🕥 30 minut uku
Чӏалакай баллада - 08
Süzlärneñ gomumi sanı 3898
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 1898
0.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Гьикьван ятӏа рикӏиз кӏани, низ чида?
Ша, ша лугьуз вилеривди ялзава,
Фин-фин лугьуз рикӏи завди къалзава,
Акурбуру верцӏивилел чӏалзава,
Ам виртӏедин куьнуь яни, низ чида?
Атӏайтӏа ам, зар алахьиз гьикӏ кьада?
Икьван иерд тӏатӏана бес гьикӏ тада?
Гъил агакьдач, пашман хьана рикӏ тӏада,
Эхир аван бейкеф хьунин, низ чида?
25.12.
ГЕЛ
Къванерин арадай са
Ялгъуз цуьк акъатнавай.
На лугьуди, дурна тир,
Цавукай къакъатнавай.
Кичӏе тушир къаюкай,
Аян тушир хъуьтӏуьн цӏиг.
Гьикӏ ятӏани къванери,
Хуьзвай хурал масан цуьк.
Юзаз авай кьелечӏ тан,
Чуьлдин пехъи гар акьур.
Басрух гана къванери,
Тӏарзавайтӏа адан хур?
Какахьнаваз гьалар икӏ,
Жезвайтӏани цуьк вили,
Ам къванерин арада,
Хупӏ иер тир, хупӏ мили.
Гатфар къведа, чилерал
Шумуд виш нав чкӏида.
Гуьнеярни къузаяр
Гьатда мадни цуькведа.
Сувун, тамун иербур Гьар цуьк я са бике зи.
Бес вучиз а ялгъузда
Гел тунатӏа рикӏе зи?
19.03.
ЦУЬКВЕР
Сувуз мукьва,
Кьуд пад ахъа,
Лезги чилин
Юкьни-юкьва
Экӏяй хьанва,
Чӏехи палас.
Цуькверикай
Виш зар алаз,
Дамахар гваз.
Иер я чуьл,
Иер я чил.
Аватӏа хупӏ
Ихьтин дине?
Тӏебиатди
Кутур бине
Шумуд ранг я,
Шумуд хине.
Тамар къалин,
Кӏамар дегьне,
Кьвалари хьиз
Кьил кьаз вине,
Циферикай
Алаз бишме,
Чӏугваз гъилив
Шумуд чешне
Вав гвайди вуч
Наз я палас?
Дамахнавай
Свас я палас.
Чуьлдин хурал
Виш агъзур цуьк,
А падни цуьк,
И падни цуьк:
Некӏедин цуьк,
Чигедин цуьк,
Гуьнедин цуьк,
Хинедин цуьк.
Цӏаядин цуьк,
Къаядин цуьк.
Шуькӏуь тандал
Чкӏана чиг,
Бахтавар я
Иригни Мигӏ.
Мулдин цуьквер
Акурла икӏ,
Иервилив
Ацӏузва рикӏ.
Къацу цуьквер,
Лацу цуьквер,
Яру цуьквер,
Кьару2 цуьквер,
Хару цуьквер.
Кьаз къужахда
Вири цуьквер,
Зун къугъвазва,
Зун зверзава.
Ириг, Миг - мулдин цуьквер
Кьару - вагьши
Заз рекьери,
Заз нуькӏери,
Заз лекьери
Эверзава.
Вири санал,
Хьана кӏватӏал,
Лув гун патал
Вили цава.
Килиг, килиг,
Зурзазва рикӏ.
Зи къуьнерик
Луварар ква,
Зун цавава,
Ава, ава!!!
Вуч хъсан я,
Чун икӏ хуьдай,
Чаз тӏям гудай,
Къуват гудай,
Сувун гьава.
***
Тӏебиатди
Кьаз къужахда,
Кьил элкъуьриз
И саягъда,
Зун аял хьиз
Авунва рам.
Амач чанда
Са дерт, са гъам.
Бахтавар я
И пел, и кӏам.
Зун тух жезвач,
Къачузва кам.
Юзадач зун,
Вегьедач кам.
Шупӏ тахьурай
Мулдин цуьквер,
Тӏебиатдин
Рангар - эквер.
Вуч хъсан тир,
Гьа и тегьер,
Къацу чуьлда,
Дагъдин синел,
Рикӏ шад ийиз,
Атир чкӏиз,
Зун са цуьк хьиз
Акъатнайтӏа
Лезги чилел...
ÐÀÃÚÄÀÍÈÍ ÃÜÓÜË
Ðàãúäàíèí ãüóüë óõøàð ÿ õóïӏ íèêӏåðèç.
Íà ëóãüóäè, òóíà êúèçèë êúàïóíà,
Þçóðçàâà ñà íè ÿòӏà ãúàïóíà.
Ðàãúäàíèí ãüóüë ôèêèðàð õüèç ðàãúäàíèí.
Êӏàí ÿ ðèêӏèç óüìóüðäèí ãàä - òӏÿì ãàëàé,
Öӏèéèç êâàðöÿé àêúóäíàâàé ÷ӏåì ãàëàé.
Ðàãú ãüàõüíàâà ÷ӏåõè ãüóüëóüí êúóæàõäà,
Êúóãúâàç âèëè ÿòàðèâäè àÿë õüèç,
Ãàãü ìóêüóâ êúâåç, ãàãü êúàêúàòèç õèÿë õüèç.
Ðàãúäàíèí ðàãú - áàäåäèí ÷àð àâàé ôó,
Ãüóüì ãàëóêüèç, àòèð ÷êӏèç ÷ðàçâà,
«Çóí íåú» ëóãüóç àì öàâàðàé õúóüðåçâà.
Ðàãúäàíèí ãüóüë óõøàð ÿ ÷è ðèêӏåðèç.
Òӏóðôàí êúâåäà ñåêèíâèëèí ãóüãúóüíàé,
Áàõòëóâèëèí êüèë ãüèíâàòӏà, ãóüãú ãüèíà?
ДУСТАР
Уьмуьрдин бахтавар йикъар рикӏел гъиз,
Тамари дамахна цӏийи сусар хьиз,
Марфари кӏвалахиз, чуьл къацу ийиз,
Чӏафара, яйлахра гад хьана, дустар.
Дагъларин кукӏушра цӏрана живер,
Куьч хьана яргъариз, хъфена цифер,
Яраб заз кӏанида гудатӏа эвер,
Рекьер хуьз, рикӏин кьил пад хьана дустар.
Рушарив ацӏанва тамарни кӏамар,
Несиб хьуй абуруз мехъерар, чамар,
Бес вучиз зи рикӏе гьатнавай гъамар,
Сад хьанач, вад хьанач, къад хьана, дустар.
Гьикьван зун кӏеве тваз къвайтӏани харар,
Хуьда за, квадардач лезги къилихар,
Хъел тахьуй Киригар, Вурвар, Хуьлуьхъар,
Зун Яргун акуна шад хьана, дустар.
Абад хьуй чи хуьрер, Стӏурар, Лацар,
Ятарив ацӏурай лезгийрин вацӏар,
Гъуцарин аманат зи хайи Кцӏар,
Вичин тай авачир сад хьана, дустар.
КӏАНИ ДИДЕ ХЬИЗ
Кьуьд зун патал ягъи хьанва,
Вил гана, экв тагудай.
Са дегьнеда кутунва зун,
Рехъни гузвач акъатдай.
Вучайтӏани рази жезвач,
Ахъа тежер пел ава.
Элекьдачир, иливдачир,
Пара яман хъел ава.
Залан парар ялиз гузва,
Инсаф, иман квадарна.
Заз зулумар гузва ада,
Регьимдикай мадарна.
И къайи кьуьд хупӏ ухшар я,
Залум, тахай дидедиз.
Фад ша гатфар, зи уьмуьрдиз,
Хайи, кӏани диде хьиз.
01.03.
АХВАР
Ахвар аку милида кьван:
Зун дидедин къужахдава.
Аял я зун чӏал течидай,
Тӏарам, чими къундахдава.
Руфун тух яз мад хъуьрезва,
Къумбар я зун аял чӏава.
Я циф авач, я къай авач,
Хупӏ михьи я ана гьава.
Лайла ягъиз къвалал ала,
Хайи диде кьеб галтадиз.
Секинарна ксурзава,
Кьилелайни кап алтадиз.
Ван алахьна ишедайла,
Зун хурудив агудзава.
Зи вилерин накъвар михьна,
Зун кьепӏинай акъудзава.
За вилер фад мичӏ хъийизва:
“Ахквадатӏа ахварин гуьгъ?!
Цӏугъна кстах аялди хьиз,
“Вахце!” -лугьуз ийидан чӏигъ?!
03.04.
ГЬУЬЛБЕР
Чи чилерин масан гьуьлберӏ,
Дамах гва вав сусан, гьуьлбер.
Вавай са гаф жузан, гьуьлбер:
Им вуч риг я, им вуч эмбер?
Хьана хьи, зун бейгьуш, гьуьлбер.
Къацу пешер кьелечӏ ипек,
Гьикьван таза, гьикьван кеврек,
Лагь, ви хиял къекъвезва квехъ?
Я дагъларин суна дилбер,
Вуна зи рикӏ кана, гьуьлбер.
Гзаф чӏав тир чи пелера,
Гьатнавай зун ви гелера,
Акъат мийир зи гъилерай,
Вавди ацӏуй, вавди вилер,
Вакай зи вил атӏуй, гьуьлбер.
Вакай зи вил гьикӏ атӏурай?
Вун такваз рикӏ гьикӏ ацӏурай?
Вун авачир гад татурай,
Ви дердина хьанай Гуьлгер2,
На адаз тӏал ганай, гьуьлбер.
Рикӏин кьилел кьада за вун,
Кьурайлани хуьда за вун,
Жуван сала цада за вун,
Къвер гатфарихъ це заз бегьер,
Аваз хьурай, аваз гьуьлбер!
10.07.
Гьуьлбер - иер атир авай векь
Гуьлгер - вацӏ
ÌÓÜÃÜÓÜÁÁÀÒÄÈÍ ÖӏÀÉ ÃÀËÀÇ
ßð êàêàõüàé íàâàäàâà ÷èëèâöӏàðӏ,
Öӏèð àõúàéäàé ãüàâàäàâà öóüðóüöӏàð,
Àëàõüçàâà íóüêӏåðèëàé öӏèâèöӏàð,
Ãàòôàð êúâåçâà ãüàðàé ãàëàç, ãüàé ãàëàç.
Êüèë ýëêúóüðäàé ãüóüìåð àâà éèôåðà,
Íà ëóãüóäè, ýêâåð êúâàçâà öèôåðàé,
Áàõòóíèí ãúåä, çàç öàâàðàé ýâåðà,
Êúâåí âè êüèëèâ æóâàç äèãàé òàé ãàëàç.
Àêúàòçàâà öóüêâåð âèíåë - ÷èë ïàäèç,
Ãóðëó ãüèññåð àâàçâà çàâ àãàòèç,
Ãüèêӏ õüóðàé çóí, óüìóüð òàäèç àëàòèç,
Àìóêüàéòӏà õàæàëàòàð êúàé ãàëàç?
Øàãüäèí êüèëåë þçà õüàíâà ëàöó æèâ,
Õóüç æåäàíè äåðåéðèâàé ñåëäèí øèâ?
Êúóäãúàíçàâà ãüèññåðíè òåæåç èëèâ,
Æåãüèëâèëèí, ìóüãüóüááàòäèí öӏàé ãàëàç.
10.03.
×èëèâöӏàð – ÷èëèííè öàâóí àðà
ЙИФЕН ВАНЕР
Йифен ванер зарул, гъарикӏ
Фикирар хьиз перишан.
Кукупӏдин къуш, гудани на
Заз шадвилин са лишан?
Вуч мани я лугьузвайди
Куьне, экуьн пепеяр?
Секинардан куь маниди
Зи хиялрин лепеяр?
Вуч макьам я хъиперинди,
Къекъифнава варз цава.
Авазватӏа рикӏ ачухна,
Ашкь тӏалабиз вацравай?
Язух хъипер, зи бахтсузбур,
Куьн секинар ийин гьикӏ?
Агакь тийиз кӏанидав гъил,
Хьанватӏа икӏ йиф гъарикӏ?
Экуьн чӏавар баян ийиз,
Хкаж хьанва кӏекрен ван.
Гъетери мад рапрапзава,
Сада садаз лугьуз “чан”.
Тамун хивяй са ван къвезва Жанавурди къувзава.
Эгь, сакӏани ацӏур жезвач
Зи фикиррин къуй завай.
Йифен ванер жезва пара,
Рикӏин симер юзурдай.
Гьикӏ илигин са макьамдал,
Вири тӏалар ксурдай?
РЕХИ ПЕШ
Хъуьтӏуьн сугъул са йифизди,
Гьатна хура фикиррин,
Ялгъуздаказ къекъвезвай зун,
Куьчейра чи шегьердин.
Пешерин гам экӏяй хьанвай
Кӏаник чинард тарарин.
Ван кутунвай пешери хупӏ,
Хура аваз гарарин.
Пешери гьей кьуьлерзавай,
Къайи вацран экуьнал.
Гару гъайи са чӏехи пеш
Алкӏана зи пекинал.
На лугьуди, пеш тушир ам,
Са чӏугвардин эсер тир.
Яр хъипедик какахьнавай,
И кьуру пеш са сир тир.
Хкажна ам за чилелай:
Агь, иер тир, иер пеш.
Бес вучиз икӏ сугъулу тир ам,
Вилера гъам, вич пелеш?
Адан и гьал акур чӏавуз,
Тӏар хьана рикӏ, юзана.
Пеш хурувди агудна за,
Шел акатна жузуна:
“Вучиз вун зав агатнава?
Лугьудай гаф авани?
Вучиз на зун иширзава?
Лагь, вахъ инсаф авани?
Закай жуван ухшарар ваз
Атанани тахьайтӏа?
Зун уьмуьрдин хъуьтӏевайди
Кьатӏанани тахьайтӏа?”
Раханач зав, пеш раханач,
Адан гьалар сефил тир.
На лугьуди, ам са зарул,
Ван алачир кфил тир.
Гьикьван чан-рикӏ авуртӏани,
Хуьз хьанач пеш яргъалди.
Къакъудна ам завай са къуз
Уьмуьр лагьай маргъалди.
Рехи пеш хьиз ава зунни,
Са векъи гар бес я заз.
Жагъидатӏа агатдайди
Зав зи саягъ, гуьгьуьл кьаз?..
04.02.
ЧАРЧАР
Вуна гьиниз чуквазватӏа лагь, чарчар,
Вун акурдан атӏудачни пагь, чарчар?
Ви манийрал гьейран я хьи, Шагь, чарчар,
Аваз хьурай вун шуршуриз, алахьиз.
Ацӏурзава на рагарин кьацӏар мад,
Эхъуьрзава патарив гвай нацӏар мад,
Чуьхуьзва на махпурдавай къацар мад,
Шаддиз ргаз, ятар чкӏиз, авахьиз.
Лацу цӏвел хьиз кватна дагъдин хуралай,
Шумуд агъзур цуьк акъудиз чӏуралай,
Шаирди хьиз шиир кӏелиз хуралай,
Хуьзва вуна тӏебиатдин чӏал михьиз.
УЬМУЬРД РЕКЬЕР
Гатфарин ял галукьнавай чиликай,
Кьил хкажиз махпур векьер хъуьрезва.
Мижедавай иер цуьквер фитӏиниз,
Чӏижери мад виртӏед рекъер хразва.
Галат тийиз кӏвалахда икӏ чӏижери,
Верцӏи хьурай, дигай хьурай лугьуз вирт.
Цӏалцӏамарда куьнуьд рекъер датӏана,
Зегьмет алай карни я им гзаф, гирт.
Инсанарни ава даим чӏижер хьиз,
Уьмуьрд рекьер ухшариз кӏанз рекъериз.
Гагь къванери, гагь лекъвери тӏарда кӏвач,
Цӏалцӏамбур чаз несиб жеда лап кьериз.
КАС ГЬУЬЛ
Зарпанд квахьай шив хьиз ава къе Кас гьуьлӏ,
Гьим гьавалат хьанва адал, хаз гуьгьуьл?
Гагь къарагъиз, гагь хкахьиз фири хьиз,
Гур лепеяр алахънава къал ийиз.
Хъел галазди ава жакьваз кьенерар,
Ифенватӏа ракьар дегьне къенера?
Гьар са лепе ахъа жезвай хци хьел,
Алахъзава аладариз вичин хъел.
Элекь тийиз, векъи хьанва лепеяр,
Ялиз къенез тухузва цин тепеяр.
Ацӏанва икӏ хатур ханвай аял хьиз,
Сефил я гьуьл, кьарай квахьай хиял хьиз.
Элягь жезва дили ятар, гьей элягъ,
Лепейри къал къачунватӏа нин хъиляй?
Зи шаир гьуьл, зун гъавурда акьунва,
Вани заз чиз дустунин хьел акьунва.
Маса ганван са кӏусуник сада вун?
И дердини ягъанвани рикӏиз кӏун?
И тӏал гзаф заланди я, чӏалахъ хьухь,
Лугьуз женни, кайитӏани, хьана чӏух.
1 Кас гьуьл - Каспий
Чинал хъуьрез, зарафатдай кьасариз,
Адет кьунва хаинвилер «дустари».
Какадариз къе гъвергъверар хъчарик,
Михьи гьиссер кутазва хьи, кӏвачерик.
Гьалча ятар на къумарал кӏанда кьван,
Са югъ къведи, ви кьилини ванда, ван.
Ракъура зал ви лепейрин стӏалар,
Кужумайтӏа тӏимил жеди зи тӏалар...
МАД СА ГАТФАР...
Мад са гатфар илифзава уьмуьрдиз,
Алахънава тӏебиатдиз туьмериз.
Гагь гъвергъвердин цуькверивди гелериз,
Гагь беневшад рангар ягъаз чилериз,
Агатзава чав милидиз, хъуьтуьлдиз,
Хел юзуриз, пеш ахъайиз суьтуьлдиз.
Никӏери хьиз гьиссерини цӏирзава,
Кӏанивилихъ ялдай сирер чирзава.
Цуьк акъудиз алахъзава мурадар,
Ятӏани къе уьмуьрд рекьер пара дар,
Ялзава чун рикӏи анжах шегьредихъ,
Са бадеди - ацукьнавай чхрадихъ,
Яшар фена, рехи тар хьиз кьуразвай,
Хупӏ рикӏивай яран сумаг хразва.
Мад са гатфар къвезва лугьуз шад я ам,
Ахкван тийиз вилеризни уьмуьрд кӏам.
Мад гуьлуьшан гатфар къвезва баркаван,
Харудаказ тӏебиатдихъ гузвай ян.
Хъуьрезва чил, къацу махпур алукӏна,
Бахтлу я ам, Яран нефес галукьна.
Мад къушари гъанва чандал чуьл, дере,
Инсанриз хупӏ пара кӏанда и бере.
Яран сувар атанва мад эллериз,
Шадвалзава вири элди мелериз.
Гьар са кӏвале яран суфра ахъа я,
Яран сувар виридалай заха я.
И суфрадихъ чӏугваз тахьуй сада каш,
Неъ хьран фу, хъуьтуьл цикӏен, яран аш.
Бул ятӏани тӏунутӏарни иситӏа,
Яран абур семенани чи гитӏ я.
Бере я им, шемер кьуна акъата,
Ша, кьегьалар, цӏайлахандив агата.
И сувар заз куьн галачиз жедач нуш,
Агата куьн, ихтилатин рикӏиз хуш.
Аваз хьурай и дуьньяда гелер чи,
Дустар, мадни гурлу хьурай мелер чи.
Гьинава куьн, ярар-дустар, гьай це заз!
Зи вил галай и суварин пай це заз!
Яран йикъар алукьзава рикӏ алай,
Тӏалар-квалар алудиз чи рикӏелай.
Назлу гатфар нурар гваз мад къвезва гьей!
Тӏебиатдин иер тават къвезва гьей!
ЗУННИ ЙИФ
Са къуз фикир-хиялдикай
Кьил къакъудна, зун катна.
За секинвал суракьна,
Тӏебиатдив агатна.
Са яргъал баябанда
Амукьна рехъ алатна.
Умуд квачиз дуьньядихъ,
Ацукьна зун галатна.
Йиф атана хабарсуз,
Чӏулав атӏласдин къене.
Зи кьисметда авай кьван
Йиф чӏичӏин сувун гене.
Чун кьил-кьиле,
Чун гъил-гъиле,
Чун вил-виле
Амукьна кьвед.
Кьуд пад мичӏи,
Рекьер ичӏи,
Завай рикӏи
Хабар кьазва:
- Аквазвани цава гъед?
Варз гьинватӏа?
Аквадач жал?
Бес Цӏайгъед?
Къведа жед.
Гьеле хьи, чун
Ава кьвед Зунни йиф.
Закай ваз яр
Жени, йиф?
Пехил касдин
Хиялар хьиз
Мичӏи йиф.
Кесибарин
Кандуяр хьиз
Ичӏи йиф.
Яраб рангар
Талх жедатӏа,
Галтадайтӏа
Кварцив йиф?
Ша алуда
Зи рикӏин циф.
Ашукь ятӏа
Вунни йиф,
Са хелвет
Кӏам ахъая,
Са цуьквед
Гам экягъа,
Вуч кӏанидан
Чка я?!
Эвера, зи яр атуй!
Зи рикӏиз
Гатфар атуй.
Мажал це,
Са гъвечӏи, йиф.
Бахт це тӏун заз,
Мичӏи йиф.
За яралди
Чӏичӏна йиф,
Вуна вилер
Мичӏна йиф.
Вун алатна хабарсуз,
Чӏулав атӏласдин къене.
Зи кьисметда авай кьван
Вун чӏичӏин сувун гене.
18.12.
БАКУДА
Дидед аял эхъуьрдайвал,
Цифери чил чуьхуьда.
Вили цавар ишезва мад,
Марфар къвазва Бакуда.
Заз акӏ жезва, цавун юкьва,
Са ни ятӏа кьуна кутар,
Кӏвалерилай, тарарилай
Иличзава михьи ятар.
Чӏерейрилай, чӏутхваррилай
Шуршурдив яд алахьзава.
Зи хиялар стӏалар хьиз,
И селлерихъ какахьзава.
Цӏайлапанрин цӏаяр акваз,
Зурзазва зун аял хьиз.
Кичӏезва заз кьатӏ жез уьмуьр,
Марфад куьлуь стӏал хьиз...
СТӏАЛАР
Стӏал-стӏал яд кӏвахьна,
Чӏехи кьвалан хурудал.
Югъди-йифди авахьна,
Ам кьваларин харудал.
Куьлуьз-куьлуьз,
Тапрапиз,
Ракъиникди
Рапрапиз,
Рикӏевайди мецел гъиз,
Дерт ахъайиз зарулдиз,
Авахьна, яд авахьна,
Ам кьвалалай алахьна.
Стӏалрикай нагъв кӏвахьиз,
Кьвалан хуру кьежезвай.
Къенез гана вири тӏал,
Стӏалар икӏ ишезвай.
Кваз такьуна авай кьвал,
Вичин хару дуьньяда.
Стӏалар зурзаз авай,
Аяздални къаядал.
Куьлуь-куьлуь стӏалрив
Акьван чӏехи сабур гвай,
Юзазвачир чӏулав къван,
Вучайтӏани тагуз гьай.
Пара жезвай къвердавай
Стӏалрин зарул гьалар.
Чӏехи кьвала сакӏани
Кваз кьазвачир стӏалар.
Алатна икӏ шумуд йис,
Эхирни ван хьана кис.
Хажалатар пар хьана,
Сабурдин гъал кӏар хьана.
Садра вилер ахъайна,
Юза хьана чӏехи къван.
Стӏалрин ванерихъди
Цӏигел хьанвай ам гьикьван!
Вердиш ванер амачир,
Агъзур ванцин арада.
Ингье чӏехи тӏвек алай
Стӏалрикай хурудал.
Пагь атӏана амай кьвал
Стӏалрин и гужунал.
Эхирни и стӏалри
Чӏехи кьвалаз чирна чӏал.
Анжах геж тир, кьуранвай
Стӏалрин къайи булах.
Кьвал пашман тир, стӏалрин
Хьанач лугьуз вич чӏалахъ.
07.01.
ПӏИНИДИН ТАР
Кцӏара хъуьтӏуьн цикӏиз Гьилалрин
гъенеллай пӏинидин тарци цуьк акъуднавай
Пӏинидин тар, пӏинидин тар,
Мийир зи рикӏ на икьван тӏар.
Цуьк ахъайдай бере яни?
Им гатфарин кьере яни?
Пӏинидин тар, пӏинидин тар,
Хъуьтӏуьн цикӏиз жени гатфар?
Гьар са куьнихъ чӏав авайд я,
Къецел аяз, дав алайд я.
Зарул я хьи, цӏир я хьи, вун,
Суьгьуьр я хьи, сир я хьи вун.
Лацу цуьквер - хилераллай,
Накъвар яни вилераллай?
Тӏалар ятӏа хъиткьиннавай?
Гъамар ятӏа хъуьткьуьннавай?
Сагьибдикай вахъ са хабар,
Агакьнаван, пӏинидин тар?
Гад хъфенва лекьер галаз,
Кьуьд атанва мекьер галаз.
Алатай къар хкиз рикӏел,
Лагь кван, вун нихъ хьанва цӏигел?
Вил галани Гьилалахъ ви?
Ам ях хьанва, вун мияхди.
Кузвани рикӏ, пӏинидин тар,
Силе хьана гъамдин кутар?
Пӏинидин тар, михьа вилер,
Жагъур мийир таниш гелер.
Яргъарава ви вил галайд,
Ам элкъуьриз жедан вавай?
Къарагъайтӏа са дили гар,
Алугарда ви лечегар.
Таз тахьурай мукьувди хар,
Кӏеве цуьквер, пӏинидин тар.
22.01.
ТАМА
Къацу, ламу хилерикай
Заз са чардах раса тама.
Зун течидай, заз течидай
Дерин тама, маса тама.
Пешерикай мес ая заз,
Хъуьцуьганни гьарадакай.
Яргъала зун са шумуд къуз
Жувандакай, чарадакай.
Зав рикӏелай алудиз це,
Чӏугвазвай кьван хажалатар.
Серинара зи кузвай рикӏ,
Илича зал къайи латар.
Хор туькӏуьриз чӏехи тамун,
Кӏватӏ хьурай къе вири къушар.
Авани лагь маничияр,
И ван авай, идаз ухшар?
Галтада зун лилибанда,
Ам бахшнава заз ципицӏди.
Хъуьрез хьуй чин хъиткьиннавай,
Гьар кӏурукӏдин, гьар цуьруьцӏдин.
Эвер гурай аялдиз хьиз
Гьар рагъданихъ чардахди заз.
Адан чими къужахда зун,
Суст жедайвал бахтавар яз.
Ашукь я зун рикӏивайни
Там лугьудай и суьгьуьрдал.
Рази я зун Алдин паб жез,
Тамун юкьва тек зуьгьуьрдай.
И саягъда тама жен зун,
Рикӏ илгьамдив ацӏудайвал.
Са тӏимил кьван, са жизви кьван,
Адакай вил атӏудайвал.
Къацу, ламу хилерикай
Заз са чардах раса тама.
Зун кӏани тир, заз кӏани тир,
Яргъал тама, маса тама.
13.03.
ЧЕПЕЛУКЬАР
Гатфарин гьуьм гьатна цава, чилера,
Чепелукьри лув гузва мад чуьллера.
Аял чӏавар физва къе зи хиялдай,
Чепелукьар галудиз кӏанз пелера.
Диганва мад дереярни гуьнеяр,
Ягъанвай хьиз виш жуьредин хинеяр.
Чӏехи гьуьл хьиз лепедава, юзазва,
Чи дугунар - чепелукьрин бинеяр.
Чепелукьар луварар квай цуьквер я,
Чепелукьар рангадавай эквер я,
Рикӏ юзурдай и дерейрин, тепейрин,
Чепелукьар рехи хьанвай мекер я.
Гъиле кьуртӏа зар алахьда луварин,
Чи хиялриз гьава гъида суварин.
Заз акӏ жеда чепелукьар зар алай,
Суракьар я аялвилин чӏаварин.
11.02.
ÇÈ ÃÜÀÂÀ
Ãüàâàäèêàé õàáàð ãóçâàé èåð ðóø,
Âè õàáàðàð ìàíèÿð ÿ êüàðàêàí.
Òӏåáèàòäèí ñà êӏâàëàõ âàç àÿí òóø,
Ðèêӏèí ãüàâà çàëàí òèðäàí ïàðà êüâàí,
Íà ëóãüóçâàé Ðàãú àêâàäà÷ âèëåðèç,
×ӏèìåë æåäà, ìàðô ÷êӏèäà ÷èëåðèç.
Çè ãèìàíàð õêâåí òèéèç ÿðãúàðàé,
Çè õèÿëàð çàðóë õüàíâà ÷ӏàâàðà.
Þðãú èëèãíà öӏóãú àêúóääàé ÷àðõàðàé,
Ìåêüåð ãúèäàé öèôåð àâà öàâàðà.
Ðèêӏèí ãüàâà àõúà æåäàé âàõòàð ëàãü,
Ãüè áåðåäà þçà æåäà áàõòàð, ëàãü...
19.04.
РИКӏИ ФИКИР РЕГЪВЕЗВА...
Гьавада къай къекъвезва,
Гьавадик стӏал гала.
Есир хьанвай гарарик
Кукӏун гала, къал гала.
Цавун ранг къекъифнава,
Чилин циф илифнава,
Вацра гьина йифнава?
Юргъунвилин гьал гала.
Рикӏе суза къекъвезва,
Вилерик стӏал гала.
Шел какахьай хиялрик
Себеб квачир къал гала.
Гьавада гъам къекъвезва,
Цавук къариб гьал гала.
Рикӏи фикир регьвезва,
Гьар жуьредин тӏал галай...
16.09.
МАНИ - ЭЛЕГИЯ
Зи диде Куьбрадин руьгьдиз бахшзава
“Накь рагъ авай, къе серинда,
магьи дилбер чан”,
Гьи бахтавар гару гъанва
и манидин ван?
Зи дидедин макьам я ам,
аман, чан Аллагь,
И ванцикай мад дуьньяда
аван, чан Аллагь?
Икьван кӏани, икьван верцӏи
ван жедани, лагь,
Цӏусад йис яз авачтӏани
рикӏ шеда хьи, агь.
Цӏразва зун и манидин
аваздин къене,
Зурзазва зун и гафарин
аяздин къене.
И маниди зул гъана хьи,
рекъе туна гад,
Вучиз, диде, ви вилера
шел къугъвазва мад?
И макьамди ви хиялриз
вуч гъизватӏа лагь,
И гафарин суьгьуьр аку,
атӏузва зи пагь.
“Ви хиялар яргъараван,
магьи дилбер чан,
Цуьквед кӏунчӏар маргъараван,
магьи дилбер чан.
Вун гьелени ахвараван,
магьи дилбер чан,
И ахварин эхир аван,
магьи дилбер чан”.
Са ванцелди гъамлудаказ
лугьуз и мани,
Адан гафар вуна гьикьван
кӏанардай зазни.
Рикӏ ацӏанвай шаирди хьиз
гьа и тегьерда,
Цӏийи гафар туькӏуьрзавай
на гьар сеферда.
И манидин луварраллаз
зани лув гудай,
И гафарин ялаврикай
зани цӏай кьадай.
И авазди сустардай зун,
гъамлу тирвиляй,
Гьар сеферда акъуддай рикӏ
ада дарвиляй.
Гайитӏани гъам маниди
жаван хиялриз,
На иердиз лугьудай ам
жуван аялриз.
Ви ванцел гьикӏ ашукь хьанай
хуьруьн къарияр,
Ви цӏарарал гьейран хьанай
вири зарияр.
Хупӏ цӏусад йис вилик вуна,
жув азарлу яз,
Мад сеферда мецел гъанай
и дертлу аваз.
На хъелнавай, пакагьан къак
умуд кумачиз,
Ишезвай вун, уьмуьрдихъни
са дад амачиз.
Цӏай галачиз алугарнай
ви чӏалари гьикӏ,
Ви тандивай яваш-яваш
къакъатзавай рикӏ.
На чан гузвай мецел алаз
и верцӏи мани,
Суза тирни, эвер тирни
им ярдиз кӏани?
“Пекдин кафандик кутуна,
магьи дилбер чан,
Къуьнераллаз твах, рухваяр,
магьи дилбер чан.
Зи дуьньядик вил галама,
магьи дилбер чан,
Сурук дакӏар тур кӏани яр,
магьи дилбер чан”.
Садлагьана хъуьтӏуьн йифи
хъуьтӏкьуьнна ви ван,
И манидал са мус ятӏа
хкведатӏа ван?
Вун зи гъиляй акъатна мад,
магьи дилбер чан,
Квахьна завай зи вилин хад,
магьи дилбер чан”.
22.12.
АШУКЬ Я ЗУЛ
Мад хтанва тӏебиатдин гъамлу бере,
Ялгъузвили пелешнава сувни дере,
Сел атана тухузва мад кьвалан чӏере,
Марфар - ятар авахьзава шуршуриз.
Шагьдиӏ вичин рехи чуру чухвазва мад,
Къайи шагьвар цифед галаз къугъвазва мад,
Дили гару цӏамар, самар тухузва мад,
Инадзава, туна хура, галчуриз.
Вацӏалай хъел алахьзава, сивеваз каф,
Чаравилин къиб ягъана хъипи я чӏаф,
Цӏайлапанди цӏаяривди лугьузва гаф,
Вичин саягъ вили цавар зурзуриз.
Вил рекъеваз ялгъуз хьанва хъипи тарар,
Квелиндаказ эвягъзава хъипи чӏарар,
Пешер - зулу чилиз кхьей хъипи чарар,
Гару гъиляй къакъудзава, кичӏерриз.
Ашукь я зул, мет ягъанва чилин вилик,
Верцӏи гафар лугьуз япал, алцурариз,
Алахънава хтӏуниз пек, кьецӏилариз,
Рикӏин къаяр кӏанивилив цӏуруриз...
29.12.
Шагь - Шагь дагъ
СА ЧӏАВУЗ
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
И тамар гьар чӏавуз икӏ аваз жеда.
Бес вучиз тарарин чкадал амай
Кӏанчӏар акурла къе зи рикӏ ишеда?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Чи къайи булахрин атӏудач шуршур.
Къе шумуд латалай алатнава зун,
Са тӏвар я амайди, акъатнава кьур.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Садазни таниш туш кьиникь лагьай тӏал.
Амач захъ масанди, вучрай дуьньяди,
Низ баян авурай и етимдин гьал?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
И дуьнья чӏехи я, лугьуз тежервал.
Низ чидай, сал чилер гегьенш хкатӏиз,
Шумуд са уьлкведа акъатдайди къал.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Вили пекинавай свас я чи цавар.
Зун сефил авунва чӏулав цифери,
Цав уьцӏуьз кичӏезва, чкӏана къавар.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Уьмуьрдин часпарар гафар я гьакьван.
Яхцӏур я харжнавайд за йисарикай,
Бес вучиз рикӏе кичӏ гьатнава икьван?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Зун чӏехи хьайила зи бахт хъуьреда.
Заз гьинай чидай хьи, ам кӏерец тирди,
Хвехвер чуьнуьхардай кӏеви хъиреда.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Зун бахтлу ийида чӏехи ашкъиди.
Бес вучиз заз икьван гъамар ракъузва,
Зи вахтсуз ашкъиди, рехи ашкъиди?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Зи дустар, кӏанибур аваз жеда икӏ.
Вучиз чи жергеяр кьери хьанва къе,
Гьинва куьн, зи дустар, секинра тӏун рикӏ.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Инсанар шадардай ахвар я уьмуьр.
Са верцӏи навада гьатнава дуьнья,
И кьил, а кьил авач, яргъа я эхир...
11.11.
ЖАГЪИДАЧ ЗАЗ
Вун атуй, рагъ атуй, я цӏийи гатфар,
Ахъая цавун чин, ракъура марфар,
Илига манидал, илига чарчар,
Масана ви далдам, тафт жагъидач заз.
Гьеле агакьнавач гатфар, кӏура я,
Рагъ цӏийиз чранвай таза шура я,
Цуькверин гьармадан атир чара я,
Масана са ихьтин чӏаф жагъидач заз.
Векьерин махпурдик зар акатнава,
Тарарин кӏурукӏрик хъвер акатнава,
Вацӏарик, хваларик звер акатнава,
Къугъвазва лепеяр, каф жагъидач заз.
Садни аквада ваз чилер ифена,
Ахпа аквада ваз чимер хъфена.
Цаву сутфунзава марфар сафунай,
Масана и жуьре саф жагъидач заз.
Гуьнеяр сусар хьиз лацу буьшмеда,
Дереяр гьатнава къацу чешнеда,
Булахар! Акъуда зи рикӏ тешнедай,
Тахьайтӏа уьмуьрдин нав жагъидач заз.
Лацу хъуьцуьган ква чи Шагьдин кьилик,
Адан яр - Кцӏарин дамахдиз килиг.
Са маса дад ава Ватандин чилихъ,
Ам тесниф ийидай гаф жагъидач заз.
17.04.
ХИЯЛАР, ЯЛАР
Зун аял хъижезван йисар финивай?
Хиялри буй гузва цӏириз, къеневай,
Ятӏани веледар жуван къуьнуьвай,
Бицӏек хьиз вучиз за ийизва къе цӏугъ?
Алатай йикъари вучиз зун чпихъ
Ялзава датӏана, гъил къахчун тийиз,
Къе аял бередин мили кинодиз,
Килигиз ава зун, вилел алаз нагъв.
Чун санал къугъвадай ругуд аял тир,
Чарадав гудачир чна гафни сир,
Чи гьарай-эверди чӏалал гъидай хуьр,
Ни ятӏа секинвал къахчунвай чавай.
Са чӏехи кандудай чун кӏерецар хьиз,
Авай хьи, суварин синериз чкӏиз,
Тарарай аватиз, уьленра акӏиз,
Квахьайла Шагь дагъ тир виридан даях.
Къекъведай кӏелер хьиз дагъдин кьацӏара,
Сирнавдай гъетер хьиз йигин вацӏара,
Ивидал жедай чун, гьатиз цацара,
Элкъведай рикӏ кана цгъамар чалай.
Пархъулдин пешелай яд хъвадай чна,
Ачкаррин манийриз яб гудай чна,
Хъуьтӏуьзни алахъна гад гъидай чна,
Чи кстахвилерал хъуьрез жедай Рагъ.
Гьахьайла ятара, кӏватӏиз гъепӏгъепӏар,
Лув гана элкъведай чалай липӏлипӏар,
Чидачир даллаяр, вуч я лепӏлепӏар,
Къветерик галтугна, кьадай чна чӏагъ.
Са къуз чуьл такурла жедай чандивай,
Рекьер кьаз жедайни чи, тӏурфандивай?
Садра хъуьтӏуьн чӏавуз гъуьрчехъандивай
Зикӏамар чуьнуьхна, гьикӏ куднай тарай...
Живедин цӏарапӏар акьадай чина,
Чуьллера ничхиррин ван твадай чна,
Гьарада фитӏиндай са муркӏуцӏ кьуна,
Фул катдай, цӏай кӏвахьдай яру хъуьхъверай.
Са ахмур рикӏелай алатда четин:
“Вун гьихьтин аял я, къентераг хьтин?
Авайд кьуд кӏараб я, шуькӏуь раг хьтин”.
Дидед заз чан-рикӏдай икӏ вичин саягъ.
Датӏана ада зи язух чӏугвадай,
Заз дуьдгъвер хкуддай къайи тугъвадай,
Зун алай-алайдал туна, къугъвадай,
Са кап фу къачуна къуншид хьракай.
Гуьнеяр, къузаяр хупӏ хилибанӏ тир,
Гьар тегьенг тама чаз са лилибан тир,
Са кап фу нив гватӏа - ам вириданд тир,
А бахтлу къарикай амайд - са суракь.
Виликай карагиз верцӏи хиялар,
Зун герен-геренда жезва хьи ялар,
Алатай береяр, дустар, аялар,
Элкъуьриз жедатӏа садра и патахъ?
22.11.
Хилибан - бахтавар
ИЛИФАРА
Ахъая, гатфарин там,
Ахъая заз ви къужах.
Агуда зун хурувди,
Я мегъуьн тар, я къавах!
Зун мугьман я атанвай,
Илифара чан-рикӏна.
Хупӏ бахтавар тушни вун,
Цӏийи пекер алукӏна.
Чукӏура къацу кифер,
Вил гала вахъ, гийин тар.
Пешер гзаф ахъаймир,
Ви хилериз жеда тӏар.
Шуьм тар мадни кьакьан хьуй,
Кьил галукьиз циферик.
Гъетеривай экв къачуз,
Пайдайвал чаз йифериз.
Низ ава лагь, жикӏид тар,
Ви цуькверин иер риг?
Алаз хьурай пешерал
Рапрапардай куьлуь чиг.
Лацу цуьквер ахъайна,
Курквачӏар хьиз тазадиз,
Наз гумир на, инид тар,
Цӏийиз гъанвай суса хьиз.
«Кукупӏ» ийиз кӏанидаз
Эвер мийир, кукупӏ къуш!
Садра гъиляй акъатайд,
Элкъвена хкведайд туш.
Ишемир, къайи булах,
Мани лугьуз авахьа.
Къаних хьанвай чилерал
Са хуш аваз алаха.
Чӏигъичӏигъди ван алаз
Чӏалал гъурай мад вири.
Цӏарцӏар гурай яралай,
Чепелукьрин зарари.
Ахъая заз ви къужах,
Ахъая, гатфарин рук.
Минет хьуй квез, я нуькӏер,
Зазни раса чими муг.
Яргъалра зун, кӏани там,
Къайгъуйрикай шегьердин.
Агуда зун жувавди,
Гьал кумач захъ эвердин.
Аял жен зун са хару,
Вуна зи кьил алцура.
Зи секинвал квахьайд я,
Мус ятӏа и тамара.
Хтанва зун яргъарай,
Жагъур хъийиз аялвал.
Алакьдатӏа дидед хьиз,
Гьалалвал це, гьалалвал.
Жедатӏа, гатфарин там,
Илифара рикӏ алаз.
Яргъалармир жувакай,
Зун чанда са тӏал амаз.
14.12.
ХЪУЬТӏУЬН РАГЪ
Я хъуьтӏуьн рагъ, я къайи рагъ,
Вазни заз хьиз мекьи яни?
Алуда циф вилераллай,
Ви дердерни векъи яни?
Гъилив гайид къахчуз тежез,
Вунни зун хьиз сузадаван?
Парад фена, тӏимилд амаз,
Ви уьмуьрни къузадаван?
Вили кьуна, рикӏе гьатайд,
Гьинаватӏа, гузмачни гьай?
Вунни зун хьиз бейкеф яни,
Тӏимил хьана кьисметдин пай?
Я хъуьтӏуьн рагъ, я къайи рагъ,
Ви чандани фул авани?
Вазни заз хьиз гъурбатда
Ялгъузвилин зул амани?
03.01.
МЯГЬТЕЛ Я ЗУН
Къариб дагъдал къариб цифер элкъведа,
Ша, ша лугьуз вилеривди ялзава,
Фин-фин лугьуз рикӏи завди къалзава,
Акурбуру верцӏивилел чӏалзава,
Ам виртӏедин куьнуь яни, низ чида?
Атӏайтӏа ам, зар алахьиз гьикӏ кьада?
Икьван иерд тӏатӏана бес гьикӏ тада?
Гъил агакьдач, пашман хьана рикӏ тӏада,
Эхир аван бейкеф хьунин, низ чида?
25.12.
ГЕЛ
Къванерин арадай са
Ялгъуз цуьк акъатнавай.
На лугьуди, дурна тир,
Цавукай къакъатнавай.
Кичӏе тушир къаюкай,
Аян тушир хъуьтӏуьн цӏиг.
Гьикӏ ятӏани къванери,
Хуьзвай хурал масан цуьк.
Юзаз авай кьелечӏ тан,
Чуьлдин пехъи гар акьур.
Басрух гана къванери,
Тӏарзавайтӏа адан хур?
Какахьнаваз гьалар икӏ,
Жезвайтӏани цуьк вили,
Ам къванерин арада,
Хупӏ иер тир, хупӏ мили.
Гатфар къведа, чилерал
Шумуд виш нав чкӏида.
Гуьнеярни къузаяр
Гьатда мадни цуькведа.
Сувун, тамун иербур Гьар цуьк я са бике зи.
Бес вучиз а ялгъузда
Гел тунатӏа рикӏе зи?
19.03.
ЦУЬКВЕР
Сувуз мукьва,
Кьуд пад ахъа,
Лезги чилин
Юкьни-юкьва
Экӏяй хьанва,
Чӏехи палас.
Цуькверикай
Виш зар алаз,
Дамахар гваз.
Иер я чуьл,
Иер я чил.
Аватӏа хупӏ
Ихьтин дине?
Тӏебиатди
Кутур бине
Шумуд ранг я,
Шумуд хине.
Тамар къалин,
Кӏамар дегьне,
Кьвалари хьиз
Кьил кьаз вине,
Циферикай
Алаз бишме,
Чӏугваз гъилив
Шумуд чешне
Вав гвайди вуч
Наз я палас?
Дамахнавай
Свас я палас.
Чуьлдин хурал
Виш агъзур цуьк,
А падни цуьк,
И падни цуьк:
Некӏедин цуьк,
Чигедин цуьк,
Гуьнедин цуьк,
Хинедин цуьк.
Цӏаядин цуьк,
Къаядин цуьк.
Шуькӏуь тандал
Чкӏана чиг,
Бахтавар я
Иригни Мигӏ.
Мулдин цуьквер
Акурла икӏ,
Иервилив
Ацӏузва рикӏ.
Къацу цуьквер,
Лацу цуьквер,
Яру цуьквер,
Кьару2 цуьквер,
Хару цуьквер.
Кьаз къужахда
Вири цуьквер,
Зун къугъвазва,
Зун зверзава.
Ириг, Миг - мулдин цуьквер
Кьару - вагьши
Заз рекьери,
Заз нуькӏери,
Заз лекьери
Эверзава.
Вири санал,
Хьана кӏватӏал,
Лув гун патал
Вили цава.
Килиг, килиг,
Зурзазва рикӏ.
Зи къуьнерик
Луварар ква,
Зун цавава,
Ава, ава!!!
Вуч хъсан я,
Чун икӏ хуьдай,
Чаз тӏям гудай,
Къуват гудай,
Сувун гьава.
***
Тӏебиатди
Кьаз къужахда,
Кьил элкъуьриз
И саягъда,
Зун аял хьиз
Авунва рам.
Амач чанда
Са дерт, са гъам.
Бахтавар я
И пел, и кӏам.
Зун тух жезвач,
Къачузва кам.
Юзадач зун,
Вегьедач кам.
Шупӏ тахьурай
Мулдин цуьквер,
Тӏебиатдин
Рангар - эквер.
Вуч хъсан тир,
Гьа и тегьер,
Къацу чуьлда,
Дагъдин синел,
Рикӏ шад ийиз,
Атир чкӏиз,
Зун са цуьк хьиз
Акъатнайтӏа
Лезги чилел...
ÐÀÃÚÄÀÍÈÍ ÃÜÓÜË
Ðàãúäàíèí ãüóüë óõøàð ÿ õóïӏ íèêӏåðèç.
Íà ëóãüóäè, òóíà êúèçèë êúàïóíà,
Þçóðçàâà ñà íè ÿòӏà ãúàïóíà.
Ðàãúäàíèí ãüóüë ôèêèðàð õüèç ðàãúäàíèí.
Êӏàí ÿ ðèêӏèç óüìóüðäèí ãàä - òӏÿì ãàëàé,
Öӏèéèç êâàðöÿé àêúóäíàâàé ÷ӏåì ãàëàé.
Ðàãú ãüàõüíàâà ÷ӏåõè ãüóüëóüí êúóæàõäà,
Êúóãúâàç âèëè ÿòàðèâäè àÿë õüèç,
Ãàãü ìóêüóâ êúâåç, ãàãü êúàêúàòèç õèÿë õüèç.
Ðàãúäàíèí ðàãú - áàäåäèí ÷àð àâàé ôó,
Ãüóüì ãàëóêüèç, àòèð ÷êӏèç ÷ðàçâà,
«Çóí íåú» ëóãüóç àì öàâàðàé õúóüðåçâà.
Ðàãúäàíèí ãüóüë óõøàð ÿ ÷è ðèêӏåðèç.
Òӏóðôàí êúâåäà ñåêèíâèëèí ãóüãúóüíàé,
Áàõòëóâèëèí êüèë ãüèíâàòӏà, ãóüãú ãüèíà?
ДУСТАР
Уьмуьрдин бахтавар йикъар рикӏел гъиз,
Тамари дамахна цӏийи сусар хьиз,
Марфари кӏвалахиз, чуьл къацу ийиз,
Чӏафара, яйлахра гад хьана, дустар.
Дагъларин кукӏушра цӏрана живер,
Куьч хьана яргъариз, хъфена цифер,
Яраб заз кӏанида гудатӏа эвер,
Рекьер хуьз, рикӏин кьил пад хьана дустар.
Рушарив ацӏанва тамарни кӏамар,
Несиб хьуй абуруз мехъерар, чамар,
Бес вучиз зи рикӏе гьатнавай гъамар,
Сад хьанач, вад хьанач, къад хьана, дустар.
Гьикьван зун кӏеве тваз къвайтӏани харар,
Хуьда за, квадардач лезги къилихар,
Хъел тахьуй Киригар, Вурвар, Хуьлуьхъар,
Зун Яргун акуна шад хьана, дустар.
Абад хьуй чи хуьрер, Стӏурар, Лацар,
Ятарив ацӏурай лезгийрин вацӏар,
Гъуцарин аманат зи хайи Кцӏар,
Вичин тай авачир сад хьана, дустар.
КӏАНИ ДИДЕ ХЬИЗ
Кьуьд зун патал ягъи хьанва,
Вил гана, экв тагудай.
Са дегьнеда кутунва зун,
Рехъни гузвач акъатдай.
Вучайтӏани рази жезвач,
Ахъа тежер пел ава.
Элекьдачир, иливдачир,
Пара яман хъел ава.
Залан парар ялиз гузва,
Инсаф, иман квадарна.
Заз зулумар гузва ада,
Регьимдикай мадарна.
И къайи кьуьд хупӏ ухшар я,
Залум, тахай дидедиз.
Фад ша гатфар, зи уьмуьрдиз,
Хайи, кӏани диде хьиз.
01.03.
АХВАР
Ахвар аку милида кьван:
Зун дидедин къужахдава.
Аял я зун чӏал течидай,
Тӏарам, чими къундахдава.
Руфун тух яз мад хъуьрезва,
Къумбар я зун аял чӏава.
Я циф авач, я къай авач,
Хупӏ михьи я ана гьава.
Лайла ягъиз къвалал ала,
Хайи диде кьеб галтадиз.
Секинарна ксурзава,
Кьилелайни кап алтадиз.
Ван алахьна ишедайла,
Зун хурудив агудзава.
Зи вилерин накъвар михьна,
Зун кьепӏинай акъудзава.
За вилер фад мичӏ хъийизва:
“Ахквадатӏа ахварин гуьгъ?!
Цӏугъна кстах аялди хьиз,
“Вахце!” -лугьуз ийидан чӏигъ?!
03.04.
ГЬУЬЛБЕР
Чи чилерин масан гьуьлберӏ,
Дамах гва вав сусан, гьуьлбер.
Вавай са гаф жузан, гьуьлбер:
Им вуч риг я, им вуч эмбер?
Хьана хьи, зун бейгьуш, гьуьлбер.
Къацу пешер кьелечӏ ипек,
Гьикьван таза, гьикьван кеврек,
Лагь, ви хиял къекъвезва квехъ?
Я дагъларин суна дилбер,
Вуна зи рикӏ кана, гьуьлбер.
Гзаф чӏав тир чи пелера,
Гьатнавай зун ви гелера,
Акъат мийир зи гъилерай,
Вавди ацӏуй, вавди вилер,
Вакай зи вил атӏуй, гьуьлбер.
Вакай зи вил гьикӏ атӏурай?
Вун такваз рикӏ гьикӏ ацӏурай?
Вун авачир гад татурай,
Ви дердина хьанай Гуьлгер2,
На адаз тӏал ганай, гьуьлбер.
Рикӏин кьилел кьада за вун,
Кьурайлани хуьда за вун,
Жуван сала цада за вун,
Къвер гатфарихъ це заз бегьер,
Аваз хьурай, аваз гьуьлбер!
10.07.
Гьуьлбер - иер атир авай векь
Гуьлгер - вацӏ
ÌÓÜÃÜÓÜÁÁÀÒÄÈÍ ÖӏÀÉ ÃÀËÀÇ
ßð êàêàõüàé íàâàäàâà ÷èëèâöӏàðӏ,
Öӏèð àõúàéäàé ãüàâàäàâà öóüðóüöӏàð,
Àëàõüçàâà íóüêӏåðèëàé öӏèâèöӏàð,
Ãàòôàð êúâåçâà ãüàðàé ãàëàç, ãüàé ãàëàç.
Êüèë ýëêúóüðäàé ãüóüìåð àâà éèôåðà,
Íà ëóãüóäè, ýêâåð êúâàçâà öèôåðàé,
Áàõòóíèí ãúåä, çàç öàâàðàé ýâåðà,
Êúâåí âè êüèëèâ æóâàç äèãàé òàé ãàëàç.
Àêúàòçàâà öóüêâåð âèíåë - ÷èë ïàäèç,
Ãóðëó ãüèññåð àâàçâà çàâ àãàòèç,
Ãüèêӏ õüóðàé çóí, óüìóüð òàäèç àëàòèç,
Àìóêüàéòӏà õàæàëàòàð êúàé ãàëàç?
Øàãüäèí êüèëåë þçà õüàíâà ëàöó æèâ,
Õóüç æåäàíè äåðåéðèâàé ñåëäèí øèâ?
Êúóäãúàíçàâà ãüèññåðíè òåæåç èëèâ,
Æåãüèëâèëèí, ìóüãüóüááàòäèí öӏàé ãàëàç.
10.03.
×èëèâöӏàð – ÷èëèííè öàâóí àðà
ЙИФЕН ВАНЕР
Йифен ванер зарул, гъарикӏ
Фикирар хьиз перишан.
Кукупӏдин къуш, гудани на
Заз шадвилин са лишан?
Вуч мани я лугьузвайди
Куьне, экуьн пепеяр?
Секинардан куь маниди
Зи хиялрин лепеяр?
Вуч макьам я хъиперинди,
Къекъифнава варз цава.
Авазватӏа рикӏ ачухна,
Ашкь тӏалабиз вацравай?
Язух хъипер, зи бахтсузбур,
Куьн секинар ийин гьикӏ?
Агакь тийиз кӏанидав гъил,
Хьанватӏа икӏ йиф гъарикӏ?
Экуьн чӏавар баян ийиз,
Хкаж хьанва кӏекрен ван.
Гъетери мад рапрапзава,
Сада садаз лугьуз “чан”.
Тамун хивяй са ван къвезва Жанавурди къувзава.
Эгь, сакӏани ацӏур жезвач
Зи фикиррин къуй завай.
Йифен ванер жезва пара,
Рикӏин симер юзурдай.
Гьикӏ илигин са макьамдал,
Вири тӏалар ксурдай?
РЕХИ ПЕШ
Хъуьтӏуьн сугъул са йифизди,
Гьатна хура фикиррин,
Ялгъуздаказ къекъвезвай зун,
Куьчейра чи шегьердин.
Пешерин гам экӏяй хьанвай
Кӏаник чинард тарарин.
Ван кутунвай пешери хупӏ,
Хура аваз гарарин.
Пешери гьей кьуьлерзавай,
Къайи вацран экуьнал.
Гару гъайи са чӏехи пеш
Алкӏана зи пекинал.
На лугьуди, пеш тушир ам,
Са чӏугвардин эсер тир.
Яр хъипедик какахьнавай,
И кьуру пеш са сир тир.
Хкажна ам за чилелай:
Агь, иер тир, иер пеш.
Бес вучиз икӏ сугъулу тир ам,
Вилера гъам, вич пелеш?
Адан и гьал акур чӏавуз,
Тӏар хьана рикӏ, юзана.
Пеш хурувди агудна за,
Шел акатна жузуна:
“Вучиз вун зав агатнава?
Лугьудай гаф авани?
Вучиз на зун иширзава?
Лагь, вахъ инсаф авани?
Закай жуван ухшарар ваз
Атанани тахьайтӏа?
Зун уьмуьрдин хъуьтӏевайди
Кьатӏанани тахьайтӏа?”
Раханач зав, пеш раханач,
Адан гьалар сефил тир.
На лугьуди, ам са зарул,
Ван алачир кфил тир.
Гьикьван чан-рикӏ авуртӏани,
Хуьз хьанач пеш яргъалди.
Къакъудна ам завай са къуз
Уьмуьр лагьай маргъалди.
Рехи пеш хьиз ава зунни,
Са векъи гар бес я заз.
Жагъидатӏа агатдайди
Зав зи саягъ, гуьгьуьл кьаз?..
04.02.
ЧАРЧАР
Вуна гьиниз чуквазватӏа лагь, чарчар,
Вун акурдан атӏудачни пагь, чарчар?
Ви манийрал гьейран я хьи, Шагь, чарчар,
Аваз хьурай вун шуршуриз, алахьиз.
Ацӏурзава на рагарин кьацӏар мад,
Эхъуьрзава патарив гвай нацӏар мад,
Чуьхуьзва на махпурдавай къацар мад,
Шаддиз ргаз, ятар чкӏиз, авахьиз.
Лацу цӏвел хьиз кватна дагъдин хуралай,
Шумуд агъзур цуьк акъудиз чӏуралай,
Шаирди хьиз шиир кӏелиз хуралай,
Хуьзва вуна тӏебиатдин чӏал михьиз.
УЬМУЬРД РЕКЬЕР
Гатфарин ял галукьнавай чиликай,
Кьил хкажиз махпур векьер хъуьрезва.
Мижедавай иер цуьквер фитӏиниз,
Чӏижери мад виртӏед рекъер хразва.
Галат тийиз кӏвалахда икӏ чӏижери,
Верцӏи хьурай, дигай хьурай лугьуз вирт.
Цӏалцӏамарда куьнуьд рекъер датӏана,
Зегьмет алай карни я им гзаф, гирт.
Инсанарни ава даим чӏижер хьиз,
Уьмуьрд рекьер ухшариз кӏанз рекъериз.
Гагь къванери, гагь лекъвери тӏарда кӏвач,
Цӏалцӏамбур чаз несиб жеда лап кьериз.
КАС ГЬУЬЛ
Зарпанд квахьай шив хьиз ава къе Кас гьуьлӏ,
Гьим гьавалат хьанва адал, хаз гуьгьуьл?
Гагь къарагъиз, гагь хкахьиз фири хьиз,
Гур лепеяр алахънава къал ийиз.
Хъел галазди ава жакьваз кьенерар,
Ифенватӏа ракьар дегьне къенера?
Гьар са лепе ахъа жезвай хци хьел,
Алахъзава аладариз вичин хъел.
Элекь тийиз, векъи хьанва лепеяр,
Ялиз къенез тухузва цин тепеяр.
Ацӏанва икӏ хатур ханвай аял хьиз,
Сефил я гьуьл, кьарай квахьай хиял хьиз.
Элягь жезва дили ятар, гьей элягъ,
Лепейри къал къачунватӏа нин хъиляй?
Зи шаир гьуьл, зун гъавурда акьунва,
Вани заз чиз дустунин хьел акьунва.
Маса ганван са кӏусуник сада вун?
И дердини ягъанвани рикӏиз кӏун?
И тӏал гзаф заланди я, чӏалахъ хьухь,
Лугьуз женни, кайитӏани, хьана чӏух.
1 Кас гьуьл - Каспий
Чинал хъуьрез, зарафатдай кьасариз,
Адет кьунва хаинвилер «дустари».
Какадариз къе гъвергъверар хъчарик,
Михьи гьиссер кутазва хьи, кӏвачерик.
Гьалча ятар на къумарал кӏанда кьван,
Са югъ къведи, ви кьилини ванда, ван.
Ракъура зал ви лепейрин стӏалар,
Кужумайтӏа тӏимил жеди зи тӏалар...
МАД СА ГАТФАР...
Мад са гатфар илифзава уьмуьрдиз,
Алахънава тӏебиатдиз туьмериз.
Гагь гъвергъвердин цуькверивди гелериз,
Гагь беневшад рангар ягъаз чилериз,
Агатзава чав милидиз, хъуьтуьлдиз,
Хел юзуриз, пеш ахъайиз суьтуьлдиз.
Никӏери хьиз гьиссерини цӏирзава,
Кӏанивилихъ ялдай сирер чирзава.
Цуьк акъудиз алахъзава мурадар,
Ятӏани къе уьмуьрд рекьер пара дар,
Ялзава чун рикӏи анжах шегьредихъ,
Са бадеди - ацукьнавай чхрадихъ,
Яшар фена, рехи тар хьиз кьуразвай,
Хупӏ рикӏивай яран сумаг хразва.
Мад са гатфар къвезва лугьуз шад я ам,
Ахкван тийиз вилеризни уьмуьрд кӏам.
Мад гуьлуьшан гатфар къвезва баркаван,
Харудаказ тӏебиатдихъ гузвай ян.
Хъуьрезва чил, къацу махпур алукӏна,
Бахтлу я ам, Яран нефес галукьна.
Мад къушари гъанва чандал чуьл, дере,
Инсанриз хупӏ пара кӏанда и бере.
Яран сувар атанва мад эллериз,
Шадвалзава вири элди мелериз.
Гьар са кӏвале яран суфра ахъа я,
Яран сувар виридалай заха я.
И суфрадихъ чӏугваз тахьуй сада каш,
Неъ хьран фу, хъуьтуьл цикӏен, яран аш.
Бул ятӏани тӏунутӏарни иситӏа,
Яран абур семенани чи гитӏ я.
Бере я им, шемер кьуна акъата,
Ша, кьегьалар, цӏайлахандив агата.
И сувар заз куьн галачиз жедач нуш,
Агата куьн, ихтилатин рикӏиз хуш.
Аваз хьурай и дуьньяда гелер чи,
Дустар, мадни гурлу хьурай мелер чи.
Гьинава куьн, ярар-дустар, гьай це заз!
Зи вил галай и суварин пай це заз!
Яран йикъар алукьзава рикӏ алай,
Тӏалар-квалар алудиз чи рикӏелай.
Назлу гатфар нурар гваз мад къвезва гьей!
Тӏебиатдин иер тават къвезва гьей!
ЗУННИ ЙИФ
Са къуз фикир-хиялдикай
Кьил къакъудна, зун катна.
За секинвал суракьна,
Тӏебиатдив агатна.
Са яргъал баябанда
Амукьна рехъ алатна.
Умуд квачиз дуьньядихъ,
Ацукьна зун галатна.
Йиф атана хабарсуз,
Чӏулав атӏласдин къене.
Зи кьисметда авай кьван
Йиф чӏичӏин сувун гене.
Чун кьил-кьиле,
Чун гъил-гъиле,
Чун вил-виле
Амукьна кьвед.
Кьуд пад мичӏи,
Рекьер ичӏи,
Завай рикӏи
Хабар кьазва:
- Аквазвани цава гъед?
Варз гьинватӏа?
Аквадач жал?
Бес Цӏайгъед?
Къведа жед.
Гьеле хьи, чун
Ава кьвед Зунни йиф.
Закай ваз яр
Жени, йиф?
Пехил касдин
Хиялар хьиз
Мичӏи йиф.
Кесибарин
Кандуяр хьиз
Ичӏи йиф.
Яраб рангар
Талх жедатӏа,
Галтадайтӏа
Кварцив йиф?
Ша алуда
Зи рикӏин циф.
Ашукь ятӏа
Вунни йиф,
Са хелвет
Кӏам ахъая,
Са цуьквед
Гам экягъа,
Вуч кӏанидан
Чка я?!
Эвера, зи яр атуй!
Зи рикӏиз
Гатфар атуй.
Мажал це,
Са гъвечӏи, йиф.
Бахт це тӏун заз,
Мичӏи йиф.
За яралди
Чӏичӏна йиф,
Вуна вилер
Мичӏна йиф.
Вун алатна хабарсуз,
Чӏулав атӏласдин къене.
Зи кьисметда авай кьван
Вун чӏичӏин сувун гене.
18.12.
БАКУДА
Дидед аял эхъуьрдайвал,
Цифери чил чуьхуьда.
Вили цавар ишезва мад,
Марфар къвазва Бакуда.
Заз акӏ жезва, цавун юкьва,
Са ни ятӏа кьуна кутар,
Кӏвалерилай, тарарилай
Иличзава михьи ятар.
Чӏерейрилай, чӏутхваррилай
Шуршурдив яд алахьзава.
Зи хиялар стӏалар хьиз,
И селлерихъ какахьзава.
Цӏайлапанрин цӏаяр акваз,
Зурзазва зун аял хьиз.
Кичӏезва заз кьатӏ жез уьмуьр,
Марфад куьлуь стӏал хьиз...
СТӏАЛАР
Стӏал-стӏал яд кӏвахьна,
Чӏехи кьвалан хурудал.
Югъди-йифди авахьна,
Ам кьваларин харудал.
Куьлуьз-куьлуьз,
Тапрапиз,
Ракъиникди
Рапрапиз,
Рикӏевайди мецел гъиз,
Дерт ахъайиз зарулдиз,
Авахьна, яд авахьна,
Ам кьвалалай алахьна.
Стӏалрикай нагъв кӏвахьиз,
Кьвалан хуру кьежезвай.
Къенез гана вири тӏал,
Стӏалар икӏ ишезвай.
Кваз такьуна авай кьвал,
Вичин хару дуьньяда.
Стӏалар зурзаз авай,
Аяздални къаядал.
Куьлуь-куьлуь стӏалрив
Акьван чӏехи сабур гвай,
Юзазвачир чӏулав къван,
Вучайтӏани тагуз гьай.
Пара жезвай къвердавай
Стӏалрин зарул гьалар.
Чӏехи кьвала сакӏани
Кваз кьазвачир стӏалар.
Алатна икӏ шумуд йис,
Эхирни ван хьана кис.
Хажалатар пар хьана,
Сабурдин гъал кӏар хьана.
Садра вилер ахъайна,
Юза хьана чӏехи къван.
Стӏалрин ванерихъди
Цӏигел хьанвай ам гьикьван!
Вердиш ванер амачир,
Агъзур ванцин арада.
Ингье чӏехи тӏвек алай
Стӏалрикай хурудал.
Пагь атӏана амай кьвал
Стӏалрин и гужунал.
Эхирни и стӏалри
Чӏехи кьвалаз чирна чӏал.
Анжах геж тир, кьуранвай
Стӏалрин къайи булах.
Кьвал пашман тир, стӏалрин
Хьанач лугьуз вич чӏалахъ.
07.01.
ПӏИНИДИН ТАР
Кцӏара хъуьтӏуьн цикӏиз Гьилалрин
гъенеллай пӏинидин тарци цуьк акъуднавай
Пӏинидин тар, пӏинидин тар,
Мийир зи рикӏ на икьван тӏар.
Цуьк ахъайдай бере яни?
Им гатфарин кьере яни?
Пӏинидин тар, пӏинидин тар,
Хъуьтӏуьн цикӏиз жени гатфар?
Гьар са куьнихъ чӏав авайд я,
Къецел аяз, дав алайд я.
Зарул я хьи, цӏир я хьи, вун,
Суьгьуьр я хьи, сир я хьи вун.
Лацу цуьквер - хилераллай,
Накъвар яни вилераллай?
Тӏалар ятӏа хъиткьиннавай?
Гъамар ятӏа хъуьткьуьннавай?
Сагьибдикай вахъ са хабар,
Агакьнаван, пӏинидин тар?
Гад хъфенва лекьер галаз,
Кьуьд атанва мекьер галаз.
Алатай къар хкиз рикӏел,
Лагь кван, вун нихъ хьанва цӏигел?
Вил галани Гьилалахъ ви?
Ам ях хьанва, вун мияхди.
Кузвани рикӏ, пӏинидин тар,
Силе хьана гъамдин кутар?
Пӏинидин тар, михьа вилер,
Жагъур мийир таниш гелер.
Яргъарава ви вил галайд,
Ам элкъуьриз жедан вавай?
Къарагъайтӏа са дили гар,
Алугарда ви лечегар.
Таз тахьурай мукьувди хар,
Кӏеве цуьквер, пӏинидин тар.
22.01.
ТАМА
Къацу, ламу хилерикай
Заз са чардах раса тама.
Зун течидай, заз течидай
Дерин тама, маса тама.
Пешерикай мес ая заз,
Хъуьцуьганни гьарадакай.
Яргъала зун са шумуд къуз
Жувандакай, чарадакай.
Зав рикӏелай алудиз це,
Чӏугвазвай кьван хажалатар.
Серинара зи кузвай рикӏ,
Илича зал къайи латар.
Хор туькӏуьриз чӏехи тамун,
Кӏватӏ хьурай къе вири къушар.
Авани лагь маничияр,
И ван авай, идаз ухшар?
Галтада зун лилибанда,
Ам бахшнава заз ципицӏди.
Хъуьрез хьуй чин хъиткьиннавай,
Гьар кӏурукӏдин, гьар цуьруьцӏдин.
Эвер гурай аялдиз хьиз
Гьар рагъданихъ чардахди заз.
Адан чими къужахда зун,
Суст жедайвал бахтавар яз.
Ашукь я зун рикӏивайни
Там лугьудай и суьгьуьрдал.
Рази я зун Алдин паб жез,
Тамун юкьва тек зуьгьуьрдай.
И саягъда тама жен зун,
Рикӏ илгьамдив ацӏудайвал.
Са тӏимил кьван, са жизви кьван,
Адакай вил атӏудайвал.
Къацу, ламу хилерикай
Заз са чардах раса тама.
Зун кӏани тир, заз кӏани тир,
Яргъал тама, маса тама.
13.03.
ЧЕПЕЛУКЬАР
Гатфарин гьуьм гьатна цава, чилера,
Чепелукьри лув гузва мад чуьллера.
Аял чӏавар физва къе зи хиялдай,
Чепелукьар галудиз кӏанз пелера.
Диганва мад дереярни гуьнеяр,
Ягъанвай хьиз виш жуьредин хинеяр.
Чӏехи гьуьл хьиз лепедава, юзазва,
Чи дугунар - чепелукьрин бинеяр.
Чепелукьар луварар квай цуьквер я,
Чепелукьар рангадавай эквер я,
Рикӏ юзурдай и дерейрин, тепейрин,
Чепелукьар рехи хьанвай мекер я.
Гъиле кьуртӏа зар алахьда луварин,
Чи хиялриз гьава гъида суварин.
Заз акӏ жеда чепелукьар зар алай,
Суракьар я аялвилин чӏаварин.
11.02.
ÇÈ ÃÜÀÂÀ
Ãüàâàäèêàé õàáàð ãóçâàé èåð ðóø,
Âè õàáàðàð ìàíèÿð ÿ êüàðàêàí.
Òӏåáèàòäèí ñà êӏâàëàõ âàç àÿí òóø,
Ðèêӏèí ãüàâà çàëàí òèðäàí ïàðà êüâàí,
Íà ëóãüóçâàé Ðàãú àêâàäà÷ âèëåðèç,
×ӏèìåë æåäà, ìàðô ÷êӏèäà ÷èëåðèç.
Çè ãèìàíàð õêâåí òèéèç ÿðãúàðàé,
Çè õèÿëàð çàðóë õüàíâà ÷ӏàâàðà.
Þðãú èëèãíà öӏóãú àêúóääàé ÷àðõàðàé,
Ìåêüåð ãúèäàé öèôåð àâà öàâàðà.
Ðèêӏèí ãüàâà àõúà æåäàé âàõòàð ëàãü,
Ãüè áåðåäà þçà æåäà áàõòàð, ëàãü...
19.04.
РИКӏИ ФИКИР РЕГЪВЕЗВА...
Гьавада къай къекъвезва,
Гьавадик стӏал гала.
Есир хьанвай гарарик
Кукӏун гала, къал гала.
Цавун ранг къекъифнава,
Чилин циф илифнава,
Вацра гьина йифнава?
Юргъунвилин гьал гала.
Рикӏе суза къекъвезва,
Вилерик стӏал гала.
Шел какахьай хиялрик
Себеб квачир къал гала.
Гьавада гъам къекъвезва,
Цавук къариб гьал гала.
Рикӏи фикир регьвезва,
Гьар жуьредин тӏал галай...
16.09.
МАНИ - ЭЛЕГИЯ
Зи диде Куьбрадин руьгьдиз бахшзава
“Накь рагъ авай, къе серинда,
магьи дилбер чан”,
Гьи бахтавар гару гъанва
и манидин ван?
Зи дидедин макьам я ам,
аман, чан Аллагь,
И ванцикай мад дуьньяда
аван, чан Аллагь?
Икьван кӏани, икьван верцӏи
ван жедани, лагь,
Цӏусад йис яз авачтӏани
рикӏ шеда хьи, агь.
Цӏразва зун и манидин
аваздин къене,
Зурзазва зун и гафарин
аяздин къене.
И маниди зул гъана хьи,
рекъе туна гад,
Вучиз, диде, ви вилера
шел къугъвазва мад?
И макьамди ви хиялриз
вуч гъизватӏа лагь,
И гафарин суьгьуьр аку,
атӏузва зи пагь.
“Ви хиялар яргъараван,
магьи дилбер чан,
Цуьквед кӏунчӏар маргъараван,
магьи дилбер чан.
Вун гьелени ахвараван,
магьи дилбер чан,
И ахварин эхир аван,
магьи дилбер чан”.
Са ванцелди гъамлудаказ
лугьуз и мани,
Адан гафар вуна гьикьван
кӏанардай зазни.
Рикӏ ацӏанвай шаирди хьиз
гьа и тегьерда,
Цӏийи гафар туькӏуьрзавай
на гьар сеферда.
И манидин луварраллаз
зани лув гудай,
И гафарин ялаврикай
зани цӏай кьадай.
И авазди сустардай зун,
гъамлу тирвиляй,
Гьар сеферда акъуддай рикӏ
ада дарвиляй.
Гайитӏани гъам маниди
жаван хиялриз,
На иердиз лугьудай ам
жуван аялриз.
Ви ванцел гьикӏ ашукь хьанай
хуьруьн къарияр,
Ви цӏарарал гьейран хьанай
вири зарияр.
Хупӏ цӏусад йис вилик вуна,
жув азарлу яз,
Мад сеферда мецел гъанай
и дертлу аваз.
На хъелнавай, пакагьан къак
умуд кумачиз,
Ишезвай вун, уьмуьрдихъни
са дад амачиз.
Цӏай галачиз алугарнай
ви чӏалари гьикӏ,
Ви тандивай яваш-яваш
къакъатзавай рикӏ.
На чан гузвай мецел алаз
и верцӏи мани,
Суза тирни, эвер тирни
им ярдиз кӏани?
“Пекдин кафандик кутуна,
магьи дилбер чан,
Къуьнераллаз твах, рухваяр,
магьи дилбер чан.
Зи дуьньядик вил галама,
магьи дилбер чан,
Сурук дакӏар тур кӏани яр,
магьи дилбер чан”.
Садлагьана хъуьтӏуьн йифи
хъуьтӏкьуьнна ви ван,
И манидал са мус ятӏа
хкведатӏа ван?
Вун зи гъиляй акъатна мад,
магьи дилбер чан,
Квахьна завай зи вилин хад,
магьи дилбер чан”.
22.12.
АШУКЬ Я ЗУЛ
Мад хтанва тӏебиатдин гъамлу бере,
Ялгъузвили пелешнава сувни дере,
Сел атана тухузва мад кьвалан чӏере,
Марфар - ятар авахьзава шуршуриз.
Шагьдиӏ вичин рехи чуру чухвазва мад,
Къайи шагьвар цифед галаз къугъвазва мад,
Дили гару цӏамар, самар тухузва мад,
Инадзава, туна хура, галчуриз.
Вацӏалай хъел алахьзава, сивеваз каф,
Чаравилин къиб ягъана хъипи я чӏаф,
Цӏайлапанди цӏаяривди лугьузва гаф,
Вичин саягъ вили цавар зурзуриз.
Вил рекъеваз ялгъуз хьанва хъипи тарар,
Квелиндаказ эвягъзава хъипи чӏарар,
Пешер - зулу чилиз кхьей хъипи чарар,
Гару гъиляй къакъудзава, кичӏерриз.
Ашукь я зул, мет ягъанва чилин вилик,
Верцӏи гафар лугьуз япал, алцурариз,
Алахънава хтӏуниз пек, кьецӏилариз,
Рикӏин къаяр кӏанивилив цӏуруриз...
29.12.
Шагь - Шагь дагъ
СА ЧӏАВУЗ
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
И тамар гьар чӏавуз икӏ аваз жеда.
Бес вучиз тарарин чкадал амай
Кӏанчӏар акурла къе зи рикӏ ишеда?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Чи къайи булахрин атӏудач шуршур.
Къе шумуд латалай алатнава зун,
Са тӏвар я амайди, акъатнава кьур.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Садазни таниш туш кьиникь лагьай тӏал.
Амач захъ масанди, вучрай дуьньяди,
Низ баян авурай и етимдин гьал?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
И дуьнья чӏехи я, лугьуз тежервал.
Низ чидай, сал чилер гегьенш хкатӏиз,
Шумуд са уьлкведа акъатдайди къал.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Вили пекинавай свас я чи цавар.
Зун сефил авунва чӏулав цифери,
Цав уьцӏуьз кичӏезва, чкӏана къавар.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Уьмуьрдин часпарар гафар я гьакьван.
Яхцӏур я харжнавайд за йисарикай,
Бес вучиз рикӏе кичӏ гьатнава икьван?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Зун чӏехи хьайила зи бахт хъуьреда.
Заз гьинай чидай хьи, ам кӏерец тирди,
Хвехвер чуьнуьхардай кӏеви хъиреда.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Зун бахтлу ийида чӏехи ашкъиди.
Бес вучиз заз икьван гъамар ракъузва,
Зи вахтсуз ашкъиди, рехи ашкъиди?
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Зи дустар, кӏанибур аваз жеда икӏ.
Вучиз чи жергеяр кьери хьанва къе,
Гьинва куьн, зи дустар, секинра тӏун рикӏ.
Са чӏавуз, са чӏавуз заз акӏ жедай хьи,
Инсанар шадардай ахвар я уьмуьр.
Са верцӏи навада гьатнава дуьнья,
И кьил, а кьил авач, яргъа я эхир...
11.11.
ЖАГЪИДАЧ ЗАЗ
Вун атуй, рагъ атуй, я цӏийи гатфар,
Ахъая цавун чин, ракъура марфар,
Илига манидал, илига чарчар,
Масана ви далдам, тафт жагъидач заз.
Гьеле агакьнавач гатфар, кӏура я,
Рагъ цӏийиз чранвай таза шура я,
Цуькверин гьармадан атир чара я,
Масана са ихьтин чӏаф жагъидач заз.
Векьерин махпурдик зар акатнава,
Тарарин кӏурукӏрик хъвер акатнава,
Вацӏарик, хваларик звер акатнава,
Къугъвазва лепеяр, каф жагъидач заз.
Садни аквада ваз чилер ифена,
Ахпа аквада ваз чимер хъфена.
Цаву сутфунзава марфар сафунай,
Масана и жуьре саф жагъидач заз.
Гуьнеяр сусар хьиз лацу буьшмеда,
Дереяр гьатнава къацу чешнеда,
Булахар! Акъуда зи рикӏ тешнедай,
Тахьайтӏа уьмуьрдин нав жагъидач заз.
Лацу хъуьцуьган ква чи Шагьдин кьилик,
Адан яр - Кцӏарин дамахдиз килиг.
Са маса дад ава Ватандин чилихъ,
Ам тесниф ийидай гаф жагъидач заз.
17.04.
ХИЯЛАР, ЯЛАР
Зун аял хъижезван йисар финивай?
Хиялри буй гузва цӏириз, къеневай,
Ятӏани веледар жуван къуьнуьвай,
Бицӏек хьиз вучиз за ийизва къе цӏугъ?
Алатай йикъари вучиз зун чпихъ
Ялзава датӏана, гъил къахчун тийиз,
Къе аял бередин мили кинодиз,
Килигиз ава зун, вилел алаз нагъв.
Чун санал къугъвадай ругуд аял тир,
Чарадав гудачир чна гафни сир,
Чи гьарай-эверди чӏалал гъидай хуьр,
Ни ятӏа секинвал къахчунвай чавай.
Са чӏехи кандудай чун кӏерецар хьиз,
Авай хьи, суварин синериз чкӏиз,
Тарарай аватиз, уьленра акӏиз,
Квахьайла Шагь дагъ тир виридан даях.
Къекъведай кӏелер хьиз дагъдин кьацӏара,
Сирнавдай гъетер хьиз йигин вацӏара,
Ивидал жедай чун, гьатиз цацара,
Элкъведай рикӏ кана цгъамар чалай.
Пархъулдин пешелай яд хъвадай чна,
Ачкаррин манийриз яб гудай чна,
Хъуьтӏуьзни алахъна гад гъидай чна,
Чи кстахвилерал хъуьрез жедай Рагъ.
Гьахьайла ятара, кӏватӏиз гъепӏгъепӏар,
Лув гана элкъведай чалай липӏлипӏар,
Чидачир даллаяр, вуч я лепӏлепӏар,
Къветерик галтугна, кьадай чна чӏагъ.
Са къуз чуьл такурла жедай чандивай,
Рекьер кьаз жедайни чи, тӏурфандивай?
Садра хъуьтӏуьн чӏавуз гъуьрчехъандивай
Зикӏамар чуьнуьхна, гьикӏ куднай тарай...
Живедин цӏарапӏар акьадай чина,
Чуьллера ничхиррин ван твадай чна,
Гьарада фитӏиндай са муркӏуцӏ кьуна,
Фул катдай, цӏай кӏвахьдай яру хъуьхъверай.
Са ахмур рикӏелай алатда четин:
“Вун гьихьтин аял я, къентераг хьтин?
Авайд кьуд кӏараб я, шуькӏуь раг хьтин”.
Дидед заз чан-рикӏдай икӏ вичин саягъ.
Датӏана ада зи язух чӏугвадай,
Заз дуьдгъвер хкуддай къайи тугъвадай,
Зун алай-алайдал туна, къугъвадай,
Са кап фу къачуна къуншид хьракай.
Гуьнеяр, къузаяр хупӏ хилибанӏ тир,
Гьар тегьенг тама чаз са лилибан тир,
Са кап фу нив гватӏа - ам вириданд тир,
А бахтлу къарикай амайд - са суракь.
Виликай карагиз верцӏи хиялар,
Зун герен-геренда жезва хьи ялар,
Алатай береяр, дустар, аялар,
Элкъуьриз жедатӏа садра и патахъ?
22.11.
Хилибан - бахтавар
ИЛИФАРА
Ахъая, гатфарин там,
Ахъая заз ви къужах.
Агуда зун хурувди,
Я мегъуьн тар, я къавах!
Зун мугьман я атанвай,
Илифара чан-рикӏна.
Хупӏ бахтавар тушни вун,
Цӏийи пекер алукӏна.
Чукӏура къацу кифер,
Вил гала вахъ, гийин тар.
Пешер гзаф ахъаймир,
Ви хилериз жеда тӏар.
Шуьм тар мадни кьакьан хьуй,
Кьил галукьиз циферик.
Гъетеривай экв къачуз,
Пайдайвал чаз йифериз.
Низ ава лагь, жикӏид тар,
Ви цуькверин иер риг?
Алаз хьурай пешерал
Рапрапардай куьлуь чиг.
Лацу цуьквер ахъайна,
Курквачӏар хьиз тазадиз,
Наз гумир на, инид тар,
Цӏийиз гъанвай суса хьиз.
«Кукупӏ» ийиз кӏанидаз
Эвер мийир, кукупӏ къуш!
Садра гъиляй акъатайд,
Элкъвена хкведайд туш.
Ишемир, къайи булах,
Мани лугьуз авахьа.
Къаних хьанвай чилерал
Са хуш аваз алаха.
Чӏигъичӏигъди ван алаз
Чӏалал гъурай мад вири.
Цӏарцӏар гурай яралай,
Чепелукьрин зарари.
Ахъая заз ви къужах,
Ахъая, гатфарин рук.
Минет хьуй квез, я нуькӏер,
Зазни раса чими муг.
Яргъалра зун, кӏани там,
Къайгъуйрикай шегьердин.
Агуда зун жувавди,
Гьал кумач захъ эвердин.
Аял жен зун са хару,
Вуна зи кьил алцура.
Зи секинвал квахьайд я,
Мус ятӏа и тамара.
Хтанва зун яргъарай,
Жагъур хъийиз аялвал.
Алакьдатӏа дидед хьиз,
Гьалалвал це, гьалалвал.
Жедатӏа, гатфарин там,
Илифара рикӏ алаз.
Яргъалармир жувакай,
Зун чанда са тӏал амаз.
14.12.
ХЪУЬТӏУЬН РАГЪ
Я хъуьтӏуьн рагъ, я къайи рагъ,
Вазни заз хьиз мекьи яни?
Алуда циф вилераллай,
Ви дердерни векъи яни?
Гъилив гайид къахчуз тежез,
Вунни зун хьиз сузадаван?
Парад фена, тӏимилд амаз,
Ви уьмуьрни къузадаван?
Вили кьуна, рикӏе гьатайд,
Гьинаватӏа, гузмачни гьай?
Вунни зун хьиз бейкеф яни,
Тӏимил хьана кьисметдин пай?
Я хъуьтӏуьн рагъ, я къайи рагъ,
Ви чандани фул авани?
Вазни заз хьиз гъурбатда
Ялгъузвилин зул амани?
03.01.
МЯГЬТЕЛ Я ЗУН
Къариб дагъдал къариб цифер элкъведа,
Sez Lezgin ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.