Latin

Хастаханә Хастасы - 1

Süzlärneñ gomumi sanı 4742
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 2238
38.7 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
54.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
62.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.
(юмористик повесть)
Харис, дулкынланып, баш табип кабинетын ачты.
- Исәнмесез, Риф Фәритович, - дип исәнләште ул ипле генә. – Мин Харис Варис улы Рафиков булам, юллама буенча сезгә эшкә җибәрелгән хирургмын.
- ә-ә, бик шәп, бик шәп, көтәбез. Күз дә каш көтәбез. Кичке автобус белән килгәнсездер инде, кайда кундыгыз?
- Кунакханәдә.
- Миңа киләсе булган. Ярый, кадрлар бүлегенә кереп оформить ителегез дә, хәзер үк эшкә тотынсагыз да була. Эш урыныгыз әһнче кабинет булыр, фельдшер Нәсимә шундадыр, таныштырыр. Кияүдә түгел. Бик уңган, булдыклы кыз. Калганын вакыт күрсәтер.
Харис бергә эшләячәк чибәр коллегасы белән танышып та өлгерәлмәде, кабинетка җиде яшьлек малаен җитәкләп бер апа килеп керде. Улының кулы сынган икән, өч көн элек монда булганнар, Степанов фамилияле врач караган, бүгенгә яңадан килергә кушкан.
- Ярый, без малаеңны карый торырбыз, тик син безгә аның медицина карточкасын бир.
- Нәрсә була ул?
Яшь врач аптырап калды, ә Нәсимә нигәдер баш чайкады.
- Һәр авыруның медкартасы була, нигә гаҗәпләнәсез?
- Степанов шундыйрак кеше иде, карточка тутырып маташты микән соң. Күрәсезме, баланың кулын да юньләп фиксировать итмәгән. Ул эштән китте, шуңа мәшәкатьләнеп тормаган инде.
Мондый сүзләр Харисны гаҗәпләндерде дә, аптыратты да. Халыкка хезмәт итәргә, авыруларның хәлен җиңеләйтергә дип килде ул монда. Һәм шундый ук изге күңелле кешеләр белән кулга-кул тотынып эшләрмен дигән иде. Баксаң, монда хәлләр бөтенләй башкача икән.
- Исемең ничек әле синең, малай?
- Фидарис.
- Бик яхшы. Син хәзер әниең белән рентгенга бар инде, кулыңның сүрәте әзер булу белән монда кире килерсез, яме.
- Ярар, - диде малай.
Харис баланы караган арада ана кеше барысын да сөйләп өлгергән иде инде. Малай агач башыннан егылып төшкән. Унике километр җәяү килгәннәр. Беркөн дә, бүген дә.
- Селкенеп йөреп сөяген кузгатып куймады микән, дип куркам. Снимок алып килсеннәр әле, шуннан гипска катырырбыз.
Кара башлы бу малай Хариска үзенең бала чагын исенә төшерде. Ул да кулын сындырган иде бит әле, һәм нәкъ шулай, менә бу Фидарис кебек. Берничә апа кулын юан итеп, бармак очларыннан иңбашына кадәр гипска катырып, муенына асып куйдылар. Шулай ук әнисе белән ун чакрым җәяү барганнар иде. Ярый әле әтисе аларны алырга ат җигеп, абыйсын утыртып җибәргән. Анысы дилбегә тотып кукыраеп утыра, шундый зур авылга кадәр ат йөртеп килсен әле!
Ярый, болар чыгып утырдылар, әнисе дилбегә тотты, аның янына тагын да бер апа менеп кунаклады, арба артында Харис белән Вәкил. Шулай кайтып баралар. Көн матур, җәй башы, үләннәрнең әле үсеп кенә яткан чаклары, дөнья тулы кош-корт тавышы, табигать яши, сулыш ала, кояш нурларында изрәп ята. Ләкин бер болыт бу хозурлыкны бозарга уйлады, ахры, ак мамыктан ул соры чүпрәк төсенә керде һәм тамчыларын сибәли башлады. Вак кына, ялтыр-йолтыр килгән сирәк тамчылар. Ләкин Вәкилгә шул җитә калды, ул юк дәрәҗәсендәге яңгырдан ышыкланып, башына катырка тартма киеп куйды. Җитмәсә, кыстала башлады. Атны туктатып, вакытны әрәм итмәс өчен, арба артына торып баскан. Ә Буян көтмәгәндә котырды да китте. Әй чаба бу, әй чаба. Җигелгән булуына да карамастан, ыргытуга чаба. Ике хатын-кыз аяк терәп дилбегә тарта, ләкин файда юк. Арба сикерә, оча, шалтырый һәм калтырый, менә-менә таралып китәр төсле. Вәкил инде күптән мәтәлеп төшкән, ул, һаман да башына тартма кигән килеш, җан-фәрман арба артыннан чаба. Ләкин Буян аңардан шәбрәк җилдерә иде шул. Җир тигез түгел, ниндидер канаулар, ерганаклар, трактор эзләре артта кала, бүтән чакта тәгәрмәчләр шунда төшеп утырыр иде, ә монда алар җиргә тиеп-тиеп кенә кала, шикелле.
Аеруча Харис хөрт хәлдә иде. Инде килеп арбаның барыбер капланасын белә бит ул, әнисе белән теге апа ничек исән калыр? Аларга ярдәм итеп булмый, ә менә үзең турында уйларга кирәк. Арбадан сикерсә, мондый тизлектә ул мәтәлеп китәчәк. Кулын яңадан чатыр-ботыр сындырачак. Сикермәсә, арба астында калып кабыргаларын да сындырачак әле. Ә Буян никтер кинәт борылды да урманга карап ыргылды. Арбадагыларның котлары очты, анда яр ләса. Арбадан сикереп төшеп булмый, чөнки алар болай да табадагы борчактай сикерешәләр. Тик, нигәдер һаман да шул как тактага килеп төшәләр. Ә урман искиткеч тизлектә якыная. Һәм менә, йом күзеңне, күзең ачык килеш үлә күрмә дигәндә генә нәрсәдер шарт итте һәм олау туктап калды. Арба тәгәрмәчләре тирән колеяга эләккән, ә ат башы юан каенга терәлгән икән. Нәрсә шартлаган, каенмы, ат башымы, арба күчәре сынганмы, анысы әле мөһим түгел, исән калдылар бугай, шунысы мөһим.
- Балам, башыңдагы шул тартмаңны салып ташла, ат синнән өркә, - диде әнисе беренче сүзе итеп.
Барлана башладылар, арба төзек, ат исән, каен басып тора. Ни гаҗәп, якын-тирәдә бердәнбер юан каен, монда тик куаклык икән. Шул туры килмәсә, сөякләрен әнә шул катырка тартмага төяп кайтырлар иде. Менә Ходай хикмәте, Харисның да кулы селкенмәгән, һич авыртмый.
- Мин дога укыдым, - диде әниләре. Аның әнә шул догасы ат каршына каен бастырып куйдымы әллә?
Менә шундый хәл булган иде. Кул сындыруның Хариска файдасы да тиде әле. Ул хәзер бөтен эшне сулагай кул белән дә эшли белә. Ышанмыйсыңмы, алайса күтәр күлмәгеңне, сул кулы белән генә сукыр эчәгеңне кисеп ташлар.
Ярый, ничек булса булды, Харис әйбәт кенә эшләп китте. Хирургка эшләве җиңелрәк, кешенең бер җире киселгәнме, сөяге сынганмы, каймыкканмы барысы да күренеп тора. Авыру билгеле булгач, дәвалый башлыйсың. Дөрес диагноз эшнең яртысы ул. Ә менә терапевтларга кыенрак, аларның чирләре эчтә. Шуңа да еш кына ялгышып куялар һәм мәзәк геройлары булып китәләр. Ә Харис бу көннәрдә зур мәшәкатьләр белән йөри. Авыл җиренә эшкә килгән медикларга мул итеп акча бирелә, менә шул хөкүмәт бүләген алды ул. Агач йорт алырга уйласагыз, карарга минем әтине алып барыгыз, гомер буе коммуналь хуҗалыкта мастер булып эшләгән кеше, черек агачны әллә каян исеннән сизә, дигән иде Нәсимә, шуны истә тотып Гомәр агайны алып килде. Боларга Нәсимә үзе дә иярде. Өйнең болай эче-тышы әйбәт күренә. Искергән яки башка бер “гаебе” өчен сатмыйлар икән. Ни сәбәптәндер хуҗалары тиз арада күчеп китәргә мәҗбүр. Шунлыктан артык күп сорамыйлар.
- Йорт яхшы, төзек, хуҗалары да әйбәт кешеләр, карап, тәрбияләп торганнар, алырга була. Урынын әйт син, бер яктан мәктәп якын, балаларыңа уңайлы булыр, икенче якта әнә больница күренеп тора, ә менә бу якта инде халыкның ял итә торган урыны: елга, пляж, әрәмәлек. Кыскасы, акчаңны чыгарсаң да була, егет.
Боларга сөйләшеп бетәргә ирек булмады, кобарасы очкан бер ир күренде. Ул килеп тә җитмәстән акча сорый башлады.
- Гомәр абый, биш йөз акча бир. Хәзер үк. Срочно кирәк!
Чәчләре үрә торган, күзләре акайган, сүзен юньләп әйтәлми тотлыккан иргә Гомәр тыныч кына сорау бирде.
- Ни булды соң?
- Тамакта рак. Соңгы стадия, диде. - Бүген үк Бөре шәһәренә операциягә бар, - диде. Хәзер үк китәм, акча бир.
Гомәр кесәсеннән акча чыгарып санап бирде.
- Кызганыч, безнең күрше ул. Кулы эшкә оста. Менә сиңа да, әгәр ремонт-фәлән кирәк булса, Фәнискә генә куш димәкче идем, - дип көрсенде Гомәр.
- Дөрес булыр микән соң. Минемчә, ул хәмер колы булып күренде.
- Эчә инде анысы, эчә. Ну эшләсә эшли.
- Махмыр баштан алдашып йөрмиме, дип әйтергә теләгән идем.
- Юк, улкадәр намуссызлыкка бара торган кеше түгел ул. Күрдең бит, җаны калтырап тора. Ясалма курку түгел бу.
Харис нигәдер чибәр кызга да сорау биреп куйды:
- Нәсимә, ә син нигә дәшмисең, өй ошыймы үзеңә?
- Мин булсам, йокы бүлмәсен бу якта эшләр идем, ә монда инде бик матур итеп кухня корыр идем. Кунак сыйларга яратам мин.
Гомәр ага сәер итеп кызына карап алды, янәсе, сиңа сайламыйбыз, хирург Харис Рафиков яшәячәк монда.
- Туктале, мин бит ул турыда сорамыйм, анысы соңыннан хәл ителә торган вак мәсьәлә, ә өй үзе ошыймы соң?
- Анысын әти әйтте бит инде, төзелеш эшендә аның белән бәхәсләшкән кеше юләр булыр, - дип, үзенең эчендәге хисләрен белгертмичә котылды Нәсимә.
- Ярый алайса, мин сезнең фикергә ышандым, алабыз, - диде Харис җиңел сулап. – Шулай да ашыкмый торыйк, бер-ике көн уйлыйк әле.
Бу теләкне хуҗаларга белгертеп, саубуллашырга булдылар.
Берничә көн вакыт үтте. Инде көн кичкә авышканда Харис Нәсимәгә сүз кушты.
- Бүген мин үз йортыма күченәм бит әле. Шунда кунармын да инде. Хуҗалар төянеп киткәннәр, иске бер диваннары белән өстәлләрен миңә калдырганнар, шулай булгач, яшәргә була.
- Алай ашыкмагыз, ничек инде кешедән калган тузанга барып керәсез, ди. Башта юып алырга кирәк, идәнен буярга, стенага обой ябыштырырга. Теләсәгез, без барырбыз, булышырбыз, Фәнис абыйның хатыны Рәсимә апа белән димен инде.
- Мин дә шуны сорарга уйлап тора идем әле. Нәрсә булды соң, күршегез кайтканмы, әллә юкмы?!
- Кайткан ла...- дип кул селтәде фельдшер.
- Туктале, нигә алай гына дисең, сөйлә әле?
- Нәрсәсен сөйлисең инде. Барган бу Бөре дәваханәсенә, бер яшь кенә егет утыра, ди. Зур итеп авызыңны ач дигән. Ачкан бу. Теге моның богазына бер генә күз ташлап алган: “Бар, коридорга чыгып тамагыңны чайкап кер!”- дигән. Анда су багы тора икән. Фәнис абый врач кушканны эшләп кире кергән. Тегесе яңадан караган да, ачуланып, сораулар бирә башлаган: “Син монда нигә килдең? Сине монда кем җибәрде?”- дип әйтә, ди. Шулай әйләнеп кайткан инде күрше.
- Аңламадым, тамагына нәрсә булган соң?
Нәсимә яшь врачка чәнчел караш ташлап алды.
- Кайнаган сөт эчкән булган, шуның ясмыгы утырып калган.
Харис тыяла алмый көләргә кереште. Менә сиңа мә, вәт мәзәк бу. Кайсы врач кешегә “иртәгә үләсең” дип диагноз куеп җибәрде икән, ләкин Харис башкача төпченмәде, монысы аның әдәпкә сыя торган эш түгел.
- Шулай икән, бездә медицина искиткеч алга киткән, - диде ул аптырап.
- Киткән шул. Медицина алга киткән, ә халык артта торып калган. Шунлыктан, мин кайчак авыруларга халык табибына барырга киңәш итәм. Врачлар бозганны алар терелтеп, аякка бастырып кайтара.
Гыйбрәт ләса бу, дип уйлап куйды Харис. Медицина хезмәткәре үзе эшләгән учреждениегә шундый бәя бирсен әле. Ләкин, ризасызлык моның белән генә бетмәде шул. Икенче көнне планеркада баш табип Риф Фәритович коллективны чын-чынлап орышып ташлады. Аеруча хирургия бүлегенә нык эләкте. Авыр сүзләрен әйткәнда баш табип Хариска карый бит әле. Нилектән бу? Аның әле тупас хата җибәргәне юк. Моңа кадәр булган юньсезлекләр өчен бүген килеп шашамы, эшен ташлап киткәннәр өчен хәзер килеп Харис җавап бирергә тиешме әлле? Чынында җитәкченең дә эче күптән тулышып килгәндер инде. Игенче авылы кызы турында Нәсимә дә сөйләгән иде. Сокланып туймаслык матур кыз, ди, үзе җирән, чәчләре алтын сыман балкый, йөзе нурлы, буй-сыны торганы бер кәртинкә. Җәл инде кыз, җәл. Аңа бит әле кияүгә чыгасы бар. Аягына энә кадалып килгән. Хирург бер урынны ярып карый, энә юк. Тагын яра – тагын да юк. Аптырап, снимокны карый, анда чит предмет ап-ачык күренә. Хирург яңа скалпель алып янә кат-кат яра. Маңгаеннан шыбырдап тир ага, ачуы кабара. Инде булмагач, утырып направление яза башлый, авыруны Бөре каласына озата. Андагы хирург: “Нигә сине шулкадәр ярдылар?”- дип гаҗәпләнә һәм: “Менә бит ул!”- дип энәне суырып та чыгара. Башы күренеп үк тора икән. Безнең табип чак кына ялгышкан булган: кызның сул аягын тунаган, ә энә уң аягында икән.
Эш көне башлангач, Нәсимә үзенең шефының кәефе юклыгына игътибар итте.
- Нәрсә булды, Харис Варисович, планеркада безне тәнкытьләделәрме әллә?
- Тәнкыйтьләмәделәр, эре дробь белән төбәп аттылар. Оятымнан идән ярыгына төшеп китәрдәй булдым.
- Шулай инде, җитешсезлекләр җитешмәүдән интеккән юк.
- Нәсимә, син миңа шуны әйт, нигә соң алай, врачлар бер институтта укый, бер китаптан белем ала, шул ук преподавательләр, шул ук җиһазлар, ә нәтиҗә – җир белән күк? Шәһәр врачлары терелтә, ә авылныкылар кешене гүргә кертә.
- Моны бөтен халык белә инде, шуңа да бирегә килмәскә тырыша.
- Шулай да, ни өчен ике төрле?
- Соң, бар кеше дә сәләтле булмый инде, сәләтлеләрне шәһәрдә калдыралар, ә укыйсы урында танцыга йөрегән бәндәләрне авылга җибәрәләр.
- Ягъни, авыл халкы үлсә дә ярыймы, аның хакы арзанмы ни?
- Алай ук түгел лә. Аек исәп эше бу. Сез үзегез уйлап карагыз, безнең табип бер кызның гына үкчәсен ярып бетергән, ә шәһәр табибы шушы вакыт эчендә ун кешене аксак калдырыр иде. Шуның өчен ул остарак булырга тиеш. Аннары, авыл кешесе басалкы, мисал өчен Фәнис абыйны гына алыгыз. Аның урнында шәһәр кешесе булса, әллә кайларга жалоба белән йөрер иде.
- Мин аңлыйм, юньсез врачларның дипломын да тартып алып булмый инде. Ләкин халык нишләргә тиеш?
- Чирләмәскә тиеш. Чирләсә, оптимист булырга. Әнә минем ахирәт, теш врачы Физалия сөйли: “Бер абзый кереп утырды, ди. Моның теше күптән сынып төшкән, ә тамыры күренми, җитмәсә ул уртага ярылган икән. Сложное удаление инде. Мин бит терапевт, теш суыру минем эшем түгел, дип әйтәм, ди. Ә абзый моңа тыныч кына: “Сез курыкмагыз, мин сезгә үзем булышырмын”,-дип әйтә, ди. Ничек булышырсың? - дип сорый инде Физалия. “Көчәнермен. Роддомда көчән, ныграк көчән!”- дип әйтәләр бит, мин дә шулай көч биреп торырмын”,- дип утыра ди абзыкаем. Шуннан көлә-көлә ничек җитте шулай алдым инде, ди. Абзый кап-кара булды, туктамый каны ага, бер унбиш минут коридорда утыр, - дидем, ә ул кайтып киткән”, - ди. Менә шундый халык инде.
- Чыннан да, кеше теш алдырырга килгән, ә врач аңа мин терапевт, ала белмим, дип торамы? Болай булса ерак китәбез икән.
Болай шулай сөйләнә тордылар, пациентларны карый тордылар. Авыру кеше пациент дип атала, әллә “авыру” дип әйтмәс өчен, әллә “кеше” дип атамас өчен.
- Бәлеш! - дип куйды шунда Харис, - апакаем, синең чиреңә хирург түгел, полиция кирәк.
- Нигә инде?
- Аягыңа ирең типкән бит.
- Юк, тимәде, сыер сөзде, дим бит.
- Бик бәләкәй икән сыерың, прәме песи баласы.
- Туганым, эндәшә күрмә инде. Алама булса да ир бит. Чир килә дә китә, ир бер китсә кайтмый.
- Менә күрәсеңме, апа, мин синең картаңа ни булганын язып куям. Тагын да берәр тапкыр күгәренеп килсәң, иреңне туп-туры төрмә көтә. Бу язу югалмас.
Рецепт язып, апага ничек дәваланырга өйрәтеп чыгаргач, Нәсимә врачка кисәтү сыман сүз әйтеп куйды.
- Юкка куркыттыгыз, хәзер бит ул үлсә дә килмәячәк.
- Белмим, Нәсимә. Гаилә бозу зур гөнаһ бит ул. Ярый, кеше бетте шикелле, мин тәмәке тартып керим әле.
Врачлар аракының, тәмәкенең сәламәтлеккә зыяны турында сәгатьләр буена сөйләнергә мөмкин. Әгәр дә инде тәмәке тартып алырга тәнәфес бирсәләр. Харис мондый перекурга терапевт Мөдәрис белән йөри. Ярата бу исемне Харис, ишеткән саен күз алдына түгәрәк сакаллы, нурлы йөзле, чалма ураган башлы, кулына яшел Коръән тоткан мөселманча киенгән әгълә бер инсан килеп баса. Мөдәриснең сакалы, чалмасы, бишмәте юк, ләкин үзе нәкъ шундый, якты күңелле кеше. Тәмәке тартуын игътибарга алмасаң гөнаһсыз дияргә була. Подъездга чыгып читкәрәк киттеләр дә, Мөдәрис мәзәген сөйли дә башлады.
- Беләсеңме, әле генә бер ир булды. Тикшердем, анализларын карадым, хәле шәптән түгел. Турысын әйттем инде: “Агай кеше, синең бавырда таш, бөердә ком, үпкәгездә известь утыра”,- димен. “Алайса әйтегез әле, берәр җирдә калай юк микән, өйне бетерәсе бар иде бит”, - ди бу.
- Ах, шайтан! - дип куйды Харис көләсе урынга.
- Нәрсә булды?
- Син “калай” дигәч исемә төште, соң өй башын буямаганмын ләса, ә мин тагын нинди эшем калды дип уйлап йөрим.
- Менә бит, анекдотның да сиңа файдасы тия. Болай да сиңа бик җай туры килде инде, безгә андый акчалар эләкмәде.
- Үзең бу якка ничек килеп эләктең соң?
- Хатыным моннан. Ул тартты. Картлар да тукып торгандыр инде. Ул яктан мин дә уңдым, өй салганда акчалата булыштылар. Шулай да хатын туганнарыннан акча алу бик үк яхшы түгел, үзеңне альфонс итеп хис итә башлыйсың. Кешегә бит бәхетле булу өчен дүрт кенә нәрсә кирәк: яраткан эш, яраткан гаилә, яраткан өй һәм тазалык. Синең өчесе бар инде, дүртенчесе дә булыр. Юкка гына койрыгыңны бозга катырырга уйламыйлардыр.
- Монысы нинди сүз, татарча аңлатып бир.
- Татарча шул, сине бүлек мөдире итеп билгеләргә чамалыйлар, шикелле.
- Юкны сөйләмә инде. Бүген күрдең бит үзең, иң ныгы хирургия бүлегенә эләкте. Баш врач миңа тишәрдәй булып карады.
- Карагандыр. Бәлки, тишек тишеп, шуңа аркан үткәреп бәйләп куймакчы булгандыр. Тиргәү белән үрләтү икесе ике нәрсә, мин исән чакта белеп кал шуны.
- - -
Моннан соң күп көннәр узды, эш җай гына алга барды, игътибарга алырлык нәрсә булмады. Инде Мөдәристән ишеткән хәбәр боемга ашмады, онытылды дигәндә генә Харисны хирургия бүлеге мөдире итеп куйдылар. Нәсимәдән, алтын бәясе торган ярдәмчесеннән аерылу кыен булды, шулай ук Мөдәрис белән яңалыклар уртаклашып тәмәке тарту да чикләнде. Икенче яктан, башка төшкән яңа вазыйфада сынатмас өчен тырышырга кирәк иде һәм ул башаяк эшкә чумды. Хәзер Харис, зур булмаса да, җитәкче кеше, димәк, дәваханәнең бер өлешендә булса да идеаль тәртип, авыруларга яхшы дәвалау тәэмин итәргә тиеш. Тик аныкынча булмады шул, бер атна да узмады бөтен коллективны, хәтта тоташ районы тетрәндергән хәтәр эш булып куйды.
Ике бала караңгы төшеп килгәндә урамда чана шуып уйнаган. Шунда зур тизлектә бер машина килеп чыга һәм малайларның берсен тапап та китә. Юлда тәгәрәп яткан баланы икенче бер водитель күреп ала һәм больницага алып килә. Вахит исемле бу кеше бик елгыр булып чыга, урам башында күрше авылга кайтырга машина көтеп торучы кешеләрдән сораша, шунда аңа зур тизлектә полиция УАЗигы узып китте, Николай тагы да лаякын исерек, ахры, дип уйлап куйдык, диләр. Дөрестән дә, бу полиция начальнигының энесе Николай булып чыга. Ярый, монысы хирург эше түгел, Харис малайны кабул итеп алды, ярдәмчеләре белән тиешле процедураны үтәделәр, баштанаяк фиксировать итеп, ике аягын тарттырып махсус җайланмага яткырып куйдылар. Өченче класста укыган малай Азамат исемле икән, бик түземле булып чыкты. Авыртуы никадәр көчле булмасын, тешен кысып чыдады, еламады. Дарулар бирелде, система куелды, тик малай йокламады. Менә монысы начар. Аннары, бездә заманча медицина да юк, димәк, шәһәргә озатырга кирәк. Тик, үч иткәндәй, күз ачкысыз буран котырды, бульдозерлар кар көрәп өлгертәлми иде. Машиналарны юлга чыгармаска дигән боерык алынды.
Малайга тиешле ярдәмне күрсәтеп палатага кертеп салуга әтисе килеп җитте. Аны Харис тынычландырырга тырышты:
- Улыгыз аксак калмас, монысы иң мөһиме, алай нык курыкмагыз, яшь сөяк тиз төзәлә ул.
- Монысы нәрсә? Кан бирәсезме, эчәге изелгәнме әллә? - диде коты очкан ир.
- Юк, бу физиологик раствор. Организмга ярдәм итү өчен бирелә. Тынычланыгыз, улыгызның башка бер җире дә сугылмаган, күгәргән җире дә юк, эче, күкрәге, башы – барсы да исән, - дип аңлатты хирург.
Ә малай йокламый, һаман да стресс хәлендә. Чиктән тыш арыды ул. Күзләрен йокы баса, тик, керфекләрен йомып өлгерми “дерт” итеп сикереп җибәрә. Юк, монда миннән файда аз, психиатр кирәк, дип уйлый Харис, ләкин нәкъ шушы вакытта больницада мондый белгеч юк иде. Шәһәргә озатырга, мотлак яхшы клиникага урнаштырасы иде малайны, ә буран туктарга уйламый да. Шунда Харис игътибарга алды, Азаматның әтисе ике табуретканы янәшә куеп ята икән.
- Шулай интегеп йоклыйсызмы ни? - дип сорады табип.
- Йоклау юк инде ул, Азамат йокламый бит. Ә мин ятыштырып алган булам, төн буе утырып бил түзми, бераз гына остеохондроз бар минем.
Харис завхозны чакырып алды.
- Фәрит абый, раскладушка кирәк, бармы?
- Раскладушка юк, Харис Варисович, топчан бар. Ярыймы?
- Ярый, ярый. Хәзер үк уналтынчы палатага кертеп куегыз.
Берара вакыт табып, хирург янә шунда кереп чыкты.
- Көндез дә сез, төнлә дә сез монда, ничек түзәсез соң? Нигә хатыныгыз күренми?
- Ул санаторийда иде шул. Йөрәк чирле. Көтмәгәндә шундый мөмкинлек чыккач, барсын, дәваланып кайтсын дигән идем дә... Хәбәр иттем, Нәзифәм бүген кайтырга тиеш.
- Кайтыр, Алла боерса. Кичкә табан буран басыла башлар, диләр. Димәк, улыгызны Уфага озатачакбыз. Анда яхшырак дәваларлар, - диде Харис.
“Йөрәк чирле”. Ир кешенең шушы сүзләрен игътибарсыз калдырды шул бүлек мөдире Харис Варисович атлы бәндә. Игътибарсыз калдырды. Кем белгән дә кем уйлаган... Юк, табип белергә һәм уйларга тиеш иде бит.
Нәзифә атлы хатын чыннан да мең бәла белән шул ук кичне кайтып җитә. Эшчеләрне йөртүче вездеход очрый аңа. Урамда төшеп кала да, дәваханәгә йөгерә. Өйгә керү юк. Анда нәрсә бар?! Баланың хәлен белергә кирәк, ул ни хәлдә икән, йөрәгем минем. Ирем дә Азамат янында утырадыр инде.
Ханым, авыр кайгыдан юләрләнә язып, ашкынып больницага килеп керә.
- Минем улым Азамат Кыямов кайсы палатада ята?
- Уналтынчыда, апа, менә бу якта, - ди аңа дежур сестра.
Нәзифә алга ташлана. Менә сигезенче палата, унынчы, уникенче... Һай озын бу коридор, барып кына җитәрлек түгел ләса. Ниһаять, ишектә уналты саны. Ханым түземлеге сынып ишекне ача, алга ташланмакчы була, тик катып кала. Палата эче ярым караңгы, тар караватта ак нәрсә төсмерләнә. Болай да ифрат ябык малайның ике ягына борыс куеп марля белән урап ташлагач, ул нәкъ агач яркасына охшап калган икән. Ханым улы урнына шуны күрә. Һәм агачка охшаган нәрсәнең бер башында аның газиз улының башы кузгала.
- Ах! - дип куя ана һәм гөрселдәп идәнгә ава. Ире килеп җиткәндә хатын җансыз иде инде.
Бу хәбәр бөтен районга таралды. Яшь врач тәмам шаңгырап, нишләргә белми утырганда баш табип Риф Фәритович үзе килеп керде.
- Авырмы? - диде ул, Харисның иңенә кулын салып.
- Авыр, Риф Фәритович, авыр.
- Түз. Түзәргә кирәк. Улкадәр кайгырмасаң да була, синең гаебең юк бит. Синең авыру түгел, гомумән, безнең учреждениедә дәваланган кеше түгел, ә Газраил урын сайлап тормый, күрәсең.
- Шулай да безнең гаеп бар, әгәр медсестра озатып куйса, әгәр ире яки мин шунда булсам, әйтебрәк кертсәк алай булмас иде бит.
- Анысы шулай инде, салам салыр идек тә бит, кайда егыласыбызны алдан белмибез шул. Шуңа да һәр врачның үз зираты бар, диләр. Синең әле бу беренче очрак. Анда да бер гаебең юк, тынычлан. Бәхетсез очрак бу, бары шулай гына әйтергә мөмкин. Бирешмә алай, Харис Варисович. Мин сиңа ышанам, без бу больницаны күтәрергә тиешбез әле, алда зур эшләр тора, синең көчең дә бик кирәк булачак. Кыскасы, исәннәр турында уйла.
- - -
Чын дуслар башка кайгы килгәндә беленә. Вакыт табып Мөдәрис тә кереп чыкты. Аңа инде Харис эчендә ниләр барлыгын сиздермәде, хөр күренергә тырышты.
- Хәлләр ничек? - диде дусты гадәттәгечә.
- Хәлләр ал да гөл.
- Астында көл, шулаймы?
- Алай түгел дә инде. Кеше үлеме кайгы булса да, врачлар өчен бу катастрофа булырга тиеш түгел. Кәеф нык кырылса да, дәртләнеп эшләп йөргән баш.
- Менә монысы дөрес. Шулай кирәк.
- Сездә хәлләр ничек соң. Мондый заманда мәзәкләр беткәндер инде?
- Нишләп бетсен, менә бүген бер пациент булды. “Доктор, миндә депрессия”,- ди бу. “Башың белән эшкә чум”, - дим моңа. “Сез нәрсә, мин бит туалетлар тазартучы ассенизатор!”- ди бу миңа.
Харис чак кына елмаеп куйды. Былтыр булганны бүген дип сөйли Мөдәрис, дустының кәефен күтәрә янәсе. Харис ир кеше, бүлек мөдире, җебеп төшәргә ярамаганны аңлый, тик шулай да яхшы сүз җан азыгы шул, күңелгә җиңел булып китә. Тик янда Нәсимәнең булмавы гына эчне пошыра.
Харис өстәлдәге кәгазьләрен җыештырып кайтырга чыкты. Их, әткәй йортына кайтып, әнкәй пешергән шәңгәне умыртып аша иде дә, бер ун минут кузгалмый да ят иде. Булырмы соң андый рәхәтлекләр. Күңелсез уйларга бирелеп кайтып барганда Нәсимә очрады, көтеп тора икән.
- Исәнме, Харис, - диде ул йомшак тавышы белән. Беренче тапкыр врачка “син” дип эндәште.
- Исәнме Нәсимә, хәлләрең ничек?
- Минеке әйбәт әле, ә менә синең кәефеңне болыт баскан дип ишеттем.
- Алай зарланганым юк шикелле.
- Зарланырга уйлама да. Юл чокырсыз, елга чоңгылсыз булмас. Тормыш бәндәне шулай сыный ди, ә өйдә ничек?
Ах, егетнең авырткан җиренә тиде бу сорау. Бу кызлар нәкъ терапевт шикелле, авырткан җиреңә басалар да авыртамы дип сорыйлар. Өйдә ничек ди. Өйдә ничек булсын, ул бит буш! Буш өйдә нәрсә ничек булырга тиеш? Менә үзеңә үч итеп күтәрермен дә алып китәрмен. Аннары инде өйдә ничек дип сорамассың. Әллә ничек булды инде, бергә эшләгәндә бер-берсен аңлап беткәннәр иде шикелле, җайлы урында сөйләшәсе генә калган иде. Яңа эшкә күчкәч мәшәкатьләргә батты да куйды Харис. Хезмәт беренче урында! ә бәхетле тормыш кору, синеңчә, унынчы урындамы? әнә шул бәхетсез кешеләр еш чирли дә инде. Шундый уйларга бирелеп Харис яшәгән йортка кадәр бергә кайттылар. Берсе кер димәде, икенчесе керәм димәде. “Уҗым бозавы” дип атала мондый егетләр. Монысы Харисның үзенә биргән бәясе иде. Җае чыгар әле диде ул.
- - -
Җае чыкмады шул. Соңгы вакытта бер-бер артлы уңышсыз операцияләр, ялгыш диагнозлар булып алды, янә шул табиплар җитмәве, су буе чиратлар халык арасында ризасызлык тудырды. Бер көнне Харисның аеруча эче пошты, уйлап торды да, китте Мөдәрис янына. Ләкин аңа кадәр барып җитәлмәде, поликлиника коридорында авырулар бола күтәргән икән. Башта чират өчен башланган әйткәләшү, кемнеңдер мәкере беләнме, врачларны каһәрләүгә, чын гаугага әверелеп киткән. Тавышка аптыраган медиклар ишектән башларын гына тыгып карыйлар да, бу боланы мин нишләтә алам соң, дигәндәй кире ябып куялар. Беләләр, халык кабинетка кереп аларны дөмбәсләп чыгарга базнат итмәс, ләкин мондый тавышка эшләп тә булмый инде.
Таныш кешеләр дә бар икән. Әзмәвердәй таза, бәлеш битле, чиртсәң каны чыгарга торган һәм атна саен әле бер табиптан, әле икенчесеннән ялган бюллетень яздырып алган оятсыз Мөхәррәм һәм әлеге шул Фәнис тә монда. Харис аның мәзәк сөйләргә хирыс икәнлеген яхшы белә, шуңа да кул изәп кенә тышка чыгарга әйдәде.
- Беләсеңме, Фәнис, бу боланы басарга кирәк бит.
- Ничек итеп?
- Син мәзәк сөйлә. Авызыңа карат. Күрәсеңме, ветераннар таякларын селкеп гайрәтләнеп утыра, алар кызса тәрәзә ватып кына калмаслар.
- Мәзәк сөйләп кенә...
- ә син врачлар турында сөйлә, аларны әшәке сүзләр белән сүк. Үзеңне халык ныклап тыңлый башлагач, тәмәке тартыйк әле, дип урамга чык.
- Була ул, эшлибез аны! - дип Фәнис ишек артында югалды.
Коридорда ул уртагарак чыгып басып сүз башлап җибәрде:
- Дөрес әйтәсез, иптәшләр, ул юньсезләрнең иманнарын укытырга кирәк. Мин Фәнис Хамматов, мине беләсездер, ялганлый торган гадәтем юк. Мине бит инфаркт ясап үтерә яздылар, бүген операциягә өлгермәсәң иртәгә үләсең, дип алдап Бөрегә җибәрделәр. Вәт наданнар, ә?! Былтыр баш тишелде, бәйләтергә килдем, ә врач миңа нәрсә диде, беләсезме?
- Син үзең әйт, үзең әйт! - дигән сүзләр яңгырады. Ораторны тыңлаучылар арта бара иде.
- Синең башың нык зарарланмаган, шуның өчен ампутировать итеп тормыйбыз, монысын гына ремонтлап куярга булдык, ди. Дәшми торсаң, кеше башын кисеп ташларга да күп сорамаслар ул кабәхәтләр. Турыга министрга жалоба язырга кирәк. Килсеннәр, карасыннар, инәләрен өшкереп китсеннәр. Мин үзем язам. Боларның этлекләре, безне эт урынына күрүләре факт. Бермәлне өйдә чирләп ятам, эчем авырта, больниска баралмыйм. Хатынымны җибәрдем. Ул килгән, врачка хәлне аңлатып биргән. Анысы минем хатынга: “Чишенеп алдыма бас, иреңнең кайсы җире авыртканын төртеп күрсәт”, - дип әйткән. Сволочьлар бит алар, адәм актыклары, аларны мин, аларны мин...
- Уф тамагым карлыкты, тәмәке генә тартып алыйм әле. Бирәле тартырга, - дип Фәнис арада иң актив “революционер” Мәхәррәмгә эндәште. Тегесе үзенә шундый кыю фикердәш табылуына куанып сигарет чыгарды һәм үзе дә Фәнискә ияреп тышка юнәлде. Аларга тагы да унбишләп кеше иярде. Митинг урамда дәвам итте. Тик вакыт узган саен өер сирәгәйде: кемдер тышкы салкында суынып керде, кемдер кулын селтәп кайтып китте, хәтта бераз халык кабинетларга керү бәхетенә ирешкән иде, чөнки табиплар, чәй эчүләрен ташлап, эш башлап җибәргән иде. Фәнискә инде кәмитне тәмамларга кирәк.
- Ярый, иптәшләр, мин тизрәк кайтыйм әле, кызган чакта жалоба язып калырга кирәк, югыйсә сүзләрегез онытыла башлар. Иртәгә килермен, сездән кул куйдырырмын, яме.
Иртәгәсен больница коридорында гадәттән тыш тын иде. Кемнең шикле жалобага кул куеп үз башына бәла аласы килсен. Таяк бит ике башлы. Бу хәлне баш врачка кем тишкәндер, ләкин Харис йомыш белән кергәндә Риф Фәритович аңа елмаюын яшерә алмый карады. Менә шуннан соң Харис тормышында чын-чыннан ак, балкып торган дәвер башланды. Бер көнне бүлеккә бер авыру килде. Чибәр унтугуз яшьлек кыз. Тик, таза беләкле авыл кызы. Сөйләшүе дә авылча. Кулын пыялага кистергән икән. Пыяла лезвие түгел, тигез кисми, шуңа да авыр төзәлә. Ә моның яра читләре эренли үк башлаган. Элек мондый яраны теләсә кайсы медпункта теләсә кайсы фельдшер дәвалый иде дә бит... Менә сиңа централизация нәтиҗәсе. Нәсимә әйтмешли, медицина халыктан ерагаеп бара шул. Бер булгач, ни өчен бармакка энә кадалгач Мәскәүгә генә барып дәваланмаска инде. Шундый уйлар белән Харис кызны дәваларга тотынган иде, бик тиз алар арасында кызыклы әңгәмә башланып китте. Хирург әледән-әле тукталып шаркылдап көлә башлады. Ул гына көлмәсен әле, Хәсибәнең сөйләгәнен без дә тыңлап карыйк булмаса
- Клубтан урладылар мине. Прәме-тәки урам уртасында, көпә-көндез инде, авылда багана саен лампочка булмагач кем урлаганын кем күрсен. Башыма толып капладылар да, әйдә инде безгә утырмага кунакка, картинәңә сәлам әйт. Сиздем инде бу малайларның шутлыкларын, күрше авылга ук алып киттеләр. Анда миңа нәрсә калган? Хы, минәтәм, фамилияне дә сорамадылар, оятсызлар. Чур, минәтәм, мин Хәсибә бит әле, әнидән сорамыйча ризалыгым юк. Бардык, туктадык, күземне ачмыйлар болар, әллә кияүне күреп коты очар диләрме. Очмый торсын әле, үзегезне очырырмын. Алып керделәр бер бүлмәгә, яптылар, шунда гына толыпны алып ыргыттым. Мин Хәсибә бит әле, ишек булмаса, тәрәзә бар, сугып ваттым да чыгып качтым. Ну пәлтә җәл калды инде. Пәлтәле килеш өлгегә сыеп булмый ләса, мин песи баласымы әллә. Теге толып та калды инде. Анысы да җәл . Уйларга вакыт бирмәделәр бит. Уйлаган булсам толыпларын урлаган булыр идем. Бәлки, тәм-томнары да булгандыр әле. Кыз урлагач аңа көрпә ашатырга җыенмаганнардыр ич. Мин, юләр, тәрәзәдән чыктым бит инде, кире кереп булмый. Ни пычагыма ашыкканмындыр. Җитмәсә, әнә шунда кулны да инвалид иткәнмен, чәнчелеп кадалгырлары.
Ярый, тәрәзәдән очып чыктым дигәч тә, очып кайтып булмый. Бер кешенең мунчасына кердем дә киттем. Эссе булды мунча, каһәрең, мин күлмәкне салып куйдым. Нишләп тиргә батсын ул, өр-яңа күлмәк, апамнан калган иде. Бермәлне ишектән бабай кереп килә, карт тәре, сорау юк, ишек шаку юк, прәме туп-туры минем янга кереп килә бу малай. Нинди нахал! Мине күрде дә ике күзе шар булды. Моңача кыз күргәне булмагандыр инде. “А-а!”- дип акырды да чыгып чапты, әйтерсең мин аны обижать иткән. Соң, ул чапкач мин дә старт алдым инде. Кирәккәнгә түгел ләса, курыкма, бабай, бу мин, дип әйтер өчен генә. Каршыга карчыгы чыгып килә. Кулында зур пима. Аны бездә аякка кияләр. Ну өшкерә башлады инде бабайны шул пимасы белән. Минем ачуым килеп китте, мунча кереп тә өлгермәдек, шуның өчен үлем җәзасы, гадел түгел.
- Тукта, әби, минәйтәм, бу мин – Хәсибә. Бабаң саф кеше, кыз күрмәгән маңка малай кебек. Син аны дөмектерергә ашыкма, кирәк булуы бар. Карт дисәң, әнә ызбаң искереп бара, бүрәнә арасына мүк урнына тыксаң да ярый. Шулай тынычландырдым инде әбине.
- Ярар, минәйтәм, мин Хәсибә, ә сезне беләсем дә килми. Мин мунча кереп чыгуга ике тәлинкә аш, ярты ипи, бер самавар чәй өстәлдә булсын, бал куярга онытмагыз, тамак ялгап алырмын да кайтып китәрмен, утырмага килмәгән.
Sez Tatar ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.
Çirattagı - Хастаханә Хастасы - 2
  • Büleklär
  • Хастаханә Хастасы - 1
    Süzlärneñ gomumi sanı 4742
    Unikal süzlärneñ gomumi sanı 2238
    38.7 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    54.3 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    62.1 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.
  • Хастаханә Хастасы - 2
    Süzlärneñ gomumi sanı 4676
    Unikal süzlärneñ gomumi sanı 2147
    36.3 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    50.5 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    58.3 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.
  • Хастаханә Хастасы - 3
    Süzlärneñ gomumi sanı 856
    Unikal süzlärneñ gomumi sanı 591
    50.5 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    63.1 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    69.6 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
    Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.