“Эгер хсуси хатӏ авачтӏа, ам шаир туш…”

  Мукьвара зи патав са таниш кас атана ва заз ада вичин шииррин ктаб багъишна. “Вуна цӏийиз акъатай ктабрикай газетриз макъалаяр кхьизвайди я, зи сифте ктабдикайни са хъсан рецензиямакъала кхьихь”, - лагьана ада. Жувни яратмишунрин рекье авай кас яз, таниш касдин ктаб акурла, заз шадни хьана. Ктабни яцӏу жилдер алаз акъуднава, ада 78 шиир, чебни гьар сад 10-18 бендиникай ибарат тирбур, гьатнава. Кӏвализ хъфейла, за ктабдайшиирар кӏелиз башламишна. Гьарфар сад-садахъ акална гафар, гафар сад-садахъ акална цӏарар, абуру бендер ва шиирар арадал гъанва. Гьайиф хьи, я са мана, гекъигунар, рифмаяр... заз “шииррай” жагъанач. Шиир кӏелна куьтягь жезва, амма автордиз вуч лугьуз кӏанзаватӏа, кьил акъатзавач. Завай ктабдикай газетдиз гьич са цӏарни кхьиз хьанач. Автор, гьелбетда, закай бейкеф хьана. Яшар 60 йисалай алатнавай зи таниш касдин гьич са цӏарни икьван чӏавалди заз я газетдиз, я журналдиз акъатна акурди туш. Садлагьана тамам са “ктаб” акъудай “шаир” акурла, зи рикӏел бажарагълу шаир Майрудин Бабаханован келимаяр хтана: “Артист Крамарован вилер са тӏимил чапрасбур тир. Ада, Америкадиз куьч хьайила, операция авуна, вилер дуьзарна. Инсандал хьиз адал са тӏимил артух мешреб атана, амма артист хьиз ам “кьена”. Дуьз вилер авай Крамаров садазни бакара амукьнач. Шаирни гьакӏ я: эгер вичин хсуси хатӏ авачтӏа, ам шаир туш...”. Зи хсуси библиотекада зи дустар, танишар тир писателрини шаирри пишкешнавай 100дав агакьна ктабар ава. Майрудин Бабаханован “Гъетери табдач”, Стӏал Мислиматан “Дуьнья я ман...”, “Ялавлу рикӏ”, Рамазан Каитован “Зи куьре”, Салигь Селимован “Ша Кӏварчагъиз”, Пакизат Фатуллаевадин “Ишараяр”, Алуван Шагьэмировадин “Савкьват” ва маса ктабри (зун инал шиирар авай ктабрикай рахазва) зи кхьинрин столдал мягькем чка кьунва, за абур мукьвал-мукьвал кӏелзава, абуру заз руьгьдин илгьам гузва. Гьелбетда, шаирвал я кӏелна, я яшар хьуналди къачуз жезвай пеше туш, шаирвал - им кьетӏен бажарагъ я, тӏебиатди гузвай. Етим Эминакай, Стӏал Сулейманакай дуьньядиз машгьур шаирар институтар кӏелна хьайиди туш. Шаир вуж я? Шаир гьихьтинди хьана кӏанда? И суалриз чи яшлу ва бажарагълу шаиррикай сад тир Стӏал Мислимата вичин “Шаир ятӏа...” шиирда жаваб гузва:
  
  Шаир кӏанда авай сабур,
  къванерал чан гъидайди.
  Шаир кӏанда ерли такур
  аршинрай гъед гъидайди.
  Шаир ятӏа, хьун я герек,
  хиялрай рикӏ аквадай,
  Гьич уьмуьрда такурдаз экв,
  ракъин нурар къаладай.
  Шаир кӏанда, гьахъни нагьахъ
  вуч затӏ ятӏа чирдайди
  Вичин нагьахъ, вичиз къалаз
  манидалди чирдайди.
  Шаир кӏанда, дуьнья амаз
  рекьин тийир, чан алай.
  Шаир кӏанда, цав хьиз рахаз,
  чуьнгуьрдал хьиз ван алай.
  
  Пагь, вуч дуьз лагьанва бажарагълу шаирди?! Къелем гъиле кьуна шиир кхьиз эгечӏзавай, иллаки и кар “нисинилай кьулухъ” башламишзавай гьар са касди Стӏал Мислиматан шиир кӏелнайтӏа, лап хъсан жедай. Зун инанмиш я, бязибуру къелем гъиляй гадардай ва вичивичик тикрардай: “Закай шаир жедайди туш, гьавайда жуван кьил тӏа тийин”. Агъадихъ заз жуваз пишкешнавай ктабрай, авторрин тӏварар такьуна (са рахунни алачиз, абуруз регъуь жеда) са шумуд бенд гъиз кӏанзава:
  
  Цавай физвай чубарукар,
  Садлагьана яваш хьана.
  За рикӏ алаз кьур кӏани яр,
  Виридалай угъраш хьана.
  Ваз ви кӏвачер гьайиф тушни,
  Булахдин рехъ алугариз?
  Ви кӏаниди зун хьайила,
  На масадаз къуллугъариз?
  Верчер, кӏекер жеда гзаф,
  Зегьмет чӏугур иесидихъ.
  Какаяр хаз пара гзаф,
  Учир яда демекдихъ.
  Акваз-акваз рекьид инсан,
  Бес мус ида абурун дуван?
  Сад масадан таквар душман,
  Хьайи замана хьана чаз…
  
  Ибур, гьуьрметлу кӏелзавайди, за чи “шаиррин” ктабрай къачунвай бендер я. Кӏела ва абуруз жува къимет це. Гьич шиирдин ухшарни, къвезвач. “И кьил, а кьил” авачир шит гафар... Махачкъалада лезги писателрин Союз, районра ва шегьерра адан отделенияр кардик кваз 25 йисалай виниз я. И Союздин членрин арада тӏвар-ван авай шаирар тӏимил авач. Союздин отделение Кьасумхуьрелни кардик ква. Шиирар кхьизвай, ктабар акъудзавай ксаривай республикадин меркездиз фена писателрин Союзда ва чкайрал алай адан отделенийра тежрибалу шаирривай меслятар къачуз жеда. Гьайиф хьи, и кар гзафбуру ийизвач. Мадни, ктабар акъудзавай чапханаярни чи шегьеррани районра тӏимил авач. Анра кӏвалахзавайбурун гъавурдани зун акьазва: абуру чпиз къазанжи хьурай лагьана нин хьайитӏани, гьихьтин хьайитӏани ктабар акъудзава. Ида лезги эдебият агъуз, зайиф хьунал гъизва. Эхиримжи йисара ктабар кӏелзавайбурун кьадар тӏимил хьанва (библиотекайрай инсанри ктабар саки къачузмач). Усал еридин эсерар авай ктабар гзаф акъатуни, кӏелзавайбурун кьадар тӏимил, лезги чӏал харчи хьунал гъизва. Макъала кхьидайла, зи рикӏел ихьтин са карни хтана. Германияда адет ава: литературадин виридалайни усал эсерар къейдзава, абуруз гьатта премияр гузва. Хъсан тир, и адет чинани кутунайтӏа. Усал ктаб акъудайдаз премия гудай адет. Ахьтин авторри мад шиирар кхьин хъийин тийидайвал.
  
  Хазран КЬАСУМОВ
  Лезги газет