Туган Көнсез Малай - 5

- Кайсы авылда? Кайсы-кайсы? – Нидер сизенеп, җаны өзгәләнеп сорашучы ананың күз карашы Гайнанны тәмам телсез, аңсыз итте. – Ул юлда... кереп ашап чыгарлык бер авыл да калмады ласа, балакаем?!.
- Ничек?.. Калмады?..
- Шулай... Калмады... Бар авыллар да йә үлеп, йә кайсы кая таралып бетте... Күбесе елга буйлап шәһәрләргә китеп барды...
- Ә теге... Ике имән арасыннан кереп китә торган авыл белән нәрсә? Мин бит шул авылда булдым...
- Ай Алла!... Хараплар гына булгансың икән, балам. Сихер-шаукымнарга гына таргансың икән... Ул авыл ун ел элек үк таралды инде, белмәдеңмени?.. Балаларыннан ятим калган карт-коры да берничә ел эчендә үлеп бетте, гөнаһ шомлыгы...
- Ни сөйлисең син, әнкәй, мин ярты сәгать элек кенә шул авылда ашап-эчеп, ял итеп утырдым бит!.. Курай тыңладым!..
- Курай? И, балам, анысы хактыр... Бик еш ишетәләр бу курай тавышын ул яктан... Кешеләрен генә күрмиләр...
- Ничек инде?.. Урам тулы халык калды ласа анда... Әнкәй, син шаярып сөйләшәсеңме?
- Нинди шаяру ди, балам?.. Юк инде ул авыл, күптән юк... Синең күзеңә генә күренгәндер...
- Мин бит тиле түгел, әнкәй! Менә сине күргән кебек сөйләшеп тордым үзләре белән, ризыклары белән сыйландым... Курайларын тыңладым... Йокларга да кыстаганнар иде...
- Ә? Йокларга? Йокладыңмы соң?
- Юк, анысын эшләмәдем. Ләйсән тыйды, йокламаска кушты... Йокласаң – бетәсең, диде...
- Ләйсән дисеңме, балам? Ай Аллам!.. Син бер-бер шаукымга, зәхмәтле сихергә эләккәнсең ләса, башкача түгел... Ләйсәнне дә күргәч...
- Күрдем дә, күрмәдем дә... Шәүләсен күргән кебек булдым, тавышын ишеттем... Хәернас бабай бик кыстый башлагач, тәрәзә артыннан кемдер Ләйсән тавышы белән: “Йоклама, йокласаң бетәсең”, - диде.
Ана кеше тәмам хафага төште.
- Дөрес әйткән икән әбекәй. “Җеннәр йоклатып ала”, - ди торган иде ул. Әле ярый йокламагансың, балакаем. Ходай саклаган үзеңне...
- Әнкәй, нинди җеннәр?! Мин бит анда булдым! Менә шушы күзләрем белән күрдем андагы кешеләрне!..
Бу юлы ана дәшмәде. Алъяпкыч чите белән авыз читен каплап, баш кагып тик торды...
Өйдә тынлык урнашты. Бер-берсенә газиз ике җан, аңлаша алмыйча, икесе ике бүлмәгә кереп, үз гамьнәренә бирелде.
Гайнанның башына сыймады. Ул үзенең акрын гына акылдан яза баруын тойды... “Нишләп болай килеп чыкты соң әле? Кайда булды ул? Кемнәр янында? Гомумән, ул булдымы соң анда, әллә шаукымлы төш кенә күрдеме?.. Күргәннәре төш булса, ничек уянырга, ничек өнгә кайтырга соң? Ә бит моның бер генә юлы бар – ул авылны тагын бер тапкыр барып күрергә!”
х х х
Иртәнге кояшның беренче нурлары белән торып, Гайнан юлга җыена башлады. Өс-башын киенеп, әнисе өстәлдә калдырган бер чынаяк сөтне эчеп куйгач, чиләкләр күтәреп кереп килүче әнисен кочаклап алды:
- Берни дә сорашма, әнкәй, яме. Минем барып кайтасы җирем бар... Аннары эре-эре атлап чыгып китте.
Җәяү китте. Аңа шулай җиңелрәк иде. Артыннан куып җиткән машиналарга исе китмичә барды да барды. Әлләни уйланмады да, табигатьнең матурлыгына, зирәклегенә сокланып тик барды. Мәһабәт имәннәр яныннан узганда да күңеле сискәнмәде, йөрәккә шом салып, куе агачлар арасыннан үрелеп карап калган каберлеккә борылып та карамады...
Гайнан аңлап алган иде инде. Бу урын кичәгесенә һич охшамаган. Бүген монда табигать тере, җанлы, ул шаулый, гөрли, сайрый, безелди... Шулай да, авыл урамына килеп кергәч, бераз тукталып торды, як-ягына каранды. Кичәге күренеш кабатланыр кебек иде: менә хәзер урам башыннан ике кеше килеп чыгар, аларга башкалар иярер... Шулвакыт каршыдагы йорт тәрәзәсеннән курай моңы ишетелә башлар...
Юк, курай тавышы да ишетелмәде, көткән картлар да күренмәде. Авыл тәмам үлгән, җансыз калган иде. Һәркайда таралып яткан җимерек коймалар, кыйшайган йортлар, җимерек коелар гына кайчандыр монда кызу тормыш барганлыгы, язмышлар яшьнәгәнлеге хакында сөйли... Ә кошлар соң, кошлар!.. Бүген алар аеруча чыркылдашып, ярсынып, тузгып-тузгып очалар... Кемнәрнеңдер җан-рухлары шулай күккә кубарылып чыкан диярсең...
Гайнан үзен-үзе белештермичә, кызу-кызу атлап, курайчы карт йортына барып керде. Анда да аны салкын, чиркангыч бушлык, үлем тынлыгы каршы алды. Кичә генә бу йортта сый өстәле әзерләнүе, курай тавышы яңгыравы әкияти бер хатирә булып кына күз алдына килде...
“Ләйсән? Ләйсән дә әкиятме?” – Гайнанның болай да җилкенеп торган йөрәге тагын да ярсыныбрак тибә башлады. Ул үзе дә сизмәстән, тәрәзә янына килеп, аның киң олгеләрен ачып җибәрде һәм... шундук акылдан яза язды: каршыдагы тупыл агачы янында күңелләрне әрнетер дәрәҗәдә таныш, газиз сын басып тора иде...
- Ләйсән, синме бу?
- Мин, Гайнан...
- Син... исәнмени?
- Исән дә, түгел дә...
- Ничек инде? Алай да буламыни?
- Була икән шул. Мин яшим... Тик башка дөньяда яшим...
- Ләйсән, бу – безнең аерылуыбызмы?
- Юк, бәгърем, бу безнең табышуыбыз...
- Кавышуыбыз дамы?
- Табышуыбыз гына шул...
- Мин барыбер берни аңламыйм, Ләйсән...
- Иң мөһиме, без бергә, Гайнан.
- Син минем янга кайта аласыңмы, Ләйсән?
- Юк, мин кабат синең дөньяга кайта алмыйм. Кичер, зинһар...
- Ә мин синен янга бара аламмы?
- Сина бу дөньяга юл ачык, Гайнан. Әмма...
- Нәрсә - әмма?.. Йә әйт инде тизрәк!
- Әмма син бу дөньяга мәңгелеккә киләчәксең... Бакый дөнья бит бу, оныттыңмыни?..
- Мин синен дөньяңа барырга телим, Ләйсән... Синен белән булырга телим.
- Ашыкма, Гайнан. Иң элек ул дөньялыктагы хыялларың, дусларың, әнкәң хакында уйла.
- Син уйламагансың бит әнә...
- Мин бик арган идем шул, Гайнан... Аз гына ял итим дип кергән идем, йоклап киткәнмен... Йокы – ике дөньяның чиге монда, Гайнан...
- Минем дә йокым килә, Ләйсән...
- Сиңа тизрәк китәргә кирәк, вакытың чыгып бара... Тагын килерсең бит, бәгърем? Тагын кил, яме... Миңа синсез авыр...
- Хәзер инде миңа да... синсез авыр...
- Хуш, сау бул, Гайнан...
- Хуш, сөеклем... Ләйсән, бер генә әйбер сорыйм да китәм.
- Сора.
- Кичәге картлар – чын идеме алар? Әллә...
- Чын... Алар рухлар дөньясында яши. Беләсеңме, Гайнан, ул дөнья тагын да чынрак...
Шулай тәрәзә аша карашып торган килеш аерылыштылар. Дөресрәге, Ләйсән томан таралган кебек кенә юк булды. Ул югалгач, Гайнанның күңеленә беренче мәртәбә шом, курку керде. Ул бу шыксыз, ярымҗимерек авылдан тизрәк чыгып китү ягын карады... Пар имәннәр яныннан үткәндә хәтерендә онытылыр-онытылмас кына торган дога сүзләрен пышылдады: “Әгүзү билләһи-шәйтанир-раҗим. Бисмиллаһир-рахманир-рахим... Таш атып куылган шәйтаннан Аллага сыенам. Мәрхәмәтле, рәхимле Алла хакына...”
Өйдә әнисе югалткан. Ана кеше улын бик борчылып, капка төбенә үк чыгып каршы алды. Әмма сорашып-нитеп тормады, Гайнан капкага таба борылуга, алдан кереп,самавырына ябышты...
Чәйне тын гына эчтеләр. Гыйнан, чынаягын каплап, бит сыпырып куйгач кына сүз башлады:
- Әнкәй, мин бит сине алырга кайткан идем. Яңа өйгә бергә керербез дигән идем... Ә хәзер кире уйладым. Монда калырга булдым. Минем авылдагы гомерем әле бетмәгән булып чыкты... Син ризадыр бит?
Нидер сизенгән ана, шөбһәләнеп, улының соравына сорау белән җавап кайтарды:
- Ләйсән артыннан син дә китеп югалмассыңмы соң?
- Юк, әнкәй, югалмам. Әмма мин Ләйсәнне дә ялгыз калдыра алмыйм... Мин аңа кирәк. Ул да миңа кирәк.
- Ни сөйлисең син, балам, Ләйсән юк бит инде...
- Бар, әнкәй, бар. Мин аны күрдем. Мин аның белән сөйләштем. Ул ике дөнья арасында өзгәләнеп яши... Бу яклап тыныч бул, яме. Мин сине бервакытта да борчуга салмам...
- Бу шаукымдыр, балам, зиһенең генә буталмасын иде...
- Бу шаукым түгел, әнкәй, бу минем язмышым...
...Шәһәрдәге йорт-җирен сатып, автобус алып кайткан Гайнан Кариле белән пристань арасында кеше ташып кәсеп итә башлады. Кайчагында ялгызы гына чыгып китеп, ялгызы гына кайтып керә. Кешеләр баштарак бу хәлгә аптырыйлар иде, соңрак күнектеләр тагы: “Кайда гына йөрмәс сагышлы адәм белән чабышкы ат башы?!”
12 декабрь, 2009 ел.