Чӏалакай баллада - 01

  ЖУВАНБУРУЗ
  ЧАР
  
  
  
  ЗИ ХАЛКЬДИКАЙ ИХТИЛАТ
  Агата завди дуст, эй къариб мугьман,
  Ихтилат ийин за, ви рикӏ ацӏурай.
  Гьи жуьре мисалар, гьихьтин кьисаяр
  Рахан хьи, ваз анай зи халкь акурай?
  Зи заха халкьдикай, сая халкьдикай,
  Гьар са чӏал са ширин баяд халкьдикай,
  Зи Кьуьчхуьр, зи Эмин, Саяд халкьдикай
  Ваз хабар атурай, суракь атурай.
  Зи кесиб югъ акваз дегиш мийир гьал,
  Мугьмандиз авайд я чина тавдин кӏвал,
  Зи халкьдиз чидайд туш я дяве, я къал,
  Намусдик хкӏурнан, яракь атурай!
  Кис хьана къваз жедан кьегьалбурувай?
  Лезгияр рам хьанач кагьалбурувай.
  Са чӏавуз чахъ гьихьтин кьегьалбур авай...
  Кьегьалвал хуьн мадни, кьил вине хьурай.
  Лезгидинд дуьзвал я, кӏандач адаз таб,
  Чинра ваз аквадач къекъверагдин гъаб,
  Зи халкьди женгера гайиди я таб,
  Алупанд чилел чаз чи Рагъ акурай.
  Ваз квекай гафин за, я къариб мугьман,
  Арха я заз даим зи чӏал - зи лукьман.
  Ватандин къванерал гъидай кьин, иман,
  Аватӏа, на маса са халкь жагъура.
  09.11.
  
  .
  
  ЗУН
  Рикӏи завай хабар кьазва: - Вуж я вун?
  - Тӏвар алачир гьиссерин варар я зун.
  Йифиз-юкъуз гьарай кутаз алахьдай,
  Секин тежер, ргазвай чарчар я зун.
  Зун сакӏани гьатзавач хьи, кӏалубра,
  Икьван чӏехи дуьньядизни дар я зун.
  Къарагъайтӏа садавайни хуьз тежер,
  Кӏалуб течир, часпар течир гар я зун.
  Зи цӏаярал яд иличиз алахъмир,
  Ялав галай, гурва галай хьар я зун.
  Са халкьдин фак дад кутадай, тӏям гъидай,
  Фад дакӏунна геж элякьдай гъвар я зун.
  Фад ацӏана, фад къвана, фад алахьдай
  Гатун юргъ я, марф какахьай хар я зун.
  Саврухариз викӏегьдаказ таб гудай,
  Чуьлдин юкьва ялгъуз амай тар я зун.
  Зи кӏелдайди, зи гьал хабар кьадайди,
  Ваз акӏ жемир гзаф бахтавар я зун.
  Секинвилик, регьятвилик гелкъвезвай
  Са бахтсуздан вилерин накъвар я зун.
  
  
  Жумун тарал хъипи хьана аламай,
  Кьакьан хилен атӏуз тежер бар я зун.
  Са макьамдихъ тамарзу тир, вил галай,
  Сим атӏана зарул хьанвай тар я зун.
  Илгьамдикай шумуд кӏеле раснавай,
  Куьтягь тежер амаратдинӏ вар я зун.
  Гафаривди вири дуьнья рам авур,
  Са шаирдин зуракӏ амай цӏар я зун.
  Къе хайи чӏал жуван вилин нине хьиз,
  Хуьн тавуртӏа, зи ватанда хар я зун.
  И дуьньяда гьамишалух амукьдай,
  Лезги халкьдиз са заридин тӏвар я зун.
  09.03.
  
  Амарат - хазина
  
  
  «ЛЕЗГИНКАДАЛ» ИЛИГА
  Ягъ, я стха, «Лезгинкадал» илига,
  И макьамдин аламатдиз килига.
  Далдамдинни зуьрнедин ван атайла,
  Адан аваз зи дамарра гьатайла,
  Чил зурзада, зи кӏвачериз звер къведа,
  Шад жеда зун, зи вилериз хъвер къведа.
  Ягъ, я стха, «Лезгинкадал» илига,
  Ви ялавдик куькӏуьра зун, алуга.
  Элкъуьра зун, гелкъуьра зун, галуда,
  Вири дердер зи рикӏелай алуда.
  Хажалатар пара хьанва зи чанда,
  Къариб я зун жуван хайи Ватанда.
  Лезги стха, «Лезгинкадал» илига,
  Чун гьин йикъаз аватнатӏа килига.
  Вич вуж ятӏа рикӏел алач парадан,
  Кьегьал ксар пурчук хьанва чарадан.
  Ягъ, «Лезгинка»! Шехьа, цӏугъа, гьарая!
  Вичин сихил чизмачирбур пара я.
  Ягъ, «Лезгинка», чи фикирар зурзура,
  Чи рикӏерин живер, муркӏар цӏурура.
  Хура рикӏ ваъ, къван авайбур жагъура,
  Япа кичӏе ван авайбур юзура.
  
  
  Кьуд патахъай вири канва лезгияр,
  Вучиз икьван усал хьанва лезгияр?
  Са тӏвар ама лезгидилай, са макьам,
  И дуьньяда авач ихьтин чӏехи гъам.
  Руфуна фу, тандал пекер ала чи,
  Гъилера гуж, чанда такьат ава чи.
  Гьеле хьи, чаз бубайрин кӏвал амазма,
  Гьеле хьи, чав дидедин чӏал гумазма.
  Лезгивилин маса лишан аматӏа?
  Чи рухвайрихъ яраб гьунар куматӏа?
  Тахьайтӏа чахъ чӏехи къванер галукьда,
  Чун чи чилел чил амачиз амукьда.
  Чӏулав бахтар несиб жеда йифера,
  Гьамишалух акӏида чун кӏевера.
  Амукьда чун цирибар хьиз кӏвачерик,
  Акатда чун чан аламаз накьварик.
  Ягъ, чан стха, «Лезгинкадал» илига,
  Ахъая вил, на кьуд патахъ килига.
  Къе са зурба пар ава чи далуда,
  Ксанва чун, ша ахварай авуда.
  Чир хъия чаз чун гьим ятӏа, вуж ятӏа,
  Элкъуьра чун, лезги хъия, жедатӏа!
  
  
  CÀ ÓÜÌÓÜÐ ÂÓ× ß ÊÜÂÀÍ
  Cà óüìóüð òӏèìèë ÿ, ñà ðèêӏèí êúàñòàð
  Êӏàíäàéâàë õóüç, êüèëèç àêúóäóí ïàòàë.
  Cà óüìóüð òӏèìèë ÿ, æóâà êóòóð áàãú,
  Áåãüåðäà ãüàòàéëà àãóäóí ïàòàë.
  Cà óüìóüð òӏèìèë ÿ, è äóüíüÿä êðàð,
  Àêüóëäèâ, êàìàëäèâ ôàãüóìóí ïàòàë.
  Cà óüìóüð áåñ æåäà÷, ãüàõúíè ãüàõúëóâàë
  Êüàòӏàíà, äóüçäàêàç ãüóêóìóí ïàòàë.
  Cà óüìóüð êóüðóü ÿ, ñà ãàòóí éèô êüâàí,
  Ãüèññåðà ÿë òóíà, ÷èð æå÷ ôåéè ïàä.
  Æåãüèëâàë ôàä àòӏàé ÿðó íåêúè ÿ,
  Ïӏóçàððàë àìóêüäà àäàí âåðöӏè äàä.
  Cà óüìóüð âó÷ ÿ êüâàí, àâàòӏà ýãåð,
  Âè õúóüòóüë ãüèññåðèç èéèäàéä àâõàð.
  Àøêúèäêàé ãàëàòàéä õüàíà ëàãüàéòӏà,
  ×ӏàëàõú æåç òàõüóðàé, ìàõàð ÿ, ìàõàð.
  Cà óüìóüð ìàä êӏàíäàé, âèë àöӏóäàéâàë,
  ßðàá âó÷ àìàòӏà âèëåðèç àõêâàð?
  Ñåêèíâàë ãàíà÷ õüè, êàò-ãàëòóãðè çàç,
  Cà óüìóüð âó÷ ÿ êüâàí? Ñà âèëèí àõâàð...
  30.03.
  
  ЛАГЬАНА
  Накь дустари зи къарибвал кьатӏана,
  Март акъатда, дерт алатда, лагьана.
  Тӏебиатди шадарда вун датӏана,
  Мад кӏвачерихъ звер акатда, лагьана.
  Дегиш жеда, къумбар жеда ви гьалар,
  Кӏурукӏар хьиз ахъа жеда ви чӏалар,
  Гьармад сана пелеш хьанвай кьегьалар,
  Сад садавди мад агатда, лагьана.
  Гатфарин жив цӏраз дагъдин хивера,
  Кукупӏ хьтин рушар хьурай ценера,
  Рагь акьурла таза, къацу шивера,
  Кӏанчӏарайни звал акъатда, лагьана.
  Аватда ви къуьнераллай хъуьтӏуьн пар,
  Алатда ви рикӏелайни туькьуьл къар,
  Ваз акӏ жеда, ярдин гъил я хъуьтуьл гар,
  Акьурла ви руьгь къакъатда, лагьана.
  Марфад галаз цуьквер къвада цаварай,
  Са шиирдал элкъведа ви гьар гьарай,
  Дагъдин вацӏуз мус хьайид я са кьарай,
  Мад селлерихъ вун какатда, лагьана.
  05.03.
  
  СЕЛ ЖЕДА
  Лукӏ хьиз муьтӏуьгъ, кӏамаш ксар акурла,
  Цӏай галачиз ялав кьуна зун куда.
  Усал хьана за мет чилиз ягъайтӏа,
  Агъдин цӏирх хьиз пад-пад ийиз зун гуда.
  Хайи чил, ви аламатар пара я,
  Зи чандавай тӏалариз вун чара я.
  Ни лугьуда, рикӏ тандивай чара я?
  Зун зи тандихъ - зи Ватандихъ къекъведа.
  Вун зи диде, зун ви велед, хайи чил,
  Алпандилай аманат тир лезги чил.
  Хуьн тавуртӏа Ватан, къе ви хци чил,
  Усал хьана, ажуз хьана чун шеда.
  Ватан тар я, чунни адан хилер хьиз,
  Лув гуз кӏанда ви цавара лекьер хьиз.
  Пелеш хьайтӏа зулун хъипи пешер хьиз,
  Ви накьвадал аватна зун рекьида.
  Захъ вил галаз фикир чӏугда никӏери,
  Кьулан вацӏ хьиз ишез жеда Гуьлгери.
  Икӏ амукьич, зи Ватандин лекьери
  Са къуз зи тӏвар мад рикӏерал хкида.
  
  
  Квез веси хьуй, чӏур хьайитӏа зи гьалар,
  Аманат хуьх зи манияр, зи чӏалар,
  Жувахъ галаз тухвайтӏани и тӏалар,
  Кьил хкудна чиликай за лугьуда:
  Гардан кӏирун ламатӏвал я, гьунар туш,
  Къанатӏвилер къахчунар я, гунар туш,
  Чун дерт авай кьегьалар я, къванер туш,
  Гъуцари чун са къуз рикӏел хкида.
  Чи гъавурда авайбуруз чун тӏалар,
  Дердерикай туькӏуьрнавай кӏватӏалар,
  Къе марфади ракъурнавай стӏалар,
  Пака санал чун са чӏехи сел жеда.
  
  
  ВУЛКАН
  Зун къекъерай акъатиз кӏанз
  Гьазур хьанвай са вулкан я.
  Са цӏелхемдик цӏигел я зун,
  Кӏанзавайди цӏук кутан я.
  Зи дегьнейра ифин ава,
  Кьиляй-кьилиз ялав я зун.
  Са багьнадин суракьдавай,
  Пархуннавай са чӏав я зун.
  Зи чанда са тӏурфан ава,
  Какахьнавай цӏугъни гьарай.
  Зи чанда са шуван ава,
  Атӏузва хьи, рикӏин кьарай.
  Гьеле зи гум яргъал физвач,
  Гьеле хьи, чим гума жував.
  Гьеле хьи, зун секинзама,
  Чукӏурнавач гьеле за чав.
  И секинвал фидач яргъал,
  Гьатда цава гугрум-пахърахъ.
  Акатда цӏай садлагьана
  Зи вулкандик - чӏехи хьрак.
  
  
  Дегь чӏаварин цукӏар гва зав,
  Яваш-яваш куькӏуьнзавай.
  Дердерикай туькӏвей вулкан
  Туьхуьнар жеч завай-вавай.
  Гьеле хьи, зун юза хьанвач,
  Жуван мука икӏ киснава.
  Гьеле хьи, за шуванзавач,
  За хъилен рак игиснава.
  Гьеле къенер хъухъваз ава,
  Ялаври зун алугзава.
  Алатзавай гъар легьзеди,
  Зун тӏурфандив агудзава.
  Зи хура са вулкан ава,
  Сурӏ чӏавари ксурнавай.
  Зи хура са вулкан ава,
  Дердери ам юзурнава...
  02.01.
  
  Сур - къадим.
  
  
  АЗАДВИЛИН ШАРВАЛАНӏ
  Шаирдин рикӏ са етимдин кума хьиз,
  Низ герек я и етимдин кума, низ?
  Илифайтӏа а етимдин кумадиз,
  Аквада квез - кьуд пад къуру самар я.
  Туькьуьл уьмуьр са верцӏи таб авуна,
  Гьалзаватӏа масадаз тӏар тавуна,
  Ишеда гум а шаирдин тавуна2,
  Аквада квез, кузвайд ламу цӏамар я.
  Гьикьван чӏав я вил атӏанва рекьивай,
  Ялгъузвили ракъурнава къуру къай,
  Хабар къуртӏа и шаирдин рикӏикай,
  Аквада квез - хажалатар, гъамар я.
  Гьакӏ ятӏани булах хьана ргада,
  Гафарикай шумуд чешне храда,
  И шаирди туькӏуьрнавай харада,
  Аквада квез - авайди бул тӏалар я.
  Фикирди куьн авуртӏани сефилар,
  Къариб хьана ишейтӏани кфилар,
  Зи шиирар кӏелдай лезги жегьилар,
  Аквада квез - кьегьалар я, чамар я.
  Шаирдин рикӏ - азадвилин шарвалан,
  Йифиз-юкъуз “яр” лугьузвай ярвалан3,
  Галатайтӏа зи шиирдин карванар,
  Аквада квез - амайд гел я, камар я.
  Шарвалан - уьлкве
  Тавун - гурмагъ
  Ярвалан - ашукь
  
  
  ГЬАТНАВА ЗУН СА ТИЛИТДА
  Гьатнава зун са тилитдаӏ,
  Рамнава рикӏ маниди.
  Зун са чара дуьньядава,
  Илгьам я зи кӏаниди.
  Зун шиирдин ашукь хьанва,
  Зун гафарив къугъвазва.
  Ашкъидалди бейгьуш я зун,
  Зи рикӏ, зи руьгь юзазва.
  Хафар2 сад-сад акалзава,
  За гъалуник хтар хьиз.
  Инжияр хьиз кутугзава
  Цӏарар шиирд хтардиз.
  Гагь жувалай рази я зун,
  Гагь кичӏезва, чуквазва.
  За дуьньядиз аял гъизвай
  Дидедин тӏал чӏугвазва.
  Геж жагъанвай кьисмет яни?
  Винел пеш хьиз зурзазва.
  Чилин къеняй акъатнавай
  Булах я зун, ргазвай.
  Гьатнава зун са тилитда,
  Зи йиф, зи югъ шиир я.
  Зи тӏуьн, зи хъун, зи ахварар,
  Зи вилин нагъв шиир я.
  
  Тилит - кӏалуб
  Хафар - гьарфар
  
  
  Цӏийи шиир туькӏуьрайла,
  Суст жеда зун бахтлу яз.
  Гъуьрчехъан я зун, гъуьрчевай,
  Алахънавай шиир кьаз.
  Чепелукьри лув гудай хьиз,
  Цуькверилай цуькверал,
  Зи илгьамдин пери къвезва,
  Зи шииррин экверал.
  Меци са гаф лугьузватӏа,
  Хиялар я масакӏа.
  Кӏел тавунвай ктаб я зун,
  Зи гьар шиир - са кьиса.
  Са тилитда гьатнава зун,
  Зи рикӏ, зи чан гьанава.
  Зун шииррин ялавдава,
  И ашкъ маса гьинава?
  Зи дуьнья икӏ дегишарна,
  И тилитда тунва ни?
  Шаирвили зал са маса
  Тилитдин гьал тунвани?
  13.01.
  
  ВАТАН ВУЧ Я?
  Я лезги хва, я лезги руш,
  Ватан вуч я, чидани ваз?
  Ви япара гьатнани лагь,
  И манидин верцӏи аваз?
  И гафуни рикӏ атӏана
  Ви вилерал нагъв гъанани?
  Садра, лагь, вун Ватанд чилел
  Темен гана ярх хьанани?
  Верцӏи яни, туькьуьл яни,
  Чир хьанани накьвадин дад?
  Акунан ваз Ватандин гьал,
  Ватандин кьуьд, Ватандин гад?
  Акунатӏа,
  Садра вуна,
  Ватандин дерт
  Рикӏе туна
  Цӏугънани лагь?
  Агънани лагь?
  Вучиз икьван
  Канва ви тан,
  Къанва ви тан,
  Хайи Ватан,
  Кайи Ватан,
  Къайи Ватан.
  Чун къужахда
  Хвейи Ватан.
  
  Ви веледри
  Къурбандна чан,
  Мус ийида
  Ви чил кӏубан?
  Чӏехи Ватан,
  Рехи Ватан!
  Ватан - зи тан,
  Ватан - зи чан,
  Ватан - зи цав,
  Ватан - зи къав.
  Бубад кӏвалин
  Дакӏардавай
  Экв я Ватан!
  Дидеди чаз
  Хурал кьуна
  Чими-чими
  Гьар къуз гайи
  Нек я Ватан!
  Кӏелед хурунӏ
  Къванцин пелел
  Гатфар чӏавуз,
  Япаялгъуз
  Ахъа хьанвай
  Цуьк я Ватан!
  Заз Яргун я, ваз Стӏурар,
  Са масадаз Ахцегь, Миграгъ.
  Чи хвал, чи вацӏ, чи къубуяр,
  Чи дагъ, чи чуьл, ник я Ватан!
  Гьа и тегьер и дуьнья чаз
  Кӏани авур рикӏ я Ватан!
  
  Кӏелед хур – Кцӏар райондин Яргун хуьре пел
  
  
  Ватан - муг я,
  Цекверизни,
  Нуькӏеризни,
  Цавар рамдай
  Лекьеризни
  Муг авайд я.
  Ватан вични
  Туькӏуьрайд я
  Кӏвалерикай,
  Мукарикай.
  Муг тавуртӏа,
  Хуьр тавуртӏа,
  Мукьва-кьилид
  Жуваз арха
  Кьун тавуртӏа,
  Усал жеда.
  Алпанди чаз
  Ганвай хайӏ чӏал
  Хуьн тавуртӏа,
  Ягъал жеда.
  Аман-минет,
  Я лезгияр,
  Аян хьуй квез
  Зи гъарикӏ гьал.
  Рикӏел хкваш,
  Халкь амачиз,
  Дуьньяд винел,
  Етим хьайи
  Латиндин чӏал.
  Дуьшуьш тахьуй
  Ихьтин кар чал.
  
  Хай - диде
  
  
  Чӏал амачтӏа,
  Ватан амач.
  Халкь авачтӏа,
  Ватан авач.
  Ватан - диге,
  Ватан - кӏвал я.
  Авач, амач
  Хьайитӏа чахъ,
  Чи мез лал я.
  Эй лезгияр,
  Кӏеви хуьх кӏвал,
  Кӏеви хуьх чӏал,
  Ватан - кӏвал я.
  Ватан - чӏал я!
  Ватан вуч я?
  Чидачтӏа ваз,
  И чиликай
  Атӏана кӏвач,
  Яргъариз вач.
  Маса накьвар,
  Маса чилер,
  Маса халкьар,
  Маса эллер,
  Маса рикӏер,
  Маса вилер
  Акурай ваз.
  Маса чӏалал
  Рахадайбур,
  Къар масакӏа
  Ракъурдайбур
  Акурай ваз.
  
  Ингье, са къуз,
  Кузни-хкӏуз,
  Яргъарай хьиз
  Ви япариз
  «Лезгинкадин»
  Ван атайла,
  Ви чанда са
  Звал гьатайла,
  Вахъ дердияр
  Агатайла,
  Рикӏ чандивай
  Къакъатайла,
  Жузада за:
  Я лезги хва, я лезги руш,
  Ватан вуч я, чидани ваз?
  Ви япара гьатнани лагь,
  И манидин верцӏи аваз?
  Жаваб течиз амукьда вун,
  Ватан вуч я лугьуз жедач.
  Акьул авай ксаривай,
  Ам авачиз эхиз жедач.
  Вад хафункай туькӏуьрнавай
  Гъвечӏи са гаф ава - «Ватан».
  Чи рикӏера дидедиз тай
  Чӏехи са гаф ава - «Ватан»!
  13.01.
  
  САМУРДИН ВАЦӏ
  Рагъ эхъвезва ви ятара,
  Экуьн хийир, Самурдин вацӏ!
  Са хабар це а патарай,
  Зи квахьнавай сабурдин вацӏ!
  Гьикьван гагьди гелкъведатӏа,
  И тамарихъ, тепейрихъ зун?
  Вучиз икьван цӏигел ятӏа,
  Ви каф алай лепейрихъ зун?
  Чи гъамарин сел яни вун,
  Ван кутуна алахьзавай.
  Лезги чилин шел яни вун,
  Чӏехи гьуьлуьхъ какахьзавай?
  Ваз минет хьуй, зи хайи чил
  Икӏ кьве патахъ паймир вуна.
  Чун дуьньядин ватан течир
  Ватансузриз таймир вуна.
  Варз эхъвезва ви ятара,
  Няни хийир, Самурдин вацӏ!
  Чи тӏалариз ая чара,
  Эй зи халкьдин абурдин вацӏ!
  30.12.
  
  ВЕРЕВИРДЕР
  Жегьилдахъ, кьуьзуьдахъ сабур ахквазмач,
  Садбурун хъилерин гъал рапуналла.
  Абурлу бендедихъ абур ахквазмач,
  Мукьвадан, яргъалдан мез цациналла.
  Къалар акъатзава къе багьнадилай,
  Гьалар какахьзава са тегьнедилай,
  Хуш гьиссер ахквазмач чи дегьнедавай,
  Нехишар чӏур хьанвай гам табиналла.
  Кьуьгъуьр хьиз гьахьнава мукара вири,
  Рахазвай гафарал эцигиз кири,
  Майваяр харчи яз, хьанватӏа кӏири,
  Багъларин хваларин яд сафуналла.
  Хъсанвал ая на тахьана галат,
  Тавуртӏа тек садра, хкудиз гъалатӏ,
  Хкӏурда рикӏихъ ви, хьана гьавалат,
  Адетдин кар я им, пас ракьуналла.
  Ашкар я виридаз къе пулунин сир,
  Хьанва хьи, гзафбур нефсинин есир,
  Аялар чида заз гафун иеси,
  Итимар ава хьи, виш гафуналла.
  
  
  Кьисметдихъ галазди къугъвамир кӏинтӏ-лаш,
  Агудмир вуна гьич чапхунни тараш,
  Гьикьван хьайитӏани кӏвалахар фараш,
  Виридан шелни хъвер са гъапуналла.
  Вучда бахтуникай ганвай капаваз,
  Адетдин кар хьанва рахун къаб алаз,
  Руьгь авай виш инсан жагъидач хьи, ваз,
  Къе гзаф ксарин кьил руфуналла.
  Рикӏелай алудна икӏ элни уба,
  Авач са гунагь кар ийизвайд туба,
  Табдихъ дуван авач, на виш таб ая,
  Садав къе дин гумач, сад купӏуналла.
  Фикирри гатайла ви ракӏар гъафил,
  Дертлудиз рахада гьиссерин кфил,
  Дуьньядин адет я атунни хъфин,
  Сад ала магьфедал, сад кьепӏиналла.
  Гьар жуьред инсанрив ацӏанва дуьнья,
  Михьивал амачиз, кьацӏанва дуьнья,
  Гьарада жезмай кьван ацанва дуьнья,
  Гьавиляй къе адан чан табуналла.
  07.10.
  
  ЧУН ЛЕКЬЕР Я
  Лекь лагьана
  Дегь чӏавара чаз парада.
  Лекь лагьана
  Чаз жуванда, чаз чарада.
  Чун лекьерив гекъигайд я Кичӏевилер чин тийидай.
  Чаз лекьер хьиз килигайд я Кьил хураваз фин тийидай.
  Чаз къуншиди лекь лагьана Дагъдин синел муг ийидай.
  Чаз дустини лекь лагьана Цавун юкьвал руг ийидай.
  Лекь лагьана
  Сада хъуьрез,
  Сада кичӏез,
  Сада хвешиз,
  Сада течиз.
  Гьич чалагъан лагьанач чаз Цавар рам авур.
  Я къузгъундин тӏвар ганач чаз Иви хъваз гьазур.
  Тӏиб лагьанач чаз садани Вилерни кваз ичӏи, мичӏи.
  
  
  Чаз садани рангар чӏулав,
  Хуьруьз гъидай хабар чӏулав
  Пехъ лагьанач.
  Чаз садани кӏек лагьанач:
  Вичел кьару, такабурлу.
  Ингье, ажузд акур чӏавуз,
  Хур виликна къал акъуддай,
  Кьил виридлай вине кьадай,
  Зайифбуруз кӏуф ягъадай.
  Лекь лагьана чаз вирида,
  Кьакьанвилер рам ийидай.
  Дагъларини, цаварини
  Чун такурла гъам ийидай.
  Цӏуд лекь агъзур къузгъундилай
  Викӏегь жеда лагьана чаз.
  Лекь акурла чалагъанни
  Муьтӏуьгъ жеда лагьана чаз.
  Чун вуж ятӏа
  Чир хьанани,
  Я лезгияр?
  Лекь гафуни
  
  
  Куь хиялриз
  Нур гъанани,
  Я лезгияр?
  Чун дуьньядиз
  Мад лекьер хьиз
  Атун герек.
  Чи дустариз,
  Чи душманриз
  Чун лекьер хьиз
  Акван герек.
  Чилин винел
  Чун гьар чӏавуз
  Кьил виневаз
  Къекъвен герек,
  Итимвилихъ
  Гелкъвен герек.
  Гьикьван кӏеве
  Хьайитӏани,
  Лап рекьидай
  Бередани,
  Чун лекьер хьиз
  Рекьин герек!
  13.01.
  
  ЖУВАНБУРУЗ ЧАР
  Зи лезгияр, зи жуванбур!
  Куьре патан, Кӏеле патан,
  И патанбур, а патанбур,
  Са чилин, са Ватандинбур!
  Квез лугьудай гаф ава заз,
  Залан хьанва къе гьава заз.
  Зи масанбур, зи кӏанибур,
  Зи хайибур, зи къенибур!
  Къвез-къвез кӏеве гьатзава чун,
  Гьакӏ ятӏани катзава чун.
  “Куьн”, “чун” лугьуз вучиз фад-фад,
  Къакъатзава и пад, а пад?
  Рахшандзава, негьзава къе
  И патанда а патандаз.
  Синихзава, къинихзава
  А патанда и патандаз.
  Жуванбурал жуванбуру
  Шумуд лакӏаб илигзава.
  Парабуру и дуьньядиз
  Ягъид вилив килигзава.
  Авурбуру чаз авунва,
  Чи гьар са кӏам цаз авунва.
  Бес туширд хьиз и къазаяр,
  Тӏимил тир хьиз и сузаяр,
  
  
  Чун са чӏалал рахазвайбур,
  Чун са чилин бегьерар яз,
  Ни твазватӏа чи арада
  Чаравилин къайи аяз?
  Я лезгияр, я жуванбур Кефер патан, Кьибле патан!
  Гьи залумди кьве паднава,
  Чи сад Ватан - кьибле Ватан?
  Чанда и дерт, и звал аваз,
  Рикӏин кьилел и тӏал алаз,
  Чун сад садал гьалтнава гьикӏ?
  И дердинай пад жеда рикӏ.
  Чан лезгияр, чан жуванбур!
  Куьре патан, Кӏеле патан,
  И патанбур, а патанбур,
  Са чилин, са Ватандинбур!
  Квез лугьудай гафар пара,
  Квез ахъайдай дерт векъи я.
  Къай къекъвезва чи патара,
  Вутӏнава чим? Заз мекьи я...
  16.09.
  
  ЖЕНГ
  Зун датӏана женгинава,
  Женг я уьмуьр, женг я крар.
  Зи илгьамдихъ ялав ава,
  Гьавиляйни женг я цӏарар.
  Зи уьмуьр зи чӏалан женг я,
  Кьве пай хьанвай Кьулан женг я,
  Лугьуз жени залан женг я,
  Ялзавайдаз залан парар?
  Ашукь яз жув лезги чилел,
  Дамахиз гьей лезгивилел,
  Нагъв тахьурай лезгид вилел,
  Лугьуз кӏарда рикӏин зурар.
  Жув тек, душман хара-хара,
  Зи гуьгъуьна вара-зара,
  Гаф лугьудайд хьанва пара,
  Акӏуриз кӏанз хци сарар.
  Чарада рикӏ хадач акьван,
  Дугурайла жуванда къван,
  Рикӏ тӏар жеда, аман, гьикьван,
  Къвада нагагь юргъар, харар.
  
  
  Хайибуру ахъайиз хьел,
  Хаз алахъда зи рикӏин хел,
  Вуч лугьуда кумачтӏа кьел,
  Низ лугьуда цӏай квай зарар?
  Элкъвейтӏани жувал вири,
  Къелем-гапур тахьуй къуьруь,
  Акъваз мийир, кхьихь зари,
  Хун тавурай уьмуьрд гурар.
  02.08.
  
  ШАИРДИН ГЬАХЪ
  Халкь лагьана дадайбуруз,
  Жигер-багъри падайбуруз,
  Шиир багьаз кьадайбуруз,
  Секин уьмуьр кьисмет хьанач.
  Чан аламаз са шаирдиз,
  И дуьньяда къимет хьанач.
  Асул шаир кӏапӏар хьанач,
  Адан мецел тапар хьанач,
  Кӏвале ацӏай тӏакӏар хьанач,
  Гьавиляйни шаирдивай
  Мет ягъана купӏар хьанач.
  И дуьньяда чан аламаз
  Са шаирдиз капар хьанач.
  Рекъер - шуькӏуь муькъвер хьана,
  Къуьлер цана - векьер хьана,
  Таяр-туьшер пенкьвер хьана,
  Гьи шаирдиз регьятвилив
  Фу жагъана, пекер хьана?
  И дуьньяда шаирдин гьахъ,
  Адаз ягъай цӏенкьер хьана...
  14.01.
  
  КӏАНЗАВА ЗАЗ
  Ацӏанва рикӏ цавал зулун цифер хьиз,
  Марф хьана, сел хьана къваз кӏанзава заз.
  Дердерин, гъамарин шеле залан я,
  Кӏемер кьаз, дуьзендал гъиз кӏанзава заз.
  Кьил квахьай гарари басрух гузва мад,
  Гьавада гьатнава кӏуь накьвадин дад,
  Виш агъзур ригӏ туна алатнава гад,
  Хъуьтӏуьн къуз гатун риг хуьз кӏанзава заз.
  Зи кьарай атӏанва сада гуз эвер,
  Гъанва зи гьиссерал алуд тежер звер,
  Уьмуьрдин кӏвачерик акатнава звер,
  Катзавай, физвай къар кьаз кӏанзава заз.
  Гзаф тӏимил хьанва бахтунин паяр,
  Элкъвезва руьхъведал ялавар, цӏаяр,
  Кваз такьаз уьмуьрдин саврухар, къаяр,
  И муркӏар, муркуцӏар хаз кӏанзава заз.
  Юргъун яз акъатна зун яргъал рекьиз,
  Секинвал жагъуриз зи тӏазвай рикӏиз,
  Цавара гел тадай Хважамжамди хьиз,
  Дуьньядал жуван гел таз кӏанзава заз.
  31.01.
  
  Риг - атир
  
  
  ЖАГЪИДАТӏА?
  Дидеди и дуьньядиз
  Вучиз бахтсуз гъана зун?
  Фикир чӏугваз, тӏал чӏугваз,
  Вучиз шаир хьана зун?
  Заз къайгъуяр бес хьанач
  Са хизандин, са кӏвалин,
  Зи кар хьана дуьньядин
  Рапуник гъал акалин.
  Зи кар хьана дерт чӏугван,
  Чӏуру, какур къилихрин.
  Зи кар хьана чинеба
  Туькьуьл гафар иливрин.
  Халкьдин залан гьалари
  Цӏай кутазва зи чандик,
  Алакь тийиз маса кар,
  Кузва зун зи Ватандихъ.
  Чи къулайсуз кӏвалахар
  За тӏал хьиз рикӏе твазва.
  Сузадавайд са рикӏ туш,
  Зи къеневай руьгь тӏазва.
  
  
  Рикӏи зун къекъвераг хьиз,
  Дердерихъ къекъуьрзава.
  Гъамари фарфалаг хьиз,
  Кьуна зун, элкъуьрзава.
  За дердияр къелемдиз
  Къачузва къе шиир хьиз.
  Гьахъ авачир дуьньяда
  Низ герек я абур, низ?
  За шиирар кхьизва,
  Цӏурна жуван рикӏин пад.
  За шиирар кхьизва,
  Жагъидатӏа кӏелдай сад?
  11.01.
  
  САБУР КӏАНДАЧ
  - Ваз вуч къачун суварихъ за? Веревирда.
  Ви рикӏиз вуч кӏан хьайитӏа, за жагъурда.
  - Заз кӏандай затӏ маса гузвач чи туьквенра.
  - Дуьньяда са чаравилиз авач чара.
  - Акӏ ятӏа на сабур къачу заз са тӏимил,
  Хьайитӏа ам, кесибвилин мичӏ жеда вил.
  Муьтӏуьгъ хьана, секинвилив акъудиз къар,
  За Аллагьдин хиве твада гзаф крар.
  Сабурди зун дегишарда гьа и тегьер,
  Заз секинвал гъун паталди хуьда рекьер.
  Заз амалар чирда ада - алахъна икӏ,
  Тапарарив алцурарда сабурсуз рикӏ.
  Гьахъсузвилиз вердишарда сабурди зун,
  Гьахъсузбуруз юлдашарда сабурди зун.
  Зи рикӏевай чӏехи вулкан туьхуьнарда,
  Зи мураддин лацу балкӏан хъуьткьуьнарда.
  - На базардай къачунвайди вуч ятӏа лагь.
  Чи базарда сабур гузва, аман Аллагь!
  Инсандикай кьукь ийидай сабур аку!
  На лукӏарин, на кьукьарин абур аку!
  
  
  Сабурди заз гайитӏани масанвилер,
  Кьабул жедач завай адан хъсанвилер.
  Сабурлуда кичӏез-кичӏез гьалда уьмуьр,
  Заз садрахъни ихьтин пишкеш кӏандач, гумир.
  Инсандин кьил агъузардай сабур кӏандач!
  Ужузардай, ажузардай сабур кӏандач!
  Къайил туштӏа зун жуван къал, шуькуьр кӏандач!
  Заз дуьньяда къал ама кьван,
  Заз чанара тӏал ама кьван,
  Чилин винел валӏ ама кьван,
  Сабур кӏандач!
  Сабур кӏандач!
  25.12.
  
  Вал - есир
  
  
  ВИ РАКӏАРАР ГАТАЗВАЧТӏА ДУСТАРИ
  Гатфарин сел алахьдайвал ван алаз,
  Дустарин луж алахьна зи кӏвалелай.
  Абур патал гьар са кардихъ къуьн галаз,
  Бахтлу йикъар кими хьанач кьилелай.
  Ахъа хьана рикӏер марвард цуьквер хьиз,
  Лугьуз, хъуьрез, аялар хьиз авай чун.
  Фикирдин гел хьайилани вилерал,
  Къакъуд хьанач садавайни чавай чун.
  Гьуьлуьн кӏаняй жагъурдай хьиз инжияр,
  За жувазди дустар сад-сад хкяйда.
  Тавдин кӏвале ацӏай суфра, ацӏай рикӏ,
  Абрун вилик за хвешила экӏяйда.
  Дад жедани дуст авачир уьмуьрдихъ?
  Гьар дуст заз чиз, я экв гудай са чирагъ.
  Рикӏе чими, хъуьтуьл гьиссер авайда,
  Вучда яцӏу гафарикай алаз яргъ?
  Эциг мийир вуна кьакьан дарамат,
  Ви ракӏарар гатазвачтӏа дустари.
  Садбур гзаф девлет кӏватӏиз дакӏвада,
  Кӏвач атӏуда хайибурун, часпаррив…
  Вахъ агъзур дуст хьайитӏани гзаф туш,
  Тек са душман аватӏа - им пара я.
  Дуствили ваз шадвал гъида датӏана,
  Душманвилин ниятни рехъ чара я.
  
  Душман аваз уьмуьр гьалун четин я,
  Хъсан дустар аваз хьурай инсандихъ.
  Къайивили къай кутада, чӏурда кӏвал,
  Дуствилери ялда бахтлу хизандихъ.
  Дустарикай стха жеда, эл жеда,
  Са жув патал уьмуьр гьализ жеда кьван?
  Вил вегьейла, Гъуцар сувун ценера,
  Аквадач квез ялгъуз авай тек са къван.
  Кесиб я вун, авачтӏа вахъ рикӏ кудайд,
  Дуст аватӏа, вун бахтлу я, заха я.
  Кьуд патахъай чуькьвейла вун гъамари,
  Жуван дердер на дустариз ахъая.
  Чи бубайри лагьайди тир рикӏивай:
  “Дуст течир кас яд авачир регъвер я.”
  Пехъивилин, векъивилин хура къе,
  Акъваз жедайд тек дуствилин муькъвер я.
  Гьатайтӏани яцӏарани кӏевера,
  Дуствал чна багьадиз кьан гьамиша.
  Куьтягь тежер девлет тушни гьар са дуст,
  Зи хайибур, куьн дуствилин гъенел ша!
  Эй зи дустар, кьулухъ галай дагълар зи!
  Куь хурувди агудда за жуван кьил.
  Къаларив ваъ, хъилерив ваъ, ша анжах,
  Дуствиливди хуьз алахъин хайи чил!
  14.02.
  
  ÀÌÓÊÜÄÀÉÄÈ ÊÜÂÅ ÖӏÀÐ ß
  Øà, äàãúëàðèç àêúàòèí ÷óí ÿãúèç ÿë,
  Àëàòäàéâàë ÷è ÷àíäàâàé âèðè òӏàë,
  Àêâàäà ÷àç ÷è êüàêüàíðèí øóìóä ãüàë,
  Ñèíåð - êúâàíåð, öåíåð - ìàõïóðä êúàöàð ÿ.
  Ñà ïàòà öèô êúåêúâåäàé, ñà ïàòà ðàãú,
  ßä õúâàç êúâåäàé êúâåòåð, ñâåëåðӏ ëàòàðàë,
  Ãçàô àâà óáàÿð ÷è ïàòàðà,
  Ãúóöàð ñóâóí ðèêӏ àëàéäè - Ëàöàð ÿ.
  Áàëêӏàíðè ÷óí, õàðóäàêàç ÷àìàððèç,
  Ñàë ðóüøòåðàé àâóäàéëà êӏàìàðèç,
  Âàõò æàãúèäàí õàæàëàòðèç, ãúàìàðèç,
  Ëóãüóç æåíè äóüíüÿä êðàð ÿöӏàð ÿ?
  Öóüê àâà÷èð æàãúèäà÷ âàç ÷èë ñà ÷ӏèá,
  Ëåçãè ðóøà ÿä ãàéèëà âàç ñà öӏèá,
  Çóðçàäà âóí, àêüóíâàéä õüèç ðèêӏå ðèá,
  Àãü, ìàðâàðä öóüê, âóí õóüçâàéäè öàöàð ÿ.
  Ñóâàðèí ëàð2 àêóðëà âóí æåäà ìàò,
  Æèâåð âè÷åë àöóêüíàâàé øóìóä êúàò,
  ×àð÷àðäè âàç - ÷àðõàðèëàé õüàíâàé êâàò,
  Ëóãüóäà õüè, ÷è ÷èë êüàöӏè-êüàöӏàð ÿ.
  
  
  Свел - дагъдин къуш
  Лар - дагъдин кукӏушда яйлах
  
  
  Àÿëàð õüèç ÷óí - âåãüåíâàé ãüåáåäèç,
  Àâàòàéëà ÷åïåëóêüðèí ëåïåäèç,
  Ãåíã ÿéëàõàð êóü÷àð æåíè ãåáåäèç?
  ×óí ïàòàëäè àáóð õàëêüàéä - Ãúóöàð ÿ.
  Èåð ÿ õóïӏ ÷è ÷èë äàãúäèí êóêӏâàëàé,
  ×óêóð òèéèç êúóøàð ÷ïèí ìóêàðàé,
  Öóüêâåä êӏóí÷ӏàð êӏâàòӏèí ÷íà ìóêüâàðàé,
  ßðãúàë ôåéòӏà, óüëåíàð ÿ, íàöӏàð ÿ.
  Âèë òàõüàíà ãüè÷ áàõòóíèí ïàÿðàë,
  Ëóãüóí òèéèí, ôåíà óüìóüð êúàÿðàë.
  Öӏóí ïåïå õüèç ãüàë÷ õüàéòӏàíè öӏàÿðàë,
  Øàèðäèëàé àìóêüäàéäè êüâå öӏàð ÿ.
  30.03.
  
  ЗУН АМАЧ ЛАГЬ
  Нагагьдай зун ажуз хьайтӏа, кхьиз тежез,
  Яргъаравай куьч мукьварив хкиз тежез,
  Амукьайтӏа икӏ, шиирдин ник гуьз тежез,
  Зун амач лагь, зун амач лагь.
  Са чӏавуз за квадарайтӏа ашкъидин дад,
  Зи гъилерай акъатайтӏа уьмуьрдин гад,
  Зи чӏаларин кьурайтӏа вацӏ - амачиз яд,
  Зун амач лагь, зун амач лагь.
  Са береда жагъайтӏа заз кӏвал къизилдай,
  Пара хьайтӏа ярар-дустар - дерт кьезилдай,
  Ягъаз тежез, акӏайтӏа ван зи кфилдай,
  Зун амач лагь, зун амач лагь.
  Ялгъуз хьайтӏа зун - илгьамдин луж хъфена,
  Къуьруь хьайтӏа, къелемдив гвай гуж хъфена,
  Лугьуз тахьуй, вуж атана, вуж хъфена,
  Зун амач лагь, зун амач лагь.
  033.10.
  
  КЪАКЪУДЗАВА ЗУН ЗАВАЙ
  Àâàõüäàé õüèç éèãèí âàöӏàð,
  Àëàòçàâà éèêúàð, âàðöàð.
  Ãüà âàöӏàðà,
  Ãüà âàðöàðà
  Ñà âó÷ ÿòӏà àâàé çè,
  Ñà âó÷ ÿòӏà àìà çè.
  À âàöӏàðèâ,
  À âàðöàðèâ
  Ãóìà àÿë áåðåÿð,
  Âåðöӏè, õèÿë áåðåÿð.
  ßðãúàðàâà - àãàêüäà÷.
  Ãüèêӏ ýëêúóüðèí - àëàêüäà÷.
  À âàöӏàðèí ÿòàðèê,
  À âàðöàðèí ãàòàðèê
  Êàêàõüíà çè ìóðàäàð.
  À ìóðàäðèí àðàäà
  Ñàä àâàé - ëàï õàðóäè...
  Àãü, çóí ãüèêüâàí õàðó òèð...
  À âàöӏàðèí ëåïåéðèâ,
  ßðó øóðâàí ïåïåéðèâ
  Ãàíà õüè, çà çè áàõòàð,
  Àëàòíàâà à âàõòàð...
  Àâàõüçàâà ìàä âàöӏàð,
  Àëàòçàâà ìàä âàðöàð,
  È âàöӏàðè,
  È âàðöàðè
  Êúàêúóäçàâà çóí çàâàé...
  04.02.
  
  ЛЕЗГИ ТӏВАРЦӏИН ЭКВ
  Зал тӏамгъаяр алкӏидайд туш,
  Кичӏе хьана галкӏидайд туш,
  Зун рекьелай элкъведайд туш,
  Рекьер залай элкьвейтӏани.
  Атайтӏани кьилел къаза,
  Ийидач за садра суза,
  За жуван халкь гудач маса,
  Кьуд патахъай чуькьвейтӏани.
  Кичӏе гару тӏурфан гъидач,
  Кичӏе цавай харар къвадач,
  Кичӏе цӏу гьич Алпан хадач,
  Цавар чиле акӏайтӏани.
  Ватан рикӏ я - пай жедачир,
  Са куьнизни тай жедачир,
  Им вуч ван я - гьай жедачир,
  Эллериз чав чкӏайтӏани.
  Акъатда мад зун кӏеверай,
  Акъуд жедач зун къекъерай,
  Тахьурай чахъ къекъверагар,
  Вири дуьнья къекъвейтӏани.
  Яд хкведач чӏуру хулаз,
  Чим акъатдач къайи къулаз,
  Лезги тӏварцӏин экв бес я заз,
  Эквер вири туьхвейтӏани.
  08.04.
  
  ЧИР ХЬАНАЙТӏА
  Вучиз йигин хьанва зи кӏвачерин звер?
  Бегьер кӏватӏ жедани янавачтӏа цӏвер?
  Гатфарин цуьк я зун, зи тӏварни гъвергъвер,
  Шумуд югъ ама захъ, хупӏ чир хьанайтӏа,
  Вуч жедай, уьмуьрди заз сир ганайтӏа?
  Са кӏус инсаф ая, эцигайла кам,
  Завай дуьньядикай къачуз хьанвач кам,
  Фадлай захъ цӏигел я чи гуьне, чи кӏам,
  Ватандин накьвадал за цӏир ганайтӏа,
  Кӏандай заз цӏаяри зи хур канайтӏа.
  Зуракӏ тир шииррив ацӏанва зи рикӏ,
  Муьгьлет це, акалдай гафар цӏиргъиник,
  Зун буржлу жедайни илгьамдин вилик,
  Алатай къар завай элкъуьр хьанайтӏа?
  Зи уьмуьр гьикьван я, заз чир хьанайтӏа...
  
  
  ТЕК Я ЗУН
  Вилин накъвар авахьзава чарчел зи,
  Гъери къвезмач гьикьван чӏав я, кварцел зи,
  Уьмуьрд гурар куьрс хьанва са кӏарцӏел зи,
  Дерт ахъайдай сад авачиз, тек я зун.
  Рикӏин гафар лугьуз тежез хьанва пар,
  Гатун цикӏиз шагьвардикай хьанва гар,
  И бендедиз дуьнья вични хьанва дар,