Barmı Rişvätkä Däva?... - 1

(satirik komediyä)
Katnaşalar:
Ğaripov Säyfi Mingalim ulı— himiyä ukıtuçısı
Rufiyä— Säyfineñ hatını, kultura sarayında kitaphanäçe bulıp eşli
Äbüzär Şaktıyın —rayon gäciteneñ möhärrire
Ähmädiyen Foat Abzaloviç— rayonnıñ administratsiyä başlıgı
Gölçirä— rayonnıñ in çibär kızı, miss-rayon, Ähmädiyevnın sekretare
Mutiyeva Nuriyä Şämsiyevna— RONO (rayonnıñ mäğarif bülege) citäkçese
Hannanov Vil Niloviç — prokuror Bakeev Vädüt Yunusoviç— baş vraç
Musin Möhtär Ähätoviç— voyınkom
Kazan keşese Mäskäü keşese
Kurer
Pocarnik
Ak halatlı keşe
Rayon çinovnikları
Korrespondent kız, televideniyegä töşerü gruppası
Snayper h. b., h. b.
Vakıyga Tatarstannıñ ber rayonında bara.

Rayon hakimiyäte başlıgınıñ qabinetı. Ähmädiyev östälendäge gäcitne kat-kat ukıp karıy.
Ähmädiyev (kıçkıra). Gölçirä! Gölçirä kerä.
Gölçirä. Tıñlıym, Foat Abza-loviç!
Ähmädiyev. Sin rayon gäciteneñ baş möhärriren çakırdıñmı?
Gölçirä. Äbüzär Şaktıyıvnımı? Çakırdım. Sez äytü belän ük.
Ähmädiyev. Nişläp kilmi soñ inde ul? Bar, tagın şaltırat, häzer ük kilsen.
Gölçirä. Yarar, Foat Abzaloviç.
Gölçirä çıgıp kitä.
Ähmädiyev (telefon knopkasına basa). Allo! Nuriyä Şämsiyevna! İsän-närmesez. Bügenge rayon gäciten ukıdıgızmı? Citeşä almadıgızmı äle? Sez, RONO citäkçese, barısınnan da aldanrak ukırga tiyeş gäcitlärne. Miña kilep kitegez. Kötäm.
(İkençe knopkaga basa.) Allo! Rayonnıñ baş tabibı Bakeev nihällärdä? Rayon gäciten ukıysıñmı, yukmı? Vakıt yukmı? Alay ikän. Miña kilep kitärgä vakıt tabarsıñmı? Yarıy, kötäm.
(Öçençe knopkaga basa.) Allo! Zdra-viyä celayu, tovariş voyınkom Musin! Sin gäcit ukımıysın inde. Hatınıñ ukıy?.. Hatınıñ ukıgan belän genä dönyadan artta kalmagayıñ. Mina kilep kitalmassıñ mikän. Häzer ük.
(Dürtençe knopkaga basa.) Allo! Prokuror Hannanov äfände, isänmesez. Sez bügen rayon gäciten ukıdıgızmı? Niçek inde yuk?! Rayonnıñ prokurorı iñ berençelärdän bulıp ukırga tiyeş tügelmeni ul gäcitne? Niçek inde ukırlık gäcit tügel?! Menä bügenge san ukırlık. Miña kilep kitegez äle, yäme. Kötäm.
Äbüzär Şaktıyıv kerä.
Äbüzär (kıyusız gına). İsänmesez!
Ähmädiyev. İsänme. Kil, utır.
(Äbüzär Ähmädiyevtan küzen almıyça äkren genä urındıkka kilep utıra.) Sin, Äbüzär, «Barmı rişvätkä däva?..» digän mäqaläñne çıgarır aldınnan berär akıllı keşe belän kiñäşteñme?
Äbüzär (kaltıravıklı tavış belän). Yuk... Sensatsiyä bit...
Ähmädiyev (kırıs). Sensatsiyä bulgaç, bigräk tä, minem röhsättän başka monı çıgarırga yaramıy ide. Rayon başlıgı bularak, rayondagı sensatsiyälärne iñ berençe näübättä min belergä tiyeş! Halık tügel! (Gäcitne kulına ala.) Himiyä ukıtuçısı korruptsiyägä karşı daru uylap çıgarganmı?
Äbüzär. Äye. Ber tabletkanı kapkaç, yartı säğattän soñ keşedä vzyatka alu teläge yukka çıga ikän.
Ähmädiyev. Kem ul, nindi ukıtuçı ul?
Äbüzär. Ğaripov Säyfi Mingalim ulı. Himiyä ukıtuçısı. Redaktsiyägä üze şaltırattı.
Ähmädiyev. Bälki, ul şarlatandır. Kem, kayda häm niçek tikşergän soñ ul çıgargan preparatnı?
Äbüzär. Vannasın rätlärgä kilgän santehnik su eçäse kilä digäç, ul anıñ suına şul darunı salgan. Eşen tämamlagaç, santehnik tiyeşle hakın gına algan, östämä akça da, arakı da soramagan. Üzeneñ hatınına da eçertkän, hatını häzer akça daulamıy ikän. Kıskası, näfesne kaytara torgan daru uylap tapkan ul himik.
Ähmädiyev (tagın gäcitkä küz sala, ukıy). «Rayonıbızda rişvätçelek hökem sörä... Ämma tizdän vzyatka alular betäçäk, korruptsiyäneñ tamırı korıyaçak», digänseñ. (Başın kalkıta, usal itep Äbüzärgä karap tora.) Töteneñ bik yugarı kütärelä tügelme?!
Äbüzär (mañgayındagı tirne pin-cäk ciñe belän sörtep ala). Üzegez bit korruptsiyägä karşı köräş turında gel söylisez.
Ähmädiyev. Anı başkaçarak ta yazıp bula ide. Bezneñ rayon korruptsiyägä batkan digän fiker alga sörelä tügelme?
Äbüzär. Min, kiresençä, bezneñ rayon iñ berençe bulıp rişvätçelekkä karşı daru uylap taptı dip maktanırga telädem.
Ähmädiyev. Adresı nindi ul himiknıñ?
Şaktıyıv. Mendeleev uramı, 14nçe yort.
Ähmädiyev (yazıp ala). Mendeleev uramı, 14nçe yort. Ğaripov...
Şaktıyıv. Säyfi Mingalim ulı.
Ähmädiyev (yaza). Säyfi Mingalim ulı.
Mutiyeva kerä.
Nuriyä (avızın yırıp yılmaya). İsänmesez!
Ähmädiyev. Uzıgız äydä, Nuriyä Şämsiyevna. Sin, Şaktıyıv, bar, üzendä bul. Redaktsiyäñnän berkaya çıkma, kiçekmästän bu mäqalägä oproverceniye yazarga turı kiler, möğaen.
Äbüzär vak-vak adımnar belän atlap çıgıp kitä.
Ähmädiyev. Ber mäqalä çıkkan gäcittä. (Östäldäge gäcitkä törtep kürsätä.)
Mutiyeva (yözennän yılmayu yugala). Min anı sez şaltıratu belän ük ukıp çıktım.
Ähmädiyev. Yä, alaysa tizräk fikereñne äyt.
Mutiyeva. Min ni dip äytergä dä belmim. (Üpkäle tavış belän.) Bu mäqalä arkasında mine çakıruıgız säyer. RONOnı häm mine töp rişvätçelär dip sanagan şikelle kilep çıga.
Ähmädiyev (torıp qabinetı buylap atlıy). Ğaripov Säyfi Mingalim ulı, himiyä ukıtuçısı, sezneñ sistema keşese. Ul çınlap ta şundıy daru uylap çıgara aldı mikän?
Mutiyeva. Şähsän üzem min moña ışanmıym. Andıy naçar ukıtuçı zur açışlar yasarga sälätle tügel dip sanıym.
Ähmädiyev. Niçek sez, RONO citäkçese, üzegezneñ ukıtuçıgız hakında naçar ukıtuçı digän fikerdä? Sezdä naçar pedagoglar barmıni?
Mutiyeva. Ul inde bezneke tügel. Bez anı mäktäptän kuıp çıgardık.
Ähmädiyev. Ul mäktäptä eşlämimeni?
Mutiyeva. Yuk. Direktor belän
tınışa almadı. Gel konflikt ta konflikt. Barısı da ğayeple, ul gına çista, ul gına ğadel...
Ähmädiyev. Ul bit inde preparatın kullanıp karagan, näticäläre dä bar di.
Mutiyeva (pauzadan son). Äy, belmim inde...
Ähmädiyev (Mutiyeva karşısına kilep). Bälki, anı mäktäptän kuarga aşıkkansızdır, bälki, kaldırırga kiräk bulgandır?
Mutiyeva. Direktor belän daimi räveştä talaşuçı ukıtuçını niçek mäktäptä kaldırasıñ inde...
Ähmädiyev. RONO sistemasındagı keşe bit ul barıber. Mäktäptän kuılsa da, sezneñ keşe ul. Himiyä ukıtuçısı näfesne korıta torgan daru yasagan! Niçek uylıysıñ, bez niçek kabul itärgä tiyeş bu vakıyganı?
Mutiyeva. Anıñ üze belän söyläşmädegezme äle?
Ähmädiyev. Yuk.
Mutiyeva. Üze belän söyläşergä kiräk. Nindi daru ikänen, sostavın tikşertü zarur. Çınmı-yukmı—açıklau mäslihät. Çınlap ta andıy preparat yasalsa, ul darunı kayda, niçek, kemgä eçertergä...
Ähmädiyev (urınına barıp utıra). Ansı inde alga taba häl iteler. Yarıy, Nuriyä Şämsiyevna, elemtädä torıyk, tiz arada tagın kiräk bulırsız, möğaen.
Mutiyeva çırayın yasalma yılmayu belän «bizäp» çıgıp kitä.
Ähmädiyev (kıçkıra). Gölçirä! Gölçirä kerä.
Gölçirä. Tıñlıym, Foat Abza-loviç.
Ähmädiyev. Sroçno minem maşinanı Mendeleev uramı, 14nçe yortka cibär. Ğaripov Säyfi Mingalimoviç-nı rayonnıñ hakimiyät başlıgı kötep utıra dip äytegez.
Göl çi r ä. Añladım.
Gölçirä çıgıp kitä. Bakeev kerä.
Bakeev (yakın tuganına endäşkändäy cılı tavış belän). İsänmesez, Foat Abzaloviç.
Ähmädiyev. Sälam. Utır, Vädüt Yunusoviç, utır. Sälamätlek niçek?
Bakeev (östäl yanındagı urındıkka utıra). Yarıysı bolay. (Karañgılanıp.) Bil genä beraz borçıp tora.
Ähmädiyev (korıgına). Min siña, rayonnıñ baş vraçına, rayon halkınıñ sälamätlege niçek digän mäğnädä sorau birdem.
Bakeev (şat tavış belän). Halıknıñ sälamätlege anıñ berkayçan da naçar bulmadı, Foat Abzaloviç. Halık ul çıdam.
Ähmädiyev. Yarar. Bu temaga başka vakıtta söyläşerbez. Vädüt Yunusoviç, bügenge rayon gäcitendä ber mäqalä çıktı.
Bakeev. Sez şaltıratkaç, şunduk ukıp çıktım, Foat Abzaloviç.
Ähmädiyev. Niçek täesir itte?
Bakeev (ütä citdi qıyäfät belän). Aptıraşta kaldım. Annarı sez mina şaltıratıp çakırgaç, bötenläy käyefem kırıldı. Korruptsiyä meditsinada gınamıni?
Ähmädiyev (grafinnan su salıp eçä). Miña kiñäş kiräk. Ğaripov Säyfi Mingalim ulı isemle himiyä ukıtuçısınıñ psihoterapevtka, nevropatologka möräcäğat itkäne yukmı, häterlämiseñme?
Bakeev (beravık uylanıp utırgannan soñ). Ul keşeneñ baş belän möräcäğat itkäne yuk... älegä. Ul darunı, kiçekmästän, añardan ürnäk öçen ber-ikene alırga kiräk.
Ähmädiyev. Min anıñ belän üzem oçraşaçakmın. Sin äzer tor—anı bälki berär sanatoriyga cibärergä kiräkter, yä psihik çalışlıgı turında spravka kiräk bulır.
Bakeev (şöbhäle tavış belän). Anı rayonnan berkaya da çıgarmaska kiräk, menä şul minem berençe kiñäşem.
Ähmädiyev. Min dä şulay uylıym. Rossiyädä korruptsiyäne ciñgän berdänber rayon bulsak—tarihka kerep kalaçakbız. Barlık çinovniklarıbızga şul darunı kaptırabız da...
Bakeev (kisken). Min üzemneñ vraçlarıma andıy daru kaptıruga karşı. Çönki alar şul daru täesireñdä patsiyentlardan vak-töyäk vzyatka almıy başlasalar, hezmät hakına gına yäşi almayaçaklar.
Ähmädiyev (barmak yanap). Ä-ä-ä, dimäk, sin baş vraç bularak, bülnistäge rişvätçelekkä karşı tügel?
Bakeev. Dönyaga min ayık akıl belän karıym. Bez ul darunı aşap hezmät hakına gına yäşi alırbızmı soñ?
Ähmädiyev. Neçkäleklären soñrak uylarbız. Elemtädä torıyk, Vädüt Yunusoviç.
Bakeev. Ul darunı kulga totıp, tikşerep, analiz yasap kararga kiräk.
Ähmädiyev. Tikşererbez, tikşererbez.
Bakeev borçulı qıyäfät belän çıgıp kitä. Musin kerä.
Mu sin (şat küñelle). Zdraviyä celayu!
Ähmädiyev. İsänmesez, iptäş polkovnik. Utırıgız.
Musin (kilep urındıkka utıra). Sez şaltıratkaç min mäqaläne ukıp çıktım.
Ähmädiyev. Fikeregez nindi?
Musin (ber dä ise kitmiçä). Min, voyınkom, pri çem moñda? Mine çakıruıgız añlaşılmıy. Vzyatkanı voyınkomatta gına alalarmıni!
Ähmädiyev. MöhtärÄhätoviç,min sezne genä tügel, küp keşene çakırdım. Sezneñ bik kiräk bulıp çıguıgız bar. Rişvätçelekkä karşı köräşergä kiräk, barıber şunsız bulmıy.
Musin. Anı monda gına köräşep... İl bik zur bit. Mäqalädä ul himiknıñ ber ulı bar dip yazılgan. Häzerge vakıtta ul armiyädä hezmät itä—Uralskiy voyınnıy okrugta. Malayıñnı armiyägä alabız dip kurkıtıp bulmıy iñde anı. (Uyga kala.)
Ähmädiyev. Ul himiknı älegä rayon üzägennän berkaya da çıgarırga yaramıy. Voyınkomattan anıñ üzenä povestka cibärep, ike ay berkaya kitmiçä öydä genä bulırga kuşarga mömkinme?
Musin. Älbättä,mömkin.Çakırtam da, perepodgotovkaga cibäräçäkbez, ber ay eçendä berkaya da kitmä, dip boyıram.
Ähmädiyev. Bu vakıtlıça, anıñ daruın tikşergänçe, üzeneñ maksatların belgänçegä qadär.
Musin. Añlıym inde, añlıym.
Ähmädiyev. Bu arada üzegezdä bulasızmı?
Musin. Alay tegendä-monda barasım yuk bugay.
Ähmädiyev. Elemtädä torıyk. Musin. Yarıy.
Musin çıgıp kitä. Hannanov kerä.
Hannanov (taşçıraylı, bernindi his sizelmi). Rayonnıñ prokurorı nik kiräk buldı?
Ähmädiyev. Utır äle, Vil Nilo-viç. Menä bu mäqaläne ukıp çık äle tiz genä. (Gäcitne suza.)
Hannanov. Min anı sez şaltıratkannan soñ aldım da monda kilgändä maşinada ukıdım.
Ähmädiyev (sagayıp). Oşadımı soñ mäqalä?
Hannanov (salkın tavış belän). Mäqalädä bernindi kriminal da kürenmi. Mine çakıruıgıznı añlamıym. Miña häm prokuratura hezmätkärlärenä aşatmakçı bulasızmı ällä ul darunı?
Ähmädiyev (aptırabrak). Sineñ şayaruıñmı bu?..
Hannanov. Min şayarmıym. Hokuk saklau organnarın, prokuraturalarnı sügü, rişvätlektä ğayepläü modada bit häzer.
Ähmädiyev. Min sine kiñäşläşergä çakırdım. Minem üzemne nık kurkıttı äle bu mäqalä.
Hannanov (küzlären çeläytep). Nişläp ikän?
Ähmädiyev (östäldä yatkan kaptan siğaret alıp kaba, kesäsennän zaciğalka alıp kabıza, siğaretın tirän itep suıra). Başımda uylar öyere kaynıy, bolay süz belän genä dä añlatırlık tügel. Ul himiknı küzätü astına alırga kiräk. Povestka belän sledovatelgä çakırt, säbäben şul mäqalägä bäyläsäñ dä yarıy. Siña häzer çinovniklar bik açulı, po-kuşeniye bulmagayı dip kurkıt. Militsiyä näçälnige belän söyläş tä, saklarga digän bulıp ber-ike sercantnı anıñ yortı yanına decurga kuyarga kiräk.
Hannanov. Anladım, Foat Abza-loviç. Zakonsız räveştä daru yasaganı öçen anı cavapka tartıyk. Daruların konfiskovat itärgä kiräk.
Ähmädiyev. Aşıkmıyk äle. Älbättä, analiz öçen ber-ikesen kulga töşerü kiräk. Saklık belän genä eş itik. Min anıñ üze belän oçraşıp söyläşäm äle başta.
Hannanov. Gäcitneñ redaktorın...
Ähmädiyev (prokurornıñ süzen bülep). Anıñ belän nişlärgä ikänne alga taba üzem häl itärmen. Elemtädä torıyk.
Hannanov. Yarar!
Hannanov çıgıp kitä. Gölçirä kerä.
Gölçirä. Foat Abzaloviç, Ğari-pov monda.
Ähmädiyev (kaşların cıyırıp uylanıp tora). Kem son ul?
Gölçirä. Maşinagıznı şunı alıp kilergä cibärdegez bit.
Ähmädiyev (isenätöşerep). Ä-ä-ä, tege himik. (Gasabilanıp.) Kersen tizräk, çakır tizräk! Närsä katıp torasıñ! Tizräk kert anı monda!
Gölçirä yögerep çıgıp kitä. Säyfi kerä.
Säyfi. İsänmesez.
Ähmädiyev (siğaretın köl savıtında sıta). İsänmesez, isänmesez, Säyfi Mingalimoviç. (Östäle artınnan çıgıp Säyfineñ karşısına kilä, yagımlırak yılmayırga tırışş kul birep küreşä.) Min sezne başkaçarak küzallagan idem. Sez bik mölayım keşe ikänsez. Uzıgız, utırıgız. (Kıçkırıp.) Gölçirä!
Gölçirä kerä.
Ähmädiyev. Ber çäygün çäy yasa. Örek, kara cimeş, bal, yözem, çäkçäk.
Gölçirä tız-bız kilep, kerä-çıga çäy äzerläp yöri. Säyfi urındıkka utırgaç, Ähmädiyev üzeneñ urınına tügel, anıñ karşısına utıra.
Säyfi (kölemseräp). Bigräk kızık kilep çıktı. Min sezgä priyemga kerä almıyça ike yıl yördem. Ä bügen, kötmägändä, üzegezneñ maşinagız mine monda alıp kilde. Min başta ışanmadım...
Ähmädiyev (urınınnan kuzgala, küp törle şeşälär torgan şkafnı barıp aça). Nindiyen telisez—ak arakı, konyak, viski, rom?
Säyfi. Rähmät. Min andıy katı eçemleklär eçmim.
Ähmädiyen. Yarar, çäy eçik alaysa. (Yänä Säyfineñ karşısına utıra. Çäy yotıp kuya. Yılmayıp Säyfine küzätä.)
Säyfi. İnde küptän priyemga yazılgan idem, şuña çakırdıgızmı?.. Ällä?..
Ähmädiyen. Ä sez üzegez niçek uylıysız?
Säyfi. Hakimiyät başlıgı maşinasın cibärep üze çakırgaç nilär uylarga da belmim.
Ähmädiyen (citdilänep). Miña priyemga elägä almau ul tabiğıy häl inde. Eşlär bik tıgız bit. Bügen dä min Kazanga barırga tiyeş idem. Rayon gäcitendä sezneñ açışıgız turında ukıgaç, barlık eşläremne çitkä kuydım da, Kazanga şaltıratıp gafu ütendem häm kiçekmästän sezneñ belän oçraşırga buldım.
Säyfi. Min üzem dä Kazanga barırga cıyınıp yöri idem.
Ähmädiyen (kurkıp). Nik?
Säyfi. Eşlärem bar Kazanda. (Çäy eçä.)
Ähmädiyen. Kazanga berär könne bergä barırbız, minem maşinada. Älegä bez sezneñ belän monda bulırga tiyeş. Bez başta sez uylap çıgargan daru mäsäläsen monda üzebezdä häl itärgä tiyeş.
Säyfi (ğacäplänep). Anıñ närsäsen häl itäsen? Ul darunı kiçekmästän il külämeñdä kullana başlarga kiräk.
Ähmädiyen. Başta üzebezdä genä kullanıp karıyk.
Säyfi (katgıy itep). Yuk, Kazanga baram! Annan Mäskäügä kitäm!
Ähmädiyen (çakkına işetelerlek itep). Sine Kazanda döres añlamauları ihtimal. Mäskäüdä bötenläy cülär dip psihuşkaga salaçaklar üzeñne.
Säyfi (aptırap). Nik mine psihuşkaga salsınnar? Korruptsiyägä karşı köräşne inde kayçannan birle iğlan itep kilälär tügelme?
Ähmädiyen (yasalma yagımlılık belän). Äy bigräklär dä sabıy küñelle ikän üzegez dä. Kürenep tora—sez tabiğat balası, keşelär dönyasın añlap betermisez ikän. (Säyfineñ çınayagına çäygünnän çäy östi.) Min sezneñ öçen häzer bik borçılam. Ugolovnıy eş başlamagayları üzegezgä.
Säyfi (Ähmädiyevkä karap tora). Ni öçen?..
Ähmädiyen. Prezident korruptsiyägä karşı köräş iğlan itte itüen, ämma köräşne darular, preparatlar yärdämendä alıp baru mäslihät dip anıñ äytkäne yuk. Komsızlıkka karşı daru uylap çıgaruıgıznı hokuk saklau organnarı niçek bäyälärlär ikän?
Säyfi (tınıç). Sez minem öçen borçılmagız. Bu ildä min ğomerem buyı kurkıp, borçılıp yäşädem. Ğadelsezlekne ciñügä öleş kertä almavım da minem canımnı ğomer buyı aşadı.
Ähmädiyen (alga taba iyelenkeräp). Nindi daru yasadıñ soñ sin, niçek sostavın uylap taptıñ, nindi matdälärdän tora ul? Bälki, keşe organizmına zararlı närsäder ul?
Säyfi. Preparatımnıñ sostavın patent algançıga qadär ser itep totaçakmın. (Gorur tavış belän.) Şäp daru yasadım min. Ber töymä preparatnı yotkaç, täqdim itelgän vzyatkadan keşeneñ künele bolgana. Vzyatkanı alsa kosarga totına. İke töymä eçsä yäşise kilmi başlıy.
Ähmädiyen (türdäge urınına barıp utıra). Kurkam! Sez, möğaen, monda kire kaytmassız. Sezne hätta Kazannan Mäskäügä dä cibärmäslär. Sez korruptsiyäneñ masştabın añlap betermisez. Minem sezgä täqdimem bar—üzebezdä genä, tıp-tın gına kullanıyk. Rayon masştabında gına vzyatoçniklarnı ciñsäk tä zur eş bula bit. Rayonıbızda rişvätçelekneñ tamırın korıttık dip maktana alaçakbız. (Pauza.) Sezneñ nindi problemalarıgız bar?
Säyfi (iñnären sikertep). Nindi problemalar dip...
Ähmädiyev (tagın Säyfineñ karşısına kilep utıra). Eşegezdä vosstanovit itäbez... Mäktäp direktorı itep kuyarbız... Kottedc salıp birerbez... Yal yortına cibärerbez... Çit ilgä säyähät oyıştırırbız... (İşek yagına karap pışıldıy.) Bik şäp kızlarıbız bar...
Säyfi. Miña bernärsä dä kiräkmi. (Kölemseri.) Mine, şundıy darunı uylap çıgargan keşene, satıp alırga mömkin dip uylıysızmı?
Ähmädiyev (artka kayırılıp). Ul darunı sin üzeñ dä aşadıñmıni inde?
Säyfi (kuzgala). Yarıy, kittem min.
Ähmädiyen. Yuk, yuk, aşıkmagız. Utırıgız äle. Min annarı maşina birermen, kaya telisez şunda iltep kuyarbız. Miña berniçä daru birä almassız mikän?
Säyfi (urınına utıra). Şähsän üzegez öçenme?
Ähmädiyen. Minem üzemä kiräkmi... Min vzyatka almıym bit.
Säyfi (kölä). Niçek inde—barlık çinovniklarıgız ala, ä sez berüzegez genä almıysız?
Ähmädiyev. Säyfi Mingalimoviç, härber keşene rişvätçelektä ğayeplärgä hakıgız yuk. (Basınkı tavış belän.) Kürsätegez äle, töse nindi ul preparatnıñ.
Säyfi. Üzem belän almadım.
Ähmädiyev. Işanıçlı urında saklıysızmı ul darularnı?
Säyfi. Älbättä.
Ähmädiyev (şomlı tavış belän). Öydä saklıysızmı?
Säyfi. Borçılmagız, ışanıçlı urında.
Ähmädiyev. Bez monda barıbız da ul darunı aşasak, başka rayonnarda barıber rişvätçelek şul kileş kalaçak. Bez bit ayırım il tügel, bez bit ber ilneñ ayırım ber rayonı gına.
Säyfi. Şuña kürä bit min il külämenä çıgarga telim. İn elek Tatarstan Prezidentına baram.
Ähmädiyev. İke Prezident bit häzer bezdä. Kaysısına barasın?
Säyfi. Rossiyä Prezidentına
barırmın.
Ähmädiyev. Rossiyädä dä ikäü bit häzer prezident.
Säyfi. Başta Minnehanovka baram. Annarı Medvedevka.
Ähmädiyev (küñeltıygısızlıgın yäşerä almıy). Yuk, aşıkmıyk! Kurkam! Rayonıbız öçen kurkam! Monıñ öçen bezne huplamayaçaklar. (Torıp ärle-birle yöri başlıy.) Sez vlaç vertikaleneñ neçkäleklären añlamıysız. Sezneñ arkada böten rayonga tap töşäçäk. Sezneñ daruıgız arkasında barıbıznı da ğayepläyäçäklär, kargayaçaklar.
Säyfi (kuzgala). Kaygırmagız, ğayepli kalsalar, böten ğayepne üz östemä alırmın. (İşek katına taba yünälä.)
Ähmädiyev (Säyfigä iyärep bara). Kayçan yulga kuzgalırga uylıysız?
Säyfi. İrtägä.
Säyfi çıgıp kitä.
Ähmädiyev (türdäge kreslosına barıp utıra, kıçkıra). Gölçirä!
Gölçirä yögerep kerä.
Gölçirä. Äü, Foat Abzaloviç?
Ähmädiyev (tagı da katırak kıçkıra). Gölçirä!!!
Gölçirä (kotsız kalıp). Tıñlıym, Foat Abzaloviç?
Ähmädiyev (ber noktaga tekälgän kileş). Soveşaniye!!! Cıy barısın da!!!
Gölçirä yögerep çıgıp kitä.


2
Säyfineñ yort-cire. İşegaldı, bakça. Bakça türendä zur agaç. Äle yaña gına tañ atkan. Säyfi yulga äzerlängän. Hatını Rufiyä anı ozatırga çıkkan.

Rufiyä (moñsu). Bälki, şuşı atnada kaytıp ta citärseñ.
Säyfi (üzen totışında kütärenkelek sizelä). Bu atnada kaytıp bulmas, möğaen. Kazannan Mäskäügä ük kitärgä turı kiler, ahrısı.
Rufiyä. Bigräk ozakka kitäseñ ikän.
Säyfi. Ulıbızdan hat kilsä, min kaytmıyça cavap yazmıy tor.
Rufiyä. Yarar.
Kapkadan işegaldına Kurer yögerep kerä.
Kurer. Häyerle irtä!
Säyfi (şomlanıp). Häyerle irtä.
Kurer. Sez kayadır cıyındıgız bugay?
Säyfi. Kazanga. (Rufiyä Kurerga kurkıp karap tora.)
Kurer. Säfäregezne kiçekterergä turı kiler. Sezgä povestka bar. Sez sledovatel Mukşiyevka barırga tiyeş, 16nçı qabinet. (Säyfigä povestka tottıra.)
Säyfi (äle Kurerga, äle povestkaga karap). Min Kazanga barırga cıyındım, annan Mäskäügä yul totarga isäbem bar.
Kurer (kırt kisep). İrtägä säğat unberdä sez sledovatel Mukşiyev bülmäsendä bulırga tiyeş!
Säyfi (aptırap). Min irtägä inde Kazanda bulam.
Kurer. Povestkanı inkar itkän öçen kulga alınuıgız ihtimal.
Kurer çıgıp kitä.
Rufiyä (kotsız kalıp). Nik çakıralar ikän?
Säyfi. Nik ikänen añlamıy-sıñmıni? Minem Kazanga baruımnı telämilär. (Povestkanı bökläp çalbar kesäsenä tıga.)
Rufiyä (yöze yaktıra). Bolay bulgaç, barmıysıñ inde Kazanga.
Säyfi (kauşavın ciñep). Yuk, yuk, bernigä dä karamıy baram. Povestkam buyınça sin bar sledovatelgä.
Rufiyä. Närsä dim min aña, niçek söyläşermen?
Säyfi. Berni belmim dip, başıñnı cülärgä sal da utır.
Rufiyä. Berni belmägän kileş sledovatel yanına nik kildeñ, disä?
Kapkadan Pocarnik forması kigän keşe kerä.
Pocarnik. Min yangın kurkınıçsızlıgı inspektorı. İrtägä öydä bulıgız, yortıgıznı, karaltı-kura-gıznı tikşeräçäkbez.
Rufiyä. Bezneñ närsäbezne tikşeräsez?
Pocarnik. Yangın kurkınıçsızlıgı liniyäse buyınça.
Säyfi (açulı tavış belän). Bezdä yangın çıgarırday sıyıkçalar yuk, elektr çıbıkları tözek...
Pocarnik (işegaldına, karal-tı-kuraga küz yögertä). İrtägä öydä bulıgız. Tikşerü komissiyäse kiläçäk.
Pocarnik çıgıp kitä.
Säyfi (cikerep). Barıber baram Kazanga!
Rufiyä (tınıç kına). Siña häzer öydä bulırga kiräk.
Säyfi. Alar yüri, min çıgıp kitmäsen öçen, tikşergän bulıp kılanaçaklar. Bezneñ zakon bozganıbız yuk, karaltı-ku-rabız da tärtiptä. (Kuzgala.) Min kittem. Sin kurıkma. Tagın berärse kilsä, prokurorga baram dip üzlärenä yana. (Hatının koçaklap bitennän übä.) Kurıkma.
Säyfi kapkadan çpıp kitäm digändä genä kulına sakvoyac totıp ak halatlı häm ap-ak çıraylı keşe kerä.
Ak halatlı keşe. İsänmesez. Ğaripov Säyfi Mingali ulımı?
Säyfi. Äye.
Ak halatlı keşe. Privivka yasamadılarmı äle?
Säyfi. Nindi privivka?
Ak halatlı keşe. İşetmäde-gezmeni, karantin iğlan itelde. Poseloktan berniçä kön çıgarga yaramıy, privivka yasıybız.
Rufiyä. Nindi karantin? İşetmädek!
Ak halatlı keşe (sakvoyacın açıp). Bik kurkınıç gripp kilde bezneñ taraflarga.
Rufiyä (kıyulanıp). Ul ptiçiy gripplar, svinoy gripplar kitep bardı bit inde, bette bit inde alar.
Ak halatlı keşe. Tagıdakur-kınıçragı kilde. «Kozlinıy gripp» dip atala. Sez, hanım, borçılmagız, hatın-kızga yokmıy ul. İr keşelärgä genä kadıybız.
Säyfi (kıza başlıy). Ä başkalarga kadadıgızmı son äle? Kürşem Gabdelbärgä kadadıgızmı?
Ak halatlı keşe. Ul niçänçe yılgı?
Säyfi. İlle cidençe yılgı, minnän ike yäşkä keçeräk.
Ak halatlı k yı ş yı. Älege dä bayagı gripp ille bişençe yılgalarnı gına paralizovat itä. İlle bişençe yılgılar-ga gına kadıybız. Kütegezne äzerlägez.
Säyfi (usal tavış belän). Bernindi ukol da kadatmıym!
Kapkadan Äbüzär kerä.
Äbüzär (tartınıp kına). Saumısez!
Säyfi. Äbüzär, sin niçänçe yılgı?
Äbüzär. Bez bit sineñ belän ber yılgı.
Säyfi. Äbüzärgä kadıysızmı soñ?
Ak halatlı keşe. Sez rayon gäciteneñ baş möhärrire bit äle?
Äbüzär. Äye.
Ak halatlı keşe. İlle bişençe yılnıñ kaysı ayında tudıgız?
Äbüzär. 21 nçeapreldä. (Yılmayıp.) Gitler 20 nçe apreldä, Lenin 22nçedä, min 21esendä. He-he-he, min gel şulay şayaram.
Ak halatlı keşe (Säyfigä). Sez kaysı ayda tudıgız?
Säyfi. Avgustta.
Ak halatlı keşe. Bez menä näq ille bişençe yılnıñ avgustında tugan keşelärgä ukol yasarga färman aldık.
Säyfi (kıçkırıp diyärlek). Äbüzär, illençe yılnıñ avgustında tugannarnı gına paralizovat itä torgan kozlinıy gripp digän çirneñ barlıgına ışanasıñmı sin?
Äbüzär (yugalıp kala). Dönyada ni bulmas. (Ak halatlı keşene belägennän tota.) Tuktagız äle, privivka yasamıy torıgız.
Ak halatlı keşe. Ul bit karantinnı bozıp rayonnan çıgıp kitmäkçe bula.
Äbüzär. Yuk, yuk, kitmi. Bezneñ monda kiçektermäslek eşebez bar. Berkaya da kitmi. Sez başka vakıtta kilegez. Min rayon gäciteneñ baş möhärrire, miña ışanıgız, ul berkaya da kitmi, ukolıgıznı kadamıy torıgız aña. Bik kiräk bulsa, irtägä kilersez.
Ak halatlı keşe beravık Äbüzärgä, annarı Säyfigä karap tora da çıgıp kitä.
Säyfi (işegaldı buylap yörenä). Mine öydän çıgarmas öçen ällä nilär uylap tabalar.
Äbüzär (Säyfigä iyärep yöri). Oproverceniye yazıyk, Säyfi! Beterälär başnı. Ulımnı voyınkomatka çakırdılar. Armiyägä alıp kitäçäklär. Üzeñ beläseñ, malaynı armiyädän alıp kalır öçen kim digändä yöz meñ sum akça törtergä kiräk, ä minem andıy akçam yuk.
Säyfi. Şul voyınkomatlarda akça soramasınnar öçen daru uylap taptım bit inde min.
Äbüzär. Yuk, yuk, yuk, andıy darunı voyınkomnar eçärgä tiyeş tügel! (Meskenlänep.) Minem ulımnıñ sälamätlege naçar.
Säyfi. Alaysa, nik kurkasıñ?
Äbüzär. Anı häzer çirle kileş armiyägä alaçaklar—miña açu itep. Yazıyk oproverceniye!
Säyfi. Menä şundıy ildä, şuşındıy keşelär belän yäşibez inde bez.
Äbüzär (yılamsırap). «Zemelnıy komitet»tan kilep yort-ciremne ülçädelär. Uñ yak kürşelärgä ike metr, sul yak kürşelärgä öç metr kergänseñ, didelär. Garacıñnı sütärgä, sarayıñnı küçerergä turı kiläçäk dip kurkıttılar. İmeşter, häzer cirne sputniktan fotoga töşerep ülçilär. (Yalvarıp.) Yazıyk oproverceniye, Säyfi!
Säyfi (Äbüzärgä ciränep karap tora). Berkayçan rişvätçelekne ciñep bulmayaçak monda.

3
Hakimiyät başlıgı qabinetı. Ähmädiyev käğazlär aktarıp utıra. Mutiyeva kerä, yözendä şatlık balkıy.

Mutiyeva. Foat Abzaloviç! Gäcittä oproverceniye çıktı!
Ähmädiyev (çänçüle tavış belän). Nuriyä Şämsiyevna, bäğrem, gäcit ukıy başladıgızmı?
Mutiyeva (üpkäläp). Nik alay disez... (Kilep östäl yanına utıra.) RONO citäkçese gäcit ukırga tiyeş. Korruptsiyägä karşı uylap çıgarılgan darunıñ
yalgan ikänen, tege himiknıñ şarlatan ikänen açıklagan mäqaläne ukıgaç, sez dä söyengänsezder dip uylagan idem.
Ähmädiyev. Bu oproverceniyene basım yasap, köçläp çıgarttık bez. Min häzer şunı ukıp söyenep utırırga tiyeşme?
Mutiyeva. Foat Abzaloviç, min ul himiknıñ kem ikänen, nindi keşe ikänen yahşı beläm.
Ähmädiyev (tavışın kütärep). Taşlagız, Nuriyä Şämsiyevna! Säyfi eşlägän mäktäpneñ direktorı—sezneñ tuganıgız. Säyfi mäktäptäge tärtipsez-leklärgä karşı yış kına baş kütärgän, şuña kürä direktor belän tınışa almagan. Ata-analardan akça cıyuga karşı da çıgış yasagan ul. Ul bit sezne sudka birep, sezgä karşı köräşep yörmägän. Ul bit global räveştä uylap nindider himik preparat uylap çıgargan.
Mutiyeva (käyefe kırıla). Ata-analardan akça cıymasak, bez mäktäptä remont ta yasıy almas idek. Bez, akıldan yazıp, ällä nindi global närsälär turında uylap utıra almıybız... Sez bit äle böten neçkäleklären belep betermisez... Baş vraç Bakeev Vädüt Yunusoviç-nıñ hatınınıñ enesen mäktäpkä eşkä urnaştırırga kiräk ide. Ul da himiyä ukıtuçısı.
Ähmädiyev. Säyfidän dä yahşırak ukıtuçımı?
Mutiyeva. Foat Abzaloviç, bez sezneñ belän yäş çaktan uk yakın keşelär, şuña kürä, röhsät itegez, açıktan-açık söyläşergä. (Kaynarlanıp.) Barlık spravkalarnı, bolniçnıylarnı barıbız da Vädüt Yunusoviç aşa yasıybız—bez, bu rayonnıñ çinovnikları, hämmäbez aña möräcäğat itäbez. Ullarıbıznı armiyägä cibärmäs öçen dä başta Vädüt Yunusoviçka barırga turı kilä...
Ähmädiyev. Tınıçlanıgız äle, zinhar. Min añlıym, sez şähsän bu vakıygada üzegezneñ gayıbegezne tanıysız, läkin berni eşli almıysız. Barıgız, yal itegez. Tınıçlanıgız, borçılmagız, bu eşne ozakka suzmabız. Monda sezneñ gayıbegez alay bigük zur tügel.
Mutiyeva karañgılanıp çıgıp kitä. Musin kerä.
Mu sin (kör tavış belän). Zdraviyä celayu! (Kilep urındıkka utıra.)
Ähmädiyev. Möhtär Ähätoviç, äytegez äle, bezneñ rayonda tege yäki bu çinovnik üzeneñ ulın armiyägä cibärmäs öçen iñ elek bülniskä barıp üzenä kiräkle spravkalar yasatamı?
Mu sin (ğacäplänep). Sez bu turıda belmi idegezmeni?
Ähmädiyev (avır sulap). Belä idem.
Ämma elek miña açıktan-açık bu turıda äytkännäre yuk ide.
Mu sin. Meditsina zaklyuçeniyesen-nän başka bez berkemne dä armiyädän kotkara almıybız.
Ähmädiyev (voyınkomga şakkatıp karap tora). Sez şul qadäre tınıç kına bu turıda miña söyläp utırasız. (Gasa-bilanıp.) Bu bit cinayät! Yäşlär armiyädä hezmät itärgä tiyeş! İlne kemder saklarga tiyeş! Armiyä bulırga tiyeş!
Musin (tınıç). Sez döres süzlär söylisez. Min dä şulay dip uylıym. Läkin çınbarlıktan kaya kitäseñ? Mäsälän, berkönne militsiyädän beräü kilde dä, ulın armiyädän alıp kaluıbıznı ütende. Ä min nişlärgä tiyeş? Min äytäm: «ne goden» digän zaklyuçeniye kiräk, ä anı bezneñ rayonda baş vraç häl itä.
Ähmädiyev. Nik soñ sin ul militsiyä väkilen kütenä tibep çıgarıp cibärmädeñ?
Musin (yılmayıp). Gafu itegez, äytäm inde... ul sezneñ hatınıgıznıñ abıysı.
Ähmädiyev (çırayın sıtıp). Äy, bu dönya!
Musin (şatlık belän). Gäcittäge oproverceniyegä min bik söyendem. Bu eş zurga kitkän oçrakta başlar harap bulır ide.
Ähmädiyev. Nişläp harap bulır ide başlar?..
Musin. Çınnan da ul darunı küpläp çıgarıp, anı barlık çinovniklarga eçertergä totınsalar, närsälär bulıp betär ide—h... yıgo znayıt!
Bakeev Vädüt Yunusoviç kerä.
Bakeev (yagımlı). İsänmesez, Foat Abzaloviç! (Tiz genä östäl yanına kilep utıra.)
Ähmädiyev. İsänme. (Kükrägen ugalap kuya.) Vädüt Yunusoviç, torımnan-torımga kükräkne katı itterep kısa. Närsädän ikän ul?
Bakeev. Törle säbäp bulırga mömkin. Bälki, stenokardiyäder. Äydägez, tikşerelegez—kardiogramma yasıyk, analizlarıgıznı karıyk.
Ähmädiyev. Älegä vakıt yuk. Tege himik belän baş kattı.
Bakeev. Oproverceniye buldı bit inde.
Ähmädiyev. Bulsa ni... Ä himik isän-sau! Daruın da kulga töşerä alganıbız yuk. İnde ike tapkır tentedelär—tabalmadılar. Nık yäşergän!
Bakeev. Oproverceniye bulgaç, nigä tentep torırga?
Ähmädiyev (gazaplı tavış belän). Oproverceniyene mäcbüri räveştä yazdırdık bit bez! (Pauza). Korruptsiyägä karşı köräşne kayçan başlarbız soñ? Bälki, bu himiknıñ preparatı rişvätçelekne beterergä berdänber şans bulgandır.
Bakeev. Min ışanmıym andıy daru barlıgına. Bulgan surättä dä anı tabıp yuk itärgä kiräk. Rişvätçelek dip... Rähmät yözennän birelgän büläklärne rişvät dip atap bulmıy inde. Kemder büläk urınına akçalata ala, ansı da cinayät dip sanalırga tiyeş tügel. Min vraçlarıma büläk yäki akça almagız dip äytä almıym. Ä zurrak masştabta alganda, bez yäşi torgan sistemanı sez üzegez miña karaganda da yahşırak añlıysız. (Musinga.) Yäşe-ren-batırın tügel, gafu itegez, Musin äfände, sezneñ narkoman malayıgıznı törmägä utırtmıylar, çönki prokurornıñ malayın armiyädän kotkarıp kiläsez... Şulay bit inde? Min prokuror malayına yalgan zaklyuçeniye birmi buldıra almıym, çönki bülnisebezne, poliklinikabıznı küpme komissiyälärdän, tikşerülärdän saklap kilä ul. Bu bäyläneşlärdä, bu baglanışlarda akçasız, rişvätsez nişlämäk kiräk! Niçek inde ber-bereñä yärdäm itmiseñ?! Ä sez nindider püçtäk rişvätlär öçen kaygırıp utırasız. Sez, Musin äfände, miña açulanmagız, misalga sezne telgä alganım öçen. Bez sezneñ belän çit-yat keşelär tügel...
Musin. Döres, döres. Şuña kürä çın küñeldän kotlıym sezne gäcittä çıkkan oproverceniye belän!
Ähmädiyev. Söyenerlek bernärsä dä yuk äle. Ni ğacäp: barıgız da gäcittä çıkkan oproverceniyegä kuanasız!
Musin. Ana ğadi halık ta kuana. Ğadi keşe dä adım sayın kemgä dä bulsa akça törtä.
Bakeev. Ulıgıznıñ häle bu arada niçek soñ?
Musin (yöze karañgılana). Yarıy, yarıy. Rähmät inde sezgä.
Bakeev. Karagız anı, upkın östendäge kıya kırında yöri ulıgız.
Musin (tirän sulap kuya). Zamanı şundıy anıñ. İlneñ astın öskä kiterdelär dä...
Ähmädiyev (siğaretkabıza). Ä sez üzegez çittä idegezme ilneñ astı öskä kilgändä?
Musin (pauzadan soñ). Min küptän tügel astına siyä torgan ber malaynı armiyägä cibärdem. Prizıvniklar citmi. Kem ğayeple? Voyınkomatmı? Beläsezme, ulların armiyägä cibärmäs öçen küpme keşe tırışa? Voyınkomatnı ğayeplärgä genä toralar... İñ berençe çiratta zur çinovniklar yöri malayların armiyädän kotkarıp. İlgä hezmät itü poçetlı dip sanamagaç, ul çinovniklarnıñ patriotizmşa ışanasızmı? Cdvaplı urınnarda utıruçılar ilgä şundıy mönäsäbättä bulgaç, alarda vatan hise bulmagaç, bu il nişläsen?! Niçek rişvätçelek çäçäk atmasın?!
Bakeev. Soñgı vakıtta zur çinovniklar gına tügel, az gına mömkinlege bulgan keşelär dä ulların armiyägä birmäü artınnan yörilär. İñ yarlı, iñ mesken keşelärneñ genä ulları bara armiyägä.
Ähmädiyev. Akçası bulmagan, blatı bulmagan mesken keşelärneñ genä malayların armiyägä algaç, anıñ armiyäse dä mesken inde.