Sonety Adama Mickiewicza - 2

Ścisnąwszy się buchają, to jak srébrne śniegi
W milionowych tęczach kołują wspaniale.
Trącą się o mieliznę, rozbiją na fale,
Jak wojsko wielorybów zalegając brzegi,
Zdobędą ląd w tryumfie, i napowrót zbiegi,
Miecą za sobą muszle, perły i korale.
Podobnie na twe serce, o poeto młody!
Namiętność często groźne wzburza niepogody,
Lecz gdy podniesiesz bardon, ona bez twéj szkody
Ucieka w zapomnienia pogrążyć się toni,
I nieśmiertelne pieśni za sobą uroni,
S których wieki uplotą ozdobę twych skroni.

OBJASIENIA DO SONETOW KRYMSKICH.
I. „Ostrowy burzanu.” Na Ukrainie i Pobereżu nazywają burzanami wielkie
krzaki ziela, które w czasie lata kwiatem okryte nadają przyjemną
rozmaitość płaszczyznom.
V. „Diwy” Diwy, podług starożytnéj mitologii Persów, złośliwe geniusze,
które niegdyś panowały na ziemi, potem wygnane przez aniołów, mieszkają
teraz na końcu świata za górą Kaf.
„Na szczycie jaka łuna.” Wierzchołki Czatyrdahu po zachodnie słońca,
skutkiem odbijających się promieni przez czas jakiś zdają się być w
ogniu.
„Chylat.” Suknia honorowa, którą Sułtan obdarza wielkich urzędników
państwa.
„Czatyrdah.” Najwyższy w paśmie gór Krymskich na brzegu południowym;
daje się widzieć zdaleka, niemal na 200 werst, z różnych strón, w
postaci olbrzymiéj chmury sinawego koloru.
VI. „Bakczysaraj.” W dolinie otocznéj ze wszech strón górami leży miasto
Bakczysaraj, niegdyś stolica Girajow, Hanów Krymskich.
„Bakczysaraj głoskami.” „Teyze godziny wyszły palce ręki człowieczey,
które pisały przeciwko świcznikowi na ścienie pałacu Królewskiego, a
Król (Balsazar) widział część ręki, która pisała” Proroctwo Danielowe. V
5, 25, 26, 27, 28.
VII. „Rozchodzą się z Dżamidów.” Mesdzid lub Dżiami, sąto zwyczajne
meczety. Zewnątrz po rogach świątyni wznoszą się cienkie wystrzelone w
niebo wieżyczki, które minaretami, menaré, zowią; są one w połowie swéj
wysokości otoczone galeryą, szurfé, z której miuezzinowie, czyli
oznajmiciele, zwołują lud na modlitwę. To zwoływanie wyśpiewane z
galeryi zowie się izanem. Pięć razy na dzień, w oznaczonych godzinach
daje się słyszéć izan ze wszystkich minaretów, a czysty i donośny głos
miuezzinów przyjemnie rozlega się w powietrzokręgu miast muzułmańskich,
w których, s powodu nieużywania kołowych pojazdów, szczególniejsza
cichość panuje. (Sękowski, Collectanea. T. I. k. 66.)
„W dywanie Eblisa.” Eblis albo Iblis lub Garazel, jest to Lucyper u
Mohametanów.
„Pędem Farysa,” Farys, rycerz u Arabów Beduinów.
VIII. „Grób Potockiéj.” Niedaleko pałacu Hanów wznosi się mogiła w
guście wschodnim zbubowana z okrągłą kopułą. Jest powieść między
pospólstwem w Krymie, że ten pomnik wystawiony był przez Kerim Giraja
dla niewolnicy, którą nadzwyczajnie kochał. Niewolnica miała być Polka,
z domu Potockich. Autor uczenie i pięknie napisanéj podróży po Krymie,
Murawjew-Apostoł, utrzymuje że powieść ta jest bez zasady, i że
grobowiec kryje zwłoki jakiejś Gruzinki. Nie wiémy na czem opiéra swoje
mniemanie; bo zarzut iż Tatarowie w połowie ośmnastego wieku tak łatwo
niewolnic z domu Potockich uprowadzać nie mogli, nie iest dostateczny.
Wiadome są ostatnie zaburzenia kozackie na Ukrainie, skąd nie mało ludu
uprowadzono i przedano sąsiednim Tatarom. W Polszcze liczne są familije
szlacheckie imienia Potockich; i wspomniona branka nie koniecznie mogła
należeć do znakomitego domu dziedziców Humania, który najazdom Tatarskim
lub rozruchom kozackim mniej był dostępnym. S powieści gminnéj o
grobowcu Bakczysarajskim poeta Rossyjski Alexander Puszkin z właściwym
mu talentem napisał powieść: „Fontanna Bakczysarajska”
IX. „Mogiły Haremu.” W roskosznym ogrodzie, wśród wysmukłych topoli i
drzew morwowych stoją grobowce z białego marmuru Hanów i Sułtanów, ich
żon i krewnych; w pobliskich dwóch budowach leżą truny zwalone bez ładu;
były one niegdyś bogato wybite, dziś stérczą nagie deski i szmaty
całunu.
„Nad niemi turban zimny.” Muzułmanie nad grobami mężczyzn i niewiast
stawią kamienne zawoje innego dla obu płci kształtu.
„Dłonią Gaura wyryte imiona.” Gaur znaczy „niewierny.” Tak Muzułmanie
nazywają chrześcijan.
X. „Bajdary.” Piękna dolina, przez którą zwykle wjeżdza się na brzeg
południowy Krymu.
XI. „Ałuszta.” Jedno z miejsc najroskoszniejszych Krymu; tam już wiatry
północne nigdy nie dochodzą, i podróżny w listopadzie szuka częstokroć
chłodu pod cieniem ogromnych orzechów włoskich jeszcze zielonych.
„Rannym szumi namazem niwa” Namaz, modlitwa Muzułmańska, którą
odprawiają siedząc i bijąc pokłony.
„Jak z różańca Kalifów.” Muzułmanie używają wczasie modłów różańca,
który u znakomitych osób s kosztownych bywa kamieni.
„Rubin i granaty.” Granatowe i morwowe drzewa, czerwieniejące się
roskosznym owocem, są pospolite na całym brzegu południowym Krymu.
XIII. „Padyszah.” tytuł Sułtana Tureckiego.
„Gabryel.” Zostawiam imię Gabryela, jako powszechniéj znajome; ale
właściwym strażnikiem niebios podług mitologii wschodniéj jest Rameh
(konstellacya arcturus), jedna z dwóch wielkich gwiazd zwanych es
semekein.
XIV. „Salhiry Dziewice.” Salhir, rzeka w Krymie, wypływa s podnóża
Czatyrdahu.
XV. „Czufut-Kale.” Miasteczko na wyniosłéj skale; domy na brzegu stojące
mają podobieństwo do gniazd jaskółczych; ściészka wiodąca na górę jest
przykra i nad przepaścią wisząca. W samém mieście ściany domów łączą się
prawie ze zrębem skały; spójrzawszy przez okno, wzrok gubi się w głębi
niezmiernéj.
„Tu jeżdziec końskim nogom swój rozum powierza.” Koń Krymski w trudnych
i niebespiecznych przeprawach zdaje się posiadać szczególniejszy
instynkt ostrożności i pewności. Nim krok postawi, trzymając na
powietrzu nogę, szuka kamienia i probuje czy bespiecznie stąpić i ostać
się może.
XVI. „Ptak-Góra.” Znajomy s Tysiąca nocy. Jest to sławny w mitologii
perskéj, powielekroć od poetów wschodnich opisywany ptak Simurg. „Wielki
on, (powiada Firdussi w Szah nameh) jak góra, a mocny jak twierdza,
słonia unosi w szponach swoich,” i daléj: „ujrzawszy rycerzy (Simurg)
zerwał się jak chmura ze skały, na któréj mieszka, i ciągnął przez
powietrze jak huragan, rzucając cień na wojska jeźdzców” Obacz Hammera.
Geschichte Riedekünste Persiens. Wien 1818. p. 65.
„To chmura.” Z wierzchołka gór wyniesionych nad krainę obłoków, jeżeli
spójrzymy na chmury płynące po nad morzem, zdaje się że leżą na wodzie w
kształcie wielkich wysp białych. Ciekawy ten fenomen oglądałem s
Czatyrdahu.
XVII. „Ruiny zamku w Bałakławie.” Nad zatoką tego imienia stoją gruzy
zamku, zbudowanego niegdyś przez Greków przychodniów z Miletu. Poźniej
Genueńczycy wznieśli na tém miejscu twierdzę Cembalo.