🕙 11 minut uku
Куьредин руш элдин къадим хуьревай...
Süzlärneñ gomumi sanı 1454
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 913
0.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Шаир чӏал яшамиш хьунин, виликди финин такьат - алат я.
И.БРОДСКИЙ
Вичин яргъи уьмуьрда бажармишай кьван крариз вил вегьейтӏа, Стӏал МИСЛИМАТАВ гекъигиз жедай хьтин маса кас тахьун мумкин я. Гьам Куьреда ва Къубада, гьам Дагъустанда ва Урусатдани.
Де лагь, пуд лагьай классда кӏелзавайла, ни кьилди вичи гам-халича храна?! Мад нин халичайриз выставкайра виниз тир къимет гана?!
Ватандин Чӏехи дяведин йисара дишегьлийрикай мад вуж кьве сеферда вичин хушуналди зегьметдин фронтдиз фена?! Уьмуьрда акьван азиятарни зегьметар, магьрумвилерни бедбахтвилер акунатӏани, яшар 91 йисав агакьнавайлани, дердисервилериз дурум гана, илгьамдиз, шииратдиз, хайи чӏалаз, медениятдиз, багъри жемятдиз икьван кӏанивал, вафалувал мад ни къалурзава?! Зегьметдин 80 йисалайни гзаф стаж мад низ ава?! Ихьтин ва маса суалар мад ва мадни эцигиз жеда.
Стӏал Мислиматакай ктабрани, газетрани кхьин тавуна туш. Амма чун къелем гъиле кьуниз, яни мад сеферда кхьиниз мажбурайди гьи кар ятӏа чидани? Ахьтин касдин зегьметдиз икьван чӏавалди кутугай, лазим тир, лайихлу къимет гьелелиг ганвач. Гила галай - галайвал веревирдер ийин. Мислимат Агьмедпашаева, Тагьиран руш, 1924-йисан августдиз Кьулан Стӏалрин хуьре дидедиз хьана. Гьеле аялзамаз гуьзел халичаяр храз башламишай устаддин гъиликай гележегда абур 200-далайни гзаф хкатна. Абурун тариф лап яргъаризни акъатна.
Зигьинлу, викӏегь руша вадралди кӏелни авуна. Ирид лагьай классдилай гуьгъуьниз ада Кьасумхуьрел муаллимвилин курсар акьалтӏарна. Ахпа Кӏварчагърин, Вини Стӏалрин мектебра сифтегьан классра тарсар гана.
Ватандин Чӏехи дяведин йисара Мислимат кьве сеферда гуьгьуьллувилелди зегьметдин фронтдиз фена...
Гила чун Мислимат Агьмедпашаевадин илгьамдикай, шаирвиликай, яратмишунрикай рахан. Адан 2005-йисуз акъатай “Дуьнья я ман...” ктабдин сифте кьиляй ганвай куьруь гафуна ихьтин цӏарар ава: “Бес шаирвилин бажарагъ гьинай? Шаир Стӏал Сулейманан кӏвалерин къавуз руг гунин мел ава лагьай хабар агакьай Мислиматни, гьеле яшариз гъвечӏи тиртӏани, тапрак къачуна, агакьнавай рушарин гуьгъуьна аваз Агъа Стӏалдал мелез рекье гьатна... Стӏал Сулеймана кӏелай шиирри аял рушаз зурбаз таъсирнай. Гьа икӏ, ада вичини чӏалар туькӏуьриз, абур, халичаяр храдайла, ван хкажна, манидалди лугьуз хьана”.
Эхь, Мислимата тӏвар, премия, вич къалурун патал, “ял язавай вахтунда”, кабинетда рикӏ дарих хьайила... ялзавач искусстводихъ, шииратдихъ. Ам адаз тӏебиидаказ чарасуз лазим я: адавай кхьин тавуна акъвазиз жезвач. Бес гужлу гьиссер, чӏехи гъамар, бязи шадвилер, яргъи уьмуьр ацӏай вакъиаяр гьиниз ийин?! Муькуь патахъай, тӏебиатди адаз еке бахт - чӏехи бажарагъ ганва эхир! Карл Маркса ягь-намусдиз, регъуьвилиз “къенепатан революция” лагьанай. Мислиматни гьа и “революцияди”, акьул-камалди, бажарагъди, намусдиз вафалувили секиндиз тазвач - ибуру адаз басрух гузва, яни рикӏик, ивидик тади кутазва; четин, татугай, чӏуру, алчах крариз рум гудай, абурун хура акъваздай къуватар арадал гъизва. Бязи инсанар адан гъавурда акьун тавунни мумкин я, гьикӏ хьи, абурун уьмуьр, яшайиш анжах са чпин нефс - хук паталди я эхир, руьгьдин игьтияжар абуруз талукь туш. Гъвечӏи чӏавалай вич зегьметда лигим хьунихъ галаз сад хьиз, стӏалви шаир рушан руьгьни мягькем жезвай. Гьавиляй сифте яз газетдин чиниз акъатай адан шиирни “9 лагьай Майдиз” хьун дуьшуьшдин кар тир лугьуз жедач. Азиз дустар, 9 лагьай Май
Душманд фикир кайи югъ я.
Хкадарна дуьньядал цӏай,
Ислягьвал чаз гайи югъ я...
Вирибурун къаст сад хьана,
Душмандин юкь хайи югъ я.
Гъилер - къизил, мез - вирт-дуьдгъвер, иер руш Мислимат кӏвалин берекат, хизандин вири тир. 90 йиса авай и веледди ингье рагьметлу бубадиз гьикӏ ялварзаватӏа:
Дуьньядихъ вил галамаз, вун, шем хьиз, хкахьна.
Гъери чӏемел атай чӏавуз къажгъан алахьна.
Амукьна зун акьул, хиял, зигьинни квахьна...
Гарарик зун ви сесинихъ къекъвезма, буба.
( “Зун шезма, буба” )
Гатфар, муьгьуьббат, жегьилвал - шаирдин бязи шиирра и гафари-гьиссери гьикӏ ванзаватӏа, килиг куьн садра:
Сифте муьгьуьббат ашкъидин рагъ я,
Жечни бес, рикӏени гад хьайи чӏавуз.
Гатфар хьиз, уьмуьрни цуькведин багъ я,
Ашкъилу кьве билбил сад хьайи чӏавуз.
Цӏуд аял хайи (абурукай кьуд гъвечӏизмаз рагьметдиз фена, са хвани вад руш, Аллагьдиз шукур, сагъ-саламат я) дидедин рикӏ гилани секин туш. Гьикӏ хьи, къудратлу уьлкве СССР барбатӏна, чукӏурна. США кьиле аваз, империалист ампайри вири дуьньяда, патав гвай Украинадани йикьни шуван туна. Общество, акваз-акваз, арсуз жезва. Чӏехиди, гъвечӏиди, намус-гъейрат, ягь чиз амукьзавач. Хизанар чкӏизва, аялар гадарзава, алиментар гуникай кьил къакъудзава ва икӏ мад. “Каспийск шегьерда зун таниш хьайи са дишегьлиди, - кхьизва Мислимата, - вичихъ галай гъвечӏи гада, лап таза аял яз, зирзибил гадарзавай ящикдай жагъана, вичи хвена, чӏехи авурдакай ихтилатна. За а аялдин вилерай вич гадарай дидедикай (адаз “диде” лугьун дуьз жезвани, я эллер?! Авторар) ихьтин фикир кӏелнай:
Вучиз ханай, диде, на зун,
Ви къужахда кьан тийирла?
Вучиз ханай, диде, на зун,
За гъил гъиле кьан тийирла?..
Чар, пек авай ищикӏда заз
Кицӏери тӏуш гана, диде,
Са-сада, къвез, галчӏуриз кьаз,
Зи кьуд кӏараб кана, диде.
Амукьна зун кьин тавуна,
Кицӏи, каци тӏуьн тавуна,
Къиб хьиз, хана, хуьн тавуна,
На зал гьи гьал гъана, диде?”
( “На зун вучиз ханай, диде?” )
Чи вилик шаирдин кьве ктаб ква: “Дуьнья я ман...” ва “Зи дуьнья”. Стӏал Мислиматахъ шииррин мад кьве ктаб ава: “Кӏела, ширин балаяр” ва “Ялавлу рикӏ”. И ктабра хъсан ва лап хъсан цӏудралди шиирар ава. Месела, “Зи хиялар”, “Гуж хьана”..., “Зун шезма, буба”, “Азарлу Ватан”, “Гъалаба ква”, “Яраб мад вуч хъжедатӏа?”, “Шехьмир, вилер, шехьмир”, “Садни валай рази хьанач, дуьнья”, “Мецер” ва икӏ мад. Чун гьеле адан гуьзел манийрикай (“Квез зи жейран акунани?, “Жедачни ширин?”, “Яр я жеди!..”), махарикай ва драмадин бязи шейэрикай рахазвач. Автордин хейлин эсерар “Куьредин ярар” кӏватӏалрани гьатнава, “Лезги газетдин” чинрани чапнава Шаир Мислимат Ватандин, багъри Лезгистандин бегьеррал, агалкьунрал - шад, татугайвилерал пашман я. Адаз пехилвал ерли чидач. Ватандин, зегьмет чӏугвазвай инсанринни Мислиматан шадвилерни пашманвилер уртахбур я. Килиг садра, шаирди гьикьван чӏехи гьевесдивди Къурбан Акимоваз “Лезгистан” энциклопедия акъатун тебрикзаватӏа:
...Ватандин тик дестек я вун, мерд рикӏин гуьрцел.
Гьар садакай хабар кьадай
Къурбан Акимов...
Къизгъин я ви шагьдамарда ргазвай иви,
Битав гьулдан, дагъларин хва,
Къурбан Акимов!
Лезги чил, лезги намус, чӏал патал женг чӏугур рухваярни вахар тӏимил хьанач. Гилани ава. Амма алай вахтунда “Лезгистан” хьтин энциклопедияда - капитальный ктабда чи тарих, дувулар, лезги чил, чӏал, намус, лезги халкь, адан къадимвал, бинелувал, къагьриман рухваяр, чи багъри ерияр вири терефрихъай къалурун, ачухарун, чирун, майдандиз акъудун - им автордин еке кьегьалвал я. Икӏ, чи халкь паталди женг чӏугвазвай стхайрин сифте жергеда сад лагьайди яз Къурбан Акимов акъвазнава лугьуз жеда. Ихьтин рухваяр, “гзаф тахьайтӏани, са пара” хьанайтӏа, чка-чкадал чи халкьдин итижар (интересар) хуьз, чпикай тӏимил фикириз, амайбурни тупламишнайтӏа, къе чун и йикъал къведачир, чаз гьар са патахъай тӏуш гуз алахъдачир. Викӏегьвал илимдани къалурна кӏанда. “Лезгистанда” (2-издание) Алибег Фатаховаз сифте яз кутугай, лайихлу къимет ганва...
Алибег Фатаховакай Мислимат дидеди таъсирдай хьтин кьве шиир кхьенва -”Алибег Фатахов” ва “Ви ишигъдал чӏулав серин”. Им сад лагьай дуьшуьш я бажарагълу шаирдин душманрик ачухдиз тахсир кутазвай, абур негь ийизвай:
Авай гьахьтин зурбавилер,
Гьейранардай вири эллер.
Ивидихъ пис къаних рикӏер
Пайда хьана вал, Алибег.
Вичин гзаф шиирра Стӏал Мислимата халис ватанпересар хьуниз, халкьдин тарихда хьайи къагьриман рухвайрилай чешне къачуниз эвер гузва:
И вун хьтин игитриз гуз кӏандай бул яшар.
Амалризни тир дагъларин катраз вун ухшар.
Камаллу я чи Куьредин гадаяр, рушар,
Къачунвай ви ивидикай пай, Куьре Мелик.
( “Куьре Мелик” )
Чна чи вилик шаирдин вири яратмишунрикай гегьеншдиз рахунин везифа эцигзавач, я газетдин са макъалада и кар ийиз хьунни мумкин туш. Гегьеншдиз кхьейтӏа, тамам са ктаб жеда. Къейд ийиз кӏанзава хьи, яшлу ятӏани, Мислимат Тагьировнади зайифвалзавач, ада хуьрера, районда жезвай гзаф мярекатра иштиракзава. Ам РД-дин лезги писателрин Союздин, “Куьредин ярар” медениятдин макандин Гьуьрметлу член я.
...Чахъ бажарагълу шаирарни, муаллимарни, колхоз-совхозрин кӏвалахра зарбачиярни хьана, гзафбуруз лайихлу тир тӏварар, наградаярни ганва. Амма а бажарагъни, устадвални, зегьметда зиреквални, кӏвенкӏвечивални - и ва маса ериярни вири санлай Мислимат халадизни хас, талукь я эхир. Ахьтин кас чаз мад санайни жагъидач. Шехьдач лугьуз, аялдиз хуру гудачни лугьурвал, чи макъала вичиз бахшнавай Игит Диде шехьнач, шехьзавач. Гьайиф чӏугваз тазвай кар ам я хьи, гилалди адаз са дуьзгуьн тӏвар, награда ганвач. Эгер ихьтин гзаф терефрин бажарагъдин иеси маса миллетрихъ авайтӏа, мумкин тир ам цавариз акъудун, еке орденар, тӏварар гун. Амма чун кисна ацукьнава. Яшлу ксар саймишун, агъмишун, абуруз лазим тир куьмекарни гун чи виридан буржи я эхир...
Инсан, бажарагъ, устад кас гьикьван дамах гвачир умунди хьайитӏани, гьикьван регъуьвал гвайди ятӏани, адан зегьметдиз къиметни гана кӏанда эхир! Им чи тӏалабун ваъ, гьахълу истемишун я. Талукь органри ва ксари, эгер вахтундамаз лазим къарарар кьабулначтӏа, гила хьайитӏани, яргъал тевгьена, агъадихъ галай камар къачун чарасуз я.
1. Стӏал Мислиматан хкягъай эсеррин са вижевай ктаб-кӏватӏал акъудин, мектебризни, библиотекайризни, къадир авай ксаризни бес жедайвал, еке тираж аваз. И ктабдиз хъсан редактор ва мадни хъсан корректор хкягъин.
2. Са машин багъишин (“Нива”), зайиф хьанвай чандиз куьмек ва шаирдивай кӏани чкайриз физ жедайвал.
3. Райцентрада ва я Дербентда са куьчедиз Стӏал Мислиматан тӏвар гун.
4. Шаирдин кандидатура “Халкьдин шаир”, “Дагъустандин Зегьметдин Игит” лагьай тӏварар, я са орден гун патал къалурин. Тади гьалда, гежел тевгьена.
Макъала чаз шаир Мислиматан вичин цӏараралди куьтягьун хъсан яз акуна. Абур, гьакъикъатдани, кутугайбур я. Ина са кӏусни артухан дамах, фурс, лавгъавал авач. Жуваз жуван къиметни чир хьана кӏанда эхир и залум дуьньяда:
Лезги я зун - Шарвилидин неве я,
Куьредин руш элдин къадим хуьревай...
Зун дагъдин кард Шарвилидин диде я,
Куькӏвей гъед хьиз, Данкодин рикӏ къеневай.
Эхь, гьуьрметлу шаир, муъмин инсан Стӏал Мислимат бахдиз икӏ кхьидай ихтияр ава. Къуй адаз сагъламвал, кӏубанвал, яргъал уьмуьр гурай! И фана дуьньяда Вахъ галаз са аямда яшамиш хьунал чна шадвалзава, дамахзава, играми Инсан!
Исламудин ГЬУЬСЕЙНОВ,
Шихмурад ШИХМУРАДОВ
Лезги газет
И.БРОДСКИЙ
Вичин яргъи уьмуьрда бажармишай кьван крариз вил вегьейтӏа, Стӏал МИСЛИМАТАВ гекъигиз жедай хьтин маса кас тахьун мумкин я. Гьам Куьреда ва Къубада, гьам Дагъустанда ва Урусатдани.
Де лагь, пуд лагьай классда кӏелзавайла, ни кьилди вичи гам-халича храна?! Мад нин халичайриз выставкайра виниз тир къимет гана?!
Ватандин Чӏехи дяведин йисара дишегьлийрикай мад вуж кьве сеферда вичин хушуналди зегьметдин фронтдиз фена?! Уьмуьрда акьван азиятарни зегьметар, магьрумвилерни бедбахтвилер акунатӏани, яшар 91 йисав агакьнавайлани, дердисервилериз дурум гана, илгьамдиз, шииратдиз, хайи чӏалаз, медениятдиз, багъри жемятдиз икьван кӏанивал, вафалувал мад ни къалурзава?! Зегьметдин 80 йисалайни гзаф стаж мад низ ава?! Ихьтин ва маса суалар мад ва мадни эцигиз жеда.
Стӏал Мислиматакай ктабрани, газетрани кхьин тавуна туш. Амма чун къелем гъиле кьуниз, яни мад сеферда кхьиниз мажбурайди гьи кар ятӏа чидани? Ахьтин касдин зегьметдиз икьван чӏавалди кутугай, лазим тир, лайихлу къимет гьелелиг ганвач. Гила галай - галайвал веревирдер ийин. Мислимат Агьмедпашаева, Тагьиран руш, 1924-йисан августдиз Кьулан Стӏалрин хуьре дидедиз хьана. Гьеле аялзамаз гуьзел халичаяр храз башламишай устаддин гъиликай гележегда абур 200-далайни гзаф хкатна. Абурун тариф лап яргъаризни акъатна.
Зигьинлу, викӏегь руша вадралди кӏелни авуна. Ирид лагьай классдилай гуьгъуьниз ада Кьасумхуьрел муаллимвилин курсар акьалтӏарна. Ахпа Кӏварчагърин, Вини Стӏалрин мектебра сифтегьан классра тарсар гана.
Ватандин Чӏехи дяведин йисара Мислимат кьве сеферда гуьгьуьллувилелди зегьметдин фронтдиз фена...
Гила чун Мислимат Агьмедпашаевадин илгьамдикай, шаирвиликай, яратмишунрикай рахан. Адан 2005-йисуз акъатай “Дуьнья я ман...” ктабдин сифте кьиляй ганвай куьруь гафуна ихьтин цӏарар ава: “Бес шаирвилин бажарагъ гьинай? Шаир Стӏал Сулейманан кӏвалерин къавуз руг гунин мел ава лагьай хабар агакьай Мислиматни, гьеле яшариз гъвечӏи тиртӏани, тапрак къачуна, агакьнавай рушарин гуьгъуьна аваз Агъа Стӏалдал мелез рекье гьатна... Стӏал Сулеймана кӏелай шиирри аял рушаз зурбаз таъсирнай. Гьа икӏ, ада вичини чӏалар туькӏуьриз, абур, халичаяр храдайла, ван хкажна, манидалди лугьуз хьана”.
Эхь, Мислимата тӏвар, премия, вич къалурун патал, “ял язавай вахтунда”, кабинетда рикӏ дарих хьайила... ялзавач искусстводихъ, шииратдихъ. Ам адаз тӏебиидаказ чарасуз лазим я: адавай кхьин тавуна акъвазиз жезвач. Бес гужлу гьиссер, чӏехи гъамар, бязи шадвилер, яргъи уьмуьр ацӏай вакъиаяр гьиниз ийин?! Муькуь патахъай, тӏебиатди адаз еке бахт - чӏехи бажарагъ ганва эхир! Карл Маркса ягь-намусдиз, регъуьвилиз “къенепатан революция” лагьанай. Мислиматни гьа и “революцияди”, акьул-камалди, бажарагъди, намусдиз вафалувили секиндиз тазвач - ибуру адаз басрух гузва, яни рикӏик, ивидик тади кутазва; четин, татугай, чӏуру, алчах крариз рум гудай, абурун хура акъваздай къуватар арадал гъизва. Бязи инсанар адан гъавурда акьун тавунни мумкин я, гьикӏ хьи, абурун уьмуьр, яшайиш анжах са чпин нефс - хук паталди я эхир, руьгьдин игьтияжар абуруз талукь туш. Гъвечӏи чӏавалай вич зегьметда лигим хьунихъ галаз сад хьиз, стӏалви шаир рушан руьгьни мягькем жезвай. Гьавиляй сифте яз газетдин чиниз акъатай адан шиирни “9 лагьай Майдиз” хьун дуьшуьшдин кар тир лугьуз жедач. Азиз дустар, 9 лагьай Май
Душманд фикир кайи югъ я.
Хкадарна дуьньядал цӏай,
Ислягьвал чаз гайи югъ я...
Вирибурун къаст сад хьана,
Душмандин юкь хайи югъ я.
Гъилер - къизил, мез - вирт-дуьдгъвер, иер руш Мислимат кӏвалин берекат, хизандин вири тир. 90 йиса авай и веледди ингье рагьметлу бубадиз гьикӏ ялварзаватӏа:
Дуьньядихъ вил галамаз, вун, шем хьиз, хкахьна.
Гъери чӏемел атай чӏавуз къажгъан алахьна.
Амукьна зун акьул, хиял, зигьинни квахьна...
Гарарик зун ви сесинихъ къекъвезма, буба.
( “Зун шезма, буба” )
Гатфар, муьгьуьббат, жегьилвал - шаирдин бязи шиирра и гафари-гьиссери гьикӏ ванзаватӏа, килиг куьн садра:
Сифте муьгьуьббат ашкъидин рагъ я,
Жечни бес, рикӏени гад хьайи чӏавуз.
Гатфар хьиз, уьмуьрни цуькведин багъ я,
Ашкъилу кьве билбил сад хьайи чӏавуз.
Цӏуд аял хайи (абурукай кьуд гъвечӏизмаз рагьметдиз фена, са хвани вад руш, Аллагьдиз шукур, сагъ-саламат я) дидедин рикӏ гилани секин туш. Гьикӏ хьи, къудратлу уьлкве СССР барбатӏна, чукӏурна. США кьиле аваз, империалист ампайри вири дуьньяда, патав гвай Украинадани йикьни шуван туна. Общество, акваз-акваз, арсуз жезва. Чӏехиди, гъвечӏиди, намус-гъейрат, ягь чиз амукьзавач. Хизанар чкӏизва, аялар гадарзава, алиментар гуникай кьил къакъудзава ва икӏ мад. “Каспийск шегьерда зун таниш хьайи са дишегьлиди, - кхьизва Мислимата, - вичихъ галай гъвечӏи гада, лап таза аял яз, зирзибил гадарзавай ящикдай жагъана, вичи хвена, чӏехи авурдакай ихтилатна. За а аялдин вилерай вич гадарай дидедикай (адаз “диде” лугьун дуьз жезвани, я эллер?! Авторар) ихьтин фикир кӏелнай:
Вучиз ханай, диде, на зун,
Ви къужахда кьан тийирла?
Вучиз ханай, диде, на зун,
За гъил гъиле кьан тийирла?..
Чар, пек авай ищикӏда заз
Кицӏери тӏуш гана, диде,
Са-сада, къвез, галчӏуриз кьаз,
Зи кьуд кӏараб кана, диде.
Амукьна зун кьин тавуна,
Кицӏи, каци тӏуьн тавуна,
Къиб хьиз, хана, хуьн тавуна,
На зал гьи гьал гъана, диде?”
( “На зун вучиз ханай, диде?” )
Чи вилик шаирдин кьве ктаб ква: “Дуьнья я ман...” ва “Зи дуьнья”. Стӏал Мислиматахъ шииррин мад кьве ктаб ава: “Кӏела, ширин балаяр” ва “Ялавлу рикӏ”. И ктабра хъсан ва лап хъсан цӏудралди шиирар ава. Месела, “Зи хиялар”, “Гуж хьана”..., “Зун шезма, буба”, “Азарлу Ватан”, “Гъалаба ква”, “Яраб мад вуч хъжедатӏа?”, “Шехьмир, вилер, шехьмир”, “Садни валай рази хьанач, дуьнья”, “Мецер” ва икӏ мад. Чун гьеле адан гуьзел манийрикай (“Квез зи жейран акунани?, “Жедачни ширин?”, “Яр я жеди!..”), махарикай ва драмадин бязи шейэрикай рахазвач. Автордин хейлин эсерар “Куьредин ярар” кӏватӏалрани гьатнава, “Лезги газетдин” чинрани чапнава Шаир Мислимат Ватандин, багъри Лезгистандин бегьеррал, агалкьунрал - шад, татугайвилерал пашман я. Адаз пехилвал ерли чидач. Ватандин, зегьмет чӏугвазвай инсанринни Мислиматан шадвилерни пашманвилер уртахбур я. Килиг садра, шаирди гьикьван чӏехи гьевесдивди Къурбан Акимоваз “Лезгистан” энциклопедия акъатун тебрикзаватӏа:
...Ватандин тик дестек я вун, мерд рикӏин гуьрцел.
Гьар садакай хабар кьадай
Къурбан Акимов...
Къизгъин я ви шагьдамарда ргазвай иви,
Битав гьулдан, дагъларин хва,
Къурбан Акимов!
Лезги чил, лезги намус, чӏал патал женг чӏугур рухваярни вахар тӏимил хьанач. Гилани ава. Амма алай вахтунда “Лезгистан” хьтин энциклопедияда - капитальный ктабда чи тарих, дувулар, лезги чил, чӏал, намус, лезги халкь, адан къадимвал, бинелувал, къагьриман рухваяр, чи багъри ерияр вири терефрихъай къалурун, ачухарун, чирун, майдандиз акъудун - им автордин еке кьегьалвал я. Икӏ, чи халкь паталди женг чӏугвазвай стхайрин сифте жергеда сад лагьайди яз Къурбан Акимов акъвазнава лугьуз жеда. Ихьтин рухваяр, “гзаф тахьайтӏани, са пара” хьанайтӏа, чка-чкадал чи халкьдин итижар (интересар) хуьз, чпикай тӏимил фикириз, амайбурни тупламишнайтӏа, къе чун и йикъал къведачир, чаз гьар са патахъай тӏуш гуз алахъдачир. Викӏегьвал илимдани къалурна кӏанда. “Лезгистанда” (2-издание) Алибег Фатаховаз сифте яз кутугай, лайихлу къимет ганва...
Алибег Фатаховакай Мислимат дидеди таъсирдай хьтин кьве шиир кхьенва -”Алибег Фатахов” ва “Ви ишигъдал чӏулав серин”. Им сад лагьай дуьшуьш я бажарагълу шаирдин душманрик ачухдиз тахсир кутазвай, абур негь ийизвай:
Авай гьахьтин зурбавилер,
Гьейранардай вири эллер.
Ивидихъ пис къаних рикӏер
Пайда хьана вал, Алибег.
Вичин гзаф шиирра Стӏал Мислимата халис ватанпересар хьуниз, халкьдин тарихда хьайи къагьриман рухвайрилай чешне къачуниз эвер гузва:
И вун хьтин игитриз гуз кӏандай бул яшар.
Амалризни тир дагъларин катраз вун ухшар.
Камаллу я чи Куьредин гадаяр, рушар,
Къачунвай ви ивидикай пай, Куьре Мелик.
( “Куьре Мелик” )
Чна чи вилик шаирдин вири яратмишунрикай гегьеншдиз рахунин везифа эцигзавач, я газетдин са макъалада и кар ийиз хьунни мумкин туш. Гегьеншдиз кхьейтӏа, тамам са ктаб жеда. Къейд ийиз кӏанзава хьи, яшлу ятӏани, Мислимат Тагьировнади зайифвалзавач, ада хуьрера, районда жезвай гзаф мярекатра иштиракзава. Ам РД-дин лезги писателрин Союздин, “Куьредин ярар” медениятдин макандин Гьуьрметлу член я.
...Чахъ бажарагълу шаирарни, муаллимарни, колхоз-совхозрин кӏвалахра зарбачиярни хьана, гзафбуруз лайихлу тир тӏварар, наградаярни ганва. Амма а бажарагъни, устадвални, зегьметда зиреквални, кӏвенкӏвечивални - и ва маса ериярни вири санлай Мислимат халадизни хас, талукь я эхир. Ахьтин кас чаз мад санайни жагъидач. Шехьдач лугьуз, аялдиз хуру гудачни лугьурвал, чи макъала вичиз бахшнавай Игит Диде шехьнач, шехьзавач. Гьайиф чӏугваз тазвай кар ам я хьи, гилалди адаз са дуьзгуьн тӏвар, награда ганвач. Эгер ихьтин гзаф терефрин бажарагъдин иеси маса миллетрихъ авайтӏа, мумкин тир ам цавариз акъудун, еке орденар, тӏварар гун. Амма чун кисна ацукьнава. Яшлу ксар саймишун, агъмишун, абуруз лазим тир куьмекарни гун чи виридан буржи я эхир...
Инсан, бажарагъ, устад кас гьикьван дамах гвачир умунди хьайитӏани, гьикьван регъуьвал гвайди ятӏани, адан зегьметдиз къиметни гана кӏанда эхир! Им чи тӏалабун ваъ, гьахълу истемишун я. Талукь органри ва ксари, эгер вахтундамаз лазим къарарар кьабулначтӏа, гила хьайитӏани, яргъал тевгьена, агъадихъ галай камар къачун чарасуз я.
1. Стӏал Мислиматан хкягъай эсеррин са вижевай ктаб-кӏватӏал акъудин, мектебризни, библиотекайризни, къадир авай ксаризни бес жедайвал, еке тираж аваз. И ктабдиз хъсан редактор ва мадни хъсан корректор хкягъин.
2. Са машин багъишин (“Нива”), зайиф хьанвай чандиз куьмек ва шаирдивай кӏани чкайриз физ жедайвал.
3. Райцентрада ва я Дербентда са куьчедиз Стӏал Мислиматан тӏвар гун.
4. Шаирдин кандидатура “Халкьдин шаир”, “Дагъустандин Зегьметдин Игит” лагьай тӏварар, я са орден гун патал къалурин. Тади гьалда, гежел тевгьена.
Макъала чаз шаир Мислиматан вичин цӏараралди куьтягьун хъсан яз акуна. Абур, гьакъикъатдани, кутугайбур я. Ина са кӏусни артухан дамах, фурс, лавгъавал авач. Жуваз жуван къиметни чир хьана кӏанда эхир и залум дуьньяда:
Лезги я зун - Шарвилидин неве я,
Куьредин руш элдин къадим хуьревай...
Зун дагъдин кард Шарвилидин диде я,
Куькӏвей гъед хьиз, Данкодин рикӏ къеневай.
Эхь, гьуьрметлу шаир, муъмин инсан Стӏал Мислимат бахдиз икӏ кхьидай ихтияр ава. Къуй адаз сагъламвал, кӏубанвал, яргъал уьмуьр гурай! И фана дуьньяда Вахъ галаз са аямда яшамиш хьунал чна шадвалзава, дамахзава, играми Инсан!
Исламудин ГЬУЬСЕЙНОВ,
Шихмурад ШИХМУРАДОВ
Лезги газет
Sez Lezgin ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.