Шигырьләр - Римма Гайнанова

Мәхәббәт Мәхәббәт – тәүге ярым, Мәхәббәт – яшьлек таңым, Мәхәббәт – күңелем назы, Мәхәббәт – ярсу язым. Оныт, ди салкын акыл, Җанымда – серле ялкын. Сүнмәс йөрәк таләп итә: Дөрләп кабын, сагын, табын, Мәхәббәт – яшәү ямем. Соңлап аңлау. Балачакта кайчак сүз тыңламый, Гамьсезлеккә салсак күңелне, Әйтә идең: «Бер аңларсыз әле, Үсеп әни булгач үзегез». Гомер аргамагы шәп җилдерә, Шук кызлардан булдык әниләр, Тормыш йөге инде җилкәләрдә, Гаилә мәшәкате, бәбиләр. Инде хәзер алар сүз тыңламый, Хәвеф – хәсрәт сала йөрәккә. Үзебез дә шундый булганбыз бит, Димәк, безгә шулай кирәк тә. Кабатлыйбыз, әни, синең сүзне, Килер көнгә ясап ишарә. Гамьсезлеккә килеп төртеләбез: Ничек аңлатырга, нишләргә? Бәлки кайгырырга кирәкмидер, Вакыт мәҗбүр итәр аңларга. Ана бала диеп ут йотса да, Бала күңеле була далада. Сагыну. Туган жир калды еракта, Көн дә керә төшләргә. Тилмерәбез тоткынлыкта, Кызкайларым, нишләргә? Бил бөгәбез, тир түгәбез Иртә таңнан төнгәчә. Әниләр hич истән чыкмый, Сагынабыз бу көнгәчә. Бездә дә ямьле җәйләрдер, Тургай җыры яңгырыйдыр. Яшәүләре бигрәк авыр, Чит илләрдә каңгырып. Йөрәкләрдә бетмәс нәфрәт, Уч белән кайный күңел. Фашист ничек каныкса да, Без баш иячәк түгел. Тукайга. Туган көнең белән, бөек шагыйрь, Туган көнең белән, и Тукай! Котлау юллый сиңа сөйгән халкың, Тәбрик итә сине hәр татар. Ятим булып түгел, даhи булып Син яшисең безнең күңелдә. Буген дә син якты, сүнмәс йолдыз Шигъриятнең чиксез күгендә. Әниләр бәйрәме. Салкын көздә табигатькә Яз китерә бу бәйрәм. Саран кояш нурларында Наз китерә бу бәйрәм. Йөзләргә елмаю сибә, Нур өләшә күңелгә, Өйләргә сыймый, дөньяга Җыр – моң булып түгелә. Әниләр бәйрәме бүген – Бәйрәмнәрнең олысы. Һәр туган яңа таң өчен Без әнигә бурычлы. Тәбрик итик әниләрне, Юллыйк ихлас теләкне. Гомер язын бүләк иткән Ана – тормыш терәге. Акча колы. Күпләр аңа кызыгып карый: «Вәт булдыра!» Кайберәүләр кызгана бик: «Әй, бичара!» Булса булыр икән бар тормышың, Багышлаган кеше акчага! Намус, вөҗдан кебек изге хистән Ул мәхрүмдер инде, күрәсең. Төн йокысы килми газаплыйдыр, Кертә алмаса әгәр берәр сум. Мондый затлар бик үрчеде хәзер, Сезнең арада да бардыр ул. Үзең бер түрәгә санаса да, Чынлыкта исә кол бит, кол! Дәү әнием. (Рәсүл Зарипов көе.) Әти – әнидән дә ныграк Кем ул безне ярата, Бәбкәм диеп өзелеп тора, Безнең өчен җан ата? Дәү әнием, ул бит син, Ай – кояшка тиң бит син. Сине кайчак рәнҗетәбез, Тыңламыйбыз йомышны. Ничә тапкыр әйттерәбез Өч минутлык бер эшне. Дәү әнием, бергенәм, Син сабырсың гел генә. Син хөрмәткә бик тә хаклы, Һәрчак безгә кирәксең. Киңәшләрең, сүзең белән Яшәүгә көч бирәсең. Дәү әнием, алтыным, Сүнми яшәү ялкының. Ап – ак чәчләрең кебек Ак синең күңел күгең. Сау – сәламәт булып яшә, Балкытып өйнен түрен. Дәү әнием, күз нурым, Йөз яшә үрнәк булып.

Булмас димә. Бу дөньяга кеше тик бер килә, Бәхәс кирәк түгел - аксиома. ә мин моңа каршы чыгам әле, Әйтсәләр дә: «Чама кирәк, чама!» Җир йөзендә тагын бер мәртәбә Яшәргә бар минем исәбем. Сәбәбен сер итеп сезгә әйтсәм, Белерсез ник алай икәнен. Унҗидедә янган хисләр белән Янасым бар әле, көясем. Хыялымда калган бер кешене Сөясем бар әле, сөясем! Берәүгә. Гаҗәпләнмәм, әгәр берәр манкорт Татар телен хурлап сүз кушса. Ана телем диеп таныганы да Аннан йөз чөереп тел суза. Яшәр көне өчен hич тайчанмый Телен – үз әнкәсен сатарга. Иманы юк мондый бәндәләрне Телем көчсез: кем дип атарга? «Татар барда – хәтәр бар»,- ди халык. Тарих - шаhит, бирмәс алдарга. Ләкин үз теленә хәтәрләрне, Усалларны ничек аңларга? Солдатнын сөйгәненә хаты. ( Ватанны саклаучылар көненә карата) Сәлам, сәлам ерактан, Сәлам сиңа солдаттан. Сәлам илнең чигеннән, Сәлам Ильнурчигыңнан. Менә мин дә солдат булдым, Кирзовый итек кидем. Өстемдә - гимнастерка, Билемә каеш бүдым. Кая инде атлап йөрү – Айт - двага басабыз. Аркага биштәрле капчык, Авыр мылтык асабыз. Старшина бигрәк зәhәр, Безнең каннарны эчә. Чираттан тыш нарядта Булдым әле мин кичә. Кухняда почти бер центнер әрчедем вак бәрәңге. И ходаем, нигә болай Җәфалыйсың бәндәңне. Иртән – ботка, кичтән – ботка, Шулар солдат ашлары. Эшләр болай барса, җаным, Кытаклый да башлармын. Йоклап китеп, тәмле генә Төшләр күргән чагымда «Тревога!» дип куркытып Уяталар барын да. Вәт шунда башлана мәhшәр! Мәж киләбез күч кебек. Гимнастерканы – аякка, Чалбарны башка киеп. Синең артыңнан чапканчы, Стадионда чапсам, Бу кадәр интекмәс идем, Мылтыктан да тоз атсам. Бу кадәр интекмәс идем, Турник белән дус булсам, Гер күтәрсәм, суда йөзсәм, Кышын чаңгыда шусам. Шулай, җаный, служба бара, Зарлана дип уйлама. Кешегә әйтсәң, «слабак!» диеп Я көләрләр – сөйләмә! Үзен анда ни хәлләрдә? Бик онытып бетермә. Көтү бик авыр булса да, Тырыш инде көтәргә. Ике елга клуб ягына Карама, онытып тор. Күп тә үтмәс, сөйгән ярың Баhадир булып кайтыр. Вакыт үткәрәм диеп, Карама чит – ятларга. Егетләрнең асыллары Китә илне сакларга. Анда калган малай – шалай Күз сала – нитә калса, Мин аны үзем айт – двага Бастырам, алла бирса! Ярый, җаный, сау бул инде, Көяләнмә, тыныч тор. Илне hәм сине саклаучы Булачак генерал – ИЛНУР! Котлау. ( Г.Фларитка) Гаиләдә син төпчек малай, Бик күп бурыч төшә сиңа. Теләсәң, теләмәсәң дә Син тиешсең буйсынырга . Башка авыл я шәhәргә Китү сиңа катгый тыела. Ата нигезен тартмыйча, Син тиеш саклап торырга. Әти – әнине тәрбияләү, Туганнарны күрештерү, Күп эшләрне оештыру, Җайлаштыру, караштыру. Бу эшләрнең барысын да Син үтисең сыкранмыйча, Барча җиргә өлгерәсең, Йөгерәсең сукранмыйча. Исерекне айнытасың, Чирләгәнен терелтәсең. Холыксызын, әмәл табып, Тәртә арасына кертәсең. Чишмә – Каран халкы өчен Син гүя маршрут таксие: Берсен – кунакка, берсен туйга Йөретәсең әрле – бирле. Тыңламыйча киреләнү Кермәгәнгә гадәтенә, Шулай булырга тиеш дип Кабул итә hәммәсе дә. Хатын өчен- яхшы иптәш, Ныклы терәк - балаларга. Яхшылыгың, изгелегең Җитсен тагын күп елларга. Бәхет – шатлык, тазалыкта, Тигезлектә яшә берүк. Соклансыннар, көнләшсеннәр, Синең яшәү дәртен күреп. 45 яшь - гомереңнең Чәчәккә тиң гүзәл мәле. Алда син яулыйсы үрләр, Биеклекләр бик күп әле. Котлау. ( С.Фәнүзгә) Сине күпләр (Искә алма!) Бигрәк тыныч бу диләр. Тынычлык артындагы Ярсу йөрәкне күрмиләр. Туган, гаилә, бала өчен Син әзерсең ярдәмгә. Йөзең якты, ишеген ачык Йомыш белән кергәнгә. Күп сөйләргә яратмыйсың, Сүз ул - хатыннар ашы. Ялт иттереп куясың Кулга тоткан hәр эшне. Бигрәк әкрен дигәннәргә Колак салмый кит әле. Ашыкканнар ашка пешә, Анысы да бар бит әле! Аз сөйләп тә шәп әйтәсең, Бер сүзең тора унга. Ничек аңларга икәнен Асия җаным, син уйла. Яшәүдә дә hич ашыкма, Еллар көтеп арысын. Бу дөнья рәхәтләренең Татып бетер барысын. Дусларча шаяру. ( Люциягә) Туган чакта бик йончу булганмын, Исән калуым булган икеле. Шуңа күрә авыл советында Ашыкмаганнар язарга исемемне. Көннәр үткән, мин дә ныгыганмын. Яшәремә тәмам ышанып, Кеше исәбенә керткәннәр, Исем кушканнар, мулла чакырып. Ул көннәрдән бик күп вакыт үтте, Яшәр елларымны ишәйтеп. Каты басып торам җир өстендә, Барлыгыма мең рәхмәт әйтеп. Берәр кеше әгәр йончу диеп, Авыз ачса минем турымда, Берне түгел, бишне егарлык Көч – куәт бар минем кулымда. Тормыш иптәшем, ахры, гомер буе Булыр тик квартирант кына. Дөнья йөген бер дә авырсынмый, Почти берүзем сөйрим, иншалла. Зарлана дип ялгыша күрмәгез, Язмышыма риза – бәхилмен. Киләчәктә дә тормыш арбасының Шыгырдамыйча баруын телимен. Өе биек, өйрәсе сыек дип, Әйтәлмәсләр минем турымда. Кергән – чыккан, килгән – киткән өчен Сый – нигъмәтем табын түрендә. Улдан улым, кыздан кызларым бар, Бәхет өчен тагын ни кирәк?! Сәламәтлек берүк ташламасын, Яшь санарга әле иртәрәк. Котлау сүзе. ( Коля абыйга ) 40 яшем тулып үткәч, Хәлләр хөртәйгән иде. Дәрман бетү шул икән дип, Шактый үртәлгән идем. Бер – бер артлы хәстәлекләр Тәнемә килгән иде. Кыскасы, Коля абзагызның Кикриге шиңгән иде. Ходаның кодрәте киң бит Миңа мәрхәмәт итте, Сукрана – сыкрый булса да Тәки иллегә җиттем. Әхәт замандаш илле яшьне Болай бер дә хурламый. Выслуга түләсәләр дә Ялга китәргә уйламый. Илле яшьне җилле, диләр Сынап карарга исә. Бер – ике елдан ни икәнен Сезгә ясармын хисап. Әлегә хәлләр ярыйсы, Күңел hаман яшәрә. Күптән түгел яшь кәләш Малай төшерде өйгә. Яшь киленнең рәхәтләрен Күреп көннәрем үтә. Чикәй буенда Туймазы Автобусын көтә – көтә. Альмира да киленкәйнең Файдасын ихлас күрә. Газ плитәсе тирәсендә Армый – талмый йөгерә. Алла бирса, онык булса, Яшәрербез сәгатьләп. 50 яшьтә насыйп булды Менә шундый рәхәтләр. Котлау сузе. ( Руфина белән Ильфирга) Ходай тәгалә hәр адәм баласын Бу дөньяга парлы яраткан. Ләкин парны табу җиңел түгел, Алар җир шарына таралган. Берәү эзли аны гомер буе Үтеп китә яшьлек еллары. Инде өметен өзгәч, ярын таба, Бәхет шулай соңлап елмая. Үз яртысын тапмаганнар сирәк, Ходай шулай итә мәрхәмәт. Сөрмәт белән Аскын арасын да Якынайтты олы мәхәббәт. Руфина – укытучы, фән кешесе, Ильфир – ябештерү остасы. Пар икесе үз урынын тапкан, Кулларында бәхет ачкычы. Гомерегез мәхәббәтле булсын, Мәхәббәтегез озын гомерле. Сәламәтлек сезне ташламасын, Иң зур шатлык шушы түгелме! Маймыл елы. Бу дөньяда яшәү дәверендә Нинди генә еллар күрмәдек. Үгез елы, Елан, Тычкан, Әтәч, Кәҗә елында да яшәдек. Киләсе ел була Маймыл елы, Адәм, имеш, шуннан яралган. Шушы йонлы hәм койрыклы заттан Җир шарына кеше таралган. Галимнәрнең мондый фикеренә Кайберәүләр әле ышанмый. Нигә дисәң, соңгы вакытта Маймыллардан кеше яралмый. Ә адәмнән маймыл яралуга Гаҗәпләнми хәзер бер кеше. Һәрбер җирдә очратырга мөмкин Гадәтигә әйләнгән күренешне. Әллә инде тарих тәгәрмәче Кире якка китте тәгәрәп. Кая барсаң, кеше маймыллана, Кая барсаң, көлке – мәрәкә. Кемдер байлыгыннан маймыллана, Эш булмагач, кирәк тамаша. Өченчесе очны – очка ялгап, Тамак туйдырырга тырыша. Маймылланыр өчен чаралар куп, Иң көчлесе аның – аракы. Шайтан суы, яшел елан диләр – Шул маймылландыра халыкны. Яна елда, дуслар, әйдәгез әле, Кешелеккә табан борылыйк. Начар гадәт, холык – гамәлләрне Иске елда онытып калдырыйк. Маймыл елы диеп маймылланмыйк, Ничек яшәсәк тә көн утә. Маймыл сузе мәймунгә бик якын, Кеше булуларга ни житә! Такмаклар. Юктыр әле кургәнең Каръяуды – Балтач юлларын, Машинаның бата – чума, Сикерә – сикерә йоргәнен. Их дускаем, кил әле, Бу юлларны кур әле. Юлсыз жирдә йөрүләрнең Рәхәтләрен бел әле. Чакмагышка барулары Безнең өчен мең бәла. Жәяү чыгып китәр идек, Якын тугел шул ара. Әнә килә автомобиль, Төягәннәр бананнар. Кемнәр әйтә: шушы юлны Кайчан гына карарлар? Каз мамыклары тутыргач, Бигрәк йомшак мендәрем. Пенсияне көтә – көтә, Үтә минем көннәрем. Чыгасың да сөяләсең Капка баганасына. И ходаем, мәрхәмәт бир Бу адәм баласына. Уразалар тотмаганга Әзер минем җавабым. Ашавым гел такы – токы Хәтсез булды савабы. Картыкаем исән чакта Мин боектым бик сирәк. Балалар имансыз хәзер, Карт – коры кемгә кирәк. Бәйрәмнәргә килдек әле, Бәлки ачылыр күңел. Җырлап ачылмаса күңел, Мәңге ачылачак түгел. Кулымдагы йөзегемнең Исеме – Габделәхәт. Бик күңелсез булыр иде, Әгәр ябылса мәктәп. Менә сина ике алма, Берсен ал, берсен алма. Абын, егыл, тор да йөгер, Мәктәпкә сонга калма. Чакрым саен телеграф, Чакрым саен багана. Ата улны, инә кызны Белми торган замана. Чөгендер утаучы монологы. Жәйге каникул житкәнен Без сагынып көтәбез. Кәтмән белән коралланып Басуларга китәбез. Каршы ала колач жәеп, Ямь – яшел иркен басу. Аны кургәч, юкка чыга Кирелек белән ачу. Монда, Тукай әйтмешли, «Клуб, танцевальня, цирк та шул», Монда Канар утраулары, Кызыну өчен пляж да шул. Бик хозур: рәт – рәт тора Гаскәр кебек бу чөгендер. Төпләрендә, хәлдән тайгач, Ял итәргә момкиндер. Чөгендернең төпләрендә Нинди генә чүпләр юк: Эт эчәгесе, песи койрыгы, Кара солы һәм сарут. Кәтмән белән шул чүпләрне Бәргәлибез, өзәбез. Ташлап качар чаклар була, Колхоз өчен түзәбез. Ел буена ул чакларны Онытырлык түгелдер. Кайчан әссе җәйләр житеп, Борын төртер чөгендер!