Гөлниса - 8

Иртәгәсен, сишәмбе көн диюем, өйлә вакытыннан соң, - мин мәктәптән кайткан гына идем - капка төбебезгә көзгедәй ялтырап торган кара төстәге җиңел машина килеп туктады. Чәй эчеп утыруымны бәреп, йөгереп урамга чыктым. Машинадан өч кеше чыкты. Алардан берсен генә, авылыбыз башы Җәмил абзыйны гына, таныдым. Теге икесе зур начальниклар ахры, үзләрен эре генә тоталар. Бигрәк тә олырагы, башына тәлпәк киеп, галстук такканы, артыграк һавалы, ахры. Өченчесе, яшьрәге, костюмсыз җиңелчә киенгәне, җилкәсе аша ниндидер күн букча таккан.
- Шушы йортта яшиме ул сыерның хуҗасы? - дип сорады Җәмил абзыйдан үзен эре тотучы абзый.
- Әйе, аныкы, - диде Җәмил абзый һәм безнең капкага таба атламакчы булган иде дә, тәлпәкле начальник аны туктатты.
- Машинаңны кычкырт! - дип боерды машина-ның руле артында утырган егеткә. Машина озын-озын өч тапкыр акырды.
Әнием ни булды икән, дип, куркынып, йөгерә-атлый чыгып капка төбендә туктады. Әти абзар тирә-сендә булды, күрәсең, аның артыннан ул дә күренде.
- Әссәләмәгаләейкүм! - диде әти барысына да машина янына якынаеп, ләкин кулын биреп күрешмәде, тегеләр дә күрешергә кулларын сузмадылар.
- Таныш булыгыз, - диде Җәмил абзый тәлпәкле кешегә ымлап - район башлыгы Сагит Хакимов әфәнде.
Район башлыгы, дөрес атыйммы икән, дигән-дәй, Җәмил абзыйга карап алды да:
- Кем... Сәлихҗан агай, сезнең сыерыгыз бүре һөҗүменә дучар булган икән дә, ике арадагы сугышта җиңеп чыккан дип ишеттек. Дөресме?
- Булды андый хәл, - диде әти, - әйдәгез сезгә ул дошманны күрсәтим.
Әти аларны ишек алдына карачкы каршына туктатты да, карачкы өстенә ябылган чикмәнне алып якка бәрде.
Тынып, сүзсез озак карап тордылар. Арттан йөгереп килгән шофер да хәйран булып катты.
- Өереннән аерылып калган карт бүредер бу, мөгаен, диде сүзне башлап район башлыгы - хәзер сыерны күрсәтегез...
Караборын ачык абзарның теге очында иде. Караборынны күреп кунакларның йөзләре ачылып китте. Бер мизгел сокланып карап тордылар.
- Шәп хайван! Ничего не скажешь, - диде рай-он башлыгы - зур да, таза да, күренешкә дә матур. Күрәсеңме, мөгезләре нинди базык, юаннар, диде Җәмил абзыйга таба борылып, - кыен булса да, бүрене җиңүенә ышанып була.
Район башлыгының соңгы сүзенә әтинең кәе-фе китә төште, ахры, аның чырае сытылды. Ышанып була, имеш, безне алдакчылар, дип уйлап килде ми-кәнни? Аның бу сүзе миңа да охшамады.
Җәмил абзый белән район башлыгы китәргә җыендылар. Район башлыгы шофер янына утырды, ә Җәмил абзый арткы ишекне ачты да, борылып теге яланбаш начальникка: «Без конторада булырбыз, бер сәгатьтән озакка калма, Сагит Валиевичның ашыгыч эше бар,»- дип искәртте дә, ишеген шапылдатып япты. Машина, дырылдап, урыныннан кузгалды.
- Мин, - диде калган әфәнде әтигә, - район гәзите хезмәткәре. Сезнең белән бераз әңгәмәләш-мәкче булам. Мөмкин булса, өйгә керү яхшырак булыр иде, миңа язарга туры килер.
Өйдә гәзит хезмәткәре әтидән Караборынның бездә яшәгән чагындагы тарихын сорады.
- Сез, Сәлихҗан агай, бу сыерыгызны сугымга ашатырга уйлыйсыз икән, дип ишеттек. Шулаймы, дөресме?
Әтинең җавабын гәзитче абзый гына түгел, мин дә көттем. Ләкин куркынып көттем мин. Әтинең Караборынны сугымга хөкем итүен мин башта ук хупламадым. Бу мине нык күңелсезләндергән иде. Кыдырма хайван булуы белән Караборын минем теңкәмә дә нык тиде, ләкин шуңа карамастан мин аны никтер ярата идем. Бүрене җиңү батырлыгыннан соң ярату хисем тагы да көчәйде.
- Зимагур хайван булуы белән нык ачуландыргач, шулай хәл кылган идем дә, хәзер инде кире уйладым... Мин шатлыгымнан утырган урынымнан сикереп тордым. Әниемнең дә йөзе ачылып китте, күрәсең, ул да Караборынның безнең гаиләнең сөт сыеры булып калуын теләп йөргән, тик әйтмәгән генә. Әти дәвам итеп, - Бүре хәтле бүрене җиңә алган хайванны сугымга калдыру тугрылык булмас, - диде нәтиҗә ясап, - сөт сыеры буларак та ул шәп мал. Сөтне дә күп бирә, сөте майга да бай. Алла кушса, ничек булса да кулга өйрәтербез зимагурны.
Ике көннән соң безгә, - гомер дә булмаган хәл - почтадан зур конверт китереп бирделәр. Әти, әни, мин, өчәүләп утырып, конвертны ачтык. Безнең район газитәсеннән җибәргәннәр икән. Беренче битен ачу белән әти белән Караборынның рәсемен күрдек: әти Караборынның җилкәсенә уң кулын куйган да, башын әллә кемдәй горур күтәреп, басып тора - теге гәзитче абзый җилкәсенә аскан төшергече белән әтине шулай төшергән иде. Конверттан тагы да нәрсәдер төште, карасак, ун сум акча икән, акчага әнинең күзе җитез, тиз генә эләктерде дә , каядыр тыгып та өлгерде, аның акча яшерә торган урыны бар.
Соңыннан, - вакыт өйләдән соңгы чак иде, - ашыкмыйча, җайлап кына чәй эчтем дә, әти белән икәү Караборын хакындагы мәкаләне укырга утырдык. Зур хәрефләр белән «Бүрене җиңүче сыер» - диелгән мәкаләнең башында. Анда, мәкаләдә, Кара-борынның без белгән тарихы язылган булып чыкты.
Шушы ук атнаның җомга кичендә әти белән әни Караборынның бозавы белән исән-сау табылуына һәм Аллаһы Тәгаләнең кодрәте белән зур казадан котылып калуыбызга багышлаган олылар мәҗлесе уздырдылар. Кунаклардан Сабир бабай, Лесник абзый хәлаль җефетләре белән мәҗлеснең түрендә утырдылар. Әбиләр сафында Урман-әби дә бар икән. Кунакка килгән киемендә мин аны төсмерләмәгән идем, соңыннан таныдым.
Авылыбызда мулла-хәзрәт булмаганлыктан Коръән укуны Сабир бабайга тапшырдылар. Коръән укылганнан соң мәҗлес хуҗаларына, ягъни әти белән әниемә, алар рәтеннән миңа да исән-саулык, дөньябызга иминлек теләү догаларын кылгач, әти мәҗлес-тәгеләрнең барсына да садака өләшеп чыкты. Сәдака өчен дә дога кылдылар. Аш килде. Аз сөйләшеп, кашык, таш тәлинкәләрдән тавыш чыгарып кына ашадылар. Аннан артык кыстатмыйча гына, тәмен табып, чәй эчтеләр дә, озак утырмыйча таралыштылар.
Киенеп маташканда, хәерле хәбәр китерүеңә рәхмәт, дип, монысы сиңа сөенечкә, дип, теге район гәзитәсеннән килгән ун сумны әти Сабир бабайның кесәсенә тыкты. Бабай, рәхмәте үзеңә, дип, ишетелер-ишетелмәс мыңгырдады да, ике кулы белән битен сыйпады. «Сезгә, олы әбиләребезгә, күчтәнәч», - дип, әнием Сабир бабай карчыгы Зәйнәб әби белән Урман-әбинең кулларына сары май белән тутырылган берәр пыяла банка тоттырды. Күп рәхмәтләр әйтеп, безгә иминлек теләкләре укый-укый кайтып киттеләр.
Олылар мәҗлесе өебезгә ямь кертте, әти белән әни генә түгел, миндә дә шатлыклы тойгылар калдырды, чөнки исән-сау сыерыбыз Караборын Аллаһы Тәгалә кодрәте белән абзарыбызда иде; шу-ның өстенә табында укылган Коръән, догалар да алдагы көнкүрешебез иминлегенә дә ышанычыбызны ныгыткан иде.
* * *
Бер атнадан Караборын көтүгә йөри башлады.
Бу кадәр көч түгеп һәм батырлык күрсәтеп җанкисәге балакаен саклап кала алган Караборын көтүдән сөйгән бозавы янына чаба-чаба кайтуына ышаныйк. Бу хакта сөйләү башка хикәянең максаты.