LatinHärber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.
Tefsir İbni Kesir - 04 - 26
Süzlärneñ gomumi sanı 3815
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 1244
37.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
49.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
55.3 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
ناھايىتى شەپقەتلىك ۋە مېھرىبان ﷲ نىڭ ئىسمى بىلەن باشاليمەن
(ئى مۇھەممەد!) بۇ بىر سۈرىدۇركى ،ئۇنى بىز (ساڭا) نازىل قىلدۇق ،ئۇنىڭدىكى
(ئەھكامالرنى) پەرز قىلىپ بېكىتتۇق( ،ئى مۆمىنلەر!) سىلەرنىڭ ۋەز -نەسىھەت ئېلىشىڭالر
ئۈچۈن ،ئۇنىڭدا (سىلەرنى ئەمەل قىلسۇن دەپ شەرىئەت ئەھكاملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان)
روشەن ئايەتلەرنى نازىل قىلدۇق﴿ .﴾1زىنا قىلغۇچى ئايال ۋە زىنا قىلغۇچى ئەرنىڭ ھەر بىرىنى
يۈز دەررىدىن ئۇرۇڭالر ،ئەگەر سىلەر ﷲ غا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتىدىغان بولساڭالر،
ﷲ نىڭ دىنىنىڭ (ئەھكامىنى ئىجرا قىلىشتا) ئۇالرغا رەھىم قىلماڭالر ،ئۇالرنى جازالىغان چاغدا
مۆمىنلەردىن بىر تۈركۈم كىشى ھازىر بولسۇن﴿.﴾2
بۇ سۈرىنىڭ ئەھمىيىتى
ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئى مۇھەممەد!) بۇ بىر سۈرىدۇركى ،ئۇنى بىز (ساڭا) نازىل قىلدۇق﴾
دېگەن ئايىتى بۇ سۈرىنىڭ مۇھىملىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
﴿ئۇنىڭدىكى (ئەھكامالرنى) پەرز قىلىپ بېكىتتۇق﴾ مۇجاھىد ۋە قەتادە بۇ ئايەتنىڭ
مەنىسى ھەققىدە :بىز ئۇنىڭدا ھاالل ـ ھارامنى ،بۇيرۇق ـ چەكلىمىلەرنى ۋە (جىنايەتلەرگە
بېكىتىلگەن) بەلگىلىمىلەرنى بايان قىلدۇق -،دېدى.
ئىمام بۇخارى بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە :بىز ئۇنىڭدىكى ئەھكامالرنى سىلەرگە ۋە سىلەردىن
كېيىن كېلىدىغانالرغا پەرز قىلىپ بېكىتتۇق دېگەن بولىدۇ دەيدىغانالرمۇ بار -،دېدى.
﴿(ئى مۆمىنلەر!) سىلەرنىڭ ۋەز -نەسىھەت ئېلىشىڭالر ئۈچۈن ،ئۇنىڭدا (سىلەرنى ئەمەل قىلسۇن
دەپ شەرىئەت ئەھكاملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان) روشەن ئايەتلەرنى نازىل قىلدۇق﴾.
زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ بايانى
﴿زىنا قىلغۇچى ئايال ۋە زىنا قىلغۇچى ئەرنىڭ ھەر بىرىنى يۈز دەررىدىن ئۇرۇڭالر﴾ بۇ ئايەتتە زىنا
قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ ھۆكمى بار .زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازا (ئۇالرنىڭ ئەھۋالىغا
قارىتا بولىدۇ) نىڭ تەپسىالتى مۇنداق :زىنا قىلغۇچى (مەيلى ئەر ياكى ئايال بولسۇن) توي قىلغان ياكى
قىلمىغان ،ئەقلى ـ ھوشى جايىدا ،ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن تۇرۇپ زىنا قىلغان ئادەم بولىدۇ.
زىنا قىلغۇچى تېخى توي قىلمىغان بولسا ،ئۇنىڭغا بېرىلىدىغان جازا ئايەتتە بايان قىلىنغاندەك
يۈز قامچا ئۇرۇشتۇر .ئۇرۇلغان يۈز قامچىدىن سىرت ئۇ يەنە باشقا يۇرتقا بىر يىل پالىنىدۇ .تۆۋەندىكى
ھەدىس باشقا يۇرتقا بىر يىل پالىنىدىغانلىقىنىڭ دەلىلىدۇر .ئىمام بۇخارى ۋە مۇسلىم ئەبۇھۇرەيرە
ۋە زەيد ئىبنى خالىد جۇھەنىلەرنىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلىدۇ :سەھرالىق ئىككى ئەرەب
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ قېشىغا دەۋالىشپ كېلىپ ،بىرى :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! مېنىڭ
ئوغلۇم بۇنىڭ قېشىدا نىمكا (ئىشلەمچى) ئىدى .ئوغلۇم بۇنىڭ ئايالى بىلەن زىنا قىلىپتۇ .شۇنىڭ
بىلەن ،مەن ئوغلۇمنىڭ ئورنىغا ،بۇنىڭدا يۈز قوي ۋە بىر چۆرە بەردىم .ئاندىن ئىلىملىك كىشىلەردىن
(بۇ ھەقتە) سورىسام ،ئۇالر ماڭا ئوغلۇمنى يۈز قامچا ئۇرۇش ۋە بىر يىل پاالشنى ،بۇنىڭ ئايالىنى چالما ـ
كېسەك قىلىشنى ئېيتتى -،دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :جېنىم قولىدا بولغان زات ﷲ تائاالنىڭ
نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ئىككىڭالرنىڭ ئارىلىقىدا ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بىلەن ھۆكۈم
قىلىمەن((( ،چۆرە ۋە قويالر ساڭا قايتۇرۇلىدۇ( .ئەمما) ئوغلۇڭ يۈز قامچا ئۇرۇلىدۇ ۋە بىر يىل پالىنىدۇ.
306
((( ئەگەر بىرى :پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :مەن ئىككىڭالرنىڭ ئارىلىقىدا ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بىلەن ھۆكۈم قىلىمەن»
دەپ ھېلىقى ئايالنى چالما ـ كېسەك قىلىشقا بۇيرۇدى .ﷲ تائاالنىڭ كىتابىدا چالما ـ كېسەك قىلىش ھەققىدە
ئايەت بولمىسا ،بۇ ھەدىستە دېيىلگەن كىتابتىن زادى نېمە مەقسەت قىلىنىدۇ؟ -دەپ سورىسا ،بىز ئۇنىڭغا جاۋابەن
تۆۋەندىكىلەرنىبايانقىلىمىز:
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ھەدىستىكى« :ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بىلەن» دېگەن سۆزىدىن مۇنداق ئىككى خىل ئىش
مەقسەتقىلىنىدۇ:
1ـ بەندىلەرنىڭ ئىجرا قىلىشى ئۈچۈن چۈشۈرۈلگەن ﷲ تائاالنىڭ ھۆكۈملىرى.
2ـ ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئاياللىرىڭالردىن پاھىشە قىلغانالرنى (ئىسپاتالش ئۈچۈن) ئاراڭالردىن تۆت گۇۋاھچى
كەلتۈرۈڭالر؛ ئەگەر ئۇالر گۇۋاھلىق بەرسە (يەنى ئۇالر گۇۋاھلىق بېرىپ ئايالنىڭ جىنايىتىنى ئىسپاتلىسا) تاكى
ئاياللىرىڭالر ۋاپات بولغانغا ياكى ﷲ ئۇالرغا بىر چىقىش يولى بەرگەنگە قەدەر ئۇالرنى ئۆيدە تۇتۇڭالر﴾ (نىسا
سۈرىسى -15ئايەت) دېگەن ئايىتىنىڭ ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ ،زىنا قىلغۇچىالرنى 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرىغان
نۇر سۈرىسىدىكى مەزكۇر ئايەت چۈشكەندە ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :سىلەر مەندىن بۇ (ھۆكۈمنى) ئېلىۋېلىڭالر،
مەندىن بۇ (ھۆكۈمنى) ئېلىۋېلىڭالر ،ھەقىقەتەن ﷲ تائاال زىنا قىلىپ قالغانالرغا بىر چىقىش يولى بەردى .توي
قىلمىغان ئەر بىلەن توي قىلمىغان ئايالدىن بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا ئۇرۇش ۋە بىر
نۇر سۈرىسى
ئاندىن ئەسلەم قەبىلىسىدىن بولغان بىر كىشىگە :ئى ئۇنەيس! سەھەردە بۇ كىشىنىڭ ئايالىنىڭ قېشىغا
بېرىپ ،ئۇنىڭدىن زىنا قىلغانلىقىنى ياكى قىلمىغانلىقىنى سورىغىن .ئەگەر ئۇ ئايال (زىنا قىلغانلىقىنى)
ئېتىراپ قىلسا ،ئۇنى چالما ـ كېسەك قىلغىن» دېدى .ئەتىسى سەھەردە ئۇنەيس ئۇ ئايالنىڭ قېشىغا
بېرىپ ،ئۇنىڭدىن زىنا قىلغان ياكى قىلمىغانلىقىنى سورىدى .ئۇ ئايال ئۆزىنىڭ زىنا قىلغانلىقنى ئېتىراپ
قىلدى .شۇنىڭ بىلەن ،ئۇنەيس ئۇنى چالما ـ كېسەك قىلدى.
مانا بۇ ،ھەدىستە توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغۇچىنىڭ يۈز قامچا ئۇرۇلۇش بىلەن بىرگە ،بىر
يىل((( پالىنىدىغانلىقىغا دەلىل بار(((.
يىل پاالشتۇر .توي قىلغان ئەر بىلەن توي قىلغان ئايالدىن بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا
ئۇرۇش بىلەن چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر» دېدى .يەنى ھەدىستە تىلغان ئېلىنغان ﷲ تائاالنىڭ كىتابىدىن كۆزدە
تۇتۇلىدىغان مەقسەت بولسا ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ﷲ تائاالنىڭ نىسا سۈرىسىدىكى﴿ :ياكى ﷲ ئۇالرغا بىر
چىقىش يولى بەرگەنگە قەدەر﴾ دېگەن ئايىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان« :توي قىلغان ئەر بىلەن توي قىلغان ئايالدىن
بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا ئۇرۇش بىلەن چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر» دېگەن سۆزىدۇر.
شۇڭا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغان خىزمەتكارنى 100قامچا ئۇرۇش بىلەن بىر يىل پاالشقا،
توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان ئايالنى چالما ـ كېسەك قىلىشقا بۇيرۇدى.
((( بىر يىل پاالش ھازىرقى زاماندا بىر يىل تۈرمىگە تاشالش بىلەنمۇ ئىجرا قىلىنسا بولىدۇ.
((( ئىمام مالىك ،شافىئى ۋە ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل قاتارلىق ئىمامالر :بىر يىل پاالش ،زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان
جازانىڭ تۈرىدىندۇر ،دەيدۇ .بۇالرنىڭ دەلىل ـ پاكىتى يۇقىرىدا بايان قىلىنغان ھەدىستۇر.
ئەمما ھەنەپىي مەزھەبىدىكىلەر بولسا :بىر يىل پاالش زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىشى الزىم بولغان جازانىڭ تۈرىدىن ئەمەس،
ئۇ ئەسلى زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىشى الزىم بولغان جازانىڭ سىرتىدا (ئەھۋالغا قاراپ) بېرىلىدىغان بىر جازادۇر.
ئەگەر ھاكىم خالىسا بۇ جازانى بېرىدۇ ،خالىسا بەرمەيدۇ -،دەيدۇ .بۇالرنىڭ بۇنداق دېيىشىنىڭ دەلىل ـ پاكىتى
تۆۋەندىكىلەردىنئىبارەتتۇر:
بىرىنچى ،ھەدىستە مۇنداق رىۋايەت قىلىندى« :ئەگەر چۆرىنىڭ زىنا قىلغانلىقى ئاشكارىالنسا ،خوجايىنى ئۇنى جازاالش
يۈزىسىدىن قامچىلىسۇن ۋە لېكىن ئۇنىڭغا تاپا ـ تەنە قىلمىسۇن .ئەگەر ئۇ يەنە زىنا قىلسا ،ئۇنى بىر تال ئارغامچىغا
بولسىم،ۇ سېتىپ بېرىۋەتسۇن» .مانا بۇ ھەدىستىن بىر يىل پاالشنىڭ زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ قاتارىدا
بايان قىلىنمىغانلىقىنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ .ئەگەر بىر يىل پاالش زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ ئىچىدە
بولىدىغان بولسا ،ئۇ بۇ يەردە ئەلۋەتتە بايان قىلىنغان بوالتتى.
ئىككىنچى ،ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇنىڭ مۇنداق دېگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ :ئەگەر توي قىلمىغان قىز ـ ئوغۇل زىنا قىلسا،
ئۇالر پەقەت قامچىلىنىدۇ ،لېكىن پاالنمايدۇ .چۈنكى ،ئۇالرنى يىراقالرغا پالىۋېتىش ئۇالرنىڭ تېخىمۇ ئېزىپ كېتىشىگە
سەۋەبچى بولىدۇ.
ئۈچىنچى ،ئۆمەر رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ رەبىئە ئىبنى ئۇمەييەنى ھاراق ئىچكەنلىكى ئۈچۈن خەيبەرگە پالىغان ئىدى .ئۇ
(خەيبەردە) خىرىستىئان دىنىغا كىرىپ ھىرەقلىنىڭ قېشىغا كەتتى .شۇنىڭ بىلەن ،ئۆمەر رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ :مەن
بۇنىڭدىن كېيىن ھېچكىمنى پالىمايمەن -،دېگەن.
ئۆمەر رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ بۇ سۆزىنى قىلغاندا :زىنا قىلغۇچىالرنى پااليمەن ،باشقىالرنى پالىمايمەن -،دېمەستىن :ھېچكىمنى
پالىمايمەن-،دېگەن.
تۆتىنچى ،ئايەتتە زىنا قىلغۇچىالرنى 100قامچا ئۇرۇش بايان قىلىندى .ئەمما بىر يىل پاالش بولسا ،بىر ياكى ئىككى
كىشى ئارقىلىق رىۋايەت قىلىنغان ھەدىستە بايان قىلىندى .ئەگەر بىر يىل پاالشنى زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىشى الزىم
بولغان جازانىڭ تۈرىدىن دەپ قارىساق ،بۇ قاراش مەزكۇر ئايەتنىڭ ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرغان بولىدۇ .بىر ياكى
ئىككى كىشى ئارقىلىق رىۋايەت قىلىنغان ھەدىس بىلەن ئايەتنىڭ ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇش ھەرگىز دۇرۇس
ئەمەستۇر .شۇڭا توي قىلمىغان تۇرۇپ زىنا قىلغۇچىالرنىڭ جازاسى پەقەت 100قامچا ئۇرۇشتۇر .ئەمما بىر يىل پاالش
بولسا ،ئۇ جازادىن ئايرىم بىر جازادۇر .ئەگەر ھاكىم بۇ جازانى ئىجرا قىلغاندا ،ئۇنىڭ بىرەر پايدا ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى
نەزەردە تۇتسا ،ئۇنى ئىجىرا قىلسا بولىدۇ .ئەگەر ھاكىم ئۇ جازانىڭ بىرەر يامان ئاقىۋەتكە ئېلىپ بارىدىغانلىقىنى كۆرۈپ
307
ئەمما توي قىلغان ،ئەقلى -ھوشى جايىدا ،ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن تۇرۇپ زىنا قىلغان ئادەم
بولسا ،ئۇنىڭ جازاسى چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر .تۆۋەندىكى ھەدىس بۇنىڭ دەلىل ـ پاكىتىدۇر.
ئىمام مالىك مۇنداق رىۋايەت قىلىدۇ :ئۆمەر ئىبنى خەتتاب رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ (كىشىلەرگە) تەشۋىق
قىلىشنى باشالپ (ئاۋۋال) ﷲ تائاالغا ھەمدۇسانا ئېيتتى .ئاندىن مۇنداق دېدى :مەقسەتكە كەلسەك،
ئى خااليىق! شەك -شۈبھىسىزكى ،ﷲ تائاال مۇھەممەد ئەلەيھىسساالمنى ھەقىقەت بىلەن پەيغەمبەر
قىلىپ ئەۋەتتى .ئۇنىڭغا كىتابنى چۈشۈردى .ئۇنىڭغا چۈشۈرۈلگەن ئايەتلەرنىڭ ئىچىدە زىناخورنى چالما
ـ كېسەك قىلىشقا بۇيرۇيدىغان ئايەتمۇ بار ئىدى .بىز ئۇ ئايەتنى ئوقۇغان ۋە مەنىسىنى چۈشەنگەن
ئىدۇق .ئۆز ۋاقتىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالممۇ زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلغان ئىدى ۋە بىزمۇ
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن كېيىن زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلدۇق .مەن زاماننىڭ ئۆتۈشى
بىلەن كىشىلەرنىڭ :ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بولغان قۇرئاندا زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلىشقا
مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەرنى كۆرمىدۇق دەپ ،زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلىشتىن ئىبارەت بىر
پەرزنى تاشلىۋېتىش ئارقىلىق ئېزىپ كېتىشىدىن قورقىمەن .بىلىپ قويۇڭالركى ،مەيلى ئەر ياكى ئايال
بولسۇن ،بىر كىشىنىڭ توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانلىقى دەلىل ـ پاكىت ئارقىلىق ياكى قورساق
كۆتۈرۈش ۋە ياكى ئېتىراپ قىلىشى بىلەن ئىسپاتالنسا ،ئۇنى چالما ـ كېسەك قىلىش ﷲ تائاالنىڭ
كىتابىدا بار بولغان بىر ھەقىقەتتۇر .بۇ ھەدىسنى ئىمام بۇخارى ۋە مۇسلىم رىۋايەت قىلدى(((.
308
يەتسە ،بۇ جازانى يۈرگۈزمىسىمۇ بولىدۇ.
((( توي قىلىپ بولغاندىن كېيىن زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمى مۇسۇلمانالرغا پەيغەمبەر
ئەلەيھىسساالمنىڭ زامانىسىدا يولغا قويۇلغاندىن باشالپ تاكى ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇنىڭ زامانىدا پەيدا بولۇپ چىققان
خاۋارىجالرنىڭ زامانىغا كەلگەنگە قەدەر ھېچ بىر كىشىنىڭ ئىنكار قىلىشىغا ئۇچرىماي ئىجرا قىلىنىپ كېلىنگەن ئىدى.
ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇنىڭ زامانىدا مۇسۇلمانالرنىڭ سېپىدىن ئايرىلىپ چىققان خاۋارىجالر ئۆز ئالدىغا پىرىنسىپ تۈزۈپ،
دىن نامىدىن بەزى ھۆكۈملەرنى پەيدا قىلىش بىلەن بىرگە ،ھېچبىر دەلىل ـ ئاساسى يوق ،تۇتامسىز سەپسەتىلىرى
بىلەن ،توي قىلىپ بولغاندىن كېيىن زىنا قىلغان كىشىنى چالما ـ كېسەك قىلىشتىن ئىبارەت ﷲ تائاالنىڭ ھۆكمىنى
ئىنكارقىلدى.
ﷲ تائاالغا شۈكرى! خاۋارىجالر تۈگەپ ،ئاساسىي جەھەتتىن ئېزى قالمىغان بولسىمۇ ،لېكىن ئۇالر ئوتتۇرىغا چىقارغان
ئۇ سەپسەتىلەر بەزەن ئۇ يەر -بۇ يەرلەردە بىخلىنىپ تۇرىدىغانلىقى ئۈچۈن ،بىز ئۇالرنىڭ قاراشلىرىنى بۇ يەردە
كەلتۈرۈپ ،ئۇالرغا بېرىلگەن رەددىيەلەرنى بايان قىلىپ ئۆتمەكچىمىز.
خاۋارىجالر توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنى ئىنكار قىلىشتا ئۆزلىرىنىڭ مۇنداق ئۈچ
خىل كۆز قارىشىغا ئاساسلىنىدۇ:
1ـ چالما ـ كېسەك قىلىش جازاسى ئىسالم دىنىدا گۇناھكارالرغا بېرىلىدىغان جازاالرنىڭ ئەڭ ئېغىرى ھېسابلىنىدۇ.
ئۇنداقتا ،بۇ جازانىڭ ھۆكمى ئەلۋەتتە قۇرئان كەرىمدە ئوچۇق بايان قىلىنىشى الزىم .ئەمما ئۇ قۇرئاندە ئوچۇق بايان
قىلىنمىغان ئىكەن ،ئەلۋەتتە ،ئۇنى ئىسالم دىنىدا يوق بىر ھۆكۈم دەپ قاراشقا بولىدۇ.
2ـ ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئەگەر ئۇالر ئەرگە تەگكەندىن كېيىن پاھىشە قىلسا ،ئۇالرغا ھۆر ئايالالرغا بېرىلىدىغان
جازانىڭ يېرىمى بېرىلىشى كېرەك﴾ دېگەن (نىسا سۈرىسىنىڭ) ئايىتىدە چۆرىگە (زىنا قىلغانلىقى ئۈچۈن بېرىلىدىغان
جازا) ھۆرگە بېرىلىدىغان جازانىڭ يېرىمى بولىدىغانلىقى ئېنىقتۇر.
چالما ـ كېسەك قىلىپ ئۆلتۈرۈش جازاسى بولسا يېرىم ـ يېرىمدىن قىلىپ ئىككىگە بۆلگىلى بولمايدىغان بىر جازادۇر.
يەنى چالما ـ كېسەك قىلىپ بىر ئىنساننىڭ يېرىمىنى ئۆلتۈرۈپ ،يېرىمىنى تىرىك قويغىلى بولمايدۇ .شۇنىڭ ئۈچۈن،
بۇ ئايەتتىكى جازادىن چالما ـ كېسەك قىلىش جازاسى ئەمەس ،قامچا بىلەن ئۇرۇش جازاسى مەقسەت قىلىنىدۇ .توي
قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىنىڭ جازاسى چالما ـ كېسەك قىلىش ئەمەس ،قامچىالش بولغان ئىكەن ،توي قىلىپ
بولۇپ زىنا قىلغان ھۆر ئايالنىڭمۇ جازاسى قامچىالش بولۇشى الزىم.
3ـ قۇرئاندا ئوچۇق بايان قىلىنغان زىنا قىلغانالرنى 100قامچا ئۇرۇش ھۆكمى بولسا ،مەيلى توي قىلىپ بولۇپ زىنا
نۇر سۈرىسى
قىلغانالر بولسۇن ياكى توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغانالر بولسۇن زىنا قىلغان ھەممە كىشىگە ئومۇمىيدۇر .توي قىلىپ
بولۇپ زىنا قىلغانالرنى 100قامچا ئۇرۇش ھۆكمىدىن ئايرىپ چىقىرىپ ،چالما ـ كېسەك قىلىش بولسا ،قۇرئانغا ئەمەل
قىلمىغانلىقبولىدۇ.
مانا بۇالر ،خاۋارىجالرنىڭ ئوتتۇرىغا قويغان سەپسەتىلىرىنىڭ دەلىللىرىدۇر.
ئۇالرغا تۆۋەندىكىچە رەددىيە بېرىلىدۇ:
1ـ چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنىڭ قۇرئاندا ئوچۇق بايان قىلىنمىغانلىقى ھەرگىزمۇ بۇ ھۆكۈمنىڭ ئىسالم دىنىدا يولغا
قويۇلمىغان بىر ھۆكۈم ئىكەنلىكىنى بىلدۈرمەيدۇ .چۈنكى ،ئىسالم دىنىدا قۇرئان كەرىمدە ئوچۇق بايان قىلىنمىغان،
ئەمما پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھەدىسلىرىدە بايان قىلىش ئارقىلىق يولغا قويغان نۇرغۇنلىغان ھۆكۈملەر بار .چالما ـ
كېسەك قىلىش ھۆكمىمۇ شۇ ھۆكۈملەرنىڭ بىرىدۇر.
مەسىلەن ،ﷲ تائاال قۇرئاندا سۈت ئانىالرنى ۋە ئىمىلداش ھەمشىرىلەرنى ئېلىشنى ھارام قىلدى .ئەمما بىر ئايالنى
ئەمگەن قىز بالىنى ،ئۇنى ئېمىتكەن شۇ ئايالنىڭ ئېرىنىڭ ئېلىشىنىڭ ھاالل ياكى ھاراملىقى ھەققىدە قۇرئاندا ئوچۇق
بىر ھۆكۈم كەلمىدى .ئەمما پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھەدىس ئارقىلىق ئۇ كىشىنىڭ شۇ قىزنى ئېلىشىنىڭ ھاراملىقىنى
بايان قىلدى.
ﷲ تائاال ھەشر سۈرىسىدىكى﴿ :پەيغەمبەر سىلەرگە بەرگەننى ئېلىڭالر ،پەيغەمبەر چەكلىگەن نەرسىدىن
چەكلىنىڭالر﴾ دېگەن ئايىتى ئارقىلىق بىزلەرنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ قىلغان ئىشلىرىنى قىلىشقا ۋە ئۇنىڭ
دېگەنلىرىگە بويسۇنۇشقا بۇيرۇدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بولسا ﷲ تائاالنىڭ ھۆكۈملىرىنى ئىجرا قىلىش ئۈچۈن
تالالنغان بىر زاتتۇر .ئۇنىڭ يولغا قويغان ھەر بىر ھۆكمى ﷲ تائاالنىڭ ھۆكمىدۇر .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۆزىنىڭ:
«توي قىلغان ئەر بىلەن توي قىلغان ئايالدىن بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا ئۇرۇش بىلەن
چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر» دېگەن ھەدىسى ۋە زىنا قىلىپ سالغان بىر نەچچە ساھابىنى چالما ـ كېسەك قىلىش
ئارقىلىق سۆزى ۋە ئەمەلىيىتى بىلەن بۇ ھۆكۈمنى رەسمىي يوسۇندا يولغا قويدى ۋە بۇنى ئىسالم دىنىنىڭ بىر ھۆكمى
قىلىپبېكىتتى.
شۇڭا خاۋارىجالر ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىزنى ئۇنىڭ :توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالر چالما ـ كېسەك قىلىنىدۇ-،
دېگەنلىكى ئۈچۈن تەنقىد قىلغاندا ،ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىز ئۇالرنىڭ ئالدىغا قۇرئاندا بايان قىلىنمىغان ،ئەمما
ھەدىسلەردە بايان قىلىنغان نامازالرنىڭ رەكئەت سانىغا ۋە زاكاتنىڭ مىقدارلىرىغا ئوخشاش مەسىلىلەرنى قويۇش بىلەن
ئۇالرنىڭ ئاغزىنى تۇۋاقلىغان ئىدى .يەنى ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىز خاۋارىجالرغا :ئەگەر سىلەر قۇرئاندا بايان قىلىنغان
ھۆكۈمگىال ئەمەل قىلىمىز ،ھەدىستە بايان قىلىنغان ھۆكۈمگە ئەمەل قىلمايمىز -،دېسەڭالر ،ناماز ئوقۇش ۋە زاكات
بېرىش قۇرئاندا بايان قىلىندى .ئەمما نامازنىڭ قايسىسىنىڭ قانچە رەكئەت ئىكەنلىكى ،مال ـ مۈلۈكنىڭ قانچىلىك
مىقدارغا يەتكەندە ،ئۇنىڭدىن قانچىلىك زاكات بېرىدىغانلىقى ھەققىدە قۇرئاندا ھېچقانداق بايان كەلمىدى ،سىلەر
بۇالرغا قانداق قارايسىلەر؟ -دېگەن سوئالنى قويدى .ئۇالر :بۇالرنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھەدىسلىرى ئارقىلىق بايان
قىلدى .بىز ھەدىستە قانداق بايان قىلىنغان بولسا ،شۇنداق قارايمىز -،دېدى .ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىز :ئۇنداق
بولسا توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىمۇ ھەدىستە بايان قىلىندى -،دېدى .شۇنىڭ
بىلەن ،ئۇالر سۆزدە يېڭىلىپ گەپ قىاللماي قالدى.
2ـ ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئەگەر ئۇالر ئەرگە تەگكەندىن كېيىن پاھىشە قىلسا ،ئۇالرغا ھۆر ئايالالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ
يېرىمى بېرىلىشى كېرەك﴾ دېگەن (نىسا سۈرىسىنىڭ) بۇ ئايىتىدە خاۋارىجالرنىڭ كۆز قارىشىنى كۈچلەندۈرىدىغان
ھېچقان دەلىل ـ پاكىت يوقتۇر .بۇ ئايەتنىڭ توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىلەرنىڭ جازاسىنى بايان قىلىپ
كەلگەن بىر ئايەت ئىكەنلىكى راست .بىراق بىر ئىنساننىڭ يېرىمىنى ئۆلتۈرۈپ ،يېرىمىنى تىرىك قويۇش مۇمكىن
بولمىغانلىقى ئۈچۈن ،بۇ ئايەتتىن مەقسەت قىلىنىدىغان جازا بولسا ،چالما ـ كېسەك قىلىش جازاسى ئەمەس ،بەلكى
قامچىالش جازاسىدۇر .ئەمما بۇ جازا خاۋارىجالر دېگەندەك توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىلەر ۋە ھۆر ئايالالرغا
نىسبەتەن ئورتاق قوللىنىدىغان ئومۇمىي جازا ئەمەستۇر .ئەقىل ئارقىلىق ئايەتلەرنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى خاسالشتۇرۇش
قائىدىسى بويىچە قارىغاندا ،بۇ جازانىڭ پەقەت توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىگىال بېرىلىدىغان جازا ئىكەنلىكىنى
چۈشىنىۋاالاليمىز ۋە ئايەتنىڭ ھۆكمىنى پەقەت توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىلەرگىال خاسالشتۇرىمىز .ئەقىل
ئارقىلىق ئايەتلەرنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى خاسالشتۇرۇش ئالىمالر ئوتتۇرىسىدا قوبۇل قىلىنغان بىر مەسىلىدۇر .قۇرئاندا
يەنە بۇنىڭدىن باشقا ئەقىل ئارقىلىق مەنىسى خاسالشتۇرۇلغان ئايەتلەر بار.
309
310
يەنە بىر تەرەپتىن ئالغاندا ،چالما ـ كېسەك قىلىنىدىغان زىناخورالردا تېپىلىش الزىم بولغان شەرتلەر چۆرىلەردە
تېپىلمايدۇ .تۆت مەزھەب ئىماملىرى بىر ئىنساننىڭ چالما ـ كېسەك قىلىنىشى ئۈچۈن ئۇنىڭ باالغەتكە يەتكەن ،ئەقلى
ـ ھوشى جايىدا بولغان ،ھۆر ،زىنا قىلغان ۋە راستىنال توي قىلىپ بولغان بولۇشتەك بەش خىل ئىشنىڭ بولۇشىنى
شەرت قىلدى.
ئۇالرنىڭ بۇ شەرتى بويىچە بولغاندا ،كىمدە بۇ شەرتلەرنىڭ بىرەرسى تېپىلماي قالسا ،ئۇ چالما ـ كېسەك قىلىنمايدۇ.
چۆرىدە ھۆر بولۇش دېگەن شەرت بولمىغانلىقى ئۈچۈن ،ئۇ چالما ـ كېسەك قىلىنماستىن ،ئەكسىچە قامچا بىلەن
ئۇرۇلىدۇ.
3ـ خاۋارىجالرنىڭ :قۇرئاندا ئوچۇق بايان قىلىنغان زىناخورالرنى 100قامچا ئۇرۇش ،مەيلى توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان
بولسۇن ياكى توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغان بولسۇن ،بارلىق زىنا قىلغانالرغا ئومۇمىيدۇر -،دېگەن سۆِزى شەرىئەت
ھۆكۈملىرى ھەققىدە بىر نەرسە بىلمىگەنلىكتىن كېلىپ چىققان نادان سۆزدۇر.
ئىسالم دىنىدا قۇرئاندا ئومۇمي ھالىتىدە كەلگەن ،ئەمما ھەدىس ئارقىلىق خاسالشتۇرۇپ بايان قىلىنغان ھۆكۈملەر بار.
مەسىلەن ،ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئوغرىلىق قىلغۇچى ئەرنىڭ ۋەئوغرىلىق قىلغۇچى ئايالنىڭ قىلمىشىنى جازاالپ،
ﷲ تەرىپىدىن ئىبرەت قىلىش يۈزىسىدىن قوللىرىنى كېسىڭالر﴾ دېگەن (مائىدە سۈرىسىدىكى) بۇ ئايىتى ئومۇمىي
ئايەتتۇر .بۇ ئايەتكە ئاساسەن ،ئوغرىلىق قىلغان كىشى مەيلى ئۇ ئەڭ ئاددىيسى يىڭنە چاغلىق بىر نەرسە ئوغرىلىسۇن
ياكى ئۇنىڭدىن چوڭ بىر نەرسە ئوغرىلىسۇن ،ئوغرىلىق قىلغان بولسىال ،ئۇنىڭ قولىنى كېسىش الزىم بولىدۇ .لېكىن
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ھەدىسى بۇ ئايەتنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى خاسالشتۇرۇپ ،ئەگەر ئوغرى ئەڭ ئاددىيسى ئون
تەڭگىنىڭ قىممىتىگە باراۋەر كەلگۈدەك بىر نەرسە ئوغرىلىسا ،ئۇنىڭ قولىنىڭ كېسىلىدىغانلىقىنى ،ئەگەر ئۇنىڭدىن ئاز
بىر نەرسە ئوغرىلىسا ،ئۇنىڭ قولىنىڭ كېسىلمەيدىغانلىقىنى بېكىتتى.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمى زىناخورالرنى 100قامچا
ئۇرۇشقا بۇيرۇپ چۈشكەن نۇر سۈرىسىنىڭ ئايىتى چۈشۈشتىن بۇرۇن بولغان بولۇپ ،نۇر سۈرىسىدىكى مەزكۇر ئايەت
نازىل بولۇپ چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇۋەتتى دەپ قارايدىغانالرمۇ بولۇشى مۇمكىن.
بىز بۇ ھەقتە ئازراق ئىزدەنسەكال مەسىلىنىڭ ئۇنداق ئەمەسلىكىنى بىلىۋاالاليمىز.
زىناخورالرنى 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرۇغان ئايەت ھىجرىيەنىڭ ئالتىنچى يىلى يۈز بەرگەن ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا
بوھتان چاپالش ۋەقەسىنىڭ سەۋەبى بىلەن چۈشكەن .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم مائىز ،غامىدىلىك ئايال ۋە ئۆزىنىڭ
خىزمەتكارى بىلەن زىنا قىلغان ھېلىقى ئايال قاتارلىق بىر نەچچە ساھابىنى زىنا قىلغانلىقى سەۋەبى بىلەن چالما ـ
كېسەك قىلدى.
بۇ چالما ـ كېسەك قىلىش جازالىرىنى ئىجرا قىلىشنىڭ بەزىسىگە ئەبۇھۈرەيرە ۋە ئىبنى ئابباس رەزىيەلالھۇ ئەنھۇماالرمۇ
قاتناشتى .ئەبۇھۈرەيرە رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ بولسا ،ھىجرىيەنىڭ يەتتىنچى يىلى مۇسۇلمان بولغان ،ئىبنى ئابباس بولسا،
ھىجرىيەنىڭ 9ـ يىلى ئانىسى بىلەن مەدىنىگە كەلگەن .دېمەك ئۇالرنىڭ يۇقىرىقى جازانى ئىجرا قىلىشقا قاتناشقان
ۋاقتىدىن قارىغاندا ،چالما ـ كېسەك جازاسى 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرۇپ ئايەت چۈشكەندىن كېيىنمۇ داۋام قىلغان.
ئۇنداق بولغان ئىكەن 100 ،قامچا ئۇرۇش ھۆكمى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرمىغان بولىدۇ .چۈنكى،
بىرەر ھۆكۈمنى ئەمەلدىن قالدۇرۇۋېتىدىغان ھۆكۈمنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلغۇچى ھۆكۈمدىن كېيىن نازىل بولۇشى ۋە بۇ
ھۆكۈم چۈشۈپ بولغاندىن كېيىن ھۆكۈمى ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان ھۆكۈمگە قايتا قەتئى ئەمەل قىلىنماسلىقى الزىمدۇر.
ئەمما بۇ مەسىلىدىن چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىگە ئەمەل قىلىشنىڭ 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرۇپ نازىل بولغان
ھۆكۈمدىن كېيىنمۇ داۋامالشقانلىقىنى روشەن كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم يەنە مۇنداق دېدى« :ﷲ تائاالدىن باشقا بىر ئىالھنىڭ يوقلىقىغا ۋە مېنىڭ ﷲ تائاالنىڭ
پەيغەمبىرى ئىكەنلىكىمگە گۇۋاھلىق ئېيتقانالردىن تۆۋەندىكى ئۈچ تۈرلۈك كىشىدىن باشقا بىر مۇسۇلماننىڭ قېنىنى
تۆكۈش ھاالل بولمايدۇ .ئۇ ئۈچ تۈرلۈك كىشى ،تۇرمۇشقا چىقىپ بولۇپ زىنا قىلغان كىشى ،ناھەق ئادەم ئۆلتۈرگەن
كىشى ۋە ئىسالم دىنىنى تاشالپ مۇسۇلمانالرنىڭ سېپىدىن چىقىپ كەتكەن كىشىدۇر» .بۇ ھەدىسنى ئىمام بۇخارى
ۋە مۇسلىم رىۋايەت قىلغان .مانا بۇ ،ھۆكمى ئەمەلدىن قالدۇرۇلمىغان ھەدىستۇر.
چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن كېيىن تۆت خەلىپىنىڭ زامانىدىمۇ ئىجرا قىلىنغان بولۇپ،
تۆۋەندىكى ئەسەر بۇنىڭ دەلىلىدۇر :ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ بىر جۈمە كۈنى زىنا قىلغان بىر ئايالنى چالما ـ كېسەك
قىلىپ بولۇپ :مەن بۇنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ھەدىسىگە ئەمەل قىلىپ چالما ـ كېسەك قىلدىم -،دېگەن.
نۇر سۈرىسى
زىنا قىلغۇچىالرغا جازا بەرگەن ۋاقتىدا ئۇالرغا ئىچ ئاغرىتماسلىق
﴿ﷲ نىڭ دىنىنىڭ (ئەھكامىنى ئىجرا قىلىشتا) ئۇالرغا رەھىم قىلماڭالر﴾ يەنى سىلەر ﷲ تائاالنىڭ
ھۆكۈملىرىنى ئىجرا قىلىشتا ئۇ ئىككىسىگە رەھىمدىللىك قىلماڭالر .بۇ يەردە چەكلەنگىنى بۇ جازانى
يۈرگۈزمەكچى بولغاندا ،ئىنساندا تەبىئى تېپىلىدىغان رەھىمدىللىك بولماستىن ،بەلكى جازانى ئىجرا
قىلىشقا مەسئۇل بولغان ھاكىم ـ قازىالرنى ئىجرا قىلىش پەرز بولغان بىر ھۆكۈمنى ئىجرا قىلماسلىققا
ئېلىپ بارىدىغان رەھىمدىللىكتۇر .رەھىمدىللىك قىلىش يۈزىسىدىن ھۆكۈمنى ئىجرا قىلماسلىق توغرا
ئەمەستۇر.
مۇجاھىد بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە مۇنداق دېدى :ھۆكۈمنى ئىجرا قىلىش مەسىلىسى پادىشاھقا
يەتكۈزۈلسە ،ئۇ ھۆكۈمنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلماي ئىجرا قىلىنىشى الزىمدۇر.
سەئىد ئىبنى جۇبەير ۋە ئەتا ئىبنى ئەبۇرىباھ قاتارلىقالردىنمۇ بۇ ھەقتە شۇنداق رىۋايەت قىلىندى.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى(« :بىرەر جىنايەت ئۈچۈن بېرىلىش الزىم بولۇپ قالغان)
جازا ھۆكۈملىرىنى ئۆز ئارا كەچۈرۈۋېتىڭالر .مۇبادا ئۇ ماڭا يەتكۈزۈلۈپ قالسا ،ئۇنى ئىجرا قىلىش الزىم
بولىدۇ».
﴿ئەگەر سىلەر ﷲ غا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتىدىغان بولساڭالر﴾ يەنى سىلەر ﷲ غا ۋە
ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتىپ ،ئىشەنگەن كىشىلەر بولساڭالر ،ھۆكۈملەرنى زىنا قىلغۇچىالرغا ئىجرا
قىلىڭالر ۋە ئۇالر ۋە ئۇالردەك زىنا قىلىشنى ئويلىشىپ تۇرۇۋاتقانالر ئىبرەت ئېلىپ ،قىلماقچى بولغان
ئىشلىرىدىن قايتىشى ئۈچۈن ئۇالرنى قاتتىق (ئۇرۇپ بىرەر يەرلىرىنى سۇندۇرۋەتكۇدەك دەرىجىدە ئەمەس)
ئۇرۇڭالر.
ئىمام ئەھمەد مۇنداق ھەدىس رىۋايەت قىلىدۇ :ساھابىلەرنىڭ ئىچىدىن بىرى :ئى ﷲ تائاالنىڭ
پەيغەمبىرى! مەن قوي بوغۇزالۋېتىپ ئۇنىڭغا رەھمىم كېلىدۇ -،دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :ئۇنىڭ
ئۈچۈن ساڭا ساۋاب يېزىلىدۇ» دېدى.
جازا ھۆكۈملىرىنى كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ئىجرا قىلىشنىڭ الزىملىقى
﴿ئۇالرنى جازالىغان چاغدا مۆمىنلەردىن بىر تۈركۈم كىشى ھازىر بولسۇن﴾ يەنى زىنا قىلغۇچىالرنى
كىشىلەرنىڭ ئالدىدا قامچىالش ئۇالرنى خىجالەتچىلىككە تاشاليدىغان ۋە ئوسال ئەھۋالغا قويىدىغان
بىر ئىش بولۇپ ،بۇ ئىش ئۇالرنى شۇ يامان قىلمىشتىن ياندۇرۇش ئۈچۈن بەك پايدىلىقدۇر .شۇڭا
ھەسەن بەسرى بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە( :يەنى ئۇالرنى قامچىالش) ئوچۇق ـ ئاشكارا بولسۇن
دېگەنلىكتۇر-،دېدى.
*******
مانا بۇالر ،چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇپ باقمىغانلىقىنى ۋە قىيامەت كۈنىگىچە ئەمەلدىن
قالدۇرۇلمايدىغانلىقىنىكۆرسىتىپبېرىدىغانئىسپاتالردۇر.
311
ﭸﭹﭺﭻﭼﭽﭾﭿﮀﮁﮂﮃﮄﮅﮆﮇﮈﮉﮊﮋ
زىنا قىلغۇچى ئەر پەقەت زىنا قىلغۇچى ئايالنى ياكى مۇشرىك ئايالنىال ئالىدۇ ،زىنا قىلغۇچى ئايال
پەقەت زىنا قىلغۇچى ئەرگە ياكى مۇشرىككىال تېگىدۇ ،ئۇ (يەنى زىنا) مۆمىنلەرگە ھارام قىلىندى﴿.﴾3
﴿زىنا قىلغۇچى ئەر پەقەت زىنا قىلغۇچى ئايالنى ياكى مۇشرىك ئايالنىال ئالىدۇ﴾ يەنى ﷲ تائاال
بۇ ئايەتتە زىنا قىلغۇچى ئەرنىڭ (زىنا قىلىش) تەلىپىگە پەقەت (ئۆزىگە ئوخشاش ئىستىلى بۇزۇق) زىنا
قىلىدىغان ئايال ۋە ياكى زىنانى ھارام دەپ قارىمايدىغان مۇشرىك ئايالال قوشۇلىدۇ -،دەپ خەۋەر
بەردى.
﴿زىنا قىلغۇچى ئايال پەقەت زىنا قىلغۇچى ئەرگە ياكى مۇشرىككىال تېگىدۇ﴾ يەنى شۇنىڭدەك زىنا
قىلغۇچى ئايالنىڭ (زىنا قىلىش) تەلىپىگە پەقەت (ئۆزىگە ئوخشاش ئىستىلى بۇزۇق) زىنا قىلىدىغان ئەر
ۋە ياكى زىنانى ھارام دەپ قارىمايدىغان مۇشرىك ئەرال ماقۇل بولىدۇ.
﴿ئۇ (يەنى زىنا) مۆمىنلەرگە ھارام قىلىندى﴾ يەنى زىنا قىلىش ،ئىستىلى بۇزۇق ئايالالر بىلەن توي
قىلىش ياكى ئىپپەتلىك ئايالالرنى ئىستىلى بۇزۇق ئەرلەرگە ياتلىق قىلىشالرنىڭ ھەممىسى ھارامدۇر.
قەتادە ۋە مۇقاتىل ئىبنى ھەييان مۇنداق دېدى :ﷲ تائاال مۆمىنلەرنىڭ ئىستىلى بۇزۇق ئايالالرنى
ئېلىشىنى ھارام قىلدى.
ﷲ تائاال بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى﴿ :سىلەردىن مۆمىن ئايالالردىن ئېلىشقا قۇربى يەتمەيدىغانالر
قول ئاستىدىكى مۆمىن چۆرىلەردىن ئالسۇن .ﷲ ئىمانىڭالرنى ئوبدان بىلىدۇ (يەنى ئۇالرنىڭ سىرتقى
كۆرۈنىشىگە قاراپ ئېلىۋېرىڭالر ،ئىچكى ئەھۋالىنى ﷲ غا تاپشۇرۇڭالر) .سىلەر بىر -بىرىڭالر بىلەن
دىنداشسىلەر ،ئۇالرنىڭ خوجىلىرىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئۇالرنى خوتۇنلۇققا ئالساڭالر بولىدۇ ،ئۇالرغا
مەھرىلىرىنى كېمەيتىۋەتمەستىن ۋە كېچىكتۈرمەستىن بېرىڭالر .لېكىن ،ئۇالر ئاشكارا زىنا قىلمايدىغان،
يوشۇرۇن ئاشنا تۇتمايدىغان ئەفىفە بولۇشلىرى كېرەك﴾(((﴿ ،بۇالردىن (يەنى يۇقىرىدىكى ئېلىش دۇرۇس
بولمايدىغان ئايالالردىن) باشقىلىرىنى زىنادىن ساقلىنىپ ،ئىپپەتلىك بولغىنىڭالر ھالدا ،ماللىرىڭالرنى
سەرپ قىلىپ (يەنى مەھرىنى بېرىپ) نىكاھالپ ئېلىشىڭالر ھاالل قىلىندى﴾(((.
312
ئىمام ئەھمەد ئابدۇلالھ ئىبنى ئەمرى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇمانىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلىدۇ:
ئۇممۇمەھزۇل ئىسىملىك زىنا قىلىدىغان بىر ئايال بار ئىدى .مۆمىنلەرنىڭ ئىچىدىن بىر كىشى بۇ ئايال
بىلەن توي قىلىش توغرىسىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن رۇخسەت سوراپ كەلدى( .ئەگەر ئۇ كىشى
ئۇ ئايال بىلەن توي قىلسا) ئۇ ئايال ئۇ كىشىنىڭ چىقىملىرىنى كۆتۈرۈپ ،ئۇنى باقىدىغانغا كېلىشكەن
ئىدى .شۇڭا ئۇ كىشى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن ئۇ ئايالنى ئېلىش -ئالماسلىق توغرىسىدا رۇخسەت
سوراپ كەلگەندە ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۇنىڭغا﴿ :زىنا قىلغۇچى ئەر پەقەت زىنا قىلغۇچى ئايالنى
ياكى مۇشرىك ئايالنىال ئالىدۇ ،زىنا قىلغۇچى ئايال پەقەت زىنا قىلغۇچى ئەرگە ياكى مۇشرىككىال تېگىدۇ،
ئۇ (يەنى زىنا) مۆمىنلەرگە ھارام قىلىندى﴾ دېگەن ئايەتنى ئوقۇپ بەردى.
((( نىسا سۈرىسى 25ـ ئايەتنىڭ بىر قىسمى.
((( نىسا سۈرىسى 24ـ ئايەتنىڭ بىر قىسمى.
نۇر سۈرىسى
ئىبنىئەبۇھاتەمئەبۇھۇرەيرەرەزىيەلالھۇئەنھۇدىنپەيغەمبەرئەلەيھىسساالمنىڭمۇنداقدېگەنلىكىنى
رىۋايەت قىلىدۇ« :قامچىالنغان زىناخور ئۆزىگە ئوخشاش زىناخور بىلەن توي قىلىدۇ» .بۇ ھەدىسنى
ئەبۇداۋۇدمۇ مۇشۇنداق رىۋايەت قىلدى.
*******
ﮌﮍﮎﮏﮐﮑﮒﮓﮔﮕﮖﮗﮘﮙﮚﮛﮜﮝﮞ
ﮟﮠﮡﮢﮣﮤﮥﮦﮧﮨﮩﮪﮫﮬ
ئىپپەتلىك ئايالالرنى زىنا بىلەن قارىلىغان( ،بۇنىڭ راستلىقىغا ئادىل) تۆت گۇۋاھچىنى
كەلتۈرەلمىگەن كىشىلەرنى 80دەررە ئۇرۇڭالر (يەنى بىراۋغا زىنا بىلەن تۆھمەت چاپلىغان ھەر بىر
ئادەمنى قامچا ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر بىلەن 80نى ئۇرۇڭالر ،چۈنكى ئۇالر ئەفىفە ئايالالرغا
يالغاندىن تۆھمەت چاپلىغان ۋە كىشىلەرنىڭ ئابرويىنى تۆككەن ئادەملەردۇر) ،ئۇالرنىڭ گۇۋاھلىقىنى
(ئۇالر يالغانچىلىق ۋە تۆھمەت چاپالش مەيدانىدا چىڭ تۇرىدىغانال بولسا) ھەرگىز قوبۇل قىلماڭالر،
ئۇالر پاسىقالردۇر (يەنى ئۇالر بوھتان چاپالشتىن ئىبارەت چوڭ گۇناھنى ئىشلىگەنلىكلىرى ئۈچۈن ،ﷲ
نىڭ ئىتائىتىدىن چىققۇچىالردۇر) ﴿ .﴾4كېيىن تەۋبە قىلغان ۋە (ئەمەللىرىنى) تۈزەتكەنلەر (يەنى ئەفىفە
ئايالالرغا قايتا تۆھمەت چاپلىمىغانالر) بۇنىڭدىن مۇستەسنا (ئۇالرنى كەچۈرۈڭالر ،گۇۋاھلىقىنى قوبۇل
قىلىڭالر) ،چۈنكى ﷲ مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر (يەنى بەندە تەۋبە قىلىپ ئۆزىنى تۈزەتسە ،ئۇنى ﷲ
مەغپىرەت قىلىدۇ) ،تولىمۇ مېھرىباندۇر﴿.﴾5
زىنا قىلدى دەپ بوھتان چاپلىغۇچىالرنىڭ جازاسى
بۇ ئايەتتە ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن ،ئىپپەتلىك ئايالالرنى زىنا قىلدى دەپ قارىلىغۇچىالرنىڭ
جازاسى بايان قىلىنىدۇ .ئەگەر قارىالنغۇچى ئايال بولماي (ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن ،ئىپپەتلىك) ئەرلەر
بولسىمۇ ،قارىلىغۇچى يەنىال قامچىلىنىدۇ .ئەگەر قارىلىغۇچى دېگەن گېپىنىڭ راست ئىكەنلىكىگە پاكىت
تۇرغۇزالىساقامچىالنمايدۇ.
شۇڭا ﷲ تائاال مۇنداق دېدى﴿ :ئىپپەتلىك ئايالالرنى زىنا بىلەن قارىلىغان( ،بۇنىڭ راستلىقىغا
ئادىل) تۆت گۇۋاھچىنى كەلتۈرەلمىگەن كىشىلەرنى 80دەررە ئۇرۇڭالر (يەنى بىراۋغا زىنا بىلەن تۆھمەت
چاپلىغان ھەر بىر ئادەمنى قامچا ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر بىلەن 80نى ئۇرۇڭالر ،چۈنكى ئۇالر
ئەفىفە ئايالالرغا يالغاندىن تۆھمەت چاپلىغان ۋە كىشىلەرنىڭ ئابرويىنى تۆككەن ئادەملەردۇر) ،ئۇالرنىڭ
گۇۋاھلىقىنى (ئۇالر يالغانچىلىق ۋە تۆھمەت چاپالش مەيدانىدا چىڭ تۇرىدىغانال بولسا) ھەرگىز قوبۇل
قىلماڭالر ،ئۇالر پاسىقالردۇر (يەنى ئۇالر بوھتان چاپالشتىن ئىبارەت چوڭ گۇناھنى ئىشلىگەنلىكلىرى
ئۈچۈن ،ﷲ نىڭ ئىتائىتىدىن چىققۇچىالردۇر)﴾ يەنى بۇ ئايەت قارىلىغۇچى دېگەن گېپىنىڭ راست
ئىكەنلىكىنى پاكىت بىلەن ئىسپاتلىيالمىغان شارائىت ئاستىدا ،ئۇنىڭغا ئۈچ تۈرلۈك ھۆكۈم بىلەن ھۆكۈم
قىلدى.بىرىنچىسى80،قامچائۇرۇلىدۇ.ئىككىنچىسى،گۇۋاھلىقىمەڭگۇقوبۇلقىلىنمايدۇ.ئۈچىنچىسى،
پاسىق دەپ قارىلىدۇ .يەنى ﷲ تائاالنىڭ ۋە كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ئادىل ھېسابالنمايدۇ.
313
بوھتان چاپلىغۇچىنىڭ تەۋبىسىنىڭ بايانى
﴿كېيىن تەۋبە قىلغان ۋە (ئەمەللىرىنى) تۈزەتكەنلەر (يەنى ئەفىفە ئايالالرغا قايتا تۆھمەت
چاپلىمىغانالر) بۇنىڭدىن مۇستەسنا (ئۇالرنى كەچۈرۈڭالر ،گۇۋاھلىقىنى قوبۇل قىلىڭالر) ،چۈنكى ﷲ
مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر (يەنى بەندە تەۋبە قىلىپ ئۆزىنى تۈزەتسە ،ئۇنى ﷲ مەغپىرەت قىلىدۇ) ،تولىمۇ
مېھرىباندۇر﴾ يەنى ئۇنىڭ تەۋبە قىلىشى بىلەن (ئۇنىڭدىن) گۇۋاھلىقىنىڭ قوبۇل قىلىنماسلىقى ۋە
ئۇنىڭغا بېرىلگەن پاسىقلىق سۈپىتى كۆتۈرۈلۈپ كېتىدۇ .ئەمما ئۇنىڭغا بېرىلىدىغان قامچا جازاسى
مەيلى ئۇ تەۋبە قىلسۇن ياكى قىلمىسۇن ،ئىجرا قىلىنىدۇ .ئەگەر تەۋبە قىلسا ،ئۇنىڭ گۇۋاھلىقى قوبۇل
قىلىنىدۇ ۋە ئۇنىڭدىن “پاسىق” دېگەن سۈپەت كۆتۈرۈلۈپ كېتىپ ،ئادىل دېگەن سۈپەت بېرىلىدۇ .بۇ
ھۆكۈم تابىئىنالرنىڭ پېشىۋاسى بولغان سەئىد ئىبنى مۇسەييەبتىن ۋە بىر تۈركۈم سەلەپ ئالىملىرىدىن
رىۋايەتقىلىندى.
شەئبى ۋە زەھھاك :قارىلىغۇچى تاكى ئۆزىنىڭ قارا چاپلىغانلىقىنى ئېتىراپ قىلمىغۇچە ،تەۋبە
قىلغان تەقدىردىمۇ ،گۇۋاھلىقى قوبۇل قىلىنمايدۇ .ئۇ ئۆزىنىڭ قارا چاپلىغانلىقىنى ئېتىراپ قىلسا،
ئاندىن ئۇنىڭ گۇۋاھلىقى قوبۇل قىلىنىدۇ -،دېدى .ﷲ راستىنى بىلگۈچىدۇر.
*******
ﮭﮮﮯﮰﮱﯓﯔﯕ ﯖﯗﯘﯙﯚﯛﯜﯝﯞﯟ
ﯠﯡﯢﯣﯤﯥﯦﯧﯨﯩﯪﯫﯬﯭﯮﯯﯰﯱﯲﯳ
ﯴ ﯵﯶ ﯷﯸﯹﯺﯻﯼﯽ ﯾ ﯿﰀﰁﰂﰃﰄﰅ
ﰆﰇﰈﰉﰊﰋ
314
خوتۇنلىرىنى زىنا بىلەن قارىلىغان ۋە ئۆزلىرىدىن باشقا گۇۋاھچىسى بولمىغانالر گۇۋاھلىق سۆزىنىڭ
راست ئىكەنلىكىنى دەلىللەش ئۈچۈن ،ﷲ نىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم قىلسۇن﴿ .﴾6بەشىنچى
قېتىمىدا« :ئەگەر يالغانچى بولسام ،ماڭا ﷲ نىڭ لەنىتى بولسۇن» دېسۇن﴿ .﴾7خوتۇن كىشى
ئېرىنىڭ يالغانچى ئىكەنلىكىگە ﷲ نىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم ئىچسە ،جازاغا تارتىلىشتىن
ساقالپ قېلىنىدۇ﴿ .﴾8بەشىنچى قېتىمىدا ،ئۇ ئەگەر راستچىلالردىن بولسا (يەنى ئېرىمنىڭ گېپى راست
بولىدىغان بولسا) ماڭا ﷲ نىڭ غەزىپى بولسۇن دەپ قەسەم قىلىدۇ﴿ .﴾9ئەگەر سىلەرگە ﷲ نىڭ
پەزلى ۋە رەھمىتى بولمىسا ئىدى (چوقۇم رەسۋا بوالتتىڭالر) ،ﷲ تەۋبىنى بەكمۇ قوبۇل قىلغۇچىدۇر،
ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر﴿.﴾10
لەنەت ئېيتىشىش
بۇ ئايەتتە ئاياللىرىنى زىنا قىلدى دەپ قارىلىغان ،لېكىن گېپىنىڭ راستلىقىغا پاكىت تۇرغۇزۇش
(ئى مۇھەممەد!) بۇ بىر سۈرىدۇركى ،ئۇنى بىز (ساڭا) نازىل قىلدۇق ،ئۇنىڭدىكى
(ئەھكامالرنى) پەرز قىلىپ بېكىتتۇق( ،ئى مۆمىنلەر!) سىلەرنىڭ ۋەز -نەسىھەت ئېلىشىڭالر
ئۈچۈن ،ئۇنىڭدا (سىلەرنى ئەمەل قىلسۇن دەپ شەرىئەت ئەھكاملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان)
روشەن ئايەتلەرنى نازىل قىلدۇق﴿ .﴾1زىنا قىلغۇچى ئايال ۋە زىنا قىلغۇچى ئەرنىڭ ھەر بىرىنى
يۈز دەررىدىن ئۇرۇڭالر ،ئەگەر سىلەر ﷲ غا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتىدىغان بولساڭالر،
ﷲ نىڭ دىنىنىڭ (ئەھكامىنى ئىجرا قىلىشتا) ئۇالرغا رەھىم قىلماڭالر ،ئۇالرنى جازالىغان چاغدا
مۆمىنلەردىن بىر تۈركۈم كىشى ھازىر بولسۇن﴿.﴾2
بۇ سۈرىنىڭ ئەھمىيىتى
ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئى مۇھەممەد!) بۇ بىر سۈرىدۇركى ،ئۇنى بىز (ساڭا) نازىل قىلدۇق﴾
دېگەن ئايىتى بۇ سۈرىنىڭ مۇھىملىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
﴿ئۇنىڭدىكى (ئەھكامالرنى) پەرز قىلىپ بېكىتتۇق﴾ مۇجاھىد ۋە قەتادە بۇ ئايەتنىڭ
مەنىسى ھەققىدە :بىز ئۇنىڭدا ھاالل ـ ھارامنى ،بۇيرۇق ـ چەكلىمىلەرنى ۋە (جىنايەتلەرگە
بېكىتىلگەن) بەلگىلىمىلەرنى بايان قىلدۇق -،دېدى.
ئىمام بۇخارى بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە :بىز ئۇنىڭدىكى ئەھكامالرنى سىلەرگە ۋە سىلەردىن
كېيىن كېلىدىغانالرغا پەرز قىلىپ بېكىتتۇق دېگەن بولىدۇ دەيدىغانالرمۇ بار -،دېدى.
﴿(ئى مۆمىنلەر!) سىلەرنىڭ ۋەز -نەسىھەت ئېلىشىڭالر ئۈچۈن ،ئۇنىڭدا (سىلەرنى ئەمەل قىلسۇن
دەپ شەرىئەت ئەھكاملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان) روشەن ئايەتلەرنى نازىل قىلدۇق﴾.
زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ بايانى
﴿زىنا قىلغۇچى ئايال ۋە زىنا قىلغۇچى ئەرنىڭ ھەر بىرىنى يۈز دەررىدىن ئۇرۇڭالر﴾ بۇ ئايەتتە زىنا
قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ ھۆكمى بار .زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازا (ئۇالرنىڭ ئەھۋالىغا
قارىتا بولىدۇ) نىڭ تەپسىالتى مۇنداق :زىنا قىلغۇچى (مەيلى ئەر ياكى ئايال بولسۇن) توي قىلغان ياكى
قىلمىغان ،ئەقلى ـ ھوشى جايىدا ،ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن تۇرۇپ زىنا قىلغان ئادەم بولىدۇ.
زىنا قىلغۇچى تېخى توي قىلمىغان بولسا ،ئۇنىڭغا بېرىلىدىغان جازا ئايەتتە بايان قىلىنغاندەك
يۈز قامچا ئۇرۇشتۇر .ئۇرۇلغان يۈز قامچىدىن سىرت ئۇ يەنە باشقا يۇرتقا بىر يىل پالىنىدۇ .تۆۋەندىكى
ھەدىس باشقا يۇرتقا بىر يىل پالىنىدىغانلىقىنىڭ دەلىلىدۇر .ئىمام بۇخارى ۋە مۇسلىم ئەبۇھۇرەيرە
ۋە زەيد ئىبنى خالىد جۇھەنىلەرنىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلىدۇ :سەھرالىق ئىككى ئەرەب
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ قېشىغا دەۋالىشپ كېلىپ ،بىرى :ئى ﷲ تائاالنىڭ پەيغەمبىرى! مېنىڭ
ئوغلۇم بۇنىڭ قېشىدا نىمكا (ئىشلەمچى) ئىدى .ئوغلۇم بۇنىڭ ئايالى بىلەن زىنا قىلىپتۇ .شۇنىڭ
بىلەن ،مەن ئوغلۇمنىڭ ئورنىغا ،بۇنىڭدا يۈز قوي ۋە بىر چۆرە بەردىم .ئاندىن ئىلىملىك كىشىلەردىن
(بۇ ھەقتە) سورىسام ،ئۇالر ماڭا ئوغلۇمنى يۈز قامچا ئۇرۇش ۋە بىر يىل پاالشنى ،بۇنىڭ ئايالىنى چالما ـ
كېسەك قىلىشنى ئېيتتى -،دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :جېنىم قولىدا بولغان زات ﷲ تائاالنىڭ
نامى بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ،مەن ئىككىڭالرنىڭ ئارىلىقىدا ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بىلەن ھۆكۈم
قىلىمەن((( ،چۆرە ۋە قويالر ساڭا قايتۇرۇلىدۇ( .ئەمما) ئوغلۇڭ يۈز قامچا ئۇرۇلىدۇ ۋە بىر يىل پالىنىدۇ.
306
((( ئەگەر بىرى :پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :مەن ئىككىڭالرنىڭ ئارىلىقىدا ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بىلەن ھۆكۈم قىلىمەن»
دەپ ھېلىقى ئايالنى چالما ـ كېسەك قىلىشقا بۇيرۇدى .ﷲ تائاالنىڭ كىتابىدا چالما ـ كېسەك قىلىش ھەققىدە
ئايەت بولمىسا ،بۇ ھەدىستە دېيىلگەن كىتابتىن زادى نېمە مەقسەت قىلىنىدۇ؟ -دەپ سورىسا ،بىز ئۇنىڭغا جاۋابەن
تۆۋەندىكىلەرنىبايانقىلىمىز:
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ھەدىستىكى« :ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بىلەن» دېگەن سۆزىدىن مۇنداق ئىككى خىل ئىش
مەقسەتقىلىنىدۇ:
1ـ بەندىلەرنىڭ ئىجرا قىلىشى ئۈچۈن چۈشۈرۈلگەن ﷲ تائاالنىڭ ھۆكۈملىرى.
2ـ ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئاياللىرىڭالردىن پاھىشە قىلغانالرنى (ئىسپاتالش ئۈچۈن) ئاراڭالردىن تۆت گۇۋاھچى
كەلتۈرۈڭالر؛ ئەگەر ئۇالر گۇۋاھلىق بەرسە (يەنى ئۇالر گۇۋاھلىق بېرىپ ئايالنىڭ جىنايىتىنى ئىسپاتلىسا) تاكى
ئاياللىرىڭالر ۋاپات بولغانغا ياكى ﷲ ئۇالرغا بىر چىقىش يولى بەرگەنگە قەدەر ئۇالرنى ئۆيدە تۇتۇڭالر﴾ (نىسا
سۈرىسى -15ئايەت) دېگەن ئايىتىنىڭ ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ ،زىنا قىلغۇچىالرنى 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرىغان
نۇر سۈرىسىدىكى مەزكۇر ئايەت چۈشكەندە ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :سىلەر مەندىن بۇ (ھۆكۈمنى) ئېلىۋېلىڭالر،
مەندىن بۇ (ھۆكۈمنى) ئېلىۋېلىڭالر ،ھەقىقەتەن ﷲ تائاال زىنا قىلىپ قالغانالرغا بىر چىقىش يولى بەردى .توي
قىلمىغان ئەر بىلەن توي قىلمىغان ئايالدىن بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا ئۇرۇش ۋە بىر
نۇر سۈرىسى
ئاندىن ئەسلەم قەبىلىسىدىن بولغان بىر كىشىگە :ئى ئۇنەيس! سەھەردە بۇ كىشىنىڭ ئايالىنىڭ قېشىغا
بېرىپ ،ئۇنىڭدىن زىنا قىلغانلىقىنى ياكى قىلمىغانلىقىنى سورىغىن .ئەگەر ئۇ ئايال (زىنا قىلغانلىقىنى)
ئېتىراپ قىلسا ،ئۇنى چالما ـ كېسەك قىلغىن» دېدى .ئەتىسى سەھەردە ئۇنەيس ئۇ ئايالنىڭ قېشىغا
بېرىپ ،ئۇنىڭدىن زىنا قىلغان ياكى قىلمىغانلىقىنى سورىدى .ئۇ ئايال ئۆزىنىڭ زىنا قىلغانلىقنى ئېتىراپ
قىلدى .شۇنىڭ بىلەن ،ئۇنەيس ئۇنى چالما ـ كېسەك قىلدى.
مانا بۇ ،ھەدىستە توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغۇچىنىڭ يۈز قامچا ئۇرۇلۇش بىلەن بىرگە ،بىر
يىل((( پالىنىدىغانلىقىغا دەلىل بار(((.
يىل پاالشتۇر .توي قىلغان ئەر بىلەن توي قىلغان ئايالدىن بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا
ئۇرۇش بىلەن چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر» دېدى .يەنى ھەدىستە تىلغان ئېلىنغان ﷲ تائاالنىڭ كىتابىدىن كۆزدە
تۇتۇلىدىغان مەقسەت بولسا ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ﷲ تائاالنىڭ نىسا سۈرىسىدىكى﴿ :ياكى ﷲ ئۇالرغا بىر
چىقىش يولى بەرگەنگە قەدەر﴾ دېگەن ئايىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان« :توي قىلغان ئەر بىلەن توي قىلغان ئايالدىن
بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا ئۇرۇش بىلەن چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر» دېگەن سۆزىدۇر.
شۇڭا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغان خىزمەتكارنى 100قامچا ئۇرۇش بىلەن بىر يىل پاالشقا،
توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان ئايالنى چالما ـ كېسەك قىلىشقا بۇيرۇدى.
((( بىر يىل پاالش ھازىرقى زاماندا بىر يىل تۈرمىگە تاشالش بىلەنمۇ ئىجرا قىلىنسا بولىدۇ.
((( ئىمام مالىك ،شافىئى ۋە ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل قاتارلىق ئىمامالر :بىر يىل پاالش ،زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان
جازانىڭ تۈرىدىندۇر ،دەيدۇ .بۇالرنىڭ دەلىل ـ پاكىتى يۇقىرىدا بايان قىلىنغان ھەدىستۇر.
ئەمما ھەنەپىي مەزھەبىدىكىلەر بولسا :بىر يىل پاالش زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىشى الزىم بولغان جازانىڭ تۈرىدىن ئەمەس،
ئۇ ئەسلى زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىشى الزىم بولغان جازانىڭ سىرتىدا (ئەھۋالغا قاراپ) بېرىلىدىغان بىر جازادۇر.
ئەگەر ھاكىم خالىسا بۇ جازانى بېرىدۇ ،خالىسا بەرمەيدۇ -،دەيدۇ .بۇالرنىڭ بۇنداق دېيىشىنىڭ دەلىل ـ پاكىتى
تۆۋەندىكىلەردىنئىبارەتتۇر:
بىرىنچى ،ھەدىستە مۇنداق رىۋايەت قىلىندى« :ئەگەر چۆرىنىڭ زىنا قىلغانلىقى ئاشكارىالنسا ،خوجايىنى ئۇنى جازاالش
يۈزىسىدىن قامچىلىسۇن ۋە لېكىن ئۇنىڭغا تاپا ـ تەنە قىلمىسۇن .ئەگەر ئۇ يەنە زىنا قىلسا ،ئۇنى بىر تال ئارغامچىغا
بولسىم،ۇ سېتىپ بېرىۋەتسۇن» .مانا بۇ ھەدىستىن بىر يىل پاالشنىڭ زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ قاتارىدا
بايان قىلىنمىغانلىقىنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ .ئەگەر بىر يىل پاالش زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ ئىچىدە
بولىدىغان بولسا ،ئۇ بۇ يەردە ئەلۋەتتە بايان قىلىنغان بوالتتى.
ئىككىنچى ،ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇنىڭ مۇنداق دېگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ :ئەگەر توي قىلمىغان قىز ـ ئوغۇل زىنا قىلسا،
ئۇالر پەقەت قامچىلىنىدۇ ،لېكىن پاالنمايدۇ .چۈنكى ،ئۇالرنى يىراقالرغا پالىۋېتىش ئۇالرنىڭ تېخىمۇ ئېزىپ كېتىشىگە
سەۋەبچى بولىدۇ.
ئۈچىنچى ،ئۆمەر رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ رەبىئە ئىبنى ئۇمەييەنى ھاراق ئىچكەنلىكى ئۈچۈن خەيبەرگە پالىغان ئىدى .ئۇ
(خەيبەردە) خىرىستىئان دىنىغا كىرىپ ھىرەقلىنىڭ قېشىغا كەتتى .شۇنىڭ بىلەن ،ئۆمەر رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ :مەن
بۇنىڭدىن كېيىن ھېچكىمنى پالىمايمەن -،دېگەن.
ئۆمەر رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ بۇ سۆزىنى قىلغاندا :زىنا قىلغۇچىالرنى پااليمەن ،باشقىالرنى پالىمايمەن -،دېمەستىن :ھېچكىمنى
پالىمايمەن-،دېگەن.
تۆتىنچى ،ئايەتتە زىنا قىلغۇچىالرنى 100قامچا ئۇرۇش بايان قىلىندى .ئەمما بىر يىل پاالش بولسا ،بىر ياكى ئىككى
كىشى ئارقىلىق رىۋايەت قىلىنغان ھەدىستە بايان قىلىندى .ئەگەر بىر يىل پاالشنى زىنا قىلغۇچىالرغا بېرىلىشى الزىم
بولغان جازانىڭ تۈرىدىن دەپ قارىساق ،بۇ قاراش مەزكۇر ئايەتنىڭ ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرغان بولىدۇ .بىر ياكى
ئىككى كىشى ئارقىلىق رىۋايەت قىلىنغان ھەدىس بىلەن ئايەتنىڭ ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇش ھەرگىز دۇرۇس
ئەمەستۇر .شۇڭا توي قىلمىغان تۇرۇپ زىنا قىلغۇچىالرنىڭ جازاسى پەقەت 100قامچا ئۇرۇشتۇر .ئەمما بىر يىل پاالش
بولسا ،ئۇ جازادىن ئايرىم بىر جازادۇر .ئەگەر ھاكىم بۇ جازانى ئىجرا قىلغاندا ،ئۇنىڭ بىرەر پايدا ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى
نەزەردە تۇتسا ،ئۇنى ئىجىرا قىلسا بولىدۇ .ئەگەر ھاكىم ئۇ جازانىڭ بىرەر يامان ئاقىۋەتكە ئېلىپ بارىدىغانلىقىنى كۆرۈپ
307
ئەمما توي قىلغان ،ئەقلى -ھوشى جايىدا ،ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن تۇرۇپ زىنا قىلغان ئادەم
بولسا ،ئۇنىڭ جازاسى چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر .تۆۋەندىكى ھەدىس بۇنىڭ دەلىل ـ پاكىتىدۇر.
ئىمام مالىك مۇنداق رىۋايەت قىلىدۇ :ئۆمەر ئىبنى خەتتاب رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ (كىشىلەرگە) تەشۋىق
قىلىشنى باشالپ (ئاۋۋال) ﷲ تائاالغا ھەمدۇسانا ئېيتتى .ئاندىن مۇنداق دېدى :مەقسەتكە كەلسەك،
ئى خااليىق! شەك -شۈبھىسىزكى ،ﷲ تائاال مۇھەممەد ئەلەيھىسساالمنى ھەقىقەت بىلەن پەيغەمبەر
قىلىپ ئەۋەتتى .ئۇنىڭغا كىتابنى چۈشۈردى .ئۇنىڭغا چۈشۈرۈلگەن ئايەتلەرنىڭ ئىچىدە زىناخورنى چالما
ـ كېسەك قىلىشقا بۇيرۇيدىغان ئايەتمۇ بار ئىدى .بىز ئۇ ئايەتنى ئوقۇغان ۋە مەنىسىنى چۈشەنگەن
ئىدۇق .ئۆز ۋاقتىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالممۇ زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلغان ئىدى ۋە بىزمۇ
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن كېيىن زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلدۇق .مەن زاماننىڭ ئۆتۈشى
بىلەن كىشىلەرنىڭ :ﷲ تائاالنىڭ كىتابى بولغان قۇرئاندا زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلىشقا
مۇناسىۋەتلىك ئايەتلەرنى كۆرمىدۇق دەپ ،زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلىشتىن ئىبارەت بىر
پەرزنى تاشلىۋېتىش ئارقىلىق ئېزىپ كېتىشىدىن قورقىمەن .بىلىپ قويۇڭالركى ،مەيلى ئەر ياكى ئايال
بولسۇن ،بىر كىشىنىڭ توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانلىقى دەلىل ـ پاكىت ئارقىلىق ياكى قورساق
كۆتۈرۈش ۋە ياكى ئېتىراپ قىلىشى بىلەن ئىسپاتالنسا ،ئۇنى چالما ـ كېسەك قىلىش ﷲ تائاالنىڭ
كىتابىدا بار بولغان بىر ھەقىقەتتۇر .بۇ ھەدىسنى ئىمام بۇخارى ۋە مۇسلىم رىۋايەت قىلدى(((.
308
يەتسە ،بۇ جازانى يۈرگۈزمىسىمۇ بولىدۇ.
((( توي قىلىپ بولغاندىن كېيىن زىنا قىلغۇچىالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمى مۇسۇلمانالرغا پەيغەمبەر
ئەلەيھىسساالمنىڭ زامانىسىدا يولغا قويۇلغاندىن باشالپ تاكى ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇنىڭ زامانىدا پەيدا بولۇپ چىققان
خاۋارىجالرنىڭ زامانىغا كەلگەنگە قەدەر ھېچ بىر كىشىنىڭ ئىنكار قىلىشىغا ئۇچرىماي ئىجرا قىلىنىپ كېلىنگەن ئىدى.
ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇنىڭ زامانىدا مۇسۇلمانالرنىڭ سېپىدىن ئايرىلىپ چىققان خاۋارىجالر ئۆز ئالدىغا پىرىنسىپ تۈزۈپ،
دىن نامىدىن بەزى ھۆكۈملەرنى پەيدا قىلىش بىلەن بىرگە ،ھېچبىر دەلىل ـ ئاساسى يوق ،تۇتامسىز سەپسەتىلىرى
بىلەن ،توي قىلىپ بولغاندىن كېيىن زىنا قىلغان كىشىنى چالما ـ كېسەك قىلىشتىن ئىبارەت ﷲ تائاالنىڭ ھۆكمىنى
ئىنكارقىلدى.
ﷲ تائاالغا شۈكرى! خاۋارىجالر تۈگەپ ،ئاساسىي جەھەتتىن ئېزى قالمىغان بولسىمۇ ،لېكىن ئۇالر ئوتتۇرىغا چىقارغان
ئۇ سەپسەتىلەر بەزەن ئۇ يەر -بۇ يەرلەردە بىخلىنىپ تۇرىدىغانلىقى ئۈچۈن ،بىز ئۇالرنىڭ قاراشلىرىنى بۇ يەردە
كەلتۈرۈپ ،ئۇالرغا بېرىلگەن رەددىيەلەرنى بايان قىلىپ ئۆتمەكچىمىز.
خاۋارىجالر توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنى ئىنكار قىلىشتا ئۆزلىرىنىڭ مۇنداق ئۈچ
خىل كۆز قارىشىغا ئاساسلىنىدۇ:
1ـ چالما ـ كېسەك قىلىش جازاسى ئىسالم دىنىدا گۇناھكارالرغا بېرىلىدىغان جازاالرنىڭ ئەڭ ئېغىرى ھېسابلىنىدۇ.
ئۇنداقتا ،بۇ جازانىڭ ھۆكمى ئەلۋەتتە قۇرئان كەرىمدە ئوچۇق بايان قىلىنىشى الزىم .ئەمما ئۇ قۇرئاندە ئوچۇق بايان
قىلىنمىغان ئىكەن ،ئەلۋەتتە ،ئۇنى ئىسالم دىنىدا يوق بىر ھۆكۈم دەپ قاراشقا بولىدۇ.
2ـ ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئەگەر ئۇالر ئەرگە تەگكەندىن كېيىن پاھىشە قىلسا ،ئۇالرغا ھۆر ئايالالرغا بېرىلىدىغان
جازانىڭ يېرىمى بېرىلىشى كېرەك﴾ دېگەن (نىسا سۈرىسىنىڭ) ئايىتىدە چۆرىگە (زىنا قىلغانلىقى ئۈچۈن بېرىلىدىغان
جازا) ھۆرگە بېرىلىدىغان جازانىڭ يېرىمى بولىدىغانلىقى ئېنىقتۇر.
چالما ـ كېسەك قىلىپ ئۆلتۈرۈش جازاسى بولسا يېرىم ـ يېرىمدىن قىلىپ ئىككىگە بۆلگىلى بولمايدىغان بىر جازادۇر.
يەنى چالما ـ كېسەك قىلىپ بىر ئىنساننىڭ يېرىمىنى ئۆلتۈرۈپ ،يېرىمىنى تىرىك قويغىلى بولمايدۇ .شۇنىڭ ئۈچۈن،
بۇ ئايەتتىكى جازادىن چالما ـ كېسەك قىلىش جازاسى ئەمەس ،قامچا بىلەن ئۇرۇش جازاسى مەقسەت قىلىنىدۇ .توي
قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىنىڭ جازاسى چالما ـ كېسەك قىلىش ئەمەس ،قامچىالش بولغان ئىكەن ،توي قىلىپ
بولۇپ زىنا قىلغان ھۆر ئايالنىڭمۇ جازاسى قامچىالش بولۇشى الزىم.
3ـ قۇرئاندا ئوچۇق بايان قىلىنغان زىنا قىلغانالرنى 100قامچا ئۇرۇش ھۆكمى بولسا ،مەيلى توي قىلىپ بولۇپ زىنا
نۇر سۈرىسى
قىلغانالر بولسۇن ياكى توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغانالر بولسۇن زىنا قىلغان ھەممە كىشىگە ئومۇمىيدۇر .توي قىلىپ
بولۇپ زىنا قىلغانالرنى 100قامچا ئۇرۇش ھۆكمىدىن ئايرىپ چىقىرىپ ،چالما ـ كېسەك قىلىش بولسا ،قۇرئانغا ئەمەل
قىلمىغانلىقبولىدۇ.
مانا بۇالر ،خاۋارىجالرنىڭ ئوتتۇرىغا قويغان سەپسەتىلىرىنىڭ دەلىللىرىدۇر.
ئۇالرغا تۆۋەندىكىچە رەددىيە بېرىلىدۇ:
1ـ چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنىڭ قۇرئاندا ئوچۇق بايان قىلىنمىغانلىقى ھەرگىزمۇ بۇ ھۆكۈمنىڭ ئىسالم دىنىدا يولغا
قويۇلمىغان بىر ھۆكۈم ئىكەنلىكىنى بىلدۈرمەيدۇ .چۈنكى ،ئىسالم دىنىدا قۇرئان كەرىمدە ئوچۇق بايان قىلىنمىغان،
ئەمما پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھەدىسلىرىدە بايان قىلىش ئارقىلىق يولغا قويغان نۇرغۇنلىغان ھۆكۈملەر بار .چالما ـ
كېسەك قىلىش ھۆكمىمۇ شۇ ھۆكۈملەرنىڭ بىرىدۇر.
مەسىلەن ،ﷲ تائاال قۇرئاندا سۈت ئانىالرنى ۋە ئىمىلداش ھەمشىرىلەرنى ئېلىشنى ھارام قىلدى .ئەمما بىر ئايالنى
ئەمگەن قىز بالىنى ،ئۇنى ئېمىتكەن شۇ ئايالنىڭ ئېرىنىڭ ئېلىشىنىڭ ھاالل ياكى ھاراملىقى ھەققىدە قۇرئاندا ئوچۇق
بىر ھۆكۈم كەلمىدى .ئەمما پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھەدىس ئارقىلىق ئۇ كىشىنىڭ شۇ قىزنى ئېلىشىنىڭ ھاراملىقىنى
بايان قىلدى.
ﷲ تائاال ھەشر سۈرىسىدىكى﴿ :پەيغەمبەر سىلەرگە بەرگەننى ئېلىڭالر ،پەيغەمبەر چەكلىگەن نەرسىدىن
چەكلىنىڭالر﴾ دېگەن ئايىتى ئارقىلىق بىزلەرنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ قىلغان ئىشلىرىنى قىلىشقا ۋە ئۇنىڭ
دېگەنلىرىگە بويسۇنۇشقا بۇيرۇدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بولسا ﷲ تائاالنىڭ ھۆكۈملىرىنى ئىجرا قىلىش ئۈچۈن
تالالنغان بىر زاتتۇر .ئۇنىڭ يولغا قويغان ھەر بىر ھۆكمى ﷲ تائاالنىڭ ھۆكمىدۇر .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۆزىنىڭ:
«توي قىلغان ئەر بىلەن توي قىلغان ئايالدىن بىرسى زىنا قىلىپ قالسا ،ئۇالرنىڭ جازاسى 100قامچا ئۇرۇش بىلەن
چالما ـ كېسەك قىلىشتۇر» دېگەن ھەدىسى ۋە زىنا قىلىپ سالغان بىر نەچچە ساھابىنى چالما ـ كېسەك قىلىش
ئارقىلىق سۆزى ۋە ئەمەلىيىتى بىلەن بۇ ھۆكۈمنى رەسمىي يوسۇندا يولغا قويدى ۋە بۇنى ئىسالم دىنىنىڭ بىر ھۆكمى
قىلىپبېكىتتى.
شۇڭا خاۋارىجالر ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىزنى ئۇنىڭ :توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالر چالما ـ كېسەك قىلىنىدۇ-،
دېگەنلىكى ئۈچۈن تەنقىد قىلغاندا ،ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىز ئۇالرنىڭ ئالدىغا قۇرئاندا بايان قىلىنمىغان ،ئەمما
ھەدىسلەردە بايان قىلىنغان نامازالرنىڭ رەكئەت سانىغا ۋە زاكاتنىڭ مىقدارلىرىغا ئوخشاش مەسىلىلەرنى قويۇش بىلەن
ئۇالرنىڭ ئاغزىنى تۇۋاقلىغان ئىدى .يەنى ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىز خاۋارىجالرغا :ئەگەر سىلەر قۇرئاندا بايان قىلىنغان
ھۆكۈمگىال ئەمەل قىلىمىز ،ھەدىستە بايان قىلىنغان ھۆكۈمگە ئەمەل قىلمايمىز -،دېسەڭالر ،ناماز ئوقۇش ۋە زاكات
بېرىش قۇرئاندا بايان قىلىندى .ئەمما نامازنىڭ قايسىسىنىڭ قانچە رەكئەت ئىكەنلىكى ،مال ـ مۈلۈكنىڭ قانچىلىك
مىقدارغا يەتكەندە ،ئۇنىڭدىن قانچىلىك زاكات بېرىدىغانلىقى ھەققىدە قۇرئاندا ھېچقانداق بايان كەلمىدى ،سىلەر
بۇالرغا قانداق قارايسىلەر؟ -دېگەن سوئالنى قويدى .ئۇالر :بۇالرنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ھەدىسلىرى ئارقىلىق بايان
قىلدى .بىز ھەدىستە قانداق بايان قىلىنغان بولسا ،شۇنداق قارايمىز -،دېدى .ئۆمەر ئىبنى ئابدۇل ئەزىز :ئۇنداق
بولسا توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىمۇ ھەدىستە بايان قىلىندى -،دېدى .شۇنىڭ
بىلەن ،ئۇالر سۆزدە يېڭىلىپ گەپ قىاللماي قالدى.
2ـ ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئەگەر ئۇالر ئەرگە تەگكەندىن كېيىن پاھىشە قىلسا ،ئۇالرغا ھۆر ئايالالرغا بېرىلىدىغان جازانىڭ
يېرىمى بېرىلىشى كېرەك﴾ دېگەن (نىسا سۈرىسىنىڭ) بۇ ئايىتىدە خاۋارىجالرنىڭ كۆز قارىشىنى كۈچلەندۈرىدىغان
ھېچقان دەلىل ـ پاكىت يوقتۇر .بۇ ئايەتنىڭ توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىلەرنىڭ جازاسىنى بايان قىلىپ
كەلگەن بىر ئايەت ئىكەنلىكى راست .بىراق بىر ئىنساننىڭ يېرىمىنى ئۆلتۈرۈپ ،يېرىمىنى تىرىك قويۇش مۇمكىن
بولمىغانلىقى ئۈچۈن ،بۇ ئايەتتىن مەقسەت قىلىنىدىغان جازا بولسا ،چالما ـ كېسەك قىلىش جازاسى ئەمەس ،بەلكى
قامچىالش جازاسىدۇر .ئەمما بۇ جازا خاۋارىجالر دېگەندەك توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىلەر ۋە ھۆر ئايالالرغا
نىسبەتەن ئورتاق قوللىنىدىغان ئومۇمىي جازا ئەمەستۇر .ئەقىل ئارقىلىق ئايەتلەرنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى خاسالشتۇرۇش
قائىدىسى بويىچە قارىغاندا ،بۇ جازانىڭ پەقەت توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىگىال بېرىلىدىغان جازا ئىكەنلىكىنى
چۈشىنىۋاالاليمىز ۋە ئايەتنىڭ ھۆكمىنى پەقەت توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان چۆرىلەرگىال خاسالشتۇرىمىز .ئەقىل
ئارقىلىق ئايەتلەرنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى خاسالشتۇرۇش ئالىمالر ئوتتۇرىسىدا قوبۇل قىلىنغان بىر مەسىلىدۇر .قۇرئاندا
يەنە بۇنىڭدىن باشقا ئەقىل ئارقىلىق مەنىسى خاسالشتۇرۇلغان ئايەتلەر بار.
309
310
يەنە بىر تەرەپتىن ئالغاندا ،چالما ـ كېسەك قىلىنىدىغان زىناخورالردا تېپىلىش الزىم بولغان شەرتلەر چۆرىلەردە
تېپىلمايدۇ .تۆت مەزھەب ئىماملىرى بىر ئىنساننىڭ چالما ـ كېسەك قىلىنىشى ئۈچۈن ئۇنىڭ باالغەتكە يەتكەن ،ئەقلى
ـ ھوشى جايىدا بولغان ،ھۆر ،زىنا قىلغان ۋە راستىنال توي قىلىپ بولغان بولۇشتەك بەش خىل ئىشنىڭ بولۇشىنى
شەرت قىلدى.
ئۇالرنىڭ بۇ شەرتى بويىچە بولغاندا ،كىمدە بۇ شەرتلەرنىڭ بىرەرسى تېپىلماي قالسا ،ئۇ چالما ـ كېسەك قىلىنمايدۇ.
چۆرىدە ھۆر بولۇش دېگەن شەرت بولمىغانلىقى ئۈچۈن ،ئۇ چالما ـ كېسەك قىلىنماستىن ،ئەكسىچە قامچا بىلەن
ئۇرۇلىدۇ.
3ـ خاۋارىجالرنىڭ :قۇرئاندا ئوچۇق بايان قىلىنغان زىناخورالرنى 100قامچا ئۇرۇش ،مەيلى توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغان
بولسۇن ياكى توي قىلماي تۇرۇپ زىنا قىلغان بولسۇن ،بارلىق زىنا قىلغانالرغا ئومۇمىيدۇر -،دېگەن سۆِزى شەرىئەت
ھۆكۈملىرى ھەققىدە بىر نەرسە بىلمىگەنلىكتىن كېلىپ چىققان نادان سۆزدۇر.
ئىسالم دىنىدا قۇرئاندا ئومۇمي ھالىتىدە كەلگەن ،ئەمما ھەدىس ئارقىلىق خاسالشتۇرۇپ بايان قىلىنغان ھۆكۈملەر بار.
مەسىلەن ،ﷲ تائاالنىڭ﴿ :ئوغرىلىق قىلغۇچى ئەرنىڭ ۋەئوغرىلىق قىلغۇچى ئايالنىڭ قىلمىشىنى جازاالپ،
ﷲ تەرىپىدىن ئىبرەت قىلىش يۈزىسىدىن قوللىرىنى كېسىڭالر﴾ دېگەن (مائىدە سۈرىسىدىكى) بۇ ئايىتى ئومۇمىي
ئايەتتۇر .بۇ ئايەتكە ئاساسەن ،ئوغرىلىق قىلغان كىشى مەيلى ئۇ ئەڭ ئاددىيسى يىڭنە چاغلىق بىر نەرسە ئوغرىلىسۇن
ياكى ئۇنىڭدىن چوڭ بىر نەرسە ئوغرىلىسۇن ،ئوغرىلىق قىلغان بولسىال ،ئۇنىڭ قولىنى كېسىش الزىم بولىدۇ .لېكىن
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ھەدىسى بۇ ئايەتنىڭ ئومۇمىي مەنىسىنى خاسالشتۇرۇپ ،ئەگەر ئوغرى ئەڭ ئاددىيسى ئون
تەڭگىنىڭ قىممىتىگە باراۋەر كەلگۈدەك بىر نەرسە ئوغرىلىسا ،ئۇنىڭ قولىنىڭ كېسىلىدىغانلىقىنى ،ئەگەر ئۇنىڭدىن ئاز
بىر نەرسە ئوغرىلىسا ،ئۇنىڭ قولىنىڭ كېسىلمەيدىغانلىقىنى بېكىتتى.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ توي قىلىپ بولۇپ زىنا قىلغانالرنى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمى زىناخورالرنى 100قامچا
ئۇرۇشقا بۇيرۇپ چۈشكەن نۇر سۈرىسىنىڭ ئايىتى چۈشۈشتىن بۇرۇن بولغان بولۇپ ،نۇر سۈرىسىدىكى مەزكۇر ئايەت
نازىل بولۇپ چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇۋەتتى دەپ قارايدىغانالرمۇ بولۇشى مۇمكىن.
بىز بۇ ھەقتە ئازراق ئىزدەنسەكال مەسىلىنىڭ ئۇنداق ئەمەسلىكىنى بىلىۋاالاليمىز.
زىناخورالرنى 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرۇغان ئايەت ھىجرىيەنىڭ ئالتىنچى يىلى يۈز بەرگەن ئائىشە رەزىيەلالھۇ ئەنھاغا
بوھتان چاپالش ۋەقەسىنىڭ سەۋەبى بىلەن چۈشكەن .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم مائىز ،غامىدىلىك ئايال ۋە ئۆزىنىڭ
خىزمەتكارى بىلەن زىنا قىلغان ھېلىقى ئايال قاتارلىق بىر نەچچە ساھابىنى زىنا قىلغانلىقى سەۋەبى بىلەن چالما ـ
كېسەك قىلدى.
بۇ چالما ـ كېسەك قىلىش جازالىرىنى ئىجرا قىلىشنىڭ بەزىسىگە ئەبۇھۈرەيرە ۋە ئىبنى ئابباس رەزىيەلالھۇ ئەنھۇماالرمۇ
قاتناشتى .ئەبۇھۈرەيرە رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ بولسا ،ھىجرىيەنىڭ يەتتىنچى يىلى مۇسۇلمان بولغان ،ئىبنى ئابباس بولسا،
ھىجرىيەنىڭ 9ـ يىلى ئانىسى بىلەن مەدىنىگە كەلگەن .دېمەك ئۇالرنىڭ يۇقىرىقى جازانى ئىجرا قىلىشقا قاتناشقان
ۋاقتىدىن قارىغاندا ،چالما ـ كېسەك جازاسى 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرۇپ ئايەت چۈشكەندىن كېيىنمۇ داۋام قىلغان.
ئۇنداق بولغان ئىكەن 100 ،قامچا ئۇرۇش ھۆكمى چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنى ئەمەلدىن قالدۇرمىغان بولىدۇ .چۈنكى،
بىرەر ھۆكۈمنى ئەمەلدىن قالدۇرۇۋېتىدىغان ھۆكۈمنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلغۇچى ھۆكۈمدىن كېيىن نازىل بولۇشى ۋە بۇ
ھۆكۈم چۈشۈپ بولغاندىن كېيىن ھۆكۈمى ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان ھۆكۈمگە قايتا قەتئى ئەمەل قىلىنماسلىقى الزىمدۇر.
ئەمما بۇ مەسىلىدىن چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىگە ئەمەل قىلىشنىڭ 100قامچا ئۇرۇشقا بۇيرۇپ نازىل بولغان
ھۆكۈمدىن كېيىنمۇ داۋامالشقانلىقىنى روشەن كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم يەنە مۇنداق دېدى« :ﷲ تائاالدىن باشقا بىر ئىالھنىڭ يوقلىقىغا ۋە مېنىڭ ﷲ تائاالنىڭ
پەيغەمبىرى ئىكەنلىكىمگە گۇۋاھلىق ئېيتقانالردىن تۆۋەندىكى ئۈچ تۈرلۈك كىشىدىن باشقا بىر مۇسۇلماننىڭ قېنىنى
تۆكۈش ھاالل بولمايدۇ .ئۇ ئۈچ تۈرلۈك كىشى ،تۇرمۇشقا چىقىپ بولۇپ زىنا قىلغان كىشى ،ناھەق ئادەم ئۆلتۈرگەن
كىشى ۋە ئىسالم دىنىنى تاشالپ مۇسۇلمانالرنىڭ سېپىدىن چىقىپ كەتكەن كىشىدۇر» .بۇ ھەدىسنى ئىمام بۇخارى
ۋە مۇسلىم رىۋايەت قىلغان .مانا بۇ ،ھۆكمى ئەمەلدىن قالدۇرۇلمىغان ھەدىستۇر.
چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن كېيىن تۆت خەلىپىنىڭ زامانىدىمۇ ئىجرا قىلىنغان بولۇپ،
تۆۋەندىكى ئەسەر بۇنىڭ دەلىلىدۇر :ئەلى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇ بىر جۈمە كۈنى زىنا قىلغان بىر ئايالنى چالما ـ كېسەك
قىلىپ بولۇپ :مەن بۇنى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمنىڭ ھەدىسىگە ئەمەل قىلىپ چالما ـ كېسەك قىلدىم -،دېگەن.
نۇر سۈرىسى
زىنا قىلغۇچىالرغا جازا بەرگەن ۋاقتىدا ئۇالرغا ئىچ ئاغرىتماسلىق
﴿ﷲ نىڭ دىنىنىڭ (ئەھكامىنى ئىجرا قىلىشتا) ئۇالرغا رەھىم قىلماڭالر﴾ يەنى سىلەر ﷲ تائاالنىڭ
ھۆكۈملىرىنى ئىجرا قىلىشتا ئۇ ئىككىسىگە رەھىمدىللىك قىلماڭالر .بۇ يەردە چەكلەنگىنى بۇ جازانى
يۈرگۈزمەكچى بولغاندا ،ئىنساندا تەبىئى تېپىلىدىغان رەھىمدىللىك بولماستىن ،بەلكى جازانى ئىجرا
قىلىشقا مەسئۇل بولغان ھاكىم ـ قازىالرنى ئىجرا قىلىش پەرز بولغان بىر ھۆكۈمنى ئىجرا قىلماسلىققا
ئېلىپ بارىدىغان رەھىمدىللىكتۇر .رەھىمدىللىك قىلىش يۈزىسىدىن ھۆكۈمنى ئىجرا قىلماسلىق توغرا
ئەمەستۇر.
مۇجاھىد بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە مۇنداق دېدى :ھۆكۈمنى ئىجرا قىلىش مەسىلىسى پادىشاھقا
يەتكۈزۈلسە ،ئۇ ھۆكۈمنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلماي ئىجرا قىلىنىشى الزىمدۇر.
سەئىد ئىبنى جۇبەير ۋە ئەتا ئىبنى ئەبۇرىباھ قاتارلىقالردىنمۇ بۇ ھەقتە شۇنداق رىۋايەت قىلىندى.
پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى(« :بىرەر جىنايەت ئۈچۈن بېرىلىش الزىم بولۇپ قالغان)
جازا ھۆكۈملىرىنى ئۆز ئارا كەچۈرۈۋېتىڭالر .مۇبادا ئۇ ماڭا يەتكۈزۈلۈپ قالسا ،ئۇنى ئىجرا قىلىش الزىم
بولىدۇ».
﴿ئەگەر سىلەر ﷲ غا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتىدىغان بولساڭالر﴾ يەنى سىلەر ﷲ غا ۋە
ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتىپ ،ئىشەنگەن كىشىلەر بولساڭالر ،ھۆكۈملەرنى زىنا قىلغۇچىالرغا ئىجرا
قىلىڭالر ۋە ئۇالر ۋە ئۇالردەك زىنا قىلىشنى ئويلىشىپ تۇرۇۋاتقانالر ئىبرەت ئېلىپ ،قىلماقچى بولغان
ئىشلىرىدىن قايتىشى ئۈچۈن ئۇالرنى قاتتىق (ئۇرۇپ بىرەر يەرلىرىنى سۇندۇرۋەتكۇدەك دەرىجىدە ئەمەس)
ئۇرۇڭالر.
ئىمام ئەھمەد مۇنداق ھەدىس رىۋايەت قىلىدۇ :ساھابىلەرنىڭ ئىچىدىن بىرى :ئى ﷲ تائاالنىڭ
پەيغەمبىرى! مەن قوي بوغۇزالۋېتىپ ئۇنىڭغا رەھمىم كېلىدۇ -،دېدى .پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم« :ئۇنىڭ
ئۈچۈن ساڭا ساۋاب يېزىلىدۇ» دېدى.
جازا ھۆكۈملىرىنى كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ئىجرا قىلىشنىڭ الزىملىقى
﴿ئۇالرنى جازالىغان چاغدا مۆمىنلەردىن بىر تۈركۈم كىشى ھازىر بولسۇن﴾ يەنى زىنا قىلغۇچىالرنى
كىشىلەرنىڭ ئالدىدا قامچىالش ئۇالرنى خىجالەتچىلىككە تاشاليدىغان ۋە ئوسال ئەھۋالغا قويىدىغان
بىر ئىش بولۇپ ،بۇ ئىش ئۇالرنى شۇ يامان قىلمىشتىن ياندۇرۇش ئۈچۈن بەك پايدىلىقدۇر .شۇڭا
ھەسەن بەسرى بۇ ئايەتنىڭ مەنىسى ھەققىدە( :يەنى ئۇالرنى قامچىالش) ئوچۇق ـ ئاشكارا بولسۇن
دېگەنلىكتۇر-،دېدى.
*******
مانا بۇالر ،چالما ـ كېسەك قىلىش ھۆكمىنىڭ ئەمەلدىن قالدۇرۇلۇپ باقمىغانلىقىنى ۋە قىيامەت كۈنىگىچە ئەمەلدىن
قالدۇرۇلمايدىغانلىقىنىكۆرسىتىپبېرىدىغانئىسپاتالردۇر.
311
ﭸﭹﭺﭻﭼﭽﭾﭿﮀﮁﮂﮃﮄﮅﮆﮇﮈﮉﮊﮋ
زىنا قىلغۇچى ئەر پەقەت زىنا قىلغۇچى ئايالنى ياكى مۇشرىك ئايالنىال ئالىدۇ ،زىنا قىلغۇچى ئايال
پەقەت زىنا قىلغۇچى ئەرگە ياكى مۇشرىككىال تېگىدۇ ،ئۇ (يەنى زىنا) مۆمىنلەرگە ھارام قىلىندى﴿.﴾3
﴿زىنا قىلغۇچى ئەر پەقەت زىنا قىلغۇچى ئايالنى ياكى مۇشرىك ئايالنىال ئالىدۇ﴾ يەنى ﷲ تائاال
بۇ ئايەتتە زىنا قىلغۇچى ئەرنىڭ (زىنا قىلىش) تەلىپىگە پەقەت (ئۆزىگە ئوخشاش ئىستىلى بۇزۇق) زىنا
قىلىدىغان ئايال ۋە ياكى زىنانى ھارام دەپ قارىمايدىغان مۇشرىك ئايالال قوشۇلىدۇ -،دەپ خەۋەر
بەردى.
﴿زىنا قىلغۇچى ئايال پەقەت زىنا قىلغۇچى ئەرگە ياكى مۇشرىككىال تېگىدۇ﴾ يەنى شۇنىڭدەك زىنا
قىلغۇچى ئايالنىڭ (زىنا قىلىش) تەلىپىگە پەقەت (ئۆزىگە ئوخشاش ئىستىلى بۇزۇق) زىنا قىلىدىغان ئەر
ۋە ياكى زىنانى ھارام دەپ قارىمايدىغان مۇشرىك ئەرال ماقۇل بولىدۇ.
﴿ئۇ (يەنى زىنا) مۆمىنلەرگە ھارام قىلىندى﴾ يەنى زىنا قىلىش ،ئىستىلى بۇزۇق ئايالالر بىلەن توي
قىلىش ياكى ئىپپەتلىك ئايالالرنى ئىستىلى بۇزۇق ئەرلەرگە ياتلىق قىلىشالرنىڭ ھەممىسى ھارامدۇر.
قەتادە ۋە مۇقاتىل ئىبنى ھەييان مۇنداق دېدى :ﷲ تائاال مۆمىنلەرنىڭ ئىستىلى بۇزۇق ئايالالرنى
ئېلىشىنى ھارام قىلدى.
ﷲ تائاال بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى﴿ :سىلەردىن مۆمىن ئايالالردىن ئېلىشقا قۇربى يەتمەيدىغانالر
قول ئاستىدىكى مۆمىن چۆرىلەردىن ئالسۇن .ﷲ ئىمانىڭالرنى ئوبدان بىلىدۇ (يەنى ئۇالرنىڭ سىرتقى
كۆرۈنىشىگە قاراپ ئېلىۋېرىڭالر ،ئىچكى ئەھۋالىنى ﷲ غا تاپشۇرۇڭالر) .سىلەر بىر -بىرىڭالر بىلەن
دىنداشسىلەر ،ئۇالرنىڭ خوجىلىرىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئۇالرنى خوتۇنلۇققا ئالساڭالر بولىدۇ ،ئۇالرغا
مەھرىلىرىنى كېمەيتىۋەتمەستىن ۋە كېچىكتۈرمەستىن بېرىڭالر .لېكىن ،ئۇالر ئاشكارا زىنا قىلمايدىغان،
يوشۇرۇن ئاشنا تۇتمايدىغان ئەفىفە بولۇشلىرى كېرەك﴾(((﴿ ،بۇالردىن (يەنى يۇقىرىدىكى ئېلىش دۇرۇس
بولمايدىغان ئايالالردىن) باشقىلىرىنى زىنادىن ساقلىنىپ ،ئىپپەتلىك بولغىنىڭالر ھالدا ،ماللىرىڭالرنى
سەرپ قىلىپ (يەنى مەھرىنى بېرىپ) نىكاھالپ ئېلىشىڭالر ھاالل قىلىندى﴾(((.
312
ئىمام ئەھمەد ئابدۇلالھ ئىبنى ئەمرى رەزىيەلالھۇ ئەنھۇمانىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى رىۋايەت قىلىدۇ:
ئۇممۇمەھزۇل ئىسىملىك زىنا قىلىدىغان بىر ئايال بار ئىدى .مۆمىنلەرنىڭ ئىچىدىن بىر كىشى بۇ ئايال
بىلەن توي قىلىش توغرىسىدا پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن رۇخسەت سوراپ كەلدى( .ئەگەر ئۇ كىشى
ئۇ ئايال بىلەن توي قىلسا) ئۇ ئايال ئۇ كىشىنىڭ چىقىملىرىنى كۆتۈرۈپ ،ئۇنى باقىدىغانغا كېلىشكەن
ئىدى .شۇڭا ئۇ كىشى پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالمدىن ئۇ ئايالنى ئېلىش -ئالماسلىق توغرىسىدا رۇخسەت
سوراپ كەلگەندە ،پەيغەمبەر ئەلەيھىسساالم ئۇنىڭغا﴿ :زىنا قىلغۇچى ئەر پەقەت زىنا قىلغۇچى ئايالنى
ياكى مۇشرىك ئايالنىال ئالىدۇ ،زىنا قىلغۇچى ئايال پەقەت زىنا قىلغۇچى ئەرگە ياكى مۇشرىككىال تېگىدۇ،
ئۇ (يەنى زىنا) مۆمىنلەرگە ھارام قىلىندى﴾ دېگەن ئايەتنى ئوقۇپ بەردى.
((( نىسا سۈرىسى 25ـ ئايەتنىڭ بىر قىسمى.
((( نىسا سۈرىسى 24ـ ئايەتنىڭ بىر قىسمى.
نۇر سۈرىسى
ئىبنىئەبۇھاتەمئەبۇھۇرەيرەرەزىيەلالھۇئەنھۇدىنپەيغەمبەرئەلەيھىسساالمنىڭمۇنداقدېگەنلىكىنى
رىۋايەت قىلىدۇ« :قامچىالنغان زىناخور ئۆزىگە ئوخشاش زىناخور بىلەن توي قىلىدۇ» .بۇ ھەدىسنى
ئەبۇداۋۇدمۇ مۇشۇنداق رىۋايەت قىلدى.
*******
ﮌﮍﮎﮏﮐﮑﮒﮓﮔﮕﮖﮗﮘﮙﮚﮛﮜﮝﮞ
ﮟﮠﮡﮢﮣﮤﮥﮦﮧﮨﮩﮪﮫﮬ
ئىپپەتلىك ئايالالرنى زىنا بىلەن قارىلىغان( ،بۇنىڭ راستلىقىغا ئادىل) تۆت گۇۋاھچىنى
كەلتۈرەلمىگەن كىشىلەرنى 80دەررە ئۇرۇڭالر (يەنى بىراۋغا زىنا بىلەن تۆھمەت چاپلىغان ھەر بىر
ئادەمنى قامچا ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر بىلەن 80نى ئۇرۇڭالر ،چۈنكى ئۇالر ئەفىفە ئايالالرغا
يالغاندىن تۆھمەت چاپلىغان ۋە كىشىلەرنىڭ ئابرويىنى تۆككەن ئادەملەردۇر) ،ئۇالرنىڭ گۇۋاھلىقىنى
(ئۇالر يالغانچىلىق ۋە تۆھمەت چاپالش مەيدانىدا چىڭ تۇرىدىغانال بولسا) ھەرگىز قوبۇل قىلماڭالر،
ئۇالر پاسىقالردۇر (يەنى ئۇالر بوھتان چاپالشتىن ئىبارەت چوڭ گۇناھنى ئىشلىگەنلىكلىرى ئۈچۈن ،ﷲ
نىڭ ئىتائىتىدىن چىققۇچىالردۇر) ﴿ .﴾4كېيىن تەۋبە قىلغان ۋە (ئەمەللىرىنى) تۈزەتكەنلەر (يەنى ئەفىفە
ئايالالرغا قايتا تۆھمەت چاپلىمىغانالر) بۇنىڭدىن مۇستەسنا (ئۇالرنى كەچۈرۈڭالر ،گۇۋاھلىقىنى قوبۇل
قىلىڭالر) ،چۈنكى ﷲ مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر (يەنى بەندە تەۋبە قىلىپ ئۆزىنى تۈزەتسە ،ئۇنى ﷲ
مەغپىرەت قىلىدۇ) ،تولىمۇ مېھرىباندۇر﴿.﴾5
زىنا قىلدى دەپ بوھتان چاپلىغۇچىالرنىڭ جازاسى
بۇ ئايەتتە ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن ،ئىپپەتلىك ئايالالرنى زىنا قىلدى دەپ قارىلىغۇچىالرنىڭ
جازاسى بايان قىلىنىدۇ .ئەگەر قارىالنغۇچى ئايال بولماي (ھۆر ،باالغەتكە يەتكەن ،ئىپپەتلىك) ئەرلەر
بولسىمۇ ،قارىلىغۇچى يەنىال قامچىلىنىدۇ .ئەگەر قارىلىغۇچى دېگەن گېپىنىڭ راست ئىكەنلىكىگە پاكىت
تۇرغۇزالىساقامچىالنمايدۇ.
شۇڭا ﷲ تائاال مۇنداق دېدى﴿ :ئىپپەتلىك ئايالالرنى زىنا بىلەن قارىلىغان( ،بۇنىڭ راستلىقىغا
ئادىل) تۆت گۇۋاھچىنى كەلتۈرەلمىگەن كىشىلەرنى 80دەررە ئۇرۇڭالر (يەنى بىراۋغا زىنا بىلەن تۆھمەت
چاپلىغان ھەر بىر ئادەمنى قامچا ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەر بىلەن 80نى ئۇرۇڭالر ،چۈنكى ئۇالر
ئەفىفە ئايالالرغا يالغاندىن تۆھمەت چاپلىغان ۋە كىشىلەرنىڭ ئابرويىنى تۆككەن ئادەملەردۇر) ،ئۇالرنىڭ
گۇۋاھلىقىنى (ئۇالر يالغانچىلىق ۋە تۆھمەت چاپالش مەيدانىدا چىڭ تۇرىدىغانال بولسا) ھەرگىز قوبۇل
قىلماڭالر ،ئۇالر پاسىقالردۇر (يەنى ئۇالر بوھتان چاپالشتىن ئىبارەت چوڭ گۇناھنى ئىشلىگەنلىكلىرى
ئۈچۈن ،ﷲ نىڭ ئىتائىتىدىن چىققۇچىالردۇر)﴾ يەنى بۇ ئايەت قارىلىغۇچى دېگەن گېپىنىڭ راست
ئىكەنلىكىنى پاكىت بىلەن ئىسپاتلىيالمىغان شارائىت ئاستىدا ،ئۇنىڭغا ئۈچ تۈرلۈك ھۆكۈم بىلەن ھۆكۈم
قىلدى.بىرىنچىسى80،قامچائۇرۇلىدۇ.ئىككىنچىسى،گۇۋاھلىقىمەڭگۇقوبۇلقىلىنمايدۇ.ئۈچىنچىسى،
پاسىق دەپ قارىلىدۇ .يەنى ﷲ تائاالنىڭ ۋە كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ئادىل ھېسابالنمايدۇ.
313
بوھتان چاپلىغۇچىنىڭ تەۋبىسىنىڭ بايانى
﴿كېيىن تەۋبە قىلغان ۋە (ئەمەللىرىنى) تۈزەتكەنلەر (يەنى ئەفىفە ئايالالرغا قايتا تۆھمەت
چاپلىمىغانالر) بۇنىڭدىن مۇستەسنا (ئۇالرنى كەچۈرۈڭالر ،گۇۋاھلىقىنى قوبۇل قىلىڭالر) ،چۈنكى ﷲ
مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر (يەنى بەندە تەۋبە قىلىپ ئۆزىنى تۈزەتسە ،ئۇنى ﷲ مەغپىرەت قىلىدۇ) ،تولىمۇ
مېھرىباندۇر﴾ يەنى ئۇنىڭ تەۋبە قىلىشى بىلەن (ئۇنىڭدىن) گۇۋاھلىقىنىڭ قوبۇل قىلىنماسلىقى ۋە
ئۇنىڭغا بېرىلگەن پاسىقلىق سۈپىتى كۆتۈرۈلۈپ كېتىدۇ .ئەمما ئۇنىڭغا بېرىلىدىغان قامچا جازاسى
مەيلى ئۇ تەۋبە قىلسۇن ياكى قىلمىسۇن ،ئىجرا قىلىنىدۇ .ئەگەر تەۋبە قىلسا ،ئۇنىڭ گۇۋاھلىقى قوبۇل
قىلىنىدۇ ۋە ئۇنىڭدىن “پاسىق” دېگەن سۈپەت كۆتۈرۈلۈپ كېتىپ ،ئادىل دېگەن سۈپەت بېرىلىدۇ .بۇ
ھۆكۈم تابىئىنالرنىڭ پېشىۋاسى بولغان سەئىد ئىبنى مۇسەييەبتىن ۋە بىر تۈركۈم سەلەپ ئالىملىرىدىن
رىۋايەتقىلىندى.
شەئبى ۋە زەھھاك :قارىلىغۇچى تاكى ئۆزىنىڭ قارا چاپلىغانلىقىنى ئېتىراپ قىلمىغۇچە ،تەۋبە
قىلغان تەقدىردىمۇ ،گۇۋاھلىقى قوبۇل قىلىنمايدۇ .ئۇ ئۆزىنىڭ قارا چاپلىغانلىقىنى ئېتىراپ قىلسا،
ئاندىن ئۇنىڭ گۇۋاھلىقى قوبۇل قىلىنىدۇ -،دېدى .ﷲ راستىنى بىلگۈچىدۇر.
*******
ﮭﮮﮯﮰﮱﯓﯔﯕ ﯖﯗﯘﯙﯚﯛﯜﯝﯞﯟ
ﯠﯡﯢﯣﯤﯥﯦﯧﯨﯩﯪﯫﯬﯭﯮﯯﯰﯱﯲﯳ
ﯴ ﯵﯶ ﯷﯸﯹﯺﯻﯼﯽ ﯾ ﯿﰀﰁﰂﰃﰄﰅ
ﰆﰇﰈﰉﰊﰋ
314
خوتۇنلىرىنى زىنا بىلەن قارىلىغان ۋە ئۆزلىرىدىن باشقا گۇۋاھچىسى بولمىغانالر گۇۋاھلىق سۆزىنىڭ
راست ئىكەنلىكىنى دەلىللەش ئۈچۈن ،ﷲ نىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم قىلسۇن﴿ .﴾6بەشىنچى
قېتىمىدا« :ئەگەر يالغانچى بولسام ،ماڭا ﷲ نىڭ لەنىتى بولسۇن» دېسۇن﴿ .﴾7خوتۇن كىشى
ئېرىنىڭ يالغانچى ئىكەنلىكىگە ﷲ نىڭ نامى بىلەن تۆت قېتىم قەسەم ئىچسە ،جازاغا تارتىلىشتىن
ساقالپ قېلىنىدۇ﴿ .﴾8بەشىنچى قېتىمىدا ،ئۇ ئەگەر راستچىلالردىن بولسا (يەنى ئېرىمنىڭ گېپى راست
بولىدىغان بولسا) ماڭا ﷲ نىڭ غەزىپى بولسۇن دەپ قەسەم قىلىدۇ﴿ .﴾9ئەگەر سىلەرگە ﷲ نىڭ
پەزلى ۋە رەھمىتى بولمىسا ئىدى (چوقۇم رەسۋا بوالتتىڭالر) ،ﷲ تەۋبىنى بەكمۇ قوبۇل قىلغۇچىدۇر،
ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر﴿.﴾10
لەنەت ئېيتىشىش
بۇ ئايەتتە ئاياللىرىنى زىنا قىلدى دەپ قارىلىغان ،لېكىن گېپىنىڭ راستلىقىغا پاكىت تۇرغۇزۇش
You have read 1 text from Uygur literature.
Çirattagı - Tefsir İbni Kesir - 04 - 27
- Büleklär
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 01Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 1970Unikal süzlärneñ gomumi sanı 101032.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 02Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 2276Unikal süzlärneñ gomumi sanı 102933.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.1 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.9 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 03Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3705Unikal süzlärneñ gomumi sanı 124834.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.49.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.56.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 04Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3595Unikal süzlärneñ gomumi sanı 130236.7 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.58.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 05Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3416Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132936.6 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.50.2 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.56.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 06Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3638Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132836.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.58.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 07Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3526Unikal süzlärneñ gomumi sanı 126234.1 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 08Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3531Unikal süzlärneñ gomumi sanı 134732.6 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.1 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.5 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 09Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3515Unikal süzlärneñ gomumi sanı 137434.7 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.8 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 10Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3565Unikal süzlärneñ gomumi sanı 138932.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.4 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 11Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3417Unikal süzlärneñ gomumi sanı 128735.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.9 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 12Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3525Unikal süzlärneñ gomumi sanı 133134.7 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.5 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 13Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3520Unikal süzlärneñ gomumi sanı 128232.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.1 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 14Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3658Unikal süzlärneñ gomumi sanı 144531.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.43.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.50.8 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 15Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3545Unikal süzlärneñ gomumi sanı 138934.8 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 16Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3566Unikal süzlärneñ gomumi sanı 129835.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.5 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 17Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3625Unikal süzlärneñ gomumi sanı 134634.6 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.7 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 18Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3578Unikal süzlärneñ gomumi sanı 139531.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 19Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3592Unikal süzlärneñ gomumi sanı 138432.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 20Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3597Unikal süzlärneñ gomumi sanı 135033.8 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 21Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3530Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132435.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 22Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3599Unikal süzlärneñ gomumi sanı 148332.6 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.44.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.9 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 23Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3525Unikal süzlärneñ gomumi sanı 135634.2 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.9 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 24Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3545Unikal süzlärneñ gomumi sanı 137634.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.4 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 25Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3479Unikal süzlärneñ gomumi sanı 133233.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 26Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3815Unikal süzlärneñ gomumi sanı 124437.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.49.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.3 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 27Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3744Unikal süzlärneñ gomumi sanı 140932.6 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.44.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.3 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 28Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3633Unikal süzlärneñ gomumi sanı 138533.1 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.8 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 29Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3480Unikal süzlärneñ gomumi sanı 142628.1 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.40.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.5 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 30Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3672Unikal süzlärneñ gomumi sanı 140333.1 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.9 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 31Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3612Unikal süzlärneñ gomumi sanı 140533.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 32Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3668Unikal süzlärneñ gomumi sanı 141033.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.3 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 33Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3618Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132533.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.5 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 34Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3591Unikal süzlärneñ gomumi sanı 136533.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.9 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 35Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3666Unikal süzlärneñ gomumi sanı 138134.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 36Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3668Unikal süzlärneñ gomumi sanı 131435.8 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.57.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 37Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3488Unikal süzlärneñ gomumi sanı 138333.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 38Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3463Unikal süzlärneñ gomumi sanı 134033.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.8 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 39Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3554Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132532.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 40Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3524Unikal süzlärneñ gomumi sanı 134134.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.4 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 41Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3521Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132735.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.49.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.56.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 42Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3618Unikal süzlärneñ gomumi sanı 137133.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.8 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 43Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3671Unikal süzlärneñ gomumi sanı 137532.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.2 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 44Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3655Unikal süzlärneñ gomumi sanı 141433.1 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 45Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3604Unikal süzlärneñ gomumi sanı 151931.9 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 46Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3691Unikal süzlärneñ gomumi sanı 136630.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.43.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 47Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3661Unikal süzlärneñ gomumi sanı 134331.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.45.9 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.3 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 48Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3507Unikal süzlärneñ gomumi sanı 132235.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 49Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3666Unikal süzlärneñ gomumi sanı 135033.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.54.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 50Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3657Unikal süzlärneñ gomumi sanı 135133.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.47.7 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.8 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 51Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3644Unikal süzlärneñ gomumi sanı 137034.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.7 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 52Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3581Unikal süzlärneñ gomumi sanı 142233.6 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.49.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 53Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3682Unikal süzlärneñ gomumi sanı 165630.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.44.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 54Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3600Unikal süzlärneñ gomumi sanı 139630.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.44.4 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.51.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 55Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3562Unikal süzlärneñ gomumi sanı 146831.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.43.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.50.4 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 56Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3639Unikal süzlärneñ gomumi sanı 150732.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.44.8 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.52.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 57Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3590Unikal süzlärneñ gomumi sanı 134933.2 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.46.6 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.53.5 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 58Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3564Unikal süzlärneñ gomumi sanı 141633.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.48.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.55.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Tefsir İbni Kesir - 04 - 59Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 1239Unikal süzlärneñ gomumi sanı 61445.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.56.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.62.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.