keşe başlarına basa-basa, kan tösendäge ozın materialga ere ak häreflär belän »Trebuyım rasstrela!» digän lozung kütärep, ike ir – at kilä. Alar ozın kunıçlı kün iteklärdän, ğalife çalbardan häm ciñnärenä» 1937» dip yazılgan cilbägäy cibärelgän dcinsı kurtkalardan. Akvarel buyaular belän eşpängän bu räsem B.Kustodiyevnıñ «Bolşevik» kartinasın häterlätä ide. Hatın räsemgä tekälebräk karasa, ir-atlar digäne kolhoz räise belän avıl sovetı räise tügelme soñ? Äye, şular
bit. Hättä kolhoz räiseneñ artın suzıbrak atlavı da, avıl sovetı räiseneñ yaltırap torgan peläş baş tübäse dä ayırmaçık bu bez dip toralar.
Süz dä yuk, bu tege mähluknıñ ( äle küptän tügel genä eştän tuktagan informatika ukıtuçısın – mäktäpneñ elekke direktorın – ul eçennän genä şulay atıy ide) eşe inde. Läkin nigä andıy räsem yasagan, närsä äytergä telägän, - hiç añlaşılmıy.
Hatın, räsemne çitkä etep kuyıp, albomnıñ broşyurasın ezli başladı. Aktara torgaç, ber keçkenäräk papka kilep çıktı. Anı açsa, ğacäplänep kölep kuydı: A-4 formatlı vatman bitennän aña Çeburaşkaga ohşatıp yasalgan himiyä ukıtuçısı karap tora ide. Taç şul üze: ul sorgılt-zäñgär küzläre diseñme, ere-ere sipkelläreme, sargılt –cirän çäçläreme, yılmayıp toruımı. Nişläpter Çeburaşkanıñ muyınına şnur kisäge belän mäktäpne yahşı ukıp tämamlauçılarga birelä torgan tügäräk medal dä asılgan. Portret avıl işek aldı fonında yasalgan: yäşel çiräm, sarı çebilär, sıyır, sarıklar, umarta oyaları.
Direktor, kızıksınıp, papkanı kulına aldı. Bäy, monda andıy räsemnär şaktıy ikän bit. Menä monısı, süz dä yuk, rus tele ukıtuçısı. Ul inde nişläpter, berençe räsemgä kapma – karşı bularak, şähär fatirları, ciñel maşinalar fonında yasalgan. (Ukıtuçınıñ ire kolhoz buhgalterı bulıp, üzgärtep koru yılları başlanuga, ğalämät bayıp kitep, ulın, kızın däräcäle uku yortlarına urnaştırıp, alarga fatirlar, maşinalar yünätkän ide, bu şuña işarä, ahırı.) Anıñ atsıman ozınça yöze, sine ütäli tişärdäy bulıp karıy torgan oçlı küzläre, kişer tösenä buyalgan börelep kilgän yuka irennäre, ber-ike santimetr gına ozınlıkta kaldırıp kiselgän kıska çäçläre, körän töstäge kırşılgan közge paltosı – barısı da häyran ohşatıp yasalgan. Räsem kübräk kızgılt – cirän töslär belän yasalgangamı, portretta tölke çalımnarı bar. Ällä oçlı borını şulay kürsätä inde? Hatın räsemne, kulın suzıp, yırakkarak kuyıp karadı. Äye, näq şulay, närsäseder tölkene häterlätä. Nindi ştrihlar belän birgänder rässam monı, äytüe kıyın, läkin bu tyu-tyunıñ (yalagaylanıp, yararga tırışıp söyläşüe öçen direktor rus tele ukıtuçısın eçennän genä şulay atıy ide) holkın çırayına çıgargan.
Hatın, iyelep, tagın ber käğaz aldı. Monısın, kontselagerdan çıkkanday kürengän yabık närsäne, kem dip beläbez inde? Bäy, bu tatar tele ukıtuçısı iç. Yodrık qadär başına dönya ğıylemen töyägändäy, gorur gına utıra. Degettäy kara çäçlär, kara tutkıl bit tirese, kuyı kara kaşlar, saz yäşele tösendäge zur küzlär. Üze bik fırt kiyengän tagın: östendä itäkläre dulkınlap torgan kara bärhet itäk häm ciñnäre, yakaları ak çeltär volan belän bizälgän örfiyä yukalıgı gına aksıl bluzka. Tik nigäder ayaklarında şuşı zatlı kiyem belän hiç yaraşmagan kişer tösendäge olı rezin iteklär.
Direktor räsemgä tagın ber kat karasa, ällä nişläp kitte: yuka bluzka aşa ukıtuçınıñ täne genä tügel, ä kükrägendäge eçke äğzaları da şäylänä ide. Änä tegese, zäñgärsu boz kisägen häterlätkäne, hiçsüzsez, yöräk bit. Alay gınamı, centekläbräk karaganda, hatınnıñ urındıkta tügel, ä altın unitazda (Onasis diyärseñ!) utıruın çamalarga mömkin ide. Nindi säyer! Häyer, keşe arasında bu ukıtuçıga ber tuganınıñ vafatınnan soñ altınnarı kalgan digän süz yöri ide, bälkem, haktır da.
Aldagı räsemdä surätlängäne ir – at. Kultıksalarına kalay kisäkläre kagılgan, arkasına «Tatar Taleyranı» digän yazulı möher sugılgan nindider kilbätsez agaç tähettä utırgan kileş, beraz alga iyelä töşep, aldındagı ğalämät zur çüp savıtına tökerep tora. Ä çüp savıtında, menä äkämät, kitaplar, ukuçılar, ukıtuçılarnı abaylarga bula. İr – atnıñ çak kına şeşenke küz kabakları küzlären beraz kaplasalar da, räsemdä surätlänüçeneñ hezmät ukıtuçısı ikänen çamalarga bula. Tik nigä ul anı «Tatar Taleyranı» dip atagan – hiç añlaşılmıy. Hatın, tarihtan barlı-yuklı belemnären barlap, Taleyrannıñ kem ikänen isenä töşerergä azaplansa da, anıñ niçekter Frantsiyägä bäyläneşle buluınnan başkanı isenä töşerä almadı.
Äye, nindider sots – art stilendäge räsemnär ide bolar.
Çirattagısında – çuar, açık, küñelle töslär balkıganında – kem surätlängän ikän? Ak atlas tışlıgına sap-sarı çäçäklär kadalgan divanda çiyä tösendäge tasmalar belän bizälgän ğacäep matur yuka yefäk penyuar kigän ber hatın yarım yatıp tora. Anıñ tuzgıgan çäçläre berniçä cirennän eläktergäläp kuyılgan. Ayaklarında çiyä tösendäge atlas belän kaymalangan bärhet çüäklär. Direktorga bu küreneş bik tä tanış kebek toyıldı. Kayda kürde soñ ul monı? Kinät kılt itep isenä töşte: kürmäde, ukıdı ul anı. Äye, äye, ukıdı. Hatın, şau-şulı, küñelle student yılların häterläp, üzaldına yılmayıp kuydı. Pedinstitutta çit illär ädäbiyätınnan ukıtkan yähüdäneñ imtihan alganda ber naçar ğadäte bar ide: tota da nindi dä bulsa ädäbi äsärdän ber özekne ukıp kürsätä, ä sin şunıñ kaysı avtornıñ, nindi kitabınnan ikänen äytergä tiyeşseñ. Menä şundıy özekneñ kaydan alınganın belmiçä, imtihanın birä almıy çıkkan ide yäşlegendä direktor hanım. Soñınnan ukıdı,belde ul anı belüen: näq menä älege räsemdä surätlängän küreneş ide ul – Onore de Balzaknıñ «Blesk i nişeta kurtizanok» äsäreneñ geroinyası kurtizanka Ester Gobsek divanda kırın yatıp tora. Tik monda Balzak äsäreneñ ni katnaşı bar? Räsemnän bit matematika ukıtuçı zavuç karap tora. Hak menä, şul üze: näfis alsu bite, uymak avızı, zur yäşkelt küzläre. Ägär dä borın östendä totaşa yazgan kuyı kara kaşları çırayına usallık östäp tormasa, aña karap soklanırga gına kalır ide. Direktor, räsemgä karap, uylanıp tordı da, närsäneder isenä töşergändäy, avızın kıyşaytıp, yılmayganday itte häm: «He-yı-m, kurtizanka digen, ä?» – dip kuydı.
Menä inde soñgı räsem. Monısı gel maskalardan gına tora tügelme soñ? Ä yuk, portret maskalar fonında yasalgan. Şundıy küp maskalar: kaysı kölä, kaysı yılıy, kayberse açulana, kaysıdır uylana, yıpmaep toruçısı da, sagışka batkanı da bar. Gomumän, keşe kiçereşläreneñ tulı gamması. Ä portretta kolhoz räiseneñ hatını – geografiyä ukıtuçısı - surätlängän. Räsem originalga ohşagan ohşavın, tik yöze niçekter ike öleşkä bülengän: sul yagı açık töstäge aksıl buyaular belän yazılgan, küze dä yılmayıp tora, ä uñ yagı kara töslär belän surätlängän, küzendä açu, mäker. Maskalar da şulay ike öleştän tora ikän iç: ak häm kara, yılmayu häm yavızlık . Abau! Ällä nindi şomlı bulıp kitte. Direktor üze dä sizmästän rusçalatıp: « Cut»,- dip kuydı.
Hatın, uylana-uylana, räsemnärne cıyıp, kire papkaga tutırdı. Papkanı yaptı. Anıñ tışına «Eskizlar» dip yazılgan ide. Dimäk, äle bolar karalamalar gına. Äytäm anı räsemnärdä professional bulmagan keşeneñ dä küzenä taşlana torgan bähäsle urınnar bar. Äyterseñ rässam kolorit (nindi genä töslär yuk anıñ räsemnärendä - dönyada bilgele bulgan yöz dä sigez tösmerneñ hämmäsen dä kullangan kebek), tonnar, yarımtonnar, külägälär turında artık uylanıp tormagan, kompozitsiyä dip tä baş vatmagan, - isenä närsä töşsä, şunı yazgan da yazgan...
Räsemnär belän mavıgıp kitep, broşyuranı bötenläy isennän çıgargan bit. Hatın aşıga –aşıga yañadan da olı papkanı aktara başladı. Kulına tagın ber räsem eläkte. Karıym digändä genä räsem, barmak aralarınnan şuıp, äylänä-äylänä, idängä kilep töşte. Direktor hanım idängä iyelde. Räsem aña karata turı tügel, ä kırı belän yata ide. Monısı üze bit! Çın şulay, vallahi ğazim! Tik nigäder ul aña nindider karañgı yäşel kapyuşon kigertep yasagan. Äye, äye, nindider pıçrak yäşel töstäge sırlı-sırlırak kürengän kiñ kapyuşonnan. Şulay da kara küzläre, mañgayı belän ber tigezlektä başlangan töz borını, dugalanıp torgan kaşları bar da anıkı bit.
Hatın, iyelgän kileş, käğazne alıp, östälgä saldı da räsemgä karadı häm imänep kitte: kapyuşonın kabartıp, höcümgä taşlanırga torgan kobra metall tösle salkın küzläre belän aña tekälgän ide. Bu nindi metamorfoza?! Hatın küzlären çelt-çelt yomgalap aldı da räsemne kat-kat äyländergäläp karıy başladı. Gacäp häl: ägär kırıydan karasañ, - ul üze, tup-turı karasañ – kobra. Direktor hanım işek yanındagı stenada elenep torgan oval formasındagı közge karşına kilde dä iğtibar belän yözen öyränä başladı. Çibär genä hatın. Kileşmägän ber cire dä yuk diyärlek. Barı tik kirpeçsıman turıpoçmaklı avır iyäge genä näfis yöz sızıkların beraz bozıp, aña irlärgä has nindider kırıslık östi.
Hatın yañadan da räsemgä iyelde. İskärmi dä tora ikän: rässam anı nindider yalangaç sorı kıyalar fonında surätlägän. Tagın da iğtibar belänräk karasa, kıyalar digäneñ sorı granit ta, taş ta tügel, ä akça törgäkläre ikän iç: dollarlar, evrolar, rubllär. Äy-yı, bu qadär akçañ bulsa, yäşäp bulır ide ul. Ğomerne ozaytmasa da, dönyanıñ böten rähäten birergä sälätle närsä. Häyer, akça ul beräülärgä ipi alırga, ä ikençelärgä okean urtasınnan utrau yäisä samolet satıp alırga citmi. (Hatın üzen soñgıları rätenä kuya ide.) Ä tege mähluk, bu räsemnärneñ avtorı, süz dä yuk, berençelärenä kerä. Niçä yıllar mäktäp direktorı bulıp eşläp, bernindi maya tuplıy almagan bit. Üz hucalıgın karıysı, nıgıtası urında, can-färmanga et urınına çabıp, yaña mäktäp tözeleşe artınnan yörde. Yaña mäktäpkä küçep, anıñ eçen-tışın tärtipkä kiterep kenä betergän ide, närsä öçender kolhoz räiseneñ hatını – geografiyä ukıtuçısı (häyer, anıñ diplomı başlangıç sıynıflarnı gına ukıtırga da soñ, ire arkasında dönyanıñ kendege bulıp, nindi fännän teläsä, şunı ukıtıp yöri inde) - belän nizagka kerep,(ul räis hatınınıñ nindi avırtkan cirenä baskandır?) direktorlıktan kitärgä mäcbür ittelär. Sanıy kitsäñ, anıñ yünsezlekläre bihisap buldı inde. Direktor bulıp eşlägändä, ukıtuçılarnı mäcbüriläp kurslarga cibärü diseñme, rättän unışar däreslärenä kerep, kontrol eşlär ütkärep, soñınnan su buyı ozınlıgı analizlar yasap, tege kitapnı ukı, bu kullanmanı öyrän, fälän curnalga yazıl dip, üzäklärenä ütü diseñme, -berse dä kalmadı. Mäğarif ministrlıgına kırıkmasa kırık barıp, meñ mäşäqät belän BK kompyuterları yullap alıp kaytıp, rayonda berençelärdän bulıp, kompyuter klassı açkan buldı bit äle, imeş, ukuçılarnı belemle itä. Ul yülärgä betkän ber avılnıñ ällä kem balaların belemle itü nigä kiräk buldı ikän? Menä şul yünsezlekläre, kofliktka batıp betüläre arkasında direktorlıktan kitärgä mäcbür ittelär dä inde anı. (Anı urınınnan töşerügä üzennän şaktıy öleş kertkänen hatın isenä töşerep tormadı.) Häyer, känäfiyen yugaltuga ul bik ürtälmäde dä kebek. Anıñ urınına kerep utırgan direktornıñ süzsez rizalıgı belän ukıtuçılar anı kürmämeşkä sabışıp, anıñ tiräsendä buşlık – vakuum- barlıkka kilsä dä, cıyılış-utırış sayın anıñ adresına tänqıyt süze yañgırasa da, ukıtu- tärbiyä buyınça direktor urınbasarı anıñ däreslären unbişär «täräzä» belän kuyıp, aña tuktausız kadalıp torsa da, ul tırışıp-tırışıp ukıtuın belde. Direktor aña, pensiyägä çıkkaç ta, öç yıl ukıtırga mömkinlek birde äle. Ber dä birmäs ide dä soñ, yugarı sıynıflarda ukuçı ike ulına informatikadan töple belem, kompyuterda irkenläp eşli belü künekmäse birergä şul mähluktan başka keşese dä yuk bit mäktäbendä. Östävenä ul bik yahşı räsem yasıy. Ä mäktäptä andıy ostalıkka iyä bulgan keşeneñ härvakıt kiräge çıgıp tora.
Süz dä yuk, direktor, üzeneñ ulları mäktäpne tögällägänçe, eşlärgä mömkinlek birsä dä, aña bik rähim – şäfkatle buldı dip äytep bulmıy. Däreslärne dä unsigez säğattän küp kuydırmadı, böten keşegä meñär sum premiyä yazganda da aña dürt yözdän arttırmadı; rayon türäläreneñ berse : «Sezneñ informatika ukıtuçısın respublika bülägenä täqdim itäbez, anıñ turında beleşmälär häm harakteristika äzerläp cibäregez äle»,-digäç: «Aña kollektiv karşı»,- dip, ayak teräp karışsa karıştı, büläkkä täqdim ittermäde.
Ul peşmägängä uñ kilep tora tagın. Monnan biş yıl elek ütkän attestatsiyä vakıtında rayon komissiyäse şunı «Rossiyä Federatsiyäseneñ ğomumi belem birü buyınça Maktaulı hezmätkäre» digän kükräk bilgese belän büläkläügä täqdim itte. Direktor bulıp eşlägändä dä üzenä ber Maktau yazuı da hästärli almagan mähluk bu yulı şul büläk turında ällä niçä tapkır beleşte inde. Nigä kiräkter ul aña?
Direktor niçek itsä itte, ämma maktaulı isemne birdermiçä genä, ber ay elek anı pensiyägä ozattı. Utırsın şunda öyendä, ul mählukka büläk tagın! Tik menä mähluk disäñ dä, barın da añlap, belep torgan ikän bit – räsemnäre şul turıda söyli. Äye, belgän... Nişlärgä soñ äle? Anıñ bit bu portretlarnı berär cirgä kürgäzmägä kuyuı, annan da bigräk berär gazeta -curnalda bastıruı bar. Äle soñ küptän tügel genä yäşlär curnalında anıñ «Äbiyem sukkan palaslar» digän kartinasınıñ reproduktsiyäse dönya kürde iç.
Berär hatın –kız bulsa, açu - yarsuın basu öçen genä bulsa da, räsemnärne yırtkalap atar ide, tik direktor alay ciñel uylauçılardan tügel. (Küräseñ, anıñ hromosomalar tuplanması irlärneke ide - 7% hatın kızda ul şulay ikän.) Fikerli torgaç, direktor boznı yahşılık belän eretergä - tege büläkne birdertergä buldı. Et küñele ber söyäk, kadalıp kitsen şunda, äydä minnän bulsın yahşılık dip, ul tiz genä rono mödire belän dä (tegese anıñ yaktaşı bulıp, direktor küptän inde anıñ belän elemtälärne cayga salgan ide) kiñäşep aldı da telefon aşa informatika ukıtuçısın çakırttı.
Büläkkä täqdim itelü turında biş yıl buyına onıtkandır inde dip uylasa da, direktornıñ ğacäplänüenä karşı, ukıtuçınıñ söyeneçe yözenä çıktı. Ul, inde rähmätlär äytep, saubullaşıp, kitärgä dip, işek totkasın totkaç, borıla töşep:
- Döresen äytkändä, miña ul büläkneñ häzer kiräge dä yuk inde. Tik menä onıklar aptırata bit: «Äbi, kırık yıldan artık eşläp, tugannar arasında ber sineñ genä bülägeñ bulmau näsel, ğailä turında inşalar yazganda kıyın häldä kaldıra»,- dilär. Menä onıklarımnı söyenderim äle,- dide.
Direktor büläkläü öçen kiräk bulgan materiallarnı – ukıtuçı turında beleşmälär, harakteristika, attestatsiyä komissiyäse häm pedsovet kararlarınıñ küçermälären särkatip kızdan tiz genä eşlätep aldı da alarnı faks aşa ronoga cibärep, eşne tögälläp tä kuydı.
8 nçe mart aldınnan direktor Kazanda «Piramida» küñel açu kompleksında ütäçäk bäyräm kiçäsenä çakıru aldı. Kazanga kiteşli ronoga sugıldı. Buhgalteriyädän meñ törle yomışın häl itep çıgıp kına kilä ide, mödirgä (häyer, häzer ul rayon mäğarif bülegeneñ naçalniğı dip atala inde, elekke ğadät buyınça gına mödir dip yörtelä.) çakırdılar. Tege imgäkneñ büläge kaytkan ikän, mäktäptä cıyılış cıyıp, ya klubta berär kiçädä tantanalı itep tapşırırga kuştılar.
Kazan hätle cirgä bargaç (Kazan alarga dürt yöz çakrımga yakın), ber oçtan tugan yagı Çistayga da kerep çıktı. Ber kiçlek bäyräm öçen dürt kön yörep kaytırga turı kilde. Poyızddan töşep, avtovokzalga kilsä, avtobus kitärgä äle säğattän artık vakıt bar ikän. Avtobuslar belän yörsäñ, şul inde ul. (Mäktäp maşinası ütkän atnada direktornıñ ullarına Kazanga it, bäräñge iltergä kitkän cirennän vatılıp kaytkan ide, şunı haman tözätep citkerä almadılar bit, buldıksızlar!) Tik utırgançı dip, kiosktan rayon gazetasın satıp alıp, küz yörtergä kereşte. Närsä bulsın inde anda: haman şul it – söt citeşterü dä, tires-aşlama tügü. Ber yañalık ta yuk ikän dip, gazetanı bökläp tıgıp kuyganda gına, küze soñgı bittäge kara kaymalı nekrologka töşte. Anda informatika ukıtuçısınıñ yöräk öyänägennän kisäk ülüe häm ğailäse, tugannarınıñ kaygısın urtaklaşu turında häbär itelgän ide.