Latin

Шигырьләр - Кашгарый Махмуд

Süzlärneñ gomumi sanı 298
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 233
33.4 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
42.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
47.4 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.

ДИВАНЕ ЛӨГАТЕТ-ТӨРК

(1072-1074)


Мәкальләр һәм әйтемнәр*

Атасы ачыг алымла йийсә, углының теше камар. [Атасы ачы алма ашаса, улының теше камашыр.]

Ач ни йиймәс, тук ни тимәс. [Ач ни ашамас, тук ни димәс]

Бер карга берлә кыш килмәс.

Бер төлкү тиресен икилә суймас. [Бер төлке тиресен ике мәртәбә тунамыйлар.]

Боздан сув тамар.

Йыгач озын кис, тимүр кысга кис. [Агачны озын кис, тимерне кыска кис]

Йыгач очына йил тигер, күрклек кешегә сүз килер. [Агач очына җил тияр, матур кешегә сүз килер.]

Канигъ кан белә йумас. [Канны кан белән юмыйлар.]

Куш кылыч кынга сыгмас. [Куш кылыч кынга сыймас]

Кыш конукы – ут. [Кыш кунагы – ут.]

Күздән йыраса, күңелдән йемә йырар. [Күздән ерагайса, күңелдән дә ерагаер.]

Көнгә бакса, күз камар. [Көнгә (кояшка) бакса, күз камашыр.]

Тегермәндә тугмыш сычган күк күкрәгеңә курыкмас. [Тегермәндә туган тычкан күк күкрәгәннән курыкмас]

Олыгны олыгласа, кот (бәхетле. – X. М.) булыр.


Шигырьләр**


[Каты юллар йомшара]

Йалвын аның күзе,

Йалкын аның үзе,

Тулун айын йөзе,

Йарды мәнең йөрәк.

Әйдем аңар: "Сәвүк,

Безни таба нәлүк,

Кичтең йазы кәрик,

Кырлар эзиз бәзүк?"

Әйде: "Сәнең узу-

Әмгәк телим ызу,

Йомшар катыйг узу, –

Күңлем сәңа йөгрек".

Тәрҗемәсе:

Сихерле аның күзе,

Ялкынлы аның үзе,

Тулган айдай йөзе –

Телгәләде йөрәгемне.

Әйттем аңар: "Сөеклем,

Безгә таба ничек

Кичтең киң дала(лар)ны,

Кырларны, биек тауларны?"

Әйтте: "Сиңа килү юлы (узу) –

Күп газаплы үзе,

(Әмма) йомшый каты юл да,

(Чөнки) күңлем сиңа ашкына".

* * *

Йәй күркенә инанма,

Сувлар үзә таянма,

Әсизлигиг анунма,

Телдә чыкар әдгү сүз.

Тәрҗемәсе:

Җәй (яз) күркенә ышанма,

Су өстенә таянма,

Явызлыкка алынма,

Телеңнән яхшы сүз (генә) чыгар.

* * *

Бирмеш тавар – сәнең, бел,

Йалыңук табар карынка.

Калмыш тавар – ажунның,

Керсә кара урынга.

Тәрҗемәсе:

Биргән мал – синеке,

Кеше карынга табына.

Калган товар – дөньяныкы (башкаларныкы),

(Әгәр дә) керсә (кеше) кабергә.


___________________________________


* Мәхмүтов X. Тугыз гасыр кичкән мәкальләр // Мирас – 1992. – № 5. – 91 – 99 б.

** Стеблева И. В. Развитие тюркских поэтических форм в XI веке. – М.: Наука, 1971.

Sez Tatar ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.