Tefsir İbni Kesir - 04 - 27

قىيىن كەلگەن ئەرلەر ئۈچۈن چىقىش يولى باردۇر .ئۇ بولسىمۇ ،ﷲ تائاال بۇيرۇغاندىكىدەك ئەر ئايالىنى
(مۇسۇلمانالنىڭ) مەسئۇلىنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كېلىپ زىنا قىلدى دەپ ،ئايالىنىڭ ئۈستىدىن دەۋا ئاچىدۇ.

نۇر سۈرىسى

مەسئۇل كىشى ئەرنى تۆت گۇۋاھچىنىڭ ئورنىدا ئۆزىنىڭ ئايالىنى قارىالپ ئېيتقان سۆزىدە راستچىل
ئىكەنلىكىنى ئىسپاتالش ئۈچۈن ،ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم قىلدۇرىدۇ﴿ .بەشىنچى
قېتىمىدا« :ئەگەر يالغانچى بولسام ماڭا ﷲ نىڭ لەنىتى بولسۇن» دېسۇن﴾ يەنى ئەر بەشىنچى قېتىمدا
مۇشۇنداق دېگەن ھامانال ،ئايالى بىلەن بولغان نىكاھ ئۈزۈلۈپ كېتىدۇ .ئۇ ئايالنى ئېلىش ئۇ كىشىگە
مەڭگۈ ھارام بولۇپ كېتىدۇ .ئەر ئايالنىڭ تويلىقىنى بېرىدۇ .ئايالغا زىنا قىلغۇچىغا بېرىلىدىغان جازا
بېرىلىدۇ .بۇ جازا ئايالدىن كۆتۈرۈلمەيدۇ.
ئەمما ئايال ئەرنىڭ ئۆزىگە چاپلىغان بوھتانىدا يالغانچى ئىكەنلىكىنى ئىسپاتالش ئۈچۈن ،ﷲ
تائاالنىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم ئىچىپ ،بەشىنچى قېتىمدا :ئەگەر ئۇ دېگەن گېپىدە راستچىل
بولسا ،ماڭا ﷲ تائاالنىڭ غەزىپى بولسۇن دەپ قەسەم ئىچسە ،ئۇنىڭدىن ئۇنىڭغا بېرىلىدىغان جازا
كۆتۈرۈلۈپكېتىدۇ.
ﷲ تائاال بۇ ھۆكۈمنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى﴿ :خوتۇن كىشى ئېرىنىڭ يالغانچى ئىكەنلىكىگە
ﷲ نىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم ئىچسە ،جازاغا تارتىلىشتىن ساقالپ قېلىنىدۇ ،بەشىنچى قېتىمىدا،
ئۇ ئەگەر راستچىلالردىن بولسا (يەنى ئېرىمنىڭ گېپى راست بولىدىغان بولسا) ماڭا ﷲ نىڭ غەزىپى
بولسۇن دەپ قەسەم قىلىدۇ﴾.
ﷲ تائاال ئايالنىڭ قەسىمىنىڭ ﴿بەشىنچى قېتىمىدا ،ئۇ ئەگەر راستچىلالردىن بولسا (يەنى
ئېرىمنىڭ گېپى راست بولىدىغان بولسا) ماڭا ﷲ نىڭ غەزىپى بولسۇن دەپ قەسەم قىلىدۇ﴾ دەپ ئايالنى

ئۆزىگە (ئەر كىشىدەك لەنەت ئەمەس) غەزەپ تىلەشكە بۇيرۇدى .چۈنكى ،ئەر كىشى كۆپىنچە ھالەتتە
زىنا قىلدى دەپ قارىلىشىدا راستچىل بولمىسا ۋە شۇنداق قىلىشقا مەجبۇر بولۇپ قالمىسا ،ئايالىنى رەسۋا
قىلىشنى ۋە ئۇنى زىنا قىلدى دەپ قارىالشنى ئويلىمايدۇ .ئايالمۇ ئەرنىڭ دېگەن سۆزىدە راستچىل
ئىكەنلىكىنى ئوبدان بىلىدۇ .شۇڭا ئايالنىڭ قەسىمىنىڭ بەشىنچى قېتىملىقى (ئەگەر ئەر كىشى راستچىل
بولسا) ﷲ تائاالنىڭ غەزىپىنىڭ ئايالغا بولىدىغانلىقى ھەققىدە بولدى .ئەسلىدە ،ﷲ تائاالنىڭ غەزىپىگە
ھەقىقەتنى بىلىپ تۇرۇپ ،ئۇنىڭدىن (قەستەن) چەتكە چىقىۋالغان كىشى يولۇقىدۇ.

ئاندىن ﷲ تائاال بەندىلىرىگە ئۇالر چۈشۈپ قالغان قىيىنچىلىقالردىن چىقىش يولىنى كۆرسىتىپ
قويۇش ئارقىلىق ئۇالرغا قىلغان شەپقىتىنى ۋە مەرھەمىتىنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى﴿ :ئەگەر
سىلەرگە ﷲ نىڭ پەزلى ۋە رەھمىتى بولمىسا ئىدى (چوقۇم رەسۋا بوالتتىڭالر)﴾ يەنى ئەگەر سىلەرگە
ﷲ تائاالنىڭ پەزلى ۋە رەھمىتى بولمىسا ئىدى ،نۇرغۇنلىغان ئىشالردا قىيىنچىلىق تارتىپ قاالتتىڭالر ۋە
نۇرغۇنلىغان ئىشالر سىلەرگە تەسلىشىپ قاالتتى.
﴿ﷲ تەۋبىنى بەكمۇ قوبۇل قىلغۇچىدۇر﴾ يەنى ﷲ تائاال بەندىلىرى قەسەملەرنى ئىچىشىپ
بولۇپ تەۋبە قىلسىمۇ ،يەنە ئۇنىڭ تەۋبىسىنى بەك قوبۇل قىلغۇچىدۇر.
﴿ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر﴾ يەنى يولغا قويغان ،بۇيرۇغان ۋە توسقان ئىشلىرىدا ھېكمەت
بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.
بۇ ئايەتكە ئەمەل قىلىنغانلىقىنى ،چۈشۈش سەۋەبىنى ۋە قايسى ساھابە ھەققىدە چۈشكەنلىكىنى
بايان قىلىپ كەلگەن كۆپلىگەن ھەدىسلەر بار.

315

بۇ ئايەتنىڭ نازىل بولۇش سەۋەبى
ئىمام ئەھمەد ئىبنى ئابباسنىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلىدۇ﴿ :ئىپپەتلىك ئايالالرنى
زىنا بىلەن قارىلىغان( ،بۇنىڭ راستلىقىغا ئادىل) تۆت گۇۋاھچىنى كەلتۈرەلمىگەن كىشىلەرنى 80دەررە
ئۇرۇڭالر (يەنى بىراۋغا زىنا بىلەن تۆھمەت چاپلىغان ھەر بىر ئادەمنى قامچا ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر
بىلەن 80نى ئۇرۇڭالر ،چۈنكى ئۇالر ئەفىفە ئايالالرغا يالغاندىن تۆھمەت چاپلىغان ۋە كىشىلەرنىڭ
ئابرويىنى تۆككەن ئادەملەردۇر) ،ئۇالرنىڭ گۇۋاھلىقىنى (ئۇالر يالغانچىلىق ۋە تۆھمەت چاپالش مەيدانىدا
چىڭ تۇرىدىغانال بولسا) ھەرگىز قوبۇل قىلماڭالر ،ئۇالر پاسىقالردۇر (يەنى ئۇالر بوھتان چاپالشتىن
ئىبارەت چوڭ گۇناھنى ئىشلىگەنلىكلىرى ئۈچۈن ،ﷲ نىڭ ئىتائىتىدىن چىققۇچىالردۇر)﴾ دېگەن ئايىتى

چۈشكەندە ،ئەنسارىالرنىڭ بېشى بولغان سەئد ئىبنى ئۇبادە :ئى ﷲ نىڭ پەيغەمبىرى! بۇ ئايەت
مۇشۇنداق چۈشۈرۈلدىمۇ؟ -دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :ئى ئەنسارىالر گۇرۇھى! باشلىقىڭالر
(بولغان سەئد ئىبنى ئۇبادە) نىڭ نېمە دېگەنلىكىنى ئاڭلىدىڭالرمۇ؟» دېدى .ئەنسارىالر :ئى ﷲ
تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! ئۇنى (ئۇ گېپى ئۈچۈن) ئەيىبلىمىگىن .چۈنكى ،ئۇ كۈندەشلىكى بەك قاتتىق
كىشىدۇر .ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمىزكى ،ئۇ توي قىلسا ،پەقەت قىزال ئالىدۇ .ئۇنىڭ
كۈندەشلىكىنىڭ قاتتىقلىقىدىن ،ئۇ ئېلىپ قويۇپ بەرگەن ئايالنى باشقا بىرى ئېلىشقا پېتىنالمايدۇ-،
دېدى .سەئد ئىبنى ئۇبادە :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى،
مەن ئۇ ئايەتنىڭ ھەق ئىكەنلىكىنى ۋە ئۇنىڭ ﷲ تائاال تەرىپىدىن چۈشكەنلىكىنى شەكسىز بىلىمەن.
لېكىن ،مەن بىر ئەر بىلەن زىنا قىلىۋاتقان ئەخمەقنى تېپىۋالسام ،تاكى (ئۇالرنىڭ شۇنداق قىلىۋاتقانلىقىغا
گۇۋاھچى بولۇش ئۈچۈن) تۆت گۇۋاھچىنى ئېلىپ كەلمىگىچە ،مېنىڭ ئەرنى (ئايالىمنىڭ ئۈستىدىن)
مىدىرلىتىۋېتىشقىمۇ ھەققىمنىڭ يوقلۇقىدىن ھەيرانمەن .ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى،
مەن تۆت گۇۋاھچىنى ئېلىپ كېلىپ بولغۇچە ،ئۇ ئىشىنى تۈگىتىپ بولىدۇ -،دېدى .ساھابىلەر (مۇشۇ
ھۆكۈم بويىچە) تاكى تەۋبىسى قوبۇل قىلىنغان ئۈچ كىشىنىڭ بىرسى بولغان ھىالل ئىبنى ئۇمەييەنىڭ
ۋەقەسى يۈز بەرگەنگە قەدەر بىر مۇددەتال ياشىدى.

316

ھىالل ئىبنى ئۇمەييە (بىر كۈنى) كەچتە ئېتىزلىقىدىن ئۆيىگە قايتىپ كەلگەندە ،ئايالىنىڭ
قېشىدا بىر ئەرنى ئۇچرىتىدۇ .ئۇ ئۇالرنىڭ قىلمىشلىرىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرىدۇ ۋە قىلىشقان پاراڭلىرىنى
ئۆز قۇلىقى بىلەن ئاڭاليدۇ .ئەمما تاكى تاڭ ئاتقانغا قەدەر ئۇ ئەرگە بىر ئېغىز گەپ قىاللمايدۇ .ئۇ
سەھەردىال پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ قېشىغا كېلىپ :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! مەن ئاخشام
ئۆيگە كېلىپ ئايالىمنىڭ قېشىدا بىر ئەرنى ئۇچراتتىم .مەن ئۇالرنىڭ قىلمىشلىرىنى ئۆز كۆزۈم بىلەن
كۆردۈم ۋە قىلىشقان پاراڭلىرىنى ئۆز قۇلىقىم بىلەن ئاڭلىدىم -،دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھىالل
ئىبنى ئۇمەييە دەپ كەلگەن بۇ ئىشنى يامان كۆردى ھەم بۇ ئىش پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا ئېغىر
كەلدى .ئەنسارالر پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ئەتراپىغا توپلىشىپ :بىز سەئد ئىبنى ئۇبادە دېگەن
مەسىلىگە دۇچ كېلىۋاتىمىز ،ھازىر پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھىالل ئىبنى ئۇمەييەنى قامچىاليدۇ ۋە ئۇنىڭ
كىشىلەرگە گۇۋاھلىق بېرىشىنى بىكار قىلىۋېتىدۇ -،دېيىشتى .ھىالل :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن
قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ﷲ تائاالنىڭ ماڭا بىر چىقىش يولى بېرىشىنى ئۈمىد قىلىمەن -،دېدى.
ئاندىن ھىالل :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! مەن ساڭا دەپ كەلگەن بۇ ئىش ساڭا ئېغىر كەلگەندەك
تۇرىدۇ ،ﷲ تائاال بۇ ئىشتا مېنىڭ راستچىل ئىكەنلىكىمنى ئەلۋەتتە بىلىدۇ -،دېدى .ﷲ تائاالنىڭ

نۇر سۈرىسى

نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھىاللنى قامچىالشقا بۇيرۇي دەپ تۇرغاندا ،ﷲ
تائاال ئۇنىڭغا ۋەھىي چۈشۈردى .ساھابىلەر پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا ۋەھىينىڭ چۈشكەنلىكىنى ئۇنىڭ
چىرايىنىڭ ئۆزگىرىشىدىن بىلەتتى .ساھابىلەر تاكى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا ۋەھىي چۈشۈپ بولغۇچە،
ھىاللنى ئۇرماي ساقالپ تۇردى.
﴿خوتۇنلىرىنى زىنا بىلەن قارىلىغان ۋە ئۆزلىرىدىن باشقا گۇۋاھچىسى بولمىغانالر گۇۋاھلىق
سۆزىنىڭ راست ئىكەنلىكىنى دەلىللەش ئۈچۈن ،ﷲ نىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم قىلسۇن﴾

دېگەن ئايەت پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا چۈشكەندە ،ئۇ خۇشاللىنىپ« :ھىالل خۇش ـ بېشارەت ئالغىن.
ھەقىقەتەن ﷲ تائاال ساڭا بىر چىقىش يولى قىلىپ بەردى» دېدى .ھىالل :مەن پەرۋەردىگارىمنىڭ
شۇنداق قىلىشىنى ئارزۇ قىالتتىم -،دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :ئۇ ئايالغا ئادەم ئەۋەتىپ ئېلىپ
كېلىڭالر» دېدى .ساھابىلەر ئايالغا ئادەم ئەۋەتىپ ئۇنى ئەكەلدۈردى .ئاندىن پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم
ھىالل بىلەن ئۇنىڭ ئايالىغا چۈشكەن ئايەتنى ئوقۇپ بەردى ۋە ئۇ ئىككىسىگە ئاخىرەتنىڭ ئازابىنىڭ
دۇنيانىڭ ئازابىدىن قاتتىق ئىكەنلىكىنى ئەسلەتتى .ھىالل :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! مەن ئۇنىڭ
ھەققىدە قىلغان سۆزۈمدە راستچىلمەن -،دېدى .ئايالى :ئۇ ماڭا بوھتان چاپلىۋاتىدۇ -،دېدى .پەيغەمبەر
ئەلەيھىسساالم« :ئىككىڭالر لەنەت ئېيتىشىڭالر» دېدى .ھىاللغا :گۇۋاھلىق ئېيت (يەنى قەسەم قىل)-،
دېيىلدى .ھىالل ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىپ تۇرۇپ ،ئۆزىنىڭ راستچىل ئىكەنلىكىگە
تۆت قېتىم گۇۋاھلىق ئېيتتى .بەشىنچى قېتىملىق گۇۋاھلىققا كەلگەندە ،ئۇنىڭغا :ئى ھىالل! ﷲ
تائاالدىن قورققىن ،دۇنيانىڭ ئازابى ئاخىرەتنىڭ ئازابىدىن يەڭگىلدۇر ،بۇ قېتىملىق گۇۋاھلىق (ئەگەر
سەن دېگەن گېپىڭدە راستچىل بولمىساڭ) ساڭا ئازاب ئېلىپ كېلىدىغان گۇۋاھلىقتۇر -،دېيىلدى.
ھىالل :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،ﷲ تائاال خۇددى مېنى قامچىالتتۇرمىغاندەك
مېنى ئازابلىمايدۇ((( دەپ ،بەشنچى قېتىمدا :ئەگەر مەن دېگەن گېپىمدە يالغان ئېيتقان بولسام ،ﷲ
تائاالنىڭ لەنىتى ماڭا بولسۈن -،دەپ گۇۋاھلىق ئېيتتى .ئاندىن ئايالغا :ھىالل دېگەن گېپىدە يالغانچى
دەپ تۆت قېتىم گۇۋاھلىق ئېيتىڭ -دېيىلدى .بەشىنچى قېتىملىق گۇۋاھلىقتا ئۇ ئايالغا :ﷲ تائاالدىن
قورقۇڭ ،بۇ قېتىملىق گۇۋاھلىق (ئەگەر سىز دېگەن گېپىڭىزدە راستچىل بولمىسىڭىز) سىزگە ئازاب ئېلىپ
كېلىدىغان گۇۋاھلىقتۇر -،دېيىلدى .ئايال ئازراق توختىۋالغاندىن كېيىن جىنايىتىنى ئېتىراپ قىلىشنى
ئويلىدىيۇ ،يەنىال :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن قەۋمىمنى رەسۋا قىلمايمەن .ئەگەر
ئۇ دېگەن گېپىدە راستچىل بولسا ،ﷲ تائاالنىڭ غەزىپى ماڭا بولسۇن -،دەپ بەشىنچى قېتىملىق
گۇۋاھلىقنى ئېيتىۋەتتى .شۇنىڭ بىلەن ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۇ ئىككىسىنىڭ ئارىلىقىنى ئايرىۋەتتى.
ئايالنىڭ قورسىقىدىكى بالىنى (پاالنىنىڭ بالىسى) دېگەندەك بىر كىشىگە نىسبەت بەرمەسلىككە ،ئۇ
بالىنى ھارامدىن بولغان دەپمۇ قارىلىماسلىققا ۋە كىمكى ئۇ ئايالنى زىناخور دېسە ياكى ئۇنىڭ بالىسىنى
ھارامدىن بولغان دېسە ،ئۇنىڭغا قارا چاپلىغانلىقنىڭ جازاسى بېرىلىدىغانلىقى بىلەن ھۆكۈم قىلدى.
ئايال ھىاللنىڭ تاالق قىلىۋېتىشى ياكى ھىاللنىڭ ۋاپات بولۇپ كېتىشى ئارقىلىق ئايرىلىپ كەتمىگەچكە،
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۇ ئايالغا ئۆي تۇتۇپ بېرىشنى ۋە ئۇنىڭ خىراجىتىنى بېرىشنى ھىاللغا بۇيرىمىدى
ۋە« :مۇبادا ئايال بالىنى (چېچىنىڭ رەڭگى) قارا ئارىالش قىزىل ،ساغرىسى كىچىك ۋە ئىنچىكە تۇغسا،
باال ھىاللدىن بولغان بولىدۇ ،مۇبادا ئايال بالىنى بۇغداي ئۆڭلۈك ،بۈدرە چاچ ،ئۇستىخانلىرى چوڭ،

((( يەنى مەن دېگەن گېپىمدە راستچىل بولغانلىقىم ئۈچۈن مېنى قامچىدىن قۇتۇلدۇرۇپ ،ماڭا بىر چىقىش يولى بەرگەن
ﷲ تائاال ،يەنە راستچىل بولغاندىكىن ئاخىرەتتىمۇ ئازابلىمايدۇ دېمەكچى.

317

يوتىسى توم ۋە ساغرىسى چوڭ تۇغسا ،باال قارا چاپالنغان كىشىدىن بولغان بولىدۇ» دېدى .ئايال بالىنى
بۇغداي ئۆڭلۈك ،بۈدرە چاچ ،ئۇستىخانلىرى چوڭ ،يوتىسى توم ۋە ساغرىسى چوڭ تۇغدى .پەيغەمبەر
ئەلەيھىسساالم« :ئەگەر (بۇنىڭ قىلغان) قەسەملىرى بولمىغان بولسا ئىدى ،مەن بۇ ئايالغا باشقا بىر
ئىش قىالتتىم» دېدى .ئىكرىمە مۇنداق دېدى :ئۇ باال كېيىنچە مىسىرغا باشلىق بولغان ئىدى .ئۇ (ئى
پاالنى ئايالنىڭ بالىسى دەپ) ئانىسىغا نىسبەت بېرىلىپ ،دادىسىغا نىسبەت بېرىلمەيتتى .بۇ ھەدىسنى
ئەبۇداۋۇدمۇ قىسقىراق قىلىپ شۇنداق رىۋايەت قىلدى .ھەدىس كىتابلىرىدا بۇ ھەدىسنىڭ مەزمۇنىدا
كەلگەن ھەدىسالر ناھايىتى كۆپتۇر.

*******
ﭑ ﭒﭓﭔﭕﭖﭗﭘﭙﭚﭛﭜﭝﭞ ﭟﭠﭡﭢ ﭣﭤﭥﭦﭧ
ﭨﭩﭪﭫﭬﭭﭮﭯﭰﭱ
شۈبھىسىزكى ،سىلەردىن بىر گۇرۇھ ئادەم (ئائىشەگە) بوھتان چاپلىدى .بۇ سىلەر ئۈچۈن يامان
ئەمەستۇر( ،سەۋر قىلغانلىقىڭالر بىلەن ساۋابقا ئېرىشىدىغانلىقىڭالر ئۈچۈن ۋە ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھا،
سەفۋانالرنىڭ پاكلىقى ئاشكارا بولىدىغانلىقى ئۈچۈن) بەلكى ياخشىدۇر ،بوھتان چاپلىغۇچىالردىن
كىمنىڭ قانچىلىك گۇناھى بولسا ،ئۇنىڭغا شۇنچىلىك جازا بېرىلىدۇ ،بوھتاننىڭ چوڭ قىسمىنى
تارقاتقان ئادەم (يەنى ئابدۇلالھ ئىبن ئۇبەي) قاتتىق ئازابقا دۇچار بولىدۇ﴿.﴾11

ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا چاپالنغان بوھتان

318

تۆۋەندەكېلىدىغانئونئايەتمۇناپىقالرنىڭبەزىسىمۆمىنلەرنىڭئانىسىبولغانئائىشەرەزىيەلالھۇ
ئەنھاغا بوھتان چاچلىغان ۋاقتىدا (ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھا توغرىسىدا) چۈشكەندۇر .مۇناپىقالر ئائىشە
رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا بوھتان چاپلىغاندا ،ﷲ تائاال پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ يۈز ـ ئابرويىنى ساقالپ
قېلىش ئۈچۈن ،ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھانىڭ بوھتاندىن پاك ئىكەنلىكىنى ئىسپاتالپ (ئايەت نازىل
قىلىپ) مۇنداق دېدى﴿ :شۈبھىسىزكى ،سىلەردىن بىر گۇرۇھ ئادەم (ئائىشەگە) بوھتان چاپلىدى﴾ يەنى
بىر ياكى ئىككى كىشى ئەمەس ،بەلكى بىر گۇرۇھ كىشى ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا بوھتان چاپلىدى ،بۇ
بوھتاننىڭ بېشىدا مۇناپىقالرنىڭ بېشى بولغان ئابدۇلالھ ئىبنى ئۇبەي ئىبنى سەلۇل بار ئىدى .چۈنكى،
ئۇ بوھتانغا دائىر سۆزلەرنى ئىزدەپ سوراپ توپاليتتى .ھەتتا بۇ ئىش بەزى مۇسۇلمانالرنىڭ كاللىسىغىمۇ
كىرىپ قېلىپ ،بۇ ئىش توغرىسىدا پاراڭلىشىدىغان بولدى .يەنە بىر قىسىم مۇسۇلمانالر بۇ بوھتانغا
ئىشەندى .بۇ ئىش تاكى ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھانىڭ پاك ئىكەنلىكىنى ئىسپاتالپ ئايەت نازىل بولغانغا
قەدەر (بىر ئايغا يېقىن) داۋامالشتى.
تۆۋەندىكى ھەدىسلەردە بۇنىڭ تەپسىالتى بايان قىلىنغان.
ئىمام ئەھمەد زۆھرىنىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلىدۇ :سەئىد ئىنى مۇسەييەب ،ئۇرۋە
ئىبنى زۇبەير ،ئىلقەمە ئىبنى ۋاققاس ۋە ئۇبەيدۇلال ئىبنى ئابدۇلالھ قاتارلىقالر (بوھتان چاپلىغۇچىالر

نۇر سۈرىسى

ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا بوھتان چاپلىغاندا ئېيتقان سۆزلىرى ۋە ﷲ تائاالنىڭ ئائىشە رەزىيەلالھۇ
ئەنھانىبوھتاندىنپاكلىغانلىقىھەققىدە)پەيغەمبەرئەلەيھىسساالمنىڭئايالىئائىشەرەزىيەلالھۇئەنھادىن
ئاڭلىغان ھەدىسلەرنى ماڭا رىۋايەت قىلىپ بەردى .مەن ئۇالرنىڭ ھەر بىرىنىڭ ئائىشە رەزىيەلالھۇ
ئەنھا توغرىسىدىكى ھەدىسىنى ياخشى چۈشىنىۋالدىم .ئۇالرنىڭ بەزىسىنىڭ ھەدىسى بەزىسىنىڭ
ھەدىسىنىڭ توغرىلىقىنى ئىسپاتاليدۇ .ئۇالر ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھانىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت
قىلىدۇ :پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم سەپەرگە چىقماقچى بولسا ،ئاياللىرىنىڭ ئارىسىدا چەك تاشاليتتى .چەك
قايسىسىغا چىقسا ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۇنى ئۆزى بىلەن سەپەرگە بىللە ئېلىپ چىقاتتى .پەيغەمبەر
ئەلەيھىسساالم بىر جەڭگە چىقماقچى بولۇپ ،بىزنىڭ ئارىمىزدا چەك تاشلىدى .چەك ماڭا چىقتى .مەن
(سەپەرگە) پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بىلەن بىللە چىقتىم .بۇ چاغدا (ئايالالرنى پەردىلىنىشكە بۇيرۇغان
ئايەت) چۈشۈپ بولغان چاغ ئىدى .شۇڭا مەن كاجۇۋانىڭ((( ئىچىدە تۇرغۇزۇپال (تۆگىنىڭ ئۈستىگە)
مىندۈرۈلەتتىمۋە(ئۇنىڭئۈستىدىن)چۈشۈرۈلەتتىم.پەيغەمبەرئەلەيھىسساالمقىلماقچىبولغانئۇرۇشىنىمۇ
تۈگەتتى .بىز مەدىنە تەرەپكە قاراپ يولغا چىقىپ ،مەدىنىگە كېلىشكە ئاز قالغاندا ،بىر يەرگە چۈشكۈن
قىلدۇق .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۇ يەردىن كېچىدىال قوزغىلىشقا بۇيرۇق بەردى .مەن قوزغىلىشقا بۇيرۇق
بېرىلىپ بولغاندىن كېيىن (ھاجىتىمنى ئادا قىلىش ئۈچۈن) ،ئەسكەرلەر تۇرغان يەردىن يىراقراق بىر
يەرگە باردىم .ھاجىتىمنى ئادا قىلىپ بولۇپ كاجۇۋامغا كېلىپ قارىسام ،مەيدەمدىكى سەندەل ياغىچىدىن
ياسالغان بۇالپكام چۈشۈپ قېلىپتۇ .شۇنىڭ بىلەن ،مەن قايتىپ بېرىپ ئۇنى ئىزدەيمەن دەپ ،كېچىكىپ
قالدىم( .شۇ ئارىلىقتا) كىشىلەر كېلىپ ،مېنىڭ كاجۇۋامنى (مېنى ئىچىدە بار دەپ گۇمان قىلىپ) مەن
مىنىدىغان تۆگىنىڭ ئۈستىگە قويۇپ قوزغىلىپ كېتىپ بولۇپتۇ .ئۇ چاغدا يەيدىغان نەرسە جاننى ئاران
ساقالپ قالغۇدەكال بولغانلىقى ئۈچۈن ،ئايالالر سېمىز ئەمەستى .مەن تېخى يېشى كىچىك قىز بولغانلىقىم
ئۈچۈن ،مېنىڭ كاجۇۋامنى (تۆگىنىڭ ئۈستىگە) كۆتۈرۈپ ئالغان كىشىلەر (كاجۇۋامنى تۆگىنىڭ ئۈستىگە
ئالغاندا) ئۇنىڭ يەڭگىللىكىدىن (مېنىڭ يوقلۇقىمنى) ھېس قىلمايال ،تۆگىنى ھەيدەپ كېتىپتۇ .مەن
بۇالپكامنى ئەسكەرلەر قوزغىلىپ بولغاندىن كېيىن تاپتىم .ئۇنى تېپىپ كەلسەم ،ئۇ يەردە بىرمۇ كىشى
يوق .مەن :كىشىلەر مېنىڭ يوقلۇقۇمنى بىر ئازدىن كېيىن سېزىپ مېنى ئالغىلى كېلىدۇ -،دەپ ئويالپ
ئورنۇمدا ئولتۇردۇم .مېنى شۇ ھالەتتە ئۇيقا باستى ،شۇنىڭ بىلەن ئۇخلىدىم( .ئەسكەرلەرنىڭ ئۇنتۇلۇپ
قالغان ياكى چۈشۈپ قالغان نەرسىلىرىنى يىغىپ ئېلىپ كېلىش ئۈچۈن ئورۇنالشتۇرۇلغان) سەفۋان
ئىبنى مۇئەتتەل سەلىمى ئاندىن زەكۋانى ئەسكەرلەرنىڭ كەينىدىن كېلىۋاتاتتى .سەفۋان ئىبنى مۇئەتتەل
كېچىنىڭ ئاخىرىدا يولغا((( چىقىپ مەن تۇرغان يەرگە كەلگەندە ،تاڭ ئاتقان ئىكەن .ئۇ ئۇخالۋاتقان بىر
ئىنساننىڭ قارىسىنى كۆرۈپ قېشىمغا كەپتۇ ـ دە ،مېنى كۆرۈپال تونۇپتۇ .ئۇ مېنى مەن يۈزۈمنى ئوراشتىن
بۇرۇن كۆرگەن ئىدى .مەن ئۇ مېنى تونۇپ مېنى سىلكىشى بىلەن ئۇيقۇمدىن ئويغاندىم ـ دە ،يۈزۈمنى
كىيىمىم بىلەن يۆگىدىم .ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،ئۇ ماڭا بىر ئېغىزمۇ گەپ
قىلمىدى ۋە مەن ئۇنىڭدىن مېنى سىلكىشىدىن باشقا بىر نېمە ئاڭلىمىدىم .ئۇ تۆگىسىنى چۆكتۈرۈپ،
ئالدى پۇتىغا دەسسەپ تۇردى ،مەن تۆگىگە مىندىم .ئۇ تۆگىنى يېتىلەپ ماڭدى .بىز ئەسكەرلەرنىڭ
((( كاجۇۋا بولسا ،ئايالالرنى ئىچىگە سېلىپ تۆگىنىڭ ئۈستىگە ئارتىدىغان ،ئەتراپى يېپىقلىق نەرسىدۇر.
((( يەنى ئەسكەرلەر قونغان يەردە ،ئەگەر ئۇالر ئۇنتۇپ قالغان نەرسىلەر بولسا ،ئۇالرنى يىغىپ ئېلىپ كېلىپ ،ئىگىلىرىگە
تاپشۇرۇپ بېرىش ئۈچۈن پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم سەفۋاننى ئورۇنالشتۇرىدۇ .سەفۋان ئەسكەرلەرنىڭ ھەممىسى يولغا
چىقىپ كېتىپ بولغاندىن كېيىن ،ئۇالرنىڭ ئورۇنلىرىنى ئاقتۇرۇپ چىقىپ ،ئۇنتۇلۇپ قالغان نەرسىلەر بولسا يىغىپ،
تاڭ ئاتاي دەپ قالغاندا ئەسكەرلەر چۈشكۈن قىلغان يەرنىڭ ئەڭ ئايىغىدىن يولغا چىقىدۇ.

319

كەينىدىن چىڭقى چۈش ۋاقتىدا (ئۇالر بەك ئىسسىقالپ كەتكەنلىكتىن چۈشكۈن قىلغان يەرگە) يېتىپ
كەلدۇق .مېنىڭ ئىشىم توغرىسىدا ھاالك بولۇپ كەتكەنلەرمۇ بولدى .بوھتاننىڭ چوڭ قىسمىنى تارقاتقان
كىشى ئابدۇلالھ ئىبنى ئۇبەي ئىبنى سەلۇل ئىدى .بىز مەدىنىگىمۇ كەلدۇق .مەن مەدىنىگە كېلىپ
بىر ئايدەك كېسەل بولۇپ قالدىم .كىشىلەر بوھتانچىالرنىڭ سۆزى بىلەنال بولۇپ كېتىپتۇ .مەن بۇ
ئىشتىن كىچىككىنىمۇ سەزمەپتىمەن .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ كېسىلىمگە بولغان مۇئامىلىسى مېنى
گۇمانغا ساالتتى .مەن (بۇ قېتىم) پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن بۇرۇن كېسەل بولۇپ قالغاندا ،كۆرىدىغان
مېھرىبانلىقنى كۆرمىدىم .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم پەقەت قېشىمغا كىرىپ« :ئەھۋالىڭىز قانداق؟» دەپ
ساالم قىلىپال قوياتتى .مېنى گۇمانغا سالىدىغىنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ مۇشۇ مۇئامىلىسى ئىدى.
مەن بۇ بوھتاننى ئازراق ياخشىلىنىپ ،ھاجىتىمنى ئادا قىلغىلى چىققۇدەك بولغانغا قەدەر ئاڭلىمىدىم.
بىر كۈنى مەن ھاجىتىمنى ئادا قىلغىلى ئۇممۇمىستەھە دېگەن ئايال بىلەن ماناسىئى دېگەن تۈزلەڭلىككە
چىقتىم .ئۇ يەر بىزنىڭ ھاجەت ئادا قىلىدىغان يېرىمىز ئىدى .بىز ھاجەتلىرىمىزنى ئادا قىلغىلى پەقەت
كېچىدىال چىقاتتۇق .ئۆيىمىزگە يېقىن بىر يەرگە تاھارەتخانا سېلىنىشتىن بۇرۇن ،شۇ تۈزلەڭلىككە
تاھارەت قىلغىلى چىقاتتۇق .بۇ چاغدا تېخى بىز بۇرۇنقى ئەرەبلەردەكال تۈزلەڭلىككە تاھارەت قىالتتۇق.
ئۆيلىرىمىزنىڭ يانلىرىدا تاھارەتخانا بولۇشىنى بىر ئەزىيەت دەپ ھىس قىالتتۇق .مەن ۋە ئۇممۇمىستەھە
ھاجەتلىرىمىزنى ئادا قىلغىلى ماڭدۇق .ئۇممۇمىستەھە بولسا ،ئەبۇرەھمى ئىبنى مۇتەللىب ئىبنى ئابدۇ
ماناپنىڭ قىزى ئىدى .ئۇنىڭ ئانىسى سەخرە ئىبنى ئامىرنىڭ قىزى ئىدى .ئۇممۇمىستەھە ئەبۇبەكرىنىڭ
ھامما ئاچىسى ئىدى .ئۇنىڭ ئوغلى بولسا ،مىستەھە ئىبنى ئۇساسە ئىبنى ئۇبباد ئىبنى مۇتەللىب ئىدى.
بىز ھاجەتلىرىمىزنى ئادا قىلىپ بولغاندىن كېيىن ،ئۆيىمىز تەرەپكە قاراپ ماڭدۇق .ئۇممۇمىستەھە
كىيىمىگە پۇتلىشىپ كېتىپ :مىستەھە ھاالك بولدى -،دېدى .مەن ئۇنىڭغا :ئەجەبمۇ يامان گەپ
قىلدىڭىز ،بەدرى ئۇرۇشىغا قاتناشقان بىر ئادەمنى تىلالمسىز؟ -دېدىم .ئۇ :ئى گۈدەك قىزىم! ئۇنىڭ
دېگەنلىرىنى ئاڭلىمىدىڭىزمۇ؟ -دېدى .مەن :ئۇ نېمە دېدى؟ -دېدىم.

320

ئۇ ماڭا بوھتانچىالرنىڭ گەپلىرىنىڭ ھەممىسىنى دەپ بەردى .شۇنىڭ بىلەن ،كېسىلىم تېخىمۇ
ئېغىرالشتى .مەن ئۆيگە قايتىپ كەلگەندە ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم قېشىمغا كىرىپ« :ئەھۋالىڭىز
قانداق؟» دەپ ساالم بەردى .مەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا :ماڭا ئاتا ـ ئانامنىڭ قېشىغا بېرىشىمغا
رۇخسەتقىلغىن-،دېدىم.مېنىڭمەقسىتىمبۇئىشنىئۇالردىنئېنىقالشئىدى.پەيغەمبەرئەلەيھىسساالم
ماڭا رۇخسەت بەردى .مەن ئاتا ـ ئانامنىڭ قېشىغا كېلىپ ،ئانامغا :ئى سۆيۈملۈك ئانا! كىشىلەر نېمە
گەپلەرنى دېيىشىۋاتىدۇ؟ -دېدىم .ئانام :ئى قىزىم! ئۆزىڭىزنى بېسىۋېلىڭ ،ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن
قەسەم قىلىمەنكى ،قېشىدا كۈندەشلىرى بار ،ئېرى ياخشى كۆرىدىغان ھەرقانداق بىر چىرايلىق ئايالنىڭ
ئۈستىدىن قېشىدىكى كۈندەشلىرى توال گەپ تاپىدۇ -،دېدى .مەن :سۇبھانەلالھ! كىشىلەر مۇشۇ
گەپنىمۇ قىلىشىپتىمۇ؟ -دېدىم .مەن شۇ كېچىىسى تاكى تاڭ ئاتقانغا قەدەر يىغالپ چىقتىم .يېشىممۇ
توختىمىدى ،ئۇيقۇممۇ كەلمىدى .يىغالش داۋام قىالتتى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا (بۇ ئىش توغرىسىدا)
ۋەھىيمۇ كېچىكتى .شۇنىڭ بىلەن ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم مەندىن ئايرىلىپ كېتىش ـ كەتمەسلىك
توغرىسىدا مەسلىھەتلىشىش ئۈچۈن ئەلى ئىبنى ئەبۇتالىب بىلەن ئۇسامە ئىبنى زەيدالرنى چاقىرتتى.
ئۇسامە ئىبنى زەيد پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا مېنىڭ بوھتاندىن پاك ئىكەنلىكىم بىلەن ۋە پەيغەمبەر
ئەلەيھىسساالمنىڭ ئاياللىرى توغرۇلۇق ئۆزى بىلىدىغان مېھرىبانلىق بىلەن مەسلىھەت بەردى .ئەمما ئەلى
ئىبنى ئەبۇتالىب :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! ﷲ تائاال سېنىڭ رىزقىڭنى قىسىپ قويمىدى.

نۇر سۈرىسى

ئائىشەدىن باشقا ئايالالرمۇ ناھايىتى كۆپ ،ئەگەر سەن (بۇ ئىشنى) چۆرىدىن سورىساڭ ،ئىشنىڭ
ھەقىقىتىنى دەپ بېرىدۇ -،دەپ مەسلىھەت بەردى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بەرىرە ئىسىملىك چۆرىنى
چاقىرتىپ« :ئى بەرىرە! سىز ئائىشەدىن سىزنى گۇمانغا سالغۇدەك بىرەر ئىشنى كۆردىڭىزمۇ؟» دېدى.
بەرىرە پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا :سېنى ھەق بىلەن ئەۋەتكەن زات ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم
قىلىمەنكى ،ئەگەر مەن ئۇنىڭدا بىرەر ئىشنى كۆرۇپ قالسام ،ئۇنى كۆرمەسكە سېلىپ يۈرەرمىدىم؟ ئۇ
خېمىر يۇغۇرۇپ ئولتۇرۇپ ئۇخالپ قېلىپ ،ھايۋانالر كېلىپ خېمىرىنى يەپكەتسىمۇ تۇيمايدىغان كىچىك
بىر قىزدۇر -،دېدى.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم شۇ كۈنى ئابدۇلالھ ئىبنى ئۇبەي ئىبنى سەلۇلدىن ئىنتىقام ئېلىشنى تەلەپ
قىلدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم مۇنبەرگە چىقىپ« :ئى مۇسۇلمانالر گۇرۇھى! ئەزىيىتى ئايالىمغىچە
يەتكەن كىشىدىن مەن ئۈچۈن كىم ئىنتىقام ئالىدۇ؟ ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى،
مەن ئايالىمدىن ياخشىلىقتىن باشقىنى كۆرمىدىم .بوھتانچىالر (بوھتاننى) مەن ئۇنى ياخشى دەپال
قارايدىغان ۋە ئاياللىرىمنىڭ قېشىغا (كېرمەكچى بولسا) پەقەت مەن بىلەنال كىرىدىغان بىر كىشىگە
چاتتى» دېدى .سەئد ئىبنى مۇئاز رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ ئورنىدىن تۇرۇپ :ئى ﷲ پەيغەمبىرى! ئۇ كىشىدىن
سەن ئۈچۈن مەن ئىنتىقام ئالىمەن ،ئەگەر ئۇ كىشى ئەۋس قەبىلىسىدىن بولسا ،ئۇنىڭ گەردىنىگە
(قىلىچ بىلەن) ئۇرىمىز ،ئەگەر ئۇ كىشى خەزرەج قەبىلىسىدىكى قېرىنداشلىرىمىزدىن بولسا( ،سەن
ئۇنى قانداق قىلىش توغرىسىدا) بىزگە بۇيرۇق بەرسەڭ ،بىز سەن بۇيرۇغاندەك قىلىمىز -،دېدى.
ئاندىن خەزرەجنىڭ بېشى بولغان سەئد ئىبنى ئۇبادە قوپۇپ (ئۇ ئەسلىدە ياخشى ،تەقۋادار كىشى
ئىدى .لېكىن ،ئۇنىڭ قەبىلىۋازلىقى تۇتۇپ) سەئد ئىبنى مۇئازغا :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم
قىلىمەنكى( ،ئەگەر ئۇ كىشى خەزرەج قەبىلىسىدىن بولسا) ئۇنى سەن ئۆلتۈرەلمەيسەن ۋە ئۆلتۈرۈشكىمۇ
پېتىنالمايسەن -،دېدى .سەئد ئىبنى مۇئازنىڭ تاغىسىنىڭ ئوغلى بولغان ئۇسەيد ئىبنى ھۇزەير قوپۇپ
سەئد ئىبنى ئۇبادەگە :يالغان سۆزلەيسەن ،ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،ئەلۋەتتە بىز
ئۇنى ئۆلتۈرىمىز .سەن مۇناپىق ،شۇڭا مۇناپىق توغرىسىدا جېدەللىشىسەن -،دېدى .شۇنىڭ بىلەن،
ئەۋس ۋە خەزرەج (ئىككى قەبىلە بىر – بىرىگە قارشى) قوزغىلىپ كەتتى .ھەتتا ئۇالر ئۆزئارا ئۇرۇش
قىلماقچىمۇ بولۇشتى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم مۇنبەرنىڭ ئۈستىدە تۇرۇپ ،ئۇالرنى پەسىيىپ قىلىشقا
بۇيرۇپ تۇردى .ئاخىرى ئۇالر پەسەيدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالممۇ گەپتىن توختىدى.
مەن شۇ كۈنى بىر كۈن يىغلىدىم .نە ياش توختىسۇن نە ئۇيقۇ كەلسۇن .ئانام بىلەن دادام
يىغىنىڭ مېنىڭ جېگىرىمنى يەپ كېتىشىدىن ئەنسىرەيتتى .مەن يىغالۋاتقان بىر پەيتتە ئەنسارىلىق
بىر ئايال قېشىمغا كىرىش ئۈچۈن رۇخسەت سورىدى .مەن ئۇنىڭغا رۇخسەت بەردىم .ئۇمۇ قېشىمدا
ئولتۇرۇپ ،مەن بىلەن تەڭ يىغلىدى .بىز شۇ ھالەتتە ئىدۇق .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بىزنىڭ قېشىمىزغا
كىرىپ ،بىزگە ساالم قىلىپ ئولتۇردى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بوھتان ئىشى چىققاندىن بېرى
قېشىمدا ئولتۇرۇپ باقمىغان ئىدى .مېنىڭ ئىشىم توغرىسىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا بىر ئايچە ۋەھىي
چۈشمىدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئولتۇرۇپ بولۇپ ،ﷲ تائاالغا ھەمدى ئېيتتى .ئاندىن« :مەقسەتكە
كەلسەك ،ئى ئائىشە! ماڭا سىز توغرۇلۇق ماۋۇ ـ ماۋۇ سۆزلەر يەتتى .ئەگەر سىز پاك بولسىڭىز ،ﷲ تائاال
سىزنىڭ پاكلىقىڭىزنى ئىسپاتاليدۇ .ئەگەر سىز بىرەر گۇناھ ئۆتكۈزۈپ سالغان بولسىڭىز ،ﷲ تائاالدىن
گۇناھىڭىزنىڭ كەچۈرۈلىشىنى تىلەڭ ۋە ئۇنىڭغا تەۋبە قىلىڭ .چۈنكى ،بەندە گۇناھىنى تونۇپ ئۇنىڭغا
تەۋبە قىلسا ،ﷲ تائاال ئۇنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىدۇ» دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم سۆزىنى

321

تۈگىتىپ بولىشىغا ،يېشىم پۈتۈنلەي توختىدى .ھەتتا مەن بىر تېمىممۇ ياشنىڭ كەلمىگەنلىكىنى
ھېس قىلدىم .ئاندىن دادامغا :مېنىڭ ئورنۇمدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا جاۋاب بېرىڭ -،دېدىم.
دادام :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا نېمە دېيىشىمنى
بىلەلمەيۋاتىمەن -،دېدى .ئانامغا :مېنىڭ ئورنۇمدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا جاۋاب بېرىڭ -،دېدىم.
ئانام :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا نېمە دېيىشىمنى
بىلەلمەيۋاتىمەن -،دېدى .مەن :مەن تېخى قۇرئاندىن بەك جىق نەرسە بىلىپ كېتەلمىگەن يېشى
كىچىك بىر قىزمەن ،ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن سىلەرنىڭ مۇشۇ سۆزلەرنى
ئاڭالپ ئۇنىڭغا كۆڭلۈڭالردا ئىشەنگەنلىكىڭالرنى بىلدىم .ئەگەر مەن سىلەرگە مەن پاك دېسەم ـ ﷲ
مېنىڭ پاكلىقىمنى بىلىدۇ ،سىلەر ماڭا ئىشەنمەيسىلەر .ئەگەر مەن سىلەرگە ﷲ تائاال مېنىڭ پاكلىقىمنى
بىلىدىغان بىر ئىشنى قىلدىم دەپ ئېتىراپ قىلسام ،سىلەر ماڭا ئىشىنىسىلەر .ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن
قەسەم قىلىمەنكى ،مەن سىلەرگە دېگىلى يۈسۈف ئەلەيھىسساالمنىڭ ئاتىسى يەئقۇب ئەلەيھىسساالمنىڭ:
﴿بۇ ئىشنى نەپسىڭالر سىلەرگە چىرايلىق كۆرسىتىپ قىلغۇزۇپتۇ .مەن پەقەت چىرايلىقچە سەۋر قىلىمەن،
سىلەرنىڭ (مۇشۇ يالغان) سۆزۈڭالرنى كۆتۈرۈشۈمگە ﷲ مەدەتكاردۇر»﴾((( دېگەن سۆزىدىن باشقا بىر
سۆز تاپالمايمەن -،دېدىم ـ دە ،ئۆرۈلۈپال كۆرپەمگە ئۆزەمنى يېنىچە ئېتىپ :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن
قەسەم قىلىمەنكى ،مەن پاك ،ﷲ تائاال مېنىڭ پاكلىقىمنى ئىسپاتاليدۇ -،دېدىم .لېكىن ،مەن ﷲ
تائاالنى مەن توغرۇلۇق داۋاملىق ئوقۇلۇپ تۇرىدىغان ئايەت نازىل قىلىدۇ دەپ ئويلىمىغان ئىدىم .مەن
ئۆزەمنى كۆڭلۈمدە ﷲ تائاالنىڭ مېنى داۋاملىق ئوقۇلۇپ تۇرىدىغان بىر ئايەتتە تىلغا ئېلىشىدىن بەكمۇ
تۆۋەن ئوياليتتىم .مەن ﷲ تائاالنىڭ مېنىڭ پاكلىقىمنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ بىر چۈشى ئارقىلىق
ئىسپاتلىشىنى ئۈمىد قىالتتىم .ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالممۇ
تېخى ئورنىدىن مىدىرلىمىغان ئىدى ۋە ئۆيدە بار ئادەملەردىنمۇ بىرسىمۇ (ئۆيدىن) چىقىپ كەتمىگەن
ئىدى .ﷲ تائاال پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا ۋەھىي چۈشۈردى.

322

پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدا ۋەھىي چۈشكەندە كۆرىلىدىغان ئاالمەتلەر كۆرۈلۈشكە باشلىدى.
ھەتتا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا چۈشكەن ۋەھىينىڭ ئېغىرلىقىدىن (قىشنىڭ كۈنلىرىمۇ) ئۇنىڭدىن
مارجاندەك تەرلەر تۈكىلەتتى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا ۋەھىي چۈشۈپ بولغاندىن كېيىن ،ئۇنىڭ
كۈلۈپ تۇرۇپ قىلغان بىرىنچى ئېغىز سۆزى« :ئى ئائىشە! خۇش ـ بېشارەت ،بىلىڭكى ،ﷲ تائاال
سىزنىڭ پاكلىقىڭىزنى ئىسپاتلىدى» دېدى .ئانام ماڭا :سەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمغا تۇرغىن-،
دېدى .مەن :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ئۇنىڭغا تۇرمايمەن ،مەن (ئاۋۋال)
مېنىڭ پاك ئىكەنلىكىمنى ئىسپاتلىغان ﷲ تائاالغا ھەمدۇ ـ سانا ئېيتىمەن -،دېدىم .ﷲ تائاال مەن
توغرۇلۇق﴿ :شۈبھىسىزكى ،سىلەردىن بىر گۇرۇھ ئادەم (ئائىشەگە) بوھتان چاپلىدى .بۇ سىلەر ئۈچۈن
يامان ئەمەستۇر( ،سەۋر قىلغانلىقىڭالر بىلەن ساۋابقا ئېرىشىدىغانلىقىڭالر ئۈچۈن ۋە ئائىشە رەزىيەلالھۇ
ئەنھا ،سەفۋانالرنىڭ پاكلىقى ئاشكارا بولىدىغانلىقى ئۈچۈن) بەلكى ياخشىدۇر ،بوھتان چاپلىغۇچىالردىن
كىمنىڭ قانچىلىك گۇناھى بولسا ،ئۇنىڭغا شۇنچىلىك جازا بېرىلىدۇ ،بوھتاننىڭ چوڭ قىسمىنى تارقاتقان
ئادەم (يەنى ئابدۇلالھ ئىبن ئۇبەي) قاتتىق ئازابقا دۇچار بولىدۇ﴾ دېگەن ئايەتتىن باشالپ ئون ئايەتنى

چۈشۈردى( .ماڭا بوھتان چاپلىغانالرنىڭ بىرى بولغان) مىستەھە بىزگە تۇغقان كەلگەنلىكى ۋە پېقىر
بولغانلىقى ئۈچۈن ،دادام ئەبۇبەكرى ئۇنىڭغا ياردەم قىالتتى .مېنىڭ پاكلىقىم توغرىسىدىكى بۇ ئون ئايەت
((( يۇسۇف سۈرىسى 18ـ ئايەت.

نۇر سۈرىسى

نازىل بولغاندا ،ئەبۇبەكرى :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مىستەھە ئائىشەگە بوھتان
قىلغانلىقى ئۈچۈن ،ئۇنىڭغا بۇنىڭدىن كېيىن كىچىككىنە بىر نەرسە بولسىمۇ ياردەم قىلمايمەن-،
دېدى .شۇنىڭ بىلەن ،ﷲ تائاال بۇ ئايەتنى چۈشۈردى﴿ :ئاراڭالردا ئەھلى كەرەم ۋە دۆلەتمەن بولغانالر
خىش -ئەقرىباالرغا ،مىسكىنلەرگە ۋە دىن يولىدا ھىجرەت قىلغانالرغا (بىر نەرسە) بەرمەسلىككە قەسەم
قىلمىسۇن( ،ئۇالرنىڭ گۇناھىنى) ئەپۇ قىلسۇن ،كەچۈرسۇن ،ﷲ نىڭ سىلەرگە مەغپىرەت قىلىشىنى
ياقتۇرمامسىلەر؟ ﷲ ناھايىتى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر ،ناھايىتى مېھرىباندۇر﴾.

ئەبۇبەكرى :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ﷲ تائاالنىڭ مېنى مەغپىرەت
قىلىشىنى ياقتۇرىمەن -،دەپ مىستەھەگە بۇرۇن قىلىپ كېلىۋاتقان ياردىمىنى يەنە قىلىشقا باشلىدى
ۋە :ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ئۇنىڭدىن بۇ ياردەمنى ھەرگىزمۇ توختىتىپ
قويمايمەن -،دېدى.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئاياللىرىنىڭ بىرى بولغان زەينەب بىنتى جەھشىدىن مېنىڭ ئىشىم
توغرۇلۇق سوراپ ،ئۇنىڭغا« :ئى زەينەب! (سىز ئائىشە توغرۇلۇق) بىرەر ئىشنى بىلەمسىز ياكى بىرەر
ئىشنى كۆزدىڭىزمۇ؟» دەپ سوراپتۇ .زەينەب :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! مەن قۇلىقىمنى ۋە كۆزۈمنى
ساقاليمەن (يەنى مەن ئاڭلىمىغان ۋە كۆرمىگەن بىر ئىشنى ئاڭلىدىم ۋە كۆردۈم دەپ بۇ ئەزالىرىمغا
بوھتان چاپلىمايمەن) .ﷲ تائاالنىڭ نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ئۇنىڭ توغرىسىدا پەقەت
ياخشىلىقال بىلىمەن -،دەپتۇ .زەينەب پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ئاياللىرىنىڭ ئىچىدە مەن بىلەن
ئۈستۈنلۈك تالىشاتتى .لېكىن ،ئۇنىڭ تەقۋالىقى سەۋەبىدىن ﷲ تائاال ئۇنى (مېنىڭ توغرامدا بىرەر يامان
گەپ قىلىشتىن) ساقالپ قالدى .ئۇنىڭ ھەمشىرىسى بولغان ھەمنەھ بىنتى جەھش ئۇنىڭغا قارشى
چىقىپ ،بوھتانچىالرنىڭ سېپىغا كىرىپ كەتتى .ئىبنى شىھاب :مانا بۇ ،بوھتانچىالر توغرىسىدا بىزگە
يەتكەن ھەدىسلەردۇر -،دېدى .بۇ ھەدىسنى ئىمام بۇخارى ۋە مۇسلىممۇ زۆھرىدىن رىۋايەت قىلدى.
شۇنىڭدەك ،ئىبنى ئىسھاقمۇ بۇ ھەدىسنى زۆھرىدىن رىۋايەت قىلدى.
﴿شۈبھىسىزكى ،سىلەردىن بىر گۇرۇھ ئادەم (ئائىشەگە) بوھتان چاپلىدى﴾ ئى ئەبۇبەكرىنىڭ
ئائىلىسىدىكىلەر!﴿بۇسىلەرئۈچۈنيامانئەمەستۇر(،سەۋرقىلغانلىقىڭالربىلەنساۋابقائېرىشىدىغانلىقىڭالر

ئۈچۈنۋەئائىشەرەزىيەلالھۇئەنھا،سەفۋانالرنىڭپاكلىقىئاشكارابولىدىغانلىقىئۈچۈن)بەلكىياخشىدۇر﴾

يەنى بۇ سىلەر ئۈچۈن دۇنيا ۋە ئاخىرەتتە ياخشىدۇر .دۇنيادا راستچىل ئىكەنلىكىڭالر ئوتتۇرىغا چىقىدۇ،
ئەمما ئاخىرەتتە بولسا ،يۇقىرى ئورۇنغا ئېرىشىسىلەر .ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئۇنىڭغا ئالدىدىنمۇ ،ئارقىسىدىنمۇ
(يەنى ھېچقايسى تەرىپىدىن) باتىل يۈزلەنمەيدۇ﴾((( دەپ سۈپەتلەنگەن قۇرئاندا ئائىشە رەزىيەلالھۇ
ئەنھانىڭ پاكلىقى توغرىسىدا ئايەتلەرنى نازىل قىلىشى بىلەن ئىززەتكە ئېرىشىسىلەر .شۇڭا ئائىشە
رەزىيەلالھۇ ئەنھا سەكراتقا چۈشۈپ قالغاندا ،ئىبنى ئابباس رەزىيەلالھۇ ئەنھۇما ئۇنىڭ قېشىغا كىرىپ:
خۇش ـ بېشارەت ئېلىڭ .چۈنكى ،سىز پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ئەڭ ياخشى كۆرىدىغان ئايالى،
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم سىزدىن باشقا قىز ئالمىغان ۋە سىزنىڭ پاكلىقىڭىزنى (ئىسپاتالپ) ئاسماندىن
ۋەھىيمۇ چۈشتى -،دېدى.

﴿بوھتان چاپلىغۇچىالردىن كىمنىڭ قانچىلىك گۇناھى بولسا ،ئۇنىڭغا شۇنچىلىك جازا بېرىلىدۇ﴾

يەنى بۇ بوھتاننىڭ ئىچىدە بار بولغان كىشىلەر ،يەنى مۆمىنلەرنىڭ ئانىسى ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا
((( فۇسسىلەت سۈرىسى 42ـ ئايەتنىڭ بىر قىسمى.

323

بوھتان چاپلىغان ھەر بىر كىشىنىڭ ئازابتىن چوڭ بىر نېسىۋىسى بولىدۇ.
﴿بوھتاننىڭ چوڭ قىسمىنى تارقاتقان ئادەم (يەنى ئابدۇلالھ ئىبن ئۇبەي) قاتتىق ئازابقا دۇچار
بولىدۇ﴾ بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە :بوھتاننى باشلىغان دېگەن بولىدۇ -،دېگەن كۆز قاراشمۇ،

بوھتانالرنى ئىزدەپ ،سوراپ ،يىغىپ ،ئۇنى تارقاتقان دېگەن بولىدۇ -،دېگەن كۆز قاراشمۇ بار .ئۇ
كىشى ئابدۇلالھ ئىبنى ئۇبەي ئىبنى سەلۇلدۇر .ﷲ تائاال ئۇنى رەسۋا قىلسۇن ۋە ئۆز رەھمىتىدىن يىراق
قىلسۇن!

*******
ﭲﭳ ﭴﭵﭶ ﭷﭸﭹﭺﭻﭼ ﭽﭾﭿ ﮀﮁ
ﮂﮃﮄﮅﮆﮇﮈﮉﮊﮋﮌﮍﮎ
بوھتاننى ئاڭلىغان چاغلىرىڭالردا ئەر ـ ئايال مۆمىنلەر نېمىشقا ئۆزلىرىنى ياخشى دەپ قاراپ،
بۇ ئېنىق بوھتان دېمىدى؟﴿ .﴾12ئۇالر نېمىشقا تۆت نەپەر گۇۋاھچىنى كەلتۈرمىدى؟ گۇۋاھچىالرنى
كەلتۈرەلمىگەن ئىكەن ،ئۇالر ﷲ نىڭ نەزىرىدە يالغانچى ھېسابلىنىدۇ﴿.﴾13

اﷲ تائاالنىڭ بوھتاننى تارقاتقان مۆمىنلەرگە كايىغانلىقى
ﷲ تائاال ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا چاپالنغان بوھتانالرغا چېتىلىپ قالغان مۆمىنلەرگە كايىپ