Пӧлек

Пӧлек
Ойлымаш

Орина ден Онтон шоҥгемыныт. Икшывышт-влак гына огыл, уныкашт-шамычат кушкын шогалыныт.
Самырыкышт годым икте-весыштым ныжыл шомак-влак дене семален иленыт манаш ок лий. Эсогыл ӱдыр-качыла келшымышт жапыштат тыгайже шоктен огыл. Ялыште кушшо еҥ «йӧратем» манаш але вес тӱрлӧ ныжыл шомакым йылме гыч мучыштараш аптырана, вожылеш. Марлан лекмек, ӱдырым налмек илат, пашам ыштат да йӧра. Могай тушто ныжыл кумыл, «йӧратем» шомак — поче-поче шочшо икшыве-влакым ончаш, сурт сомылым шукташ, тӱшка пашаш кошташ кӱлын.
Жап эртымек, икшыве-влак кушкын шогалмек, кажныжат семынже шоналта: мом тудо илен, пеленсе еҥжылан кӧ тудо лийын?
Икана Онтоным ончыл колхозник-влакын совещанийышкышт олашке колтеныт. Корно мучко уло илыш корныжым шонен шереш. Арам огыт ойло вет: тора гычын лишкырак ужалтеш. Орина пелашыжымат чаманен шоналта. Тынар ийым пырля илат, а тудо ик ганат ны пӧлекым кучыктен, ны семален пелештен огыл.
Олаште, яра жапым муын, кевытыш каяш шонен пышта. Оринажлан иктаж-могай пӧлекым налаш. Но могай кевытыште мом ужалымым ок пале. Кенета «Тысяча мелочейым» шарналта. «А вот тушто чыла лийшаш» шоналта. Тольык мом налаш? Ӱдырамаш вет моторланаш йӧрата: кӱчым чиялтылеш, ӱпым овартылеш. Кӱчым ялысе ӱдырамаш, мутат уке, чиялташ ок тӱҥал. А вот ӱпым овартен, ковыртатен ошкыл колташ, очыни, кажне ӱдырамашын волгыдо шонымашыже.
Онтон икана клубышто артист-влакын сценылан ямдылалтмыштым ужмыжым шарналтыш. Ӱпыштым шерге пӱй дене куктыштын овартымек, ӱмбакше тугай тутло пушан настам шыжыктыльыч. Могай ате гыч шыжыктымыштат ушешыже сӱретлалт кодо. Вара зал гычын ончышыжла ужо: саде артист-влакын ӱпышт тугай вужган, тугай моторын койо.
«Тысяча мелочей» кевытыш пурен шогале гын, шинчаже шарлыш — мо гына уке! Но Онтон шкенжым кидыш нале. Ала-кунам ужмо ӱпыш шыжыктыме атым шарналтыш. Кычалын ошкыльо. Мӧҥгеш-оньыш ончышт коштмыжо арам ыш лий — вереште. Ӱмбаланже кагаз лапчыкеш акшымат возен пижыктыме. Кассыш оксам тӱлышат, ужалыше деч парняж дене ончыктен йодо. Лӱмжӧ дене каласаш лӱмжым ок пале. Ужалыше, кагаз дене вӱдылын, Онтонлан кучыктыш. А тудыжо тунаре куаныше — лиеш гын, вик мӧҥгыжӧ кудалеш ыле. Но совещаний эрлат шуйна, кас велеш гына мӧҥгӧ колтат.
Оринажлан налме пӧлекшым унагудышто мешак-сумкажын пундашкак шылтен пыштыш. Моло пӧръеҥ ужмо деч вожыльо.
Онтонжын урем капкам шыргыж пурымыжым ужын, кудывечыште сомыл дене шогылтшо Орина кенета ала-могай тургыжланымашым шиже. Конешне, тургыжлана: вате-марий икте-весыштлан кунам шыргыжыныт?
— Совещаний сайын эртыш. Илаш «Колхозник-влак пӧртыштӧ» иленна,— манят, Онтон, мешак-сумкажым пургедаш пиже.
«Совещанийже сай эртымылан куанен улмаш, садлан шыргыжын»,— шоналтен шуктыш Оринаже.
— Орина, тол лишкырак.
— Мо адак?
— Тыланет пӧлек!
— Молан?— Орина йодышан ончалтышыж дене верыштыжак шога. Онтонын чурий гыч шыргыжме тӱс йомо, яра кидше ӱлык кечалте. Роштке Оринаж дек ошкыльо. Пӧлекшым кагаз гыч рончыдеак кучыктыш.
— Тидыже мо?
— Ӱпет овартылаш! — Онтонын йӱкшӧ кукшын йоҥгалте.
— Хи-хи-хи,— шоктыш.— Чынак?! — Орина, куанен, кагазым рончалтыш. Йылгыжше атын изи паҥгажым темдале. Вик чурийышкыже, пыж-ж шоктен, вишкыде шыжалте. Орина чурийжым куптыртыш, кокыраш тӱҥале. Кокырен чарнымек, «Мо пеш пакыс ӱпшан»,— шоктыш.
Онтон йылгыжше атым Оринажын кид гыч поген нале. Ончык шуялтен лудаш тӧчыш: «Ди-хло-фос»...
— Дихлофос?! — йодмыла шуялтыш Орина. — Мо, тидыже ӱпым оварташ огыл, кармым пуштедаш гына йӧрас. Тушто налмет годым лудын отыл мо?
Онтон нимат ыш вашеште. Дихлофос атым гына кидыштыже «чӱчкыкта». Тудо чот шыдешкыше. Кушкыла шыжыктен кудалташ манын, нӧлталме атан кидше дене тышке-тушко савырнен ончалмыла лийын ыле, Оринаже, тӧршталтен, дихлофос атым руалтыш:
— Кеч кармым лӱдыкташ йӧра. Пӧртышкӧ кунарын темыныт!
Тетла Онтонын Оринажлан пӧлекым ыштымыже ыш лий.
Орина шымле вич ийымат эртыш. Чиен вочшаш вургемжым аралыме шондыкшым чӱчкыдын почедаш тӱҥале. Радамын-радамын луктеден опта. Ала-мом шонен-шарналтышыла кидше дене шыматылеш.
Онтонынат ынде пӧртыштӧ, шокшышто гына лиймыже шуэш. Оринажын шондык кӧргыжым пужен оптымыжым эскерен шинча. Лукышто йылгыжше атым ужын, Онтон кидшым шуялтыш:
— Мо тиде?
— Тыйын пӧлекет! — Орина вигак да туран вашештыш.
— Тичмаш?
— Тичмаш улде. Кармым пуштедаш кучылтам маньымат, чаманышым. Содыки вет тыйын пӧлекет.
«Тыйын пӧлекет» манмым колын, Онтон кӧргыштыжӧ ала-мо тодылалтмым шиже, шинчаже вӱдыжгыш. Куснен, кыдеж пырдыжеш эҥертен шинче. Вудакаҥше шинчаж дене тутыш Оринажым онча. А ушыжо эртыше илышыштым чаманымаш кумыл дене теме: «Пӧртылтышаш ыле коло-кумло ияш пагытем. Эн кӱлешанже ушыш молан тыге вараш кодын толеш гын?»