LatinКаждый столб представляет процент слов на 1000 наиболее распространенных слов
Омо
Общее количество слов 634
Общее количество уникальных слов составляет 454
0.0 слов входит в 2000 наиболее распространенных слов
0.0 слов входит в 5000 наиболее распространенных слов
0.0 слов входит в 8000 наиболее распространенных слов
Омо
Ойлымаш
Оляна кува таче келге шомымаш дене тургыжланен помыжалте. Помыжалте да йӱштӧ мардеж пуалмыла омыжо шулыш. «Вакшыште киен, кӧргылан утларак каньысыр. Кынелшаш, омо ынде садак ок тол», — шоналтыш. Шыпак ӱмбал вургемжым чийыш, вакшышым погалтыш, шыпак кудывечыш лекте. Але пеш эр, кечат лектын огыл. Моло годым тудо шешкыж деч вара гына кынелеш ыле.
Кудывечыште сомыл эре уло. Комбо-чывылан варен пуаш ямдылаш тӱҥале. Кӱтӱш поктымо деч ончыч вольыкымат йӱкташ йӧра. Но паша молгунамсыла ок ушно, кид гыч велалтынак мия. Ушышто омеш кончымо сӱрет. Оляна кува тутыш тудымак шона. Кеч омылан огеш ӱшане гынат, чоныштыжо ласкалык уке, ала-можо тургыжландара, шӱмым туртыкта. Уэш-пачаш радамлен шоналтен налешат, «Ой, Юмыжат...» пелештен, келгын шӱлалта.
Марийже колымылан нылле кок ий эртымек, шоныдымын-вучыдымын омо кончен. Микалыже пуйто тугаяк самырык, могай тудо сарыш лектын каен. Коклаштышт пуйто тыгай кужу ойырлымашат лийын огыл. Кеҥеж салтак вургем дене: вургемже у, тӱсшат але шапалгаш тӱҥалын огыл. Вуйыштыжо пилотко, йошкар шӱдыржат, тевыс, шинчаончылнак. Шкеже ожнысыж гаяк шемалге-чевер. Похоронкыжым налмылан нылле кок ий эртымек, Микалыже пуйто мӧҥгӧ пӧртылын: йытыра, таза. Уке, тудо Олянажым ӧндал налаш вашкен огыл. Микале, пелашыж дек вич-куд ошкыллан шуде, трук шогалын. Шогалын да рвезыж годсылак ныжыл йӱкын, но туран йӧратыме пелашыж деч йодын:
— Пӧртылмемым вученат?
— ?
Вашмутым вучен шуктыде, адак вес йодышым пуэн:
— Ӱдырна могайрак лийын?
«Ӱдырна — врач, олаште ила...» — Оляна Микалыжын кокымшо йодышыжлан куанен вашешташ умшамат почын ыле, марийже кенета пелашыже ӱмбак, ала-мом умылаш тӧчышыла, тӱткын ончалын:
— Мый дечем посна кузерак илышда?..
Тышан Оляна куван омыжо кӱрылтӧ. Марийжын йодышыж деч кенета лӱдын помыжалте...
«Ой, Юмыжат, чылт илыше гаяк кончышыс», — шоналтыш.
«Кӧ пала, «вес тӱня» манмышт ала чынак уло? Ала мыланемат Микалем ончылно мутым кучаш логалеш?» — колышо марийже ончылно мо верч мутым кучышашыжым Оляна кува омыжо кӱрылтмӧ годсек тургыжланен-вожылын шонкала.
1943 ийын марийже деч похоронко толмо годым тудо коло ныл ияш мотор, вийвал ӱдырамаш ыле.
«Тетла вучаш ӱшан пытыш...» кӱрышталте тунам Оляна. Марийже пелен пуйто шкежат колышыш савырныш. А вет кузе икте-весым йӧратен, пагален илышт! Кузе марийже дене йыштак куанен, кугешнен кошто. Сар тыгай мотор, самырык ӱдырамашымат ыш чамане: изи ӱдыржӧ дене тулыкеш шынден кодыш. Кеч «Увер деч посна йомын» манме кагаз лийже ыле. Кушто, кунам, кузе марийжын колымыжым возыман похоронко ӱдырамашын вучышаш ӱшан кумылжым воштак тодыльо.
Кок ий годым тудо шинчавӱд дене мушкылто: кечыжат кечыла, илышыжат илышла ыш чуч. Кок ий гыч ойгылан ӱчым ыштымыла вашталте: ӱдыр годсыжла кап-кылжым модыктале, шинчаштыже чолга тул чӱкталте. «Ойгыро, ит ойгыро — колышым от ылыжте. Самырык годым вӱр модеш, шӱм пелашым йодеш. Пӧртылын, мут кучаш шогалтыше мариемак уке але», — шкенжым чыныш лукташ тӧчыш. Тудо весылан марланат ыш лек, озак пӧръеҥымат илаш ыш пурто, вожылдеак, еҥ марий дене келшыш. Микале деч шочшо ӱдыржӧ пелен эрге икшыве ешаралте. «Мый денем кӧн могай сомылжо? Шке палем: кузе шонем, туге илем!» — лыпландарыш шкенжым. Лачак калык ончылно намыс нерген нигунам ыш шоналте.
Тевыс, икшыве-влакат кушкыныт, илышлан кӱлеш еҥ лийыныт. Ӱдыржӧ врачлан тунем лекте, оласе эмлымверыште ышта. Эргыже — тракторист, ялыште, пеленжак ила. Оляна шкежат вич уныкан кувавай. Эртышымат нигӧ ок шарныкте. Чыла уло, чыла сай.
Чылажак сай гын?..
Уна, пошкудо пӧртыштӧ омса почылто. Озаватын ушкал лӱштымӧ ведрам кидышкыже мурыктен налме шоктыш. Вара ала-молан ведражым мӧҥгеш верышке шыпак шындыш. Оляна кува, лӱдын, вурт лие. Пуйто шкеж ийготан Марпа кува, ведражым шындымек, тудын дек, Оляна дек, толаш тарваныш. Пуйто Марпа куват тудын омыж нерген пален налын. Толын шогалешат, молгунамсыла «Поро эр» манын пелештыдеак, «Микалет ончылно садак мутым кучашет логалеш вет» манын койдарен, мӧҥгеш савырнен, изи капкашкыже пурен йомеш.
Но кок сурт кокла печысе изи капка ыш почылт, пошкудыжо Марпа куват ыш кой.
Оляна кува лыпланен ыш шу, пӧртончылно шешкыже койылалтыш. Ава лийшыжым самырык ӱдырамаш ӧрын ончале:
— Авай, тӱсетат укес. Мо лийынат? Черланенат гын, кызытак фельдшерым ӱжын толам.
— Уке, пелшыр дек коштмо огеш кӱл... — Оляна кува эркын пелештыш.
«Кузе вара ынде лийман? Могай вашмутым Микалемлан наҥгайыман?» — шоҥго семынже гына шоналтыш, но вес ойжым, шижде, йӱкынак пелештен колтыш:
— Сулыкан улам, сулыкан. Колышо еҥ ончылно мутым кучаш логалеш манын, кӧ шонен?..
Ойлымаш
Оляна кува таче келге шомымаш дене тургыжланен помыжалте. Помыжалте да йӱштӧ мардеж пуалмыла омыжо шулыш. «Вакшыште киен, кӧргылан утларак каньысыр. Кынелшаш, омо ынде садак ок тол», — шоналтыш. Шыпак ӱмбал вургемжым чийыш, вакшышым погалтыш, шыпак кудывечыш лекте. Але пеш эр, кечат лектын огыл. Моло годым тудо шешкыж деч вара гына кынелеш ыле.
Кудывечыште сомыл эре уло. Комбо-чывылан варен пуаш ямдылаш тӱҥале. Кӱтӱш поктымо деч ончыч вольыкымат йӱкташ йӧра. Но паша молгунамсыла ок ушно, кид гыч велалтынак мия. Ушышто омеш кончымо сӱрет. Оляна кува тутыш тудымак шона. Кеч омылан огеш ӱшане гынат, чоныштыжо ласкалык уке, ала-можо тургыжландара, шӱмым туртыкта. Уэш-пачаш радамлен шоналтен налешат, «Ой, Юмыжат...» пелештен, келгын шӱлалта.
Марийже колымылан нылле кок ий эртымек, шоныдымын-вучыдымын омо кончен. Микалыже пуйто тугаяк самырык, могай тудо сарыш лектын каен. Коклаштышт пуйто тыгай кужу ойырлымашат лийын огыл. Кеҥеж салтак вургем дене: вургемже у, тӱсшат але шапалгаш тӱҥалын огыл. Вуйыштыжо пилотко, йошкар шӱдыржат, тевыс, шинчаончылнак. Шкеже ожнысыж гаяк шемалге-чевер. Похоронкыжым налмылан нылле кок ий эртымек, Микалыже пуйто мӧҥгӧ пӧртылын: йытыра, таза. Уке, тудо Олянажым ӧндал налаш вашкен огыл. Микале, пелашыж дек вич-куд ошкыллан шуде, трук шогалын. Шогалын да рвезыж годсылак ныжыл йӱкын, но туран йӧратыме пелашыж деч йодын:
— Пӧртылмемым вученат?
— ?
Вашмутым вучен шуктыде, адак вес йодышым пуэн:
— Ӱдырна могайрак лийын?
«Ӱдырна — врач, олаште ила...» — Оляна Микалыжын кокымшо йодышыжлан куанен вашешташ умшамат почын ыле, марийже кенета пелашыже ӱмбак, ала-мом умылаш тӧчышыла, тӱткын ончалын:
— Мый дечем посна кузерак илышда?..
Тышан Оляна куван омыжо кӱрылтӧ. Марийжын йодышыж деч кенета лӱдын помыжалте...
«Ой, Юмыжат, чылт илыше гаяк кончышыс», — шоналтыш.
«Кӧ пала, «вес тӱня» манмышт ала чынак уло? Ала мыланемат Микалем ончылно мутым кучаш логалеш?» — колышо марийже ончылно мо верч мутым кучышашыжым Оляна кува омыжо кӱрылтмӧ годсек тургыжланен-вожылын шонкала.
1943 ийын марийже деч похоронко толмо годым тудо коло ныл ияш мотор, вийвал ӱдырамаш ыле.
«Тетла вучаш ӱшан пытыш...» кӱрышталте тунам Оляна. Марийже пелен пуйто шкежат колышыш савырныш. А вет кузе икте-весым йӧратен, пагален илышт! Кузе марийже дене йыштак куанен, кугешнен кошто. Сар тыгай мотор, самырык ӱдырамашымат ыш чамане: изи ӱдыржӧ дене тулыкеш шынден кодыш. Кеч «Увер деч посна йомын» манме кагаз лийже ыле. Кушто, кунам, кузе марийжын колымыжым возыман похоронко ӱдырамашын вучышаш ӱшан кумылжым воштак тодыльо.
Кок ий годым тудо шинчавӱд дене мушкылто: кечыжат кечыла, илышыжат илышла ыш чуч. Кок ий гыч ойгылан ӱчым ыштымыла вашталте: ӱдыр годсыжла кап-кылжым модыктале, шинчаштыже чолга тул чӱкталте. «Ойгыро, ит ойгыро — колышым от ылыжте. Самырык годым вӱр модеш, шӱм пелашым йодеш. Пӧртылын, мут кучаш шогалтыше мариемак уке але», — шкенжым чыныш лукташ тӧчыш. Тудо весылан марланат ыш лек, озак пӧръеҥымат илаш ыш пурто, вожылдеак, еҥ марий дене келшыш. Микале деч шочшо ӱдыржӧ пелен эрге икшыве ешаралте. «Мый денем кӧн могай сомылжо? Шке палем: кузе шонем, туге илем!» — лыпландарыш шкенжым. Лачак калык ончылно намыс нерген нигунам ыш шоналте.
Тевыс, икшыве-влакат кушкыныт, илышлан кӱлеш еҥ лийыныт. Ӱдыржӧ врачлан тунем лекте, оласе эмлымверыште ышта. Эргыже — тракторист, ялыште, пеленжак ила. Оляна шкежат вич уныкан кувавай. Эртышымат нигӧ ок шарныкте. Чыла уло, чыла сай.
Чылажак сай гын?..
Уна, пошкудо пӧртыштӧ омса почылто. Озаватын ушкал лӱштымӧ ведрам кидышкыже мурыктен налме шоктыш. Вара ала-молан ведражым мӧҥгеш верышке шыпак шындыш. Оляна кува, лӱдын, вурт лие. Пуйто шкеж ийготан Марпа кува, ведражым шындымек, тудын дек, Оляна дек, толаш тарваныш. Пуйто Марпа куват тудын омыж нерген пален налын. Толын шогалешат, молгунамсыла «Поро эр» манын пелештыдеак, «Микалет ончылно садак мутым кучашет логалеш вет» манын койдарен, мӧҥгеш савырнен, изи капкашкыже пурен йомеш.
Но кок сурт кокла печысе изи капка ыш почылт, пошкудыжо Марпа куват ыш кой.
Оляна кува лыпланен ыш шу, пӧртончылно шешкыже койылалтыш. Ава лийшыжым самырык ӱдырамаш ӧрын ончале:
— Авай, тӱсетат укес. Мо лийынат? Черланенат гын, кызытак фельдшерым ӱжын толам.
— Уке, пелшыр дек коштмо огеш кӱл... — Оляна кува эркын пелештыш.
«Кузе вара ынде лийман? Могай вашмутым Микалемлан наҥгайыман?» — шоҥго семынже гына шоналтыш, но вес ойжым, шижде, йӱкынак пелештен колтыш:
— Сулыкан улам, сулыкан. Колышо еҥ ончылно мутым кучаш логалеш манын, кӧ шонен?..
Вы прочитали 1 текст из Марийский литературы.