Рубайят - 1

ОМАР ХАЙЯМ
РУБАЙЯТ

КЪАРАЧАЙ ТИЛГЕ КЁЧЮРГЕН
БАТЧАЛАНЫ МУССАНЫ джашы АЛЬБЕРТ

Омар Хайямны орус тилге пахмулу алимле,
поэтле кёчюргендиле:О.Румер, Г.Плисецкий, Н.Стрижков, В.Державин,
И.Налбандян, И. Тхоржевский д.б. - бары да къыркъ джети автор.
Мен аланы тамалында кърачай тилге кёчюргенме.
Китабны тышында суратны салгъан суратчы - Н.Решетникова.
Батчаланы Альберт.

1
Сагъыш этдим ёмюрюмю хар кюнюнде,
Айча ачыкъды бу джашау ай тюбюнде.
Манга туурады - билмегеним кескин затны:
Ма керти зат сизге - айтырча тюнюмде.
2
Мен сохтасы бу джашауну, аманаты,
Ишим ауур, устазым а - тамам къаты.
Чал болгъунчу дери юрендим джашаудан,
Дагъыда чыкъмады усталыкъгьа атым.
3
Бу букъучукь да болгъанд къызны билеги,
Болгъанды къутас чачы, сюйген джюреги.
Кюнджаякъ Зухраны кеси огъуна болур:
Бетингден букъуну эслеб сюрт - тилегим.
4
Биреу дуния байлыкъгъа атханд эсин:
“Алтыным барды”, - деб тургьузады кесин.
Бу махтанчакь тындыргъынчы ишлерин толу,
Мычымай, аджал къагъады терезесин.
5
Тул кишича бир тынгысыз къошун, кириб,
Тюз къошунла таба айланды, джекириб:
“Къайдалла сатыучу, алыучу эм къошунчу?”
Джаталла ала да къабырлада, чириб!
6
Сёлешиучю къошун алдым, кёзюу джетиб:
“Патчах эдим мен да, - деди, сагъыш этиб.
Энди къошунчу топурагъымдан, аякъ ишлеб,
Чагъыр теджейди хар кимге, алгъыш этиб. ”
7
Ма эски къошун джарлыны тепсисинде
Зал им патчах болгъанды, базгъан кесине.
Бу къолунга алыб турган къошун аякъ да
Болгъанды акъ ёшюню къызны юсюнде.
8
Мыдах болма чырт, булутлача, джаз чакъда,
Ал энтда, бу чагъыр аякъны къучакъла.
Бюгюн къууанаса къырдышны джашил нюрюне,
Тамбла кёрмезсе, къабырынгда гюл чакъса.
9
Къайданды джашауну алгъа чыкъгъан джери?
Ол тахсаны ташада тутады Тейри.
Алимле тюнгкелерин тауусуб билирге,
Бири да билалмады бюгюннге дери.
10
Эй, акъсакъал, сор джашчыкъгъа, джууукъ барыб,Ойнайд юйчюк ишлеб, топуракъдан, арыб.
Сюйген джюрекни, акъыл башны топурагъыды Бир ангылат ол джашчыкъгъа, айтыб ары.
11
Тёрт затны: хауаны, отну, сууну, Джерни
Эсгериб джашайма мен бюгюннге дери.
Алагъа уа джети дуния къошулуб бирден,
Тюртелле мени эркин джашаудан кери.
12
Бешикде - сабий, ёлюк - къабыр ичинде.
Алайды, къарасанг джазыуну ишине.
Ол себебден, кеб сёзню къой да, ич чагъырдан:
Бий адам тахсасын бермез къул кишиге.
13
Джашауну тикрал билирге - мени антым,
Аслам билеме кертисин, аман затын.
Аджал тюйюмчекден къалгъан барын тешгенме,
Ол а тюйюлген кёреем тамам къаты.
14
Тенг тюлдю тенгинг тамбланы эртденинде,
Джылама, зыраф болду деб, ётген кюннге,
Ийнанма ётген, кетген сагъатха, ышаныб,
Бюгюн кюндю насыбынг - айтырым сеннге!
15
Джюз, минг джылла кетгендиле бизге дери,
Кетгендиле къартла теренине джерни.
Аякъ тюбюнде айланнган бу джансыз ташла
Болгъалла омакъ кёзлени гинджилери.
16
Сакълансын тюзлюк - олду насыбны башы,
Джандет чыпчыкъча, ханны къызыча ашхы,
Джылтыраб джашнар ючюн, тахсасын бермезге
Керекди накъут-налмазны асыл ташы.
17
Керек тюлдю, бармайма мен джандет тёрге,
Чагъырны андан эсе игиге терге.
Бош затлалла къызла, гюлле, сют шоркъала,
Аланы къой да, чагъыр узат ичерге!
18
Эртдеги къартланы сёзлерине къара:
Терен сюзсенг да, джашауунг кетиб барад.
Неди башхасы джандетден джашил кырдыкны?
Ёлсенг а - тюшдюнг джерге, къыблагъа къараб.
19
Насыблы туугъанды дуниягъа биреу,
Алай а джазыу ишлегенд юйюн хылеу.
Джан кирген эсе тёнгекге, киргенча къошха,
Эсле: салыннганды анга чирик тиреу.
20
Джолсуз къалырла, ийнаныб, джюзле-мингле,Эсли къауум аккыллыды джахил диннге.
“Эки дуниянгда да джокъду джолунг", - дейди
Биреулен, кескин ангылатыб хар кимге.
21
Сынаб джарлылыкъны, болсанг да джаланнгач,
Болма сен малкёз, джаламиш, къалсанг да ач.
Сюек кемирсенг да, олтурма бир тепсиге:
“Бийлебиз”,- деген осалладан кенгнге къач.
22
Къой аш къатында бет табмагъан къылыкъны,
Ач чибинча, атма ашаргъа мыллыкны.
Бир къабыны огъуна болмасын Хайямны,
Сыйланнгандан эсе юйюнде сылыкъны.
23
Ишлей эсе биреулен терлеб, кюрешиб,
Ала эсе къыйынын кеси, юлешиб,
Керекмиди анга бойсунургъа джалкъаугьа.
Неда аны бла джюрюгеннге илешиб!
24
Кёреме буДжерни - бушууну фатарын.
Кёреме хар кимни къабырда джатарын.
Эм онглу патчахланы, кюнджаякъ къызланы
Къурт-къумурсхагъа ашарыкь болгъанларын.
25
Къудретни хорлаб, тюлсе уэакъ къачарыкъ,
Джер джутады, тюлсе ёмюрге джашарыкъ.
Б юг юн саума деб, ангбамы махтанаса?
Сен да болурса къумурсхагъа ашарыкъ.
26
Джокъду аламны кёз джетерча ахыры,Башындан тюбюне узакъды асыры.
Кёзбаугъа сана кёргенинги дунияда,
Джашауну ташады бизден ичги сыры.
27
Теблейди зор дунияны залим чархы,
Кёз ачдырмайды аны къарангы чарсы.
Бу чотну тюзетирге кюрешиб, алимле
Джукъ эталмай кетгендиле, мени сартын.
28
Сейир, тамашады къудретни этгени:
Джан салады джарсытыргъа джюреклени.
Келелле, кетелле хар ким да дуниягъа Киши билмейд нек келгенин, нек кетгенин.
29
Кёз алдайды аламны кёксюл келбети,
Учсуз-къыйырсызды, къатланыбды джети.
Аламны джокъду мардасы, узуну, эни,
Биллик тюлсе ёлчесин, акъылынг джетиб.
30
Кёбдюле джулдузла, джаналла тамаша,
Бири - кёзге туура, бири - кёзден таша.
Эй, эсли адам! Аджашмай джюрю джашауда,
Эс ташламай, акъылынг бла ёхтем джаша!
31
Бар зат кетед, къаты къыссанг да къолунгу,
Бош кюрешме, тенгим, ангыларгъа муну.
Ал чагъырны къолунга, тур джукъбилмеэ бол да,
Джокъду магъана, сюзгенликге илмуну!
32
Джанынгы тёнгекден айырыргъа кери,
Сакълайды аджал, ачыб эшигин бери.
Билемисе къайдан келдик, къайры барабыз!?
Огъай. Сора ойна, кюл, тарт тангнга дери!
33
Ийнансанг, джокъду джаханим, джокъду джандет,
Джюкъду, ары барыб, бери къайтхан адет.
Умут этиб, бош ашырма бу дуниянгы.
Къоркъмасын ахрат азабдан къадар миллет.
34
Джан тёнгекден чыкъса кюнлени биринде,
Салырла къазыб топуракъны тюбюне.
Сени да топуракъ болгъан чархынгдан этерле
Бир зат, озуб кетселе джылла, ёмюрле.
35
Кимди, дейсе, табарыкъ аламны чегин?
Изле джашауда магъана, табыб эбин.
Дагъыда табарыкъ тюлсе хазна иги зат Табарынг а: эки атлам джер, бир кебин.
36
Алтындан акъыл багъалыды а дам да,
Акъыллы сыйлы болгъанды хар заманда.
Бюгюн кюнде онгду, тели маталлы болсанг,
Акъыллы уа итге саналмайд орамда.
37
Джанны топуракъ этед джазыуну къолу.
Джер тюбюне барады хар кимни джолу.
Не бек къарасам да, къаралды кёрюб кенгде:
Къабырла кёб. Болгъан къабырладан толу.
38
Баш сюекни кёлтюрюб юйню юсюне,
Бир къузгъун къонду, былай келиб эсине:
“О патчах! Къайда сени хорланмаз аскеринг?
Къайда хорлам, къарачы энди кесинге?!”
39
Тизиб къошунланы бир-бири къатына,
Къошунчу ишлейди, къарамай артына.
Ишлейди, патчах, къойчу демей, отда къыздырыб,
Айырмай къолун-башын, мени сартына.
40
О къошунчу! Къычырсам, нек демейсе:”Ой!”
Ийлейсе халкъны, бермейсе кишиге бой!
Таб Фаридунну къабыр топурагъын да къошдунг,
Аяусуз этесе адамланы, къой-къой!
41
Ма былайда джашай элле байла-бийле,
Кие элле ала парчала, дарийле.
Къайда муну бары? Энди къанатлылагъа
Уяла болдула бу бош къалгъан юйле!
42
Тар дуния - бу эски къаланы аты.
Кетгендиле ханла, бу зауукъну атыб.
Кетгендиле кюнле, кечелеге ауушуб,
Кетгенча пат чахла, къабырлада джатыб.
43
Ма Бахрамны, солуб, чагъыр ичген джери
Джаныуарладан толгъанд эртдеден бери.
Кёр сен уучуланы: къабхан салыб биреуге,
Тюшгенлерин анга, айланыб кеслери.
44
Зийналыкъ тюшюреди сыйын адамны,
Бош къалады аллайны къартлыкъ заманы.
Ол себебден, эсгер сен кесинги эм тюшюн:
Къайдаса сен, кимсе, къайрыса? Бил аны.
45
Ичгеним бла къошунну, кёлтюрюб ёрге,
Та мам кючюмю салыб, бекледим джерге.
“О насыбсыз, - деди къошун, бир кесек сынгсыб,
Санга этерлери да олду, кирсенг кёрге!”
46
Къошунчу кёзюне-башына джетдире,
Топуракъдан этген къошунун кебдиред.
“Теблеме мени, тюнене мен да адамем”,Дейди ууалгъан къошун , башын кёлтюре.
47
Ёлсенг, топуракъгъа къошулдунг, болуб джер:
Андан а омакъ къошун этеди чемер.
Эслеб къара: адам этден ийлейди тылы,Бу уста къошунчу болгъанды тамам сер.
48
Бюгюн бу къошун къууат салад тепсиге,
Субай джан эди алгъын, сюймеклик сингнген.
Къынгыр сабы уа ол къошунну бойнунда
Къолуду къызны, къучакълагъан кесине.
49
Кърал байлыкъдан, дун-дунияны мюлкюнден
Багъалыды, толу аякъ чагъыр ичсенг.
Кей-Хосровну, Фаридунну къарыуу азды
Чагъыр къошунну буштугъуну кючюнден.
50
Хорасанны патчах къабырлы тюзлери,
Б юг юн кюнде гокка ханслы кюйюзлери...
Энтда чагъалла ол тюзледе ариу гюлле,
Алгъын а - къызланы ышаргъан кёзлери.
51
Бу джалгъан дунияда терк джетиб болджал,
Адамны, гюлню да топуракъ этед аджал.
Ол топуракъны сугъарады ёлгенни къаны,
Чыгъар ючюн андан гокка хансла маджал.
52
Къызыл гюлюмю алтын кюн бияъынлай
Эркелетед, аязчыкъ да башын сылай.
О къаты Аллах! Гюлюмю мууал этесе,
Сейир джашнаб неда чагъыб башлагъанлай.
53
Кетгендиле келмезден тенглерим кери,
Къабыргъады жар бирини барлыкъ джери.
Къоралла бизден алгъа бизни бла ичгенле,
Саркъытыб гоппанларын тюбюне дери.
54
Эй джашлыкъ - кёк кёгюрчюн, терк кетдинг менден!
Джарсыу къалды джюрекде зауукъ кюнледен.
Келгенинги-кетгенинги эслегинчи мен,
Къанат тауушунгу эштиб къалдым кенгден.
55
Кюн таякъладан окъа сокъгъан сен чемер,
Сени да аллыкъды къойнуна къара джер.
О Хайям! Юзюлгенча джангыз окъа халы,
Хаух джашауда джашауунг юзюлюб кетер.
56
Виз - Уллу Аллахны тилсиз гинджилери.
Чырт къулагъына алмайды бизни Тейри.
Шынтахыгъа тагъыб, кёзюу-кёзюу джюрютюб,
Кюбюрге асырайды, къобмазча бери.
57
Тенгизден-теркден терен акъыллы киши
Сау аламны аулайды, баджарыб ишин.
Къара: Джерни тёрюнде, кёкню этегинде
Джашайбыз, Джер бла Кёк бла да келишиб.
58
Ма биягъы къошунчуну сен да таны,
Къошунчу тёрге тизгенди къошунланы.
Муну уа этгенди атамы топурагъындан:
Мен ушатама алайгъа тамам аны.
59
Аяз тешеди гюлню къызыл чепкенин.
Кёреме аны булбул уккаш этгенин.
Бюгюн кюнню бош ийме: ойна-кюл сен да.
Ангыла гюлню эаманы терк кетгенин.
60
Аджал джетиб, айырады джанны джандан.
Айырады джер тюбюнде санны сан дан.
Киши къайтмагъанды барыб ол дуниягъа.
Кёргенмисиз ызына къайтханны андан?
61
Бармыды джашауну ара багъанасы?
Неди бу джашауну ахыр магъанасы?
О Хайям! Бир тамчыдан тууады хар адам,
Джелча, терк кетеди аны ауанасы.
62
Джалгъанды бу дуния, о мубарекле!
Тутхучсузду джашау, баргъанча кёлекге.
Учхунча, терк кетген джашауда тепсе-ойна!
Башха бир зат джокъду не джерде, не кёкде.
63
Бютеу къууанч, насыб бизге - бир джукъ да тюл.
Бютеу таула, аулакъ тюзле - бир джукъ да тюл.
Бютеу муратла кёлюбюзде - бир джукъ да тюл.
Бютеу джыйгъаныбыз юйге - бир джукъ да тюл.
64
Къарыулуду къолунг. Андан сора уа не?
Асыулуду джолунг. Андан сора у а не?
Джюз джыл толду санга - алай огъуна болсун.
Эки джюзге толдунг. Андан сора уа не?
65
Кёбмюд насыб дунияда? Кесек затчыкъ.
Къалдымы заманынг джашаргъа? Бек азчык.
Сау дуниягъа къучакъ джайыб, зауукъ этелле.
Ёлсенг а - джугъунг да джокъ, аитаиым ачыкъ.
66
Кёб зауукъ этмезсе джашауну тоюнда.
Турмазса ёмюрюнг наныкъны къойнунда:
Эртде-кеч болса да, кетериксе дуниядан,
Ол а борчуду хар адамны бойнунда.
67
Ма юйю-кюню джокъ, кал ак эм да хауле.
Джашауун-мюлкюн да сатады ичкиге!
Шериатны, Къуранны да алмайды къулакъгъа:
Ким ни санарса джашауда андан деуге?
68
Бармайма мен межгитге, керек тюлдю ол.
Мен ассыма - узатмайма Аллахха къол.
Мен хаулеме - аны ийнаннганы бедишди,
Барсынла джандетге, таба эселе джол.
69
Джерни юсю - тенгизле, тюзле эм таула Барын да джарытады кюн, бирден аулай.
Джашауунг а буз къатханчыкъды терезенгде,
Кюн тийгенлей, эриб кетерикди саулай.
70
Баш иерик тюлме, къараб къара джерге.
Мен ийнанмайма джандетге, кирсем кёрге.
Ийнанмайма, къабырда чириб топуракъ болсам,
Дагъыда чёб болуб чыгъарма деб ёрге.
71
О уллу Аллах! Къызгъанчса эм келепен:
Къаллай бир бошагъанса сен джюрекледен!
Къаллай къыэыл эринлени, къутас чачланы
Джашыргъанса къара джерге тамам терен!
72
Джашау - тар арбаз: сен - айланнган бир факъыр.
Кёзюнг къара иды джашаугъа, кёлюнг - такъыр.
Эртде этгенди оноуунгу кёкде Къадар,
Сакълаб турады сени да терен къабыр.
73
Кюнча джарыталмам, билиб бар тахсасын.
Джерни ичин ачалмам, табыб ташасын.
Табханма акъылны накъут-налмаз ташын,
Ол дуниягъа джылтырасын-джашнасын.
74
Кетеме мен, кетерик мени бла кетсин.
Танымайды бу джашауда ит иесин.
Кюлсюн ызымдан, джашарыкъ эсе минг джылны,
Ол болумгъа хар адам да сагъыш этсин.
75
Созаллыкъ тюл эсенг аджалны болджалын,
Тар къабыр сакълай эсе хар кимни салын,
Ёмюрлюк зат этеллик тюл эсенг къаууздан,
Бош джылайса, тенгим, чыгъады деб джанынг.
76
Биз - бир зауукъну, бир джарсыуну иеси.
Биз - харамлыкъны, халаллыкъны гюрбеси.
Гинасууча, тюрленеди адам дегенинг:
Бир - тёбен, бир тауладан мийикди кеси.
77
Джокъмуду джашауда башынга бошлугъунг?
Неди мадар, толтур Аллахны буйругъун!
Оюм эт да къара: бизни джан тёнгегибиз
Бир учхунчукъ эм шайтан джелни къуйругъу...
78
Ойна-кюл! Бардыр сюйгенинг бла ушакъны,
Бизсиз этгендиле тюнене бу какны.
Гюнах, сууаб - барын этдирген да джазыуду:
Бош джаяса сау дуниягъа къучакъны.
79
Джалгъанды бу дуния деб, этме бушуу,
Таукел тюбесин джюрегинг, болма къуу-шуу.
Кетген кюнюнг кетди, келлик а - къара тубан,
Бармагъа къой терк джашауну, баргъанча с у у ...
80
Мен да барлыгъем джандетге, табсам сокъмакъ,
Алай а джашау болгъанды манга токъмакъ.
Къорарыгъем, кёрге киргенча, тар джашаудан,
Табылса ахратда манга да бир къашпакъ.
81
Къаллай бир айландырсанг да ары-бери,
Тюбюн бермейди джашауну бизге Тейри.
Виз этерик: келдик, кетдик бу дуниядан.
Ким биледи да джолун артына дери?
82
Кёкню, Джерни Джаратхан ёлюмсюз Къадар
Нек этмейди бизге, ёлмезча, бир мадар?
Алай тюл эсе, нек туугъанбыз дуниягъа?
, Нек къойгъанды ишин джарты, айтсын хапар!?
83
Уста аякъны этмегенди чемерлеб,
Ууатсын деб бир эсирген, джерге беклеб.
Алай а кёб акъыл токъмакъны, джюрекпени
Къаушатханды Уллу Аллах, кёрге кеблеб.
84
Топуракъдан чагъыр аякъ этгени ючюн,
Къошунчугъа ачмайса джандетни ичин, Сора не айтырса къабдан сауут этгеннге,
О Аллах! Эслесенг аны б ил им кючюн?
85
Киши джокъду ахыратны кёрюб къайтыргъа.
Болумубуз джетмейди тюзюн айтыргъа,
Кезюбюзге чабхан ауну сюртюб къараргъа...
Чирик болуб къалабыз терен къабырда.
86
Биреу ёледи бу дуния амалтын,
Биреуню уа - ол дунияда мураты.
Аджал - джар. Сау заманында киши билмейди
Керти дунияны, кёрюб джарны артын.
87
Джюрюгенбиз бу джашауда таугъа-тюзге,
Аджашыб да къайтханбыз арбазгъа-юйге.
Алай, кёзюн джумуб, бир кетген бу джашаудан
Чырт къайтмагъанды ызына - бери бизге.
88
Келсем да бу джашаугъа, кетсем да мындан,
Бай, джарлы да боллукъ тюлдю джашау андан.
Бираз къарайым да, кете-кете барайым Бир джукъ билмедим сора бу дуниядан.
89
Тынгылама акъыл юретген телиге,
Джаш къызчыкъны унутма Тораз элингде.
О Хайям! Къайтмаздан кетгинчи, тарт чагъыр!
Сюй къаракъашны, муратынгча кёлюнгде!
90
Аллах кёреди: хар айланнган джеримде
Ичеем рахатлыкъ ючюн джюрегимде.
Чанка-бий айтмаса да, къойгъанма ичгенни,
Сюймекликни къаты сынаб кёргенимде.
91
Халал болса къарыулу, зар да, - къарыусуз,
Чырт джарсымазек, сагъыш этиб аяусуз!
Тюзлюк джорукъ болса джашауда, болмай терслик,
Тарыкъмазек, болду деб хар зат джазыусуз.
92
Билмей эсек аламны, тюшюб эбине,
Сюймеклик бла чагъыр келеди эсиме.
Бизге не - джаратылгъан, къалгъан эсе да Джер,
Барлыкъ эсек къайтмаздан аны тюбюне?
93
Кечмейди аджал гитчени эм уллуну Сынай барлыкъды аны бар адам улу.
Дунияда сау къаллыкъ джокъду. Кетерикди,
Кёзюую джетгенлей, Аллахны хар къулу.
94
Гюлле чыгъадыла сени ючюн ёрге.
Ийнанма бу джашаугъа - кёзбаугъа терге.
Бир тёлю келир дуниягъа, бири кетер,
Юз гюлледен , сени да салгъынчы кёрге.
95
О наным! Эртденбла тартдырсанг - кёлюм токъ.
Кесинг да тарт, къыл къобузну да джарыкъ сокъ.
Ансы джашау, джулдуз учханча, терк ётеди,
Энтда уртла, а н с ы ... бир кетсенг, къайтыу джокъ.
96
Сеничаны кёрмегенме, татлы шохум!
Сенсиз джарсыб тургъанма , багъалы хоншум.
Къуй къошун аякъгъа, экибиз да тартайыкъ,
Таб, бизден да къошунчу этгинчи къошун!
97
Кёр сюймекликни эм да чагъырны сыиын,
Кесин хан тургъузуб тургъан тюлдю къыйын ...
Керек болмайды бизни джаратхан Аллахха
Не мени сакъалым, не сени мыйыгъынг.
98
Ашхыды, токъ эсе сени юсюнг-башынг.
Игиди, бюгюнлюкде бар эсе ашынг.
Дуния байлыкъдан багъалыды джашау Сайламайма байлыкъны багъалы ташын.
99
Арт кюнюме дери турлукъма къыйналыб,
Сен а джарыкъса кюнден-кюннге, чайкъалыб.
Джазыугъа ышаныб, джарлы этме башынгы:
Джыгъаргъа болур сени да, чалдыу салыб.
100
Тамчыладан къуюлуб болады тенгиз.
Букъучукъла джыйылыб болады джерджюз.
Келгенинги - кетгенинги стемейди киши,
Чибинчик къонуб кетгенча, келиб кюндюз.
101
Къызланы къабырларындан бюгюн кюнде
Чыгъалла, алача, субай, омакъ гюлле.
Бу аякъ тюбде гюл да джюрегиди ариуну,
Алгъаракъда сау айланнган ойнай-кюле.
102
Бош ашырма заманны, сирелиб ёре.
Таукел атла аллынга - боллукъса тёре.
Къой сен къургъакъ сёзлени, уллу муратланы,
Боллукъса баш, кёб айлана, кёбню кёре.
103
Булутчукь джыламугьун тёгеди джерге.
Бу тамашагъа тёзмей, кетгенме серге.
Бюгюн ох дейбиз, таяна джашил кырдыкга Тамбла джатарыкъбыз тюз тюбюне, кёрге.
104
Къыйналыб джашасам да, этмейме дауур.
Юйюм джокь, тынгым джокъ - джазыкъсыныр гяур.
Ненча кере апчытады джаэыу, о Хайям!
Айтхан сёзюм Аллахха тиймесин ауур!
105
Бир къарамай, тарт бюгюн да кючлю чагъыр,
Къайда эсе да сакълайды бизни къабыр.
Къабырлада джашил къырдышха таян да, тарт!
Ашыкъмасын бизге ёлюм, этсин сабы р.
106
Джашау кетер, мурат кетер, умут кетер,
Джыйгъан ырысхынгы заман учуз этер.
Кёзюуюнде нёгеринг бла эки бёлмесенг Бютеу бары душманынга саулай джетер.
107
Къарайма да джашаугъа, табсызды болум,Кесим сюйгенча бармайды джашау джолум.
Хылеу болгъанды джарлы джанымы тёнгеги:
“Кел энди”, - деб узатады аджал къолун.
108
Къарангыда бек джанады накъут-налмаз:
Къыйынлыкъла сынамай, акъыл толмаз.
Джаны саугъа не да табыллыкъды джашауда,
Бош джюрегинг да насыбдан къуру къалмаз!
109
Джашауубузну тауусхунчу тамам артын,
Джаным, тауусайыкъ чагъырны акъыртын.
Ким биледи, аджал уртлам бермей къоймасын Ал а иды чо ту джаз ыуну, мен и сартын.
110
Туугъунчу тураенг инджилмей, бек рахат,
Туугъанынгда, болдунг тынгысыз, керахат.
Дуниядан тоймагъан кёзню басса топуракъ,
Энтда башынга бошлукъ берир ахырат.
111
Баргъанладан джаханимге, не джандетге
Бири да келмегенд къайтыб энтда бизге.
Джарлы-бай, гюнахлы-сууаблы эсенг да сен,
Бош умут этме, кетсенг, къайтыб келирге.
112
Ушайма кюннге. къарачы бет нюрюме,
Бу су бай санларым чыбыкъча б юг юле.
Къайсы уста этгенди мени уа, гинджича,
Бу сорууну кимге сорайым мен, кимге?
113
Къалай къуралгъанды джашау? Билсем аны,
Мен ангыларем къалай чыкъгъанын джанны.
Джаным саулай джетмедим эсе бу муратха,
Ёлсем анга джетмезими тамам таны.
114
О Къудрет, mac этгенча кёкде булутну,
Къайры джокъ этесе джюрекде умутну?
Къаллай бир аламат джан кюйгенди, думп болуб.
Не магъана? Джууаб бер. Къойма унутуб!
115
Бу чагъыр аякъны кёр сыйын-хатерин,
Тангнга дери “уппа” этиб аны эрнин.
Кёремисе, бу омакъ затны кеси этиб,
Къошунчу къолундан джерге джибергенин.
116
Бедишди адамгъа, турса хаман джарсыб,
г
Кёлкъалды болуб, даулаб, бойнунгдан асыб.
Джырла, юзюлгюнчю къыл къобузну къыллары,
Ич, ууатхынчы къошунну, ташха басыб!
117
Кел, тартайыкъ, барыб ол алма терекге:
Тюбю джашил къырдышды эмда кёлекке.
О джазыу! Адам баш дан этгенсе къошунну,
Андан къуюб ичебиз, тилеб тилекле.
118
Къартлыкъ терекди, чиригенди тамыры.
Къартаймайды бизни Аллахны амыры.
Хылеудю мекямым, къоркъуулуду джаныма,
Чырагы да джокъ, ичиндеча къабырны.
119
Къаты эм къызгъанчды Джер, Тейри адамы.
Бу адаргы джашауну да джокъду дамы.
Адамланы джутуб тоймагъан Джерни джарсанг,
Чыгъарлыкъенг сансыз-санаусуз хазнаны.
120
Бу джашау - келген бла кетгенди эшикге.
Барыбыз да кирликбиз къабыр тешикге.
Такъыйкъа джашасакъ да, насыбды, алай а
Туумагъан игиди, джыламай бешикде.
121
Кесим сюйюб тууарыкъ тюйюлем бери,
Туугъандан сора кетмезем мындан кери.
Къолумдан келсе, къымылдамазем орнумдан,
Туумазем бу дуниягъа, ийнан, Тейри.
122
Кёк да Джер да, къучакълашыб ёмюрлени,
Сюйгенлеча туралла бюгюннге дери.
Зем-зем суу тюлдю ол тёгюлген: туудукъланы
Къызыл къаныды, суугъаргъан къара Джерни.
123
Экиджюз джыл джаша, минг джыл джаша, сюйсенг,
Къумурсхала азыгъы боллукъса ёлсенг.
Башхасы джокъ: патчах, факъыр эсенг да сен,
Болсанг да зыккыл, не ариу кийиннген.
124
Эй,джашау, къаратаса Хайямны кёзюн,
Тансыкълайма хар кюнюнгю, табмай тёзюм.
Амма, саркъыб кетер джашауунгу зем-зем сууу,
Не бек сакъласанг да, болмаз анга сёзюнг.
125
Ий, сени къулагъынга айтайым бир зат:
Аллах джарсыудан этерми бизни азат!
Азаб къошуб ийлейди топуракъдан тылыны,
Дагъыда джерге салыргъа къабыр къазад!
126
Мёлек къыз къучакъласа да тамам къаты,
Файхамбарча белгили болса да аты,
Зухрадан джарыкъ эсе да аны макъамы, Аманды, джокъ эсе адамны уяты!
127
Адам къандан тоймайды къан ичген къадар:
Джашауубузну къысха бичед эмда тар.
Керти да былай болгъанын билсем джашауну,
Чыкъмазем бу дуниягъа, табыб мадар.
128
О джюрегим, излеме игилик,ийнан,
Бу дунияда игид игиден аман.
Ётюрюкню сюйген джашауда джокъду тюзлюк,
Джюрекде къара джарсыудан джокъду дарман.
129
Гюл джылайды бюгюн кюнде, кёлю къалыб:
“Нек кюрешелле мен и бла, джыртыб алыб?”.
“Бютеу къыйыным mac болду”, - дейди булбул,
Бу гюлню сытылгъанына къулакъ салыб.
130
Чагъыр излей чыкъгъанымда, болмай ансыз,
Сойланыб джата эди къызыл гюл джансыз:
“О насыбсыз! Сени уа не гюнахынг барды?".
“Асыры джарыгъем, энди къалдым сансыз”.
131
Алдайдыла: “Аллах” - дегенлени бары.
Меннге да топуракъ юлюш - эки къары.
Къурт, бёрю ашаса да къабырны ичинде,
Нед и башхасы манга, бир кетсенг ары?
132
Чыкъма чагъыр гёзенден, о акъылман къарт!
Патчахны башыды къолунгда аякъ - тарт.
Баргъан сууда кёмюкча, тутхучсузду джашау,
Биз ангылагъынчы аны, бурады арт.
133
Мадар джокъду джашауунгу узайтыргъа.
Минг джыл турлукъду бу дуния, айтыргъа.
Туугъунчу да - джокъ, ёлгенден сора да джокъбуз.
Не файда, кетсенг да, умут джокъ къайтыргъа.
134
О хатерсиз джазыу! Къала, хамам, тирмен
Бересе, тилесе бир сылхыр не дюрген.
Ашхыгъа, ишчиге уа - тюзлюк джокъ,
Сора тюздю сени бетинге тюкюрген.
135
Къор болубму турлукъбуз кесек насыбха:
Къуллукъ этгенлей саныбызда напсыгъа?
Бу дунияда бир адам да салмагъанды,
Напсысын къандырыб, сау башын джастыкъгъа!
136
Не хайыр, акъыл тёнгек эсенг да саудан.
Бу хаухлукъгъа берилген къысха джашаудан?
Эртде, кеч келсенг да, не магъана джашаугъа?
Чыгъалмай турсанг сен къуру да къуршоудан?
137
Болсам эдим мен кючлю-къарыулу адам,
Чачар эдим кёкню, этмей арам-къарам.
Ишлер эдим джангы кёк, тюзлюкню Тейриси,
Иги-ашхы адамны сюерча тамам!
138
Ёлюм хакъды, сюйсенг - джырла, сюйсенг - джыла:
“А х”, деген бир тылпыучукъду ауузунг бла.
Нек къыйналаса? Туугъунчу да джокъ эсенг сен,
Туугъандан сора да - джокъ, аны ангыла!
139
Биз да джашайбыз, тёрт саныбызны тюйюб.
Умут эте джашаргъа, къыйналыб-кюиюб.
Быллай джашауда джокъду насыбны эшиги,
Келмегенбиз биз бери кесибиз, сюйюб.
140
Бек ачыды джашауда джашауну дамы.
Ёлюр от къабдырады, Тейри адамы.
Насыблы, термилмей, терк кетеди джашаудан,
Андан да насыблы - туумагъанны джаны.
141
О джюрегим! Этдинг мени къулну къулу:
Не айтханынга да чабама хар къуру.
Джокъду къарыу тюрлендирирге бу джашауну,
Сора неге туугъанма хар кимге туру?
142
Акъыллыны, ариуну да къара джерге
Хаэырланыб турады къадар кёмерге.
Палахха къалгъанбыз! Бир хайырсыз кетебиз,
Зыраф болуб, бу джашаудан терен кёрге.
143
Джангыз чагъырды джюрегимде къууанчым,
Аны да къалгъанды тюбюнде бир тамчы.
Лахор эте ичиучю тенгледен киши джокъ,
Джашаууму ахыры - ачыдан ачы.
144
Ууахты, джетиб, атса тузакъ бойнума,
Салса мени да Джерни сууукъ къойнуна Осият этеме: къабырымдан къошун ишлеб,
Чагъыр къуюб, къошугъуз тойгъа-оюннга.
145
Кёбмю, азмы джашарма - билмейме санын.
Бошалдымы зауукъ кюнюм - айтмам аны.
Аны ючюн ахсынма сен, ичинги тартыб,
Солуу алгъынчы чыкъса уа сени джанынг?
146
Къууан, чаре болса да джашауунгу джолу.
Сюйсенг, ичеенг да, къууаныб, алай солу.
Бир кюнча кетер джашауунг сени бла бирге,
Аны да къууанч бла джаша джюрек толу!
147
Чагъыр гёзенден эшитеме бир таууш:
“Джукълама сен, джашау къысхады - бир къарыш.
Баш гоппанынгы толтургъунчу къабыр топуракъдан,
Толтур аякъны чагъырдан, этиб алгъыш!”
148
Чагъыр къууюб къууандыр джанын адамны,
Ол игид махтагъандан алгъын заманны.
Акъыл бошламайды бизни, салыб тутмакъгъа,
Ички уа бошлайды, джылытыб хар санны.
149
Кёз къысханча, дженгилди ийнаннган диннге.
Булутлача, тер к озалла джашау кюнле.
Бир кюнча кетеди: багъасын бил джашауну,
Болса да аны тергеую джюзле, мингле.
150
Джукъумдан уятды мени эсли адам:
“Тур ёрге, тюшюнгде насыб джокъду, Хайям.
Къой, къалкъыб барма, джукъу бла ёлюм бирди.
Ёлюб кетсенг, тоярса джукъу дан тамам!”
151
Чагъырдан узат бери - сууну ары сал!
Къартлыкъ агъартыб, болсам да бюгюнде чал.
Тыйыншлы тюлдю, ичкини къойгъанд, - деселе.
О къарт, тартынма, дунияда тартыб къал.
152
' Ёлгенлеге чагъыр, суу - башхасы болмаз.
Джатхан джери болса да Багдад не Шираз.
Биз кетсек да тауусула - тола турур ай.
Кече сайын ышаргъанлай ол да турмаз.
153
Хар заманда да джюрют биргенге чагъыр,
Къаракъашны да къонакъгъа хаман чакъыр.
Тартыгъыз кёбюрек джюзюмню татлы къанын,
Сизни да салгъынчы джерге, къазыб къабыр.
154
Ёлче бла берилген джашауну бир кере,
Болмайды не узун, не къысха бичерге.
Тилемей, зарланмай джашайыкъ хар адамгъа,
Джашауну да хар кюнюне багъа бере.
155
Шапа! Къуйчу балхам татыулу чагъырдан!
Мен огъуна болайым ичиб джыгъылгъан.
Къошунчула, къабырымы топурагъындан
Къошунла этиб, къобаргъынчы джангыдан!
156
Келтир къошунда чагъырны - къызыл отну.
Олду кетерген джюрекде къара тотну.
Келтир, ичинде джашау къайнай, чагъыр къошунну, Къой ныгъышлада джарсыб олтургъан чотну!
157
Бек сюеме къызыл ууурт тенглерими,
Кёб ичеме зем-зем сууну танга дери,
Чагъырдан да юлюшюмю алыб къалайым,
Бир болгъунчу хар кимни да джатхан джери.
158
Джангурла джауалла, сингиб къара Джерге,
Джан кириб, ёседиле ёсюмле ёрге.
Тарт, ёлгенлени уятырча джер тюбюнде,
Тарт джашил къырдышда алакёз бла бирге.
159
Айырыллыкъ тюлме тенглени ичинден,
Ичерикме ёлгюнчю татлы ичкиден!
Ичерикме, ариу къошунланы толтуруб,
Мен къошун болгъунчу къадарны кючюнден!
160
Джюрютме джюрекде джарсыуну джарасын,
Кетерме къууанчны, ангыла арасын.
Тарт, шохум, разы этиб джаша джюрегинги:
Билмейсе джашар ёмюрюнгю мардасын.
161
Этгенди оноу Къудрет, къайгъырыб кенгден.
Бир адам келмейди оноу излеб менден.
Сора, къуй, шапа, саркъыт чагъырны артын:
Къуй, кёмерча бушууну чагъыргъа терен.
162
О акъылман, болма акъылны тутмагъы,
Джашау къысхады - бир къарышды сокъмагъы.
Тарт, юрен тартыргъа, къошун аякъ болгъунчу
Сени да тёгерек башынгы токъмагъы.
163
Джашауну терслиги тюшгенча бойнунга,
Джылаб турма, джылауну да бур оюннга.
Къуй бери биягъы чайыр бетли чаъырдан,
Джанынгы бер акъёшюн къызны къойнуна.
164
Джангыласа, аламатды десенг заман,
Къалгъанлагъа алай айтыб, салма заран.
Кёб джашагъан - кёб, аз джашагъан - джарсыйды аз,
Къайгъырма, аз джашадым деб къалгъанладан.
165
Къара сюйгенинги джашил чепкенине,
Къарагъанча джазны джангы джетгенине.
Джарыкъ джюрю джашауда, бошлама кесинги,
«
Къыйналма джашауну бизден кетгенине!
166