Şejere - 20

marek? suýuk), ýonaçy (tireleri: käl, çekiç), bäşderi, begler, arybakan,
goplar? çohap, ular? açly.
Il içinden biz bu urugyň ýene-de köýükli, taýyrly, kündeli, bagşylar,
garagoýunly ýaly tireleriniň adyny ýazyp aldyk.
8. Ajy —arykberkeli (aryk we berkeli), ataokçy (ata we okçy),
çarşagal (çar we şagal), çalyş (çalyş we süýbek), balkanly.
9. Gyzylaýak —mustapaly, maňgyt, garagoýun, gös? tanşyly?
atanyýazly, ajamar (degişli tireleri: begler, baýramja), saltyk, jagalbaý,
arunler?, tarhan, ýazaly, agalar, hanyk, homaki, gazlar?
10. Müsürgarabagşyly —müsür (degişli tireleri: uşak,gylgapar,
iri), garabagşyly (tireleri: aşyk, au:rja, ürküt, kürre).
11. Etbaş —itakly (degişli tireleri: ýegenam? garaýandak, öljekli?
zy:klar, owlar?), borugly? (tireleri: gamly, gylly), babamaňgyşlaly
(tireleri: osman, balhy, körler), maňgyşlaly (tireleri: gyjakçy, durduly,
käller, çöpagaç? merdan, or, atça?), abdal, ýonakly, gyrky, koçali?
köýükli, tutluk.
12. Gabyrdy —gökdaş (degişli tireleri: gök, guş, bada), şagag?
(tireleri: hojaly, wölkeli), çyzygaý, şeýtan, sabynly, şyh (tireleri: garji?
garaýandakly).
13. Dänajy —taşlakly? (degişli tireleri: tekren, açlar), Mekan dänajy
(tireleri: isgenderli, garly, kerli, ümürhojaly, aýdaşbaýly, çala), Guwak
dänajy (tireleri: surh, obak, gazak, pesli?), halhal, mamaş, garaguşak,
keçe.
268
II. GÜNEŞ
Bu bölüme aşakdaky 6 urug degişli:
1. Gabasakgal —aklar, göleler, dadyşly? kärler, rähmişli, abyşly,
altygaryn, kesmeler.
2. Çekir —dowça (degişli tireleri: towy, jangaý? ahmetli, biýbaş,
malaýly, çallar, begler, keçemeňli, bolur), zürçotakly (tireleri:muraga,
ussalar, suwgöz, zür, çotakly), duşemme (tireleri: körçi, läleýin, buruljyk,
alladat, arykbatyr, şagal, orusbaý), garagoýunly (tireleri: gyzyllar,
çarjalar, garajumalar, ýylanlar), çöpbaş, gyrly.
3. Süleýman —uşak (degişli tireleri: gyşyk, mätgurban, badaklar),
agzygara, balkanly, eşekli, jäke? marra, garga (garça?), kyrklar, takene?
şaýym, geçiler.
4. Çakyr —gyzylgoýunly (degişli tireleri: gatybaş, şagla, aklar,
egarli? zähkeşli, däliler, leňňer, gaýşaklar, myrathojaly), garagaýonly
(tireleri: pataşlar, şeýtanlar, taklar), sakarly (tireleri: saky, jumalar,
köşekler, surlar), kumkaly? garma, mäşpaýaly.
5. Omar —garagoýun (degişli tireleri: garynja, kürre, kelteler,
arlan, garagädik, tatbegler), gyzylgoýun (tireleri: aýym, ajaka, ak, şagla,
gatybaş, çütçüt, mätek, kömeç, däli.
6. Gurama —arykbatyr, bagşyly (degişli tireleri: köneýagyrly,
wagar, persiz), gy:nly, tarhan, gorçaňňy (tireleri: gatyk, aryk, goňurly,
galmykly).
III. GARA
Ärsary taýpasynyň bu bölümi 8 urugdan ybarat:
1. Guraýyş —ahmetli, däli, ellesli, goýunjy, gyzyljar, köke, köje,
sary, şahlar, çalyş, çynaklar.
Guraýyş urugyndan bolan owganystanly türkmenleriň beren
maglumatyna görä, bu urug 6 uly bölümden ýa-da 3 jabdyk (jübüt)
tireden ybarat, kö:je-ellesli, şag-ameda:ly, baý-mamaş.
2. Baý —şyhym, şagundy, i:sa:mly, ellesli, taňryberdili, sümükli,
aşaktop, däli, aklar, dygyr, kel, körler, gaşhadaly, alataýly, arally, alga,
gysyr, ojukly? perrik.
3. Çekiç —altybörük, garaboýun, gaýgysyz, jynlylar, gamşakly,
kör, garrylar, ketenjik, kelek, kärgär, saltyk, sady, suwlar, sardykly, par,
269
torgaý, täneler? uşak, çöwreler, çakmak, erjel.
Ýa. R.Winnikow tarapyndan sanalýan urug-tire atlaryndan başgada, biz çekiç ýaşulularyndan aşakdaky tire atlaryny ýazyp aldyk: i:sa:mly,
jäje, düýeler, güjük, şyrgyt, boýnyuzyn, a:ýmak, serçeler, çeňkler, baý,
mamaş.
4. Yslam —idiberdi (degişli tireleri: i:gliçeltek, kelleki, öwezsu:r,
işan), nu:ra:jy (tireleri: kemler, agzykem, garaşaly, kazylar, çüňker, akja,
çynaklar).
5. Tagan —bu urugyň wekilleriniň aglabasy Owganystanda ýaşaýar.
6. Ýabany —gulanjy ýabany, dawutly ýabany (degişli tireleri:
jynly, buýanhana, kaly? gurama?), hänek, bowam, gyzylagyz, juma,
togar, jögi, urat, garaboýun, talyk? garaýandakly.
7. Gazan —melejik? şag.
8. Mamaş —ä:deň, altymamaş, bagaja, gyrmyzy, şine, hatap,
hasanly.
Ýa.R.Winnikow däli urugyny garalara goşmaýar, ýöne G.I.
Karpowyň shemasynda ol gara bölüminiň birinji urugy hasaplanyp, onuň
wekilleriniň Owganystanda ýaşaýandygy hem aýdylýar. Dogrudan-da,
däli urugynyň wekilleri köpçülikleýin Owganystanyň Akja welaýatynda
oturýarlar. Owganystanda çykýan “Göreş” diýen türkmen gazetniň
redaktorynyň orunbasary bolan we asly Jeňňelaryk obasyndaky däli
urugyndan bolan Sadylla Mollarozy oglunyň beren maglumatyna görä,
bu etrapdaky däli urugy ýagşyhojaly, geňişli, gyzylýüňli we öküzli diýen
4 tirä bölünýär. Ýagşyhojaly tiresiniň düzüminde taňňyrly, kassa: plar,
jynlar, geňişlilerde hem magsymlar we geçiler diýen ownuk bölümler
bar.
Täjigistanyň Jylyköl etraplarynda ýaşaýan türkmenler geçmişde
garatürkmen diýen at bilen taryha giripdir. Ýerli ýaşulular olary
ärsarylaryň gara bölümi bilen baglanyşdyrýarlar. Olar arynjy we terenji
uruglaryny hem şu garalaryň bir urugy hasaplaýarlar.
IV. BEKEWÜL
Ärsarylaryň bekewül bölümi 6 urugdan durýar:
1. Sa:ryly —kelleli, berdinyýaz, mollaly, imren, onbegi, towşan,
totçi? imçek? kyrykly, tomar.
2. Lamma —çerkez (degişli tireleri: i:gli, gum, ýedi), omçabaş
270
(tireleri: köseler, şeýtanlar, sakawlar, araplar, kyryklar), bataş, garaltaý,
bürgüt, geçili, gamyşlakly, gedamas, gularyk, saltyk.
Ýaşulular çarşaňňy tiresini hem lammalaryň bir bölümi hasap
edýärler. Oňa degişli tireler şulardan ybarat: müresen, gyzylgöz, düýegöz.
3. Uşago:n —bürgüt, kena:n, kelteler, keltebaş, hoja, tazy:gan,
ça:ýy (degişli tireleri: gutluçaý, körçal, söbünçal—Jylykölde: sa:rybaş,
arba:p, gara:met, ço:çalar—Garabekewülde).
Adyndan belli bolşy ýaly, uşagon urugy 10 sany ownuk (uşak)
tireden ybarat bolmaly, emma Ýa.R.Winnikow oňa degişli diňe 7 tiräniň
adyny sanaýar. Ýerli ýaşululardan ýazyp alan maglumatlarymyza görä,
gultak, çakmak we omçabaş tireleri hem şu uruga degişli bolmaly.
4. Ýerli —naty (degişli tireleri: balykçy, tagaşa? nesi:mli), çakmak
(tireleri: tary, ogry, hojalar, postak), abdal, ýegen, özbekgullar, polatkel
(tireleri: sakaw, garly, ýöritmez?, garrylar, gedemler, erteler, towuklar,
dükler, köseler.
5. Gültak —meleje, hojaly, batyr, diwana, garryşeýtan, melik.
6. Togaçy —aşga:ly, beglan? begmek (kiçi tireleri: abdylla, iýji,
kelte, aýdyrli? wekil, dükjebaý, iýji, polatly, söýünja-jy, şalyk, herri,
çalyş.
***
G.I. Karpow we Ýa.R. Winnikow dagy Hojambaz we Halaç
raýonlarynda ýaşaýan eleç urugyny ärsary taýpasynyň hiç urugyna-da
goşmandyrlar. Ýerli ýaşulular ony uludepe bölüminiň bir urugy hasaplap,
degişli tirelerini aşakdaky ýaly sanaýarlar: go:duk, horasanly, däli, tebip,
körpeçli, dowuşly (ýa-da bekeş). Ownuk tireleri: melebaş, kel, aryk,
bäşeşekli, mollaly, kanty, pan, garjaw. Bu urugyň wekilleri özlerini o:k
we ajy uruglary bilen ýakyn garyndaş hasaplaýarlar.
Ýokardaky awtorlar garkynlary hem ärsarylaryň düzümine
girizmändirler, emma Saýatda we Halaçda ýaşaýan garkynlar
özlerini ärsary saýýarlar (hatda olar özlerini Ärsary babanyň daýysy
hasaplaýarlar). Bu urug jübüt-jübütden (jabdak) gelýän II tireden
ybarat: ataka-tyrraýt (ýa-da ata-ketirreýt), bekiş-gurraýt, osman-munduz
(mundas), beg-solaka, arslan, baýlar, sola.
271
272
6. 1. G. I. Karpow 1925
273
6. 1. G. I. Karpow 1925
ÝOMUT
Uly türkmen taýpalarynyň biri bolan ýomutlar Günbatar (Balkan) we Demirgazyk (Daşoguz) ýomutlary diýen iki topara
bölünýär. Olaryň urug-tirelere bölüniş shemasy (nesil daragty) çeşmelerde dürlüçe görkezilýändigi üçin, biz ol shemalary aýryaýrylykda getirmegi makul bildik. Shemalaryň alnan çeşmeleri: G. I. Karpow. Племенной и родовой состав туркмен, Полторацк
(Ашгабад), 1925. Rus dilinde nädogry ýazylyp, anyklamasy kyn bolan atlaryň yzna sorag belgisi goýuldy. 2. J. Amansaryýew.
Türkmen diliniň ýomut şiwesiniň demirgazyk gepleşikleri. Kandidatlyk dessertaçiýanyň golýazmasy. Aşgabat,1954. Z. A.
Geldiýew. XIX asyryň ahyrynda – XX asyryň başynda Etrek türkmenleriň hojalygy. Diplom iş. Aşgabat, TDU, 1966
274
Daşoguz ýomutlary
Bir sahypa sygmadygy üçin, nesil daragtynyň shemasy böleklere bölünip ýerleşdirildi.
J. Amansaryýew
275
276
Günbatar (Balkan) ýomutlary
(Ak Atabaý)
277
6. 1. G. I. Karpow 1925
278
279
Awtory näbelli
280
Ýä. R. Winnikow 1962
281
6. 1. G. I. Karpow 1925
282
6. 1. G. I. Karpow 1925
283
Ýä. R. Winnikow 1962
284
6. 1. G. I. Karpow 1925
285
Ýazlyew. Ç. 1925
286
Ýazlyew. Ç. 1925
287
Ataýew. K. 1968
288
6. 1. G. I. Karpow 1925
289
Arazkulyýew S. 1961
(Gysgaldylyp alyndy)
290
Wasilýewa G. P, 1954
291
Muhyýew H. 1959
Düşündiriş berlen etnonimleriň görkezijisi
A
Abdal
Awçy
Agar
Agar äri
Agöýli
Adak ili
Adakly
Adakly Hyzyr
Ajam
Ajan
Ajy
Azerbaýjan
Aýmak
Aýy
Ak
Akgoýunly
Akderi
Akja
Akjaly
Akjyk
Akman
Alabölük
Alaýontly
Alam
Alan
Alaň
Alaöýlükli
Alat
—
Alaça
Alaçyk
Alban
292
— 16
— 19
— 20
— 22
— 23
— 24
— 24
— 24
— 25
— 25
— 26
— 28
— 29
— 31
— 101
— 31
— 34
— 36
— 36
— 36
— 37
— 39
— 40
— 42
— 42
— 42
— 39
— 40
— 44
— 44
— 46
Alaşa
Alwan
Aldory
Alabörükli
Alili
Alkaöýli
Alkyrewli
Alpan
Arabaçy
Arakçy
Araky
Arbap
Aryk
Arykkör
As
Asgi
Askroprobatid
Ata
Afşar
Aç
Açbeg
Aşina
— 44
— 46
— 42
— 39
— 48
— 39
— 39
— 46
— 49
— 52
— 52
— 53
— 53
— 154
— 42
— 237
— 32
— 56
— 164
— 26
— 26
— 32
B
Baga
Bagaja
Bfgty
Bagtyýarlar
Bagweli
Bagly
Bagşy
— 57
— 57
— 57
— 59
— 57
— 57
— 75
Bada
Badak
Badal
Badrak
Baý
Baýramaly
Baýraç
Baýtally
Balkan
Balkanly
Balykçy
Barani
Barak
Bargut
Bataş
Batym
Batyrlar
Baharly
Bahar
Başbagly
Baýat
Beg
Begdepesi
Begenjaly
Bekdili
Bekewül
Bekirşyh
Beçene
Bitik
Biweten
Bozajy
Bozmelek
Bozok
— 59
— 59
— 59
— 59
— 61
— 64
— 65
— 42
— 66
— 66
— 66
— 31
— 67
— 85
— 59
— 59
— 47
— 68
— 68
— 57
— 61
— 69
— 135
— 69
— 69
— 70
— 173
— 71
— 74
— 74
— 75
— 77
— 77
Bozýatan
Borugçy
Böri
Boýakçy
Bujakly
Burkaz
Burunjyk
Bükdüz
Büzmeýinli
Bürgüt
Bäşbagly
Bäşderi
Bäşöýli
Bäşurug
— 77
— 80
— 81
— 80
— 83
— 84
— 87
— 87
— 87
— 88
— 88
— 34
— 88
— 88
W
War
Waraň
Warrak
Warkaz
— 86
— 86
— 86
— 84
G
Gabyrdy
Gagauz
Gaşgal
Gajar
Gaz
Gazak
Gazan
Gazarçy
Gazaýakly
Gaýrakçy
Gaýy
Galmyk
Galpak
Ganjyk
Gapan
Gara
Garzatly
Garaboýnak
— 84
— 90
— 91
— 91
— 210
— 92
— 93
— 94
— 95
— 97
— 98
— 98
— 99
— 67
— 101
— 101
— 40
— 103
Garaboýun
Garawul
Garabölük
Garagalpak
Garagoýunly
Garadaşly
Garaderi
Garaýylgynly
Garaman
Garamahmyt
Garamgol
Garamyş
Garaöýli
Garaçaýly
Garaçuka
Garaýuha
Garjaw
Garkyn
Garlyk
Garma
Garnas
Garsak
Garsakçy
Garyşmaz
Gaty
Gataýak
Gatygulak
Gatyk
Gereý
Gatyr
Gereýli
Gerkez
Gerre
Gereň
Geçemen
Gireýli
Girjik
Girdek
Girne
Girraz
Girran
Gowak
— 103
— 103
— 106
— 99
— 31
— 104
— 34
— 209
— 37
— 104
— 105
— 105
— 106
— 221
— 107
— 107
— 108
— 108
— 108
— 108
— 108
— 112
— 112
— 54
— 112
— 112
— 113
— 113
— 113
— 113
— 113
— 84
— 113
— 113
— 114
— 113
— 113
— 113
— 113
— 113
— 113
— 114
Gowky
— 114
Gowçy
— 114
Goldagly
— 114
Goňrat
— 114
Goňur
— 115
Goşa
— 116
Goşma
— 116
Goşmak
— 116
Goştamgamgaly — 116
Goşhadaly
— 116
Goýunly
— 116
Gögem
— 117
Gögeç
— 117
Gögüş
— 117
Gök
— 117
Gökje
— 117
Gökjeli
— 117
Gökleň
— 118
Gökjeli
— 117
Gökli
— 118
Göktaý
— 118
Gökteý
— 118
Gök
— 118
Gökçi
— 80,118
Gökşal
— 91
Gul
— 119
Gulanjy
— 119
Gulançy
— 119
Gultak
— 120
Gumly
— 120
Gumuk
— 121
Gunlar
— 121
Gurama
— 108
Gutal
— 58
Gunny
— 121
Gur
— 132
Guraýş
— 122
Gurt
— 81
Gutam
— 58
Gutlar
— 57
Gutlutemir
— 122
Gutly
— 122
Guşçy
— 123
293
Gutçy
— 58
Daşky salyr
— 135
Jaryk
Günderi
— 34
Daş oguz
— 135
Jatyrtürkmen
Güjük
— 68
Da-ýue-çji
— 159
Jafarbaý
Güneş
— 123
Demirçi
— 135
Jafarbegi
Gürji
— 68,124 Depbe
— 135
Jelaýyr
Gürjizmen
— 124
Depel
— 135
Jojaň
Gyzganly
— 125
Diwansaýat
— 136
Jögi
Gyzan
— 124
Dowladöküzler — 136
Jöhit
Gyzyk
— 125
Dowlat
— 136
Juwazçy
Gyzylaýakly — 126
Dowlatgeldi
— 136
Juwaldar
Gyzylbaş
— 127
Doldurga
— 136
Jüýje
Gyzylýak
— 126
Doýç
—7
Jylantamgaly
Gyzylergenek — 127
Dokuz
— 137
Gyzylja
— 126
Dokuzoguz
— 137
Z
Gyzylkör
— 154
Duglat
— 136
Gyzylly
— 126
Doly
— 136
Zeňňi
Gyzyl oguz — 125
Dulu
— 136
Gylawuz
— 128
Düýeji
— 137
I
Gylyçmergen — 128
Dyşky
— 134
Gynyk
— 128
Däli
— 134,140 Igdir
Gypjak
— 129
Dähli
— 134
Imir
Gyrgy
— 132
Inuit
Gyrgyz
— 130
Ýe
Irki
Gyrgyly
— 132
Irkit
Gyrman
— 132
Ýewreý
— 147
Irküt
Gyrryk
— 132
Ýediurug
— 141
It
Gyryk
— 132
Ýemreli
— 142
Itagyz
Gyrykly
— 133
Ýerki
— 142
Itakly
Gyrymsa
— 133
Itbaş, itbaşy
Ýo
Itbeçene
D
Iç
Ýomut
— 143
Içbutur
Dabaşy
— 133
Içki
Dagsakar
— 107
J
Içki sayr
Daz
— 133
Iç oguz
Dagly
— 120
Jagal
— 144
Daý
— 134
Jagalbaý
— 144
Ý
Datha
— 133
Jagyljogul
— 145
Dah
— 134
Jangurban
— 145
Ýabagu
Daş
— 134
Jangurbanly — 145
Ýaban äri
Daşaýak
— 126
Janybek
— 145
Daş butur
— 135
Janyk
— 146
Daşky
— 135
Jaruklyk
— 225
294
— 225
— 146
— 146
— 146
— 146
— 147
— 147
— 147
— 148
— 148
— 148
— 148
— 148
— 147
— 234
— 13
— 142
— 142
— 142
— 67
— 238
— 238
— 238
— 71
— 135
— 135
— 135
— 135
— 135
— 246
— 241
Ýigrimidört
Ýüzbegi
Ýüzbaşy
— 150
— 133
— 133
K
Kabardy
Kazak
Kaňly
Karzit
Kara-koraýyş
Karyk
Kaum-i külah-i
siýah
Keýik
Keýikçi
Kem
Keman
Kemen
Kemer
Kemki
Kersençi
Keç
Keçje
Keçkelle
Koman
Komi
Köw
Köwek
Köwli
Köwsi
Köýük
Köýükli
Köýündi
Kömürçi
Köpek
Kör
Körek
Körsagyr
Körçi
Kuban
Kuman
Kumy
— 90
— 92
— 49
— 113
— 122
— 132
— 100
— 151
— 151
— 152
— 152
— 152
— 152
— 152
— 152
— 152
— 152
— 152
— 129
— 31
— 153
— 153
— 153
— 153
— 153
— 153
— 153
— 153
— 67
— 153
— 153
— 154
— 154
— 130
— 130
— 120
Kumeri
Küpbaş
Kürdük
Kürt
Kürtçapyk
Kyraç
Kyrk
Kyrranlar
Kyrryk
Kädi
Kädibaş
Kädili
Kädi
Kädiçi
— 26
— 152
— 155
— 154
— 155
— 155
— 132
— 133
— 133
— 152
— 152
— 152
— 152
— 152
Mundas
Müjewür
Mürüşgär
Mürçeli
Müsür
Mynta
— 157
O
— 158
— 158
— 66
— 104
— 66
— 13
— 159
— 159
— 159
— 161
— 79
— 19
— 159
— 159
— 159
— 159
— 161
— 105
— 81
— 105
— 105
— 161
Owuş
Owşar
Oguz
Ogur
Ogşuk
Ok
Okly
Okçy
Olam
Onbegi
Onogur
Onok
Or
Orda
Ordugoja
Orman
Orsukçy
Orsut
Orteki
Orus
Orusbaý
Orusberdi
Oruskuşçi
Os
L
Lamma
M
Magtym
Mamaş
Maňgyşlow
Mamyt
Maňgyşlaly
Mari
Massaget
Maşryk
Maryp
Meýilli
Melik
Mergençi
Meňlitemir
Mereke
Merkit
Merýe
Mehinli
Mogoljyklar
Möjek
Mugal
Mugul
Mukry
— 162
— 162
— 163
— 163
— 159
— 162
N
Nemes
Nenes
Nefere
Niwh
Nilger
Nogaý
Nohurly
—8
— 13
— 163
— 13
— 80
— 164
— 164
— 165
— 164
— 166
— 132
— 167
— 167
— 167
— 168
— 42
— 133
— 132
— 167
— 169
— 169
— 169
— 169
— 170
— 170
— 169
— 170
— 170
— 170
— 170
— 293
295
Oseti
Oturgyç
— 44, 293
— 171
Ö
Öwezgeldi
Öwji
Ögem
Ödemiş
Özbek
Öküz
Özlütemir
— 171
— 171
— 171
— 211
— 172
— 172
— 64
P
Pakyrşyh
Pamyk
Par
Parnlar
Parsy
Parhaýly
Penjiwar
Pereň
Perreň
Peçeneg
Polat
Polatkel
Polatly
Polowes
Päkize
Pälwanlar
Pälwanly
— 172
— 173
— 173
— 174
— 174
— 174
— 175
— 175
— 175
— 71
— 175
— 175
— 175
— 129
— 176
— 47
— 47
R
Röwenjikli — 213
S
Sabynly
Sabyr
Sawyr
296
— 176
— 177
— 177
Sagry
Sagyr
Sadrak
Sadyr
Sazanda
Saýynly
Saýynhany
Sak
Sakaw
Sakawy
Sakar
Sakarauk
Sakarja
Sakarly
Sakarçarlyk
Sakgar
Sakka
Saky
Sal
Salak
Salar
Salargazan
Salah, salahly
Saltyk
Salyk
Salyr
Sanjar
Sanjary
Sapur
Sarwan
Sarwanly
Sart
Sary
Sarybaky
Sarybükri
Saryja
Saryjabaýlar
Saryjalyk
Saryk
— 178
— 178
— 178
— 178
— 178
— 178
— 178
— 179
— 180
— 180
— 180
— 181
— 180
— 180
— 180
— 180
— 182
— 182
— 182
— 182
— 183
— 183
— 182
— 183
— 182
— 182
— 184
— 184
— 177
— 185
— 185
— 242
— 185
— 185
— 185
— 185
— 185
— 185
— 185
Sarykel
Saryly
Sarymolla
Sarysopy
Saryhajy
Satykly
Saýat
Saýatly
Seýit
Seljuklar
Sowranly
Sojak
Sojaň
Soltan
Soltaniz
Soltanly
Sort
Sort aýtamgaly
Söýünjajy
Söýünjek
Söýünhanny
Söýünhoja
Söýünç
Suwan
Suwar
Suwlar
Suwçy
Sul
Surh
Surhy
Su, so
Suhty
Suýuk
Süwji
Süýmüş
Süýrüje
Süýrükelle
Süleýman
Sünçeli
Syýadagsakar
— 185
— 185
— 185
— 185
— 185
— 187
— 187
— 187
— 188
— 188
— 190
— 147
— 147
— 190
— 184
— 190
— 190
— 191
— 191
— 191
— 191
— 191
— 191
— 192
— 192
— 192
— 192
— 243
— 193
— 193
— 192
— 193
— 192
— 192
— 152
— 152
— 152
— 194
— 194
— 194
T
Tabar
Taga
Tagan
Taganbaý
Tagarçak
Tagtaly şirwan
Tagýagmyr
Taz
Tazi
Tazygan
Taý
Tapur
Tarançy
Tarhan
Tat
Tatar
Teber
Tegepek
Teke
Tekeleçler
Tekeli
Tekem
Tekren
Tele
Temek
Temen
Temes
Temeç
Temir
Temrli
Temirogly
Temirhoja
Terakime
Terekeme
Terenji
Tibet
Tirket
Towar
Towuk
— 198
— 195
— 195
— 195
— 195
— 195
— 287
— 134
— 209
— 196
— 209
— 198
— 203
— 196
— 196
— 197
— 198
— 198
— 198
— 201
— 200
— 201
— 201
— 141
— 201
— 201
— 201
— 201
— 64
— 202
— 202
— 20
— 202
— 202
— 202
— 203
— 203
— 204
— 204
Towy
Tog, tow
Togalak
Togalakkelle
Togar
Togaçy
Togtamyş
Tokly
Topaz
Topar aýtamgaly
Topbakürt
Topla
Tuwa
Tüwer
Tüýs ýolma
Tüke, tükýu
Tümen
Tümenşagal
Türgeş
Türk
Türgeş
Türkmen
Täjik
Täzegoňrat
— 204
— 204
— 152
— 152
— 203
— 204
— 204
— 204
— 204
— 204
— 204
— 204
— 135
— 204
— 58
— 199
— 205
— 205
— 156
— 206
— 156
— 207
— 209
— 209
U
Ubak
Udmurt
Uýgur
Uludepe
Ussajyk
Ussalar
Ussanedir
Ussaňkylar
Ussalygürbe
Ustajal
Utamyş
Uturgur
Uşagan
Uşagon
— 168
— 13
— 210
— 135
— 211
— 211
— 211
— 211
— 211
— 211
— 211
— 167
— 212
— 212
Uşak
— 212
Ü
Üker
Ükürjikli
Ürgenji
Üregir
Ürküt
Üçil
Üçoguz
Üçok
Üçurug
— 212
— 212
— 213
— 213
— 214
— 214
— 214
— 214
— 214
F
Firuzkuh
Frank
— 33
— 175
H
Hazar
Halaç
Halwaçylar
Halkadagly
Handag
Hasanili
Hasarly
Hatap
Hoja
Hojadyryk
Hojaili
Hojalyk
Hoin-irgen
Hurdoýmak
Hywaly
Hywaçy
Hydyrili
Hyzyili
Händekli
— 215
— 216
— 217
— 217
— 221
— 238
— 218
— 218
— 218
— 218
— 219
— 219
— 26
— 219
— 219
— 219
— 220
— 220
— 221
297
Ç
Çawyndyr
Çagataý
Çagrak
Çaýy
Çaka
Çakan
Çakanalagöz
Çakmak
Çakçak
Çakçabaş
Çakyr
Çal
Çala
Çalbar
Çalbaş
Çalbozan
Çalma
Çalşak
Çalyş
Çandyr
Çaraýmak
Çarh
Çarşaňňy
Çaryk
Çatrak
Çeges
Çekir
Çekirbaý
Çemçe
Çepbeje
Çepek
Çepi
Çepni
Çerikli
Çerkez
Çerli
Çýornye klobuki
298
— 224
— 221
— 225
— 221
— 222
— 222
— 222
— 222
— 222
— 152
— 222
— 223
— 223
— 223
— 224
— 223
— 223
— 223
— 223
— 224
— 29
— 225
— 225
— 225
— 226
— 226
— 226
— 226
— 227
— 228
— 228
— 227
— 227
— 228
— 84
— 228
— 100
Çerre
Çig
Çigil
Çikje
Çil, çiller
Çildir
Çilikli
Çowdur
Çomalak
Çomak
Çoman
Çomur
Çomuçly
Çotakly
Çotan
Çotlar
Çotur
— 86
— 228
— 228
— 228
— 228
— 228
— 228
— 229
— 230
— 230
— 230
— 230
— 227
— 231
— 231
— 231
— 231
Ş
Şaýy
Şaýyly
Şapur, şahpur
Şirwan
Şyh
— 232
— 232
— 177
— 232
— 232
Y
Ybagata
Ybak
Ywa
Yslam
— 223
— 233
— 233
— 234
E
Egri
Egrikelle
Eýmir
Eýmirili
Ekerem
— 152
— 152
— 234
— 142
— 235
Eleç
Erbap
Erden
Erekli
Ertem
Erkekli
Esgi
Esenili
Esenhaly
— 236
— 53
— 236
— 185
— 236
— 185
— 236
— 238
— 238
Ä
Ärsary
— 239
Ýa
Ýabany
Ýaby
Ýagalbaý
Ýagma
Ýagmyr
Ýajy
Ýazy
Ýazyr
Ýaýçy
Ýaýçyly
Ýakalybamyly
Ýakatürkmeni
Ýalawaç
Ýapagy
Ýapan
Ýapma
Ýapyrly
Ýas, ýasa
Ýasyr
Ýatagan
Ýatan
Ýagudi
— 241
— 241
— 144
— 242
— 242
— 244
— 243
— 242
— 244
— 244
— 245
— 245
— 245
— 246
— 246
— 246
— 246
— 243
— 243
— 80
— 80
— 147
ATANYÝAZOW Soltanşa
РОДОСЛОВНАЯ ТУРКМЕН
На туркменском языке
Redaktor
Korrektor
Suratçy
Tehredaktor
S. Annasähedow
O. Taňňyýewa
A. Esenow
N. Berdiýew
Ýygmaga berildi 15.03.92 Çap etmäge rugsat edildi 12.07.93
Formaty 60X84 1/16 Tiražy 30.000 Zakaz № 1132
299
“Turan—1” neşirýaty, Aşgabat, DOSAAF pr., 118
Metbugat öýi, Aşgabat ş., Atabaýew köç., 20.
300
301
302
303
304
305
306
307
Soltanşa ATANYÝAZOW
ŞEJERE
Türkmeniň nesil daragty
Aşgabat, «Turan-1»
1994
1
BBK 63.5 (2)
A 91
Atanyýazow S.
ŞEJERE (Türkmeniň nesil daragty), A.: “Turan-1”—1994.
Her bir halkyň tire-taýpasy onuň gönezligi, asyl köki bolup, olaryň
atlary halkyň geçmişini biziň günlerimize mizetmän ýetiren ajaýyp kitapdyr.
Bilesigeliji giň okyjylar köpçüligine, ylaýta-da ýaşlara niýetlenen bu kitapda
türkmen tire-taýpalarynyň gyzykly taryhy, olaryň adynyň döreýiş sebäpleri we
manysy barada gürrüň gidýär, getirilýän maglumatlaryň ygtybarly bolmagy
üçin, awtor gadymy hytaý, grek, orta asyr arap, türk we pars alymlarynyň
işlerinden giňden peýdalanýar, ençeme türkmen tire-taýpalarynyň adynyň
ýüze çykyşy barada gadymy we häzirki zaman alymlarynyň çaklamalaryndan
düýbünden üýtgeşik pikirleri okyjylara hödürleýär.
Halkymyzyň gadymy geçmişine göz ýetirmek isleseňiz, şu kitaby okaň!
A—0505000000
BBK 63.5 (2)
A91
“Turan-1”
2
SÖZBAŞY
Gadymy ata-babalarymyzyň “Ýedi arkaňyzy bilmek—parz” diýen
dana aýtgysy bar. Şu ýörelgeden ugur alyp, olar öz çagalaryna geçmiş
atalarynyň adyny ürç edip ýatladypdyrlar. Gazak halkynda bu däp häzire
çenli ýörgünlidir. Diňe bir türki kowumlara däl, eýsem türki halklaryň
köpüsine mahsus bolan nesil yzarlamak düzgüni türkmenlerde nesil
daragty, araplarda şejere, käbir türki halklarda ýedi ata, ýedi arka,
oruslarda rodoslownaýa, ylmy dilde bolsa genealogiýa diýen atlar bilen
bellidir.
Geçmişiňi bilmän, geljege göz ýetirmek mümkin däl. Atababalarymyzyň asyrlar boýy sünnäläp bize ýetiren gowy däplerinden, şol
sanda geçen nesilleri ýatda saklamak we olary hormatlamak endiginden
ýüz döndürsek, biz öz neberelerimizde şu günki we geljekki nesillere
sarpa goýmak ýaly asylly sypaty terbiýeläp bilmeris, çünki geçmiş özüne
aýawly çemeleşmegi talap edýär, edilen hyýanat üçin bolsa dessine ar
alýar. Dagystanyň meşhur şahyry Rasul Gamzatowyň atasy Gamzat
Çadasynyň aýlawly aýdan ajaýyň sözlerinden çen tutsaň, “Geçmişine
sapança atany ol top bilen urýar”.
Ululara hormat goýmazlyk, garrylary sylamazlyk, ýakynlaryň bilen
oňuşmazlyk, gara nebis üçin hallan atmaklyk, gedemlik, tireparazlyk,
ogurlyk ýaly geçmişde ata-babalarymyzyň ýigrenen zatlary häzirki
ýaşlarymyzyň arasynda barha güýjäp, ýoň bolup barýar. Munuň esasy
sebäbini biziň könämizi ýatdan çykaranlygymyzdan, ata-babalaryň
gowy däplerini unudanlygymyzdan, umuman, geçmişimiziň üstüne
atanak çekenligimizden gözlemek dogry bolar. Beýle ýagdaýda ýaşlarda
erbet endikleriň, ýigrenji häsiýetleriň dörejegi şübhesizdir, çünki Yrak
türkmenleriniň nakylynda jaýdar aýdylyşy ýaly, “aslyny unudan atasyny
atar”.
Soňky 50 ýylyň dowamynda içgin öwrenmeklik gadagan edilen
3
temalaryň biri-de türkmen tire-taýpalarynyň gurluşy, gelip çykyşy we
olaryň atlarydyr. Şu döwür içinde rus dilinde bolaýmasa, türkmen dilinde
olar barada ylmy işler neşir edilmedi, ylmy derňewler-de geçirilmedi.
“Tire-taýpalaryň we olaryň atlarynyň öwrenilmegi il içinde tireparazlygy
ösdürer” diýen galp düşünjeden ugur alyndy. Hakykatda weli düýbünden
tersine: öz aslyňy bilmezlik, diňe bir türkmen taýpalarynyň däl,
eýsem, türki halklaryň, şeýle-de goňşulykda ýaşaýan halklaryň gan
garyndaşlygyna, olaryň aglabasynyň asyl köküniň, gelip çykyşynyň şol
bir gözbaşdan gaýdýanlygyna düşünmezlik tireparazlygy we milletçiligi
döredýär.
Etnonimika, umuman, etnografiýa ylmynda dogry bellenilişi ýaly,