“җир” – Tatar explanatory dictionary

1. Кояштан өченче планета 2. күч. Бөтен дөнья [җирдə юктыр]. ҖИР ӨСТЕ
-Аяк асты [җир, идəн һ. б. ]. Җиргə -Түбəн таба, аска 4. Җир шарының өске
катлавы, туфрак 5. Иген басулары, чəчүлек кырлар. Басуның аерым өлеше; бер
иген үсə торган басу. Басуда кишəрлек, участок 6. Коры җир, материк, утрау
7. Билгеле бер халык, ил билəмəсе булган территория тур. [татар җирлəре]. Җир
йөзенең берəр яктан характерлы кисəге, урыны 8. Туып-үскəн ил, туган ил 9.
[шəһəр җирендə] 10. [колхоз җире, бояр җире] 11. [Кама койган җ. ] 12. [түбəнең
урта бер җире] [бер җире дə авыртмый] [уенның ик кызыклы җире] 13. [ике
чакрым җ. ] 14. [утырыр җ. тапмау] 15. [кыз нинди җиргə төшəр] [ике җирдə
кунакта булу] 16. иск. Чəчүлек җир мəйданын үлчəү берəмлеге: 2 дисəтинə, ягъни
80х60 сажин [җир ярым тары] 17. [җирдə мəңге түгелбез] [җир яшəрə] [җəннəт
кошы түгел, җ. кызы] 18. Җирлек(3) 19. күч. [кай җире килешмидер] 20. күч.
[нинди җирдə эшли] 21. күч. [берəр җиргə ярап куяр] 22. [түлəр җирем юк] 23. [өч
җирдə өч - тугыз] 24. рəв. [тазалыгы җирендə булгач] [гыйшык тотсаң да
җирендə] 25. бəйл. ҖИРДƏ -[ат юк җирдə... ] 26. бəйл. Җирдəн - Җиреннəн -
[барган җиреннəн] [ашамас җиреңнəн ашарсың] 27. терк. Җирдə [тик утырасы
җирдə]. ҖИР АЛМАСЫ -диал. Бəрəңге. ҖИР ГРУШАСЫ -Топинамбур. ҖИР
КАБЫГЫ -Җир шарының тышкы каты катламы. ҖИР КҮЧƏРЕ -Җирнең үзəге
аша үтеп ике полюсны тоташтырган уйланма туры сызык. ҖИР МАЕ -1)Куе
майлы сыекчага бай булган, йомшагы юка элпə белəн капланган иртə яз
гөмбəсе; рус. Сморчок 2)Нефть. ҖИР ТЕТРƏҮ -Җир кабыгында барлыкка
килгəн көчле селкенү. ҖИР ӨЙ -Землянка. ҖИР ҖИЛƏГЕ -Җилəк(2)