Цӏийи кьилелай башламиша - 15

  — Маса сеферда, —ада Насиятаз вилерин ишарадал кассир»
  къалурна. Наснята, пӏузар кӏватӏна, ухьт аладарна.
  Хъфидай рехъди ва кӏвализ агакьайлани 'хияллу хьана: «Яраб>
  адаз завай вуч кӏанзавайтӏа?.. Гьа яман, адан рикӏел чи жегьид
  йисар хтанвайтӏа?»—ам явашдиз хъуьрена.
  Кӏвале касни авачир. Ихьтин декьикьайра кьилиз текъведаЙ!
  фикирар авач. Столдихъ, гъил ченедик кутуна, ацукьнавай Насиятан вилерикай алатай йисар карагзавай: Насиятазни Семендараа
  чпиз чеб кӏанзавайди хуьре виридаз чизвай. Сифте муьгьуьббатГ
  Сад ,лагьай муьгьуьббат! Гьикьван шад ва бахтлу декьикьаяр кечирмишнай абуру! Амма кьисметар масакӏа хьана. Бакуда еке пулар къазанмишзава, лугьуз, дидеди Насият Ляметаз ганай. Ам ма ам «кӏвал хуьз» хуьре амукьнай. Лямет хайи кӏвализ, жегьилг
  сусан патав йиса садра-кьведра хкведай ва мад ам «вичин» Бакудиз хъфидай... Гила Лямета К/ьазахстанда са гьина ятӏани кӏвалахзава. Хуьруьз ам кьве йисалай садра мугьман жезвай. Са га фуналди, Насият я гъуьлуьк квайди хьанвачир, я хендеда тушир.
  И йифиз мад Насиятан рикӏел Семендара лагьай гафар хтана.
  «Яраб адаз вуч лугьуз кӏанзавайтӏа? Вучиз ада, Роза хтайла, вилербур авунай? Адаз бухгалтердин дугъривал чизвай: «Я кас, акьван дугъривални хъсан туш. Эхирки, эркек — эркек яз хьана кӏанда. Гуж хьайи Угълангерека, чидач, адаз запабар авунватӏани?»
  Угълангерек Семендаран паб тир. Кьакьан буй авай, яцӏу, кьаду вилер авай ам Семендараз гьикӏ кӏан хьанатӏа садазни чида чир. Амма гъуьл ада вичин метӏек кутунвайди ашкара тир. «Гьикӏ
  им адалай алакьнатӏа яраб?» лугьудайбурни авай. Бирдан Насиятаз Семендар язухни атана, гуя ам вичин кӏвалин иеси туш, са'
  етим аял я...
  Гьар йикъан дердийра аваз йикъар къвез алатзавай. Февраль
  алукьна. Вири жемят помидоррин тум цун патал парникар туькӏуьрунив эгечӏнавай. И къайгъуйра Насиятни авай. Хуьре виридалайни вилик нин помидорар битмиш жедай? Насиятан. Хъсанкъиметдай маса гана вуж фад базардай хкведай. Насият. Адан
  фад битмиш жедай цӏийи сортунин тариф акъатнавай. Гзафб^о
  адал, тум це, лугьуз, алахъдай, амма ада жуьреба-жуьре багьнайралди са^азни адакай гудачир.
  
  И юкъуз парникда тум цаз геж хьайи Насият, эхирни мичӏи
  экедай арада, булахдал фена. Квар ацӏурна хквезвай чӏавуз агъадихъай Семендар акъатна. Аквадай гьаларай. ам контордай хквезвайди тир.
  — А-а, ам вун яни, Насият? Валлагь, за исятда вакай фикир
  ашизвай, — лагьана бухгалтерди, хъуьчӏуьк квай яцӏу папка муь-куь хъуьчӏуьк кутаз.
  — Жеч?! — Наснята рацӏамар хкажна. — Хийирдиз яни?
  — Гьм, ваз лугьудай са гаф авай. Фадлай.
  — Лагь ман.
  — Ваъ лугьузни кичӏезва, вучиз ,лагьайтӏа вуна садазни эхь лагьайди туш.
  — Ваз «эхь» лугьуда за, — милайимдиз жава'б гана Наснята.
  — Ятӏа...
  — Ятӏа къефиз чиниз хуьруьк ша.
  — Куь кӏвализ? Хуьдуьк?
  — Эхь, чи кӏвализ хуьруьк.
  — Бес диде...
  — Ам вичин вахал кьил чӏугваз Бакудиз фенва.
  — Ви Семед гьинва?
  — Гьамни бадедихъ галаз фенва. Кӏани гадани руш хьиз бу
  лахдал акурбуру вуч лугьуда? 'Мичӏи хьайила ша, за вун гуьзле мишда. Семендар вич вичел хкведалди Насият яргъаз акъатнавай.
  Адавай са жавабни гуз хьанвачир.
  Кьве рикӏин яз кӏвализ хтай ам Угълангерека гьараяр авуналди къаршиламишна:
  — Им гьи вахт я вун кӏвалахдилай хквезвайди? Вири чпин
  хӏвалин-къан дердийра ава, парникар кутазва. Вуна вучзавайди я,
  я бахтикъара?!
  Папан хесет гъуьлуьз хъсандиз чизвай: эгер къуншиди са кар
  авуртӏа, ам вичини ийидалди Угълангерек секин жедачир. Кӏвализ
  хгай-хтайла, ада гъуьлуьз туькь гудай. Чара жедачир, паб секин
  хьун патал Семендара адаз кӏандайвал ийидай. Тахьайтӏа, кӏва ляй къал ними жедачир. Вичик герек авазни, авачизни гьерекат
  кутазва, лугьуз, ада Угълангереказ «Бувун» лакӏаб ганвай. Къацу
  вилер экъисна къал кваз рахадайла, ам, дугъриданни, бувундиз
  ухшар тир.
  •—Хьана, я бувун, хьана. За исятда фена хъсан тум гъида.
  — Нивай?
  — Ни галай кацивай, — ӏхъуьрена хьиз жаваб гана ада. — Са
  истикан чай гъваш.
  Еке иштагьдалди кьве истикандавайдаз яна, пӏапӏрусдик цӏай
  кяна ам явашдиз куьчедиз экъечӏна. Вацран мичӏер тир. Мекьизвай. Кьуд пад «ъалин, 'пурпу живеди кӏевирнавай. (Кӏвачерал
  акьалжнавай куьгьне калушар цӏуьдгъуьниз кичӏела, камар яваш-
  
  
  яваш къачуз, Семендар Насиятабурун кӏвалерихъ физвай. Абур,
  са куьчеда яшамиш жезвай.
  И чӏавуз Наснята ам атун сабурсуз яз гуьзлемишзав'ай. Кӏвал"
  къакъажнавай, пичинал «ъажгъан алай.
  Варар агалнавачир. Семендар явашдиз гурарай виниз хкаж
  хьана. Ракӏариз пудра тӏуб яна ам дегьлиздиз гьахьна. КТва лии
  иесиди мугьман еке хушвилелди кьабулна. Чими кӏвале чиниз яр>
  хъиченваи Насият къизилгуьл цуьк'хьиз такабурлу яз аквазвай.
  Семендара кРвале вил экъуьрна: ина гьар са шей вичин чкадал
  алай, ина артухан гьич са затӏни авачир. Яд экъичайтӏа хъвадай вал михьи тир.
  Хваш-'беш авуна, гьалар-кефер хабарар кьуна. Гила куькай
  ихтилат ийин? Семендараз вич атунин мурад вуч ятӏа садлагьана
  ачухиз кӏанзавачир. Гьа са вахтунда адаз вичин сифте муьтьуьб бат хьайи дишегьлидин рикӏикайни хабар тир. Ам иниз, Насиятан
  патав атунал шад ва 'бахтлу тир. Ам садрани Семендаран рикӏяй
  акъатнавачир. Ятӏани адавай Насиятаз са гафни лугьуз жезвачир,.
  вучиз лагьайтӏа, адаз вичин играми касдикай хуьре чӏуру гафарчӏалар чукӏун гзаф агъур жедай.
  Ихтилат тагъдал къвезвачир. Кӏвалин иесиди мугьмандин вилик туьнт яру чай авай истикан эцигна.
  — Исятда хуьрекни гьазур жеда, — лагьана ам къажгъандал"
  фена.
  — Чай за хъвада. Хуьрек кӏандач, тух я. Заз вун икӏ мукьувайакун, ви гъилелай чай хъун — еке савкьват я. Чухсагъул. За...
  Адаз вуч ятӏани лугьуз кӏанзавай, амма жуьрэт авунач.
  — Зунни вун атунал шад я, Семед. Чухсагъул вазни. За вунг
  къведачтӏа лугьузвай. Кичӏе яни ваз ви «бувундихъай?»
  — Къе адакай рахамир. Адахъ вичин дердияр ава.
  — Парникда тум ыанвани?
  — Ваъ,
  — Тум авачтӏа гудани?
  — Вуна садазни гузвач кьван.
  — Садазни гудач. Амма ваз... Валай элкъуьрдай заз затӏни.
  авач, — Насият жегьил руш хьиз тарпна кӏвачел акьалтна. — Исят
  да гъични.
  Ам муькуь кӏвализ гьахьна. Гена месзла икӏ регьятдиз виче лай алатунал Семендара рикӏяй шадвал ийизвай. Бубайрин мисалда лугьузвачни кьван: «Кӏанида тагудайдини авач, такӏанда —
  талгьудайдини». Ам и хиялрик квай чӏавуз гъиле газетдин къаргъуни аваз Насият хтана.
  — Са истикандавайди бес жедани?
  —Артухни кваз, — Семендар столдихъай къарагъна.
  — Ма. Гзаф хьункай зарар авач. — Наснята къаргъу авай гъил.
  яргъи авуна. Абурун гъилер гъилера акьурла, дишегьлидин беден
  дик са гьихьтин ятӏани юзун акатна. Семендара а кар кьатӏана.
  Тум квай чар костюмдин жибинда туна, Семендара кьве гъиливни
  Насиятан гъилер кьуна. Абур вилер вилера атӏумна яргъалди килигиз кӏвачин кьилел акъвазнавай.
  —.Насият, — явашдиз, ифей сесиналди рахана Семендар, — зи
  играми Наси! Вуна зи рикӏ къван я лугьумир. Зун гьа виликдай
  ваз чидай Семед яз ама. Зи рикӏе гьамиша вун патал чими гафар
  .ама. Амма за ваз а'бур лугьузвач. Хъел къвемир. Э|хь, завай вахъ
  галаз масадбур алай чкадал рахазни жезвач, вучиз лгьайтӏа, заз
  ви тӏвар багьа я ва заз \чи михьи фикиррал осъен гъиз кӏанзавач.
  — Чун кьведни бахтсуз хьана,-—лагьана туьтуьна шел акӏай
  Наснята.
  — Вун ягъалмиш я, Паси. Кьисметар чи сад хьаначтӏани, чна
  чи муьгьуьббат хвена, чун чи гьиссериз, и мурадриз вафалу яз
  ама. Гьавиляй чун бахтлу я. Уьмуьрдин татугайвилериз килиг та вуна, гьамиша, уьмуьр амай кьван, гьа са касдиз вафалу яз аму кьун — мегер идалай еке бахт авани?
  — Бес ваз зун акьван кӏанзавайла, вучиз вуна «алагуьзли» гъанай?
  — Вун тахьайла, вуж хьана вуч авай? Инсафсузди! Ам*ма вун
  гьамиша ина ава зи, — ада рикӏел гъил эцигна.
  — Багъишламиша. За... — бирдан' Насият адан хурал пеш хьиз
  алкӏана.
  Семендара са гужуналди вич дишегьлидин къужахдай акъудна.
  Хьве капашдивди Наснятан хъуькъверикай кьуна, адан цӏарцӏар
  гузвай вилериз килигна, Семендара адан ладу пелез чими темен
  тана. Ахпа ада ракӏариесъ кам вегьена.
  — Хъфимир, зи Семед. Акъваз! — минетзава дишегьлиди, вилер
  накъварив ацӏанва,
  — Вуна заз хъфиз кӏанзава лагьана фикирзавани? Заз уьмуьр-лух ви патав жез, ви вилериз икӏ мукьувай тамашиз акьван кӏандай хьи! Амма вучда? Ша чна руьгьдин (*ушвал тийин ва видик*
  дай хьиз чи ялавлу гьиссерин михьивал, муьгьуьб'батдиз вафалузал уьмуьрлух хуьн. Амай кӏвалахар дуьньядин чиркер я. Вун эй
  тъавурда ахпа акьада жеди.
  — Бес вун вучиз атайди тир? Вуч кӏанзавай ваз завай? Ваз Сӏ
  щч ятӏани лугьуз кӏанзавачирни?
  — Лугьуз кӏанзавая гафар за ваз лагьана. Амма зун иниз вк
  тарифдин помидоррин тум кӏанз атанвайди я, — табнач Семендара»
  — Тум паталди?! — агь хьиз акъатна кӏани дишегьлидай. — Анжах ам паталди?
  — Ваъ, гьелбетда. Дуьз лагьайтӏа, ам багьна тир.
  Семендар куьчедиз экъечӏна. Жив къвазмай. Мичӏиавай. Ван<;ес авачиз хуьр секин тир. Кӏвачеллайбур цӏуьдгъуьниз кичӏела
  явашдиз камар къачузвай ам бирдан акъваз хьана. Ахпа элкъвеӏ»
  
  на кьулухъ килигна. Насиятабурун дакӏардай экв аквазвай. На лугьуди, -адан сефил рикӏени гьасятда экв куькӏвена. Экв авай дакӏардиз хейлин килигиз акъвазаидалай кьулухъ ада, дериндай
  ухьт аладарна, вичин рехъ давамарна. Кьил хураваз хъфизвай
  адан рйкӏе, къван хьиз, залан фикирар авай. Жив къвазмай. Мн чӏизвай. Амма дакӏардай экв аквазмай...