🕥 30 minut uku
Чӏалакай баллада - 04
Süzlärneñ gomumi sanı 3936
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 1855
0.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Такурбуруз таквад афар
Вуч затӏ ятӏа гьикӏ къалуда?
Хважамжамдиз вуч лугьуда?
Яргъи рушан акунриз вуч?
Зи Шагь дагъдин кукӏушдавай
Шагьнабатдин пикӏиниз вуч?
Яраб Аллагь, вуч лугьуда
Чи дагъларин хару Лацуз?
Са лекьрен кьве лувар хьтин
Шагьнабатдиз, Кьулан вацӏуз?
Къизилдилай заз масан тир
Лезгистандин къванериз вуч?
Чи Расиман чӏагъандив гвай
«Лезгинкадин» ванериз вуч?
Хъелна закай Шарвилиди,
Мичӏи хьана рагъ алай югъ.
Агь чӏугуна лагьана заз
Кӏири Бубад, вилеллаз нагъв:
«Ваз бахшда за яргъи уьмуьр,
Са агъзур кьуьд, са агъзур гад.
Вуч кӏандатӏа гуда, амма
Лезги чилел къекъвемир мад».
Икӏ лагьана, атай патахъ
Хъфена мад Кӏири Буба.
Лагьанач, за гунагьрилай
Гьикӏ гъил къахчун, ийин туба.
Хци гапур акьурди хьиз,
Гьатна рикӏе са экъи тӏал.
Заз акӏ хьана, ялгъуздаказ
Амукьна зун дуьньяд винел.
Элкъвена зун и гьал-кьиса
Жузан лугьуз кьегьалдивай.
Кӏири Буба ахкунач мад,
Живед винел гелер амай.
Ван алазди шехьдай чӏавуз,
Аватна зун икӏ ахварай.
Заз килигиз хъуьрезавай,
Чӏехи Рагъни генг цаварай.
Чубарукри кьуьд рахканвай,
Чи Ватандиз гъанвай гатфар.
Чи никӏера кукӏупӏар хьиз
Ахъа хьанвай лезги гафар.
Фикирна за, вуч хъсан я,
Чӏал рикӏелай алатнавач.
Рехъ алатай, уба квахьай
Къариб хьиз зун галатнавач.
Дуьнья экуь, зи рикӏ секин,
Цавун чина авач са цӏар.
Вуч хъсан я, акурди заз
Са ахвар тир, я чан гъуцар.
ГЬИКӏ ЛУГЬУДА?
Заз жегьилар акуна, кьуьзуь хьанвай фадлай рикӏ,
Ихьтинбуру уьмуьрдкай гьикӏ хкудрай миже, гьикӏ?
Заз жегьилар акуна, члаф тарциз ухшар тир,
Гъил хкӏурла хаз хилер, гьакӏан къуру лашар тир.
Заз жегьилар акуна, кӏвачик кутаз гьахъ, дуван,
Усални я, ажузни, гьакӏ са севтӏ я, гьакӏ са ван.
Заз жегьилар акуна, фенвай дерин ахварал,
Ихьтин кагьалбурукай лекьер женни чархарал?
Заз жегьилар акуна, яд алачир яракь я,
Абур патал дуьньядин вири рангар туракь я.
Заз жегьилар акуна, руьгь авачир яванбур,
Гьикӏ лугьуда вуна, гьикӏ, ихьтинбуруз жаванбур?!.
Севт - эхо
КУЬЛЕГ
Бахт! Гьинва вун?
Ава хьи, вун суракьиз.
Таз тахьурай
Зи уьмуьр на зуракӏдиз.
Чубарук хьиз
Лув ганвани яргъариз?
И кардикай
Хабар яни маргъариз?
Зи шагь мурад!
Ви тӏвар вуч я, низ чида?
Чир тахьайтӏа,
Дуьньядилай гьикӏ фида?
Белки зи бахт
Аматӏа рехъ алатна?
Ял язватӏа
Юргъун хьана, галатна?
Алатӏа вун
Зи уьмуьрдин гуьнедал?
Мус жеда, лагь,
Зун мураддин гьанадал?
Гьикьван чӏав я,
Жагъурзава ви куьлег.
Сефил жечни
Бахт квахьнавай са куьлегь?
16.12.
АЛПАНДИН ХВА
Чи дагъларин жив цӏразва,
Чи вацӏарин яд кьуразва,
Чаз ракьун часпар хразва,
Алпандин хва.
Кичӏез-кичӏез къекъвезва вун,
Къе цӏухъ галаз къугъвазва вун,
Жуванбурал элкъвезва вун,
Алпандин хва.
Кӏан хьуналди чӏулав пехъер,
Жедайди туш дагъдин лекьер,
Туьхуьр мийир бахтун эквер,
Алпандин хва.
Ватандин чил кьатӏнава хьи,
Ви чанда фул гьатнава хьи,
Вун яргъариз катнава хьи,
Алпандин хва.
Зи гафарихъ яб це хъсан,
Хуьн тавуртӏа на ви Ватан,
Алпандин цӏу курай ви чан,
Алпандин хва.
УЬМУЬР ВУЧИЗ КУЬРУЬ Я?
Уьмуьр вучиз куьруь я,
Са легьзе хьиз, са ял хьиз,
Верцӏи, дадлу хиял хьиз.
Гагь-гагь квахьай йисарихъ
Шехьиз кӏанда аял хьиз.
Са уьмуьр бес жедани,
Дуьньядкай дад хкудиз?
Бахтар жував агудиз?
Хьайила гагь рикӏни тӏар,
Агакь тийиз сятар,
Мажал гьатдач гъиле ви,
Дуьзар хъийиз гъалатӏар.
Квадарайбур кӏватӏ хъийиз,
Йикъар, йисар агакьдач.
Чӏур хьайи мансур валай
Туькӏуьр хъийиз алакьдач.
Уьмуьр икьван куьруь яз,
Зверзава чун каш кьуна.
Са къуз епер буш жеда,
Кӏевиз ягъайтӏан пуна.
Уьмуьр вучиз икӏ ятӏа,
Са уф гана хаз жедай
Чепелукьдин лувар хьиз.
Адакай тух жедани,
Геж алукьдай сувар хьиз.
Уьмуьр акьван куьруь я,
Хиялдизни къведач ви,
Кӏар жедайди ам са къуз,
Туьтуьнавай хтар хьиз,
Хадайди са кутар хьиз.
Уьмуьр яман куьруь я,
Дуьньядин кӏвал кири я,
Чунни адан киричи.
Вахт атайла хъфида,
Чун вил ичӏиз, гъил ичӏиз…
09.10.
КЬВЕТХВЕРАР
Хъуьреда, ишеда чун,
Агатда чав шелни хъвер.
Са ни ятӏа тийижиз,
Ийида чи рикӏел хер.
Ахпа шадвал илифда,
Цав хьиз ахъа жеда рикӏ.
Гуьгъуьналлаз сад садан
Кьуьдни гатфар къведа икӏ.
Дили сел хьиз хабарсуз,
Садлагьана къведа хъел.
Фад-фад къалар акъудиз,
Ада рикӏе тада гел.
Рикӏ тӏарзава инсанри,
Багьнадилай хатур хаз.
Атӏуз жени вавай цуьк,
Акьахайла марвард цаз?
Гагь булах хьиз, датӏана,
Чун жув-жуваз ргада.
Гагь дар хьана дамарар,
Къур акъатна кьурада.
Хкӏурайла сад садахъ,
Чӏун гуда чи хирери.
Гагь цӏир хъийиз кӏурукӏда,
Чна ханвай хилери.
Кьветхверар я саналлай,
Гъамни шадвал гьамиша.
Чӏимел ятӏа къенин югъ,
Пакагьан югъ гуьлуьшан...
ДУЬНЬЯ Я
Жуван гьалдал кьару жемир вун икьван,
Фагьум ая, лугьумир на гаф гьакӏан,
Садлагьана рам ийидай руьгь кьакьан,
Им сед авай, им фенд авай дуьнья я,
Им са вацӏуз виш банд авай дуьнья я.
Кар ийиз жеч кӏандай жуьре кефиниз,
Чара авач маса, рекье тефиниз,
Уьмуьр гьала тербет гана нефсиниз,
Им атунни хъфин авай дуьнья я,
Им тӏал алай, ифин алай дуьнья я.
Кваз такьуна пашман турдан садра на,
Алакьдатӏа гила гуьгъуьл шадра на,
Усалвилер, ажузвилер гадра на,
Лугьумир, агь-шуван авай дуьнья я,
Им гьахъ авай, дуван авай дуьнья я.
Кӏеви цлар хуьда кӏеви кьевери,
Жанавурар гьикӏ кукӏваррай кӏелери?
Кьегьалбуруз кагьалвал гъич кӏевери,
Им хъуьтӏерни зулар авай дуьнья я,
Какахьнавай гьалар авай дуьнья я.
02.10.2001.
ЗУР АКАТДАЧ
Кӏан хьайила баябандиз чӏур акъатда,
Кӏан тахьайла къацу тамуз кьур акъатда.
Кӏан хьайила пурчаризни нур акъатда,
Кӏан тахьайла нисид целцей шур акъатда.
Кӏан хьуналди къачуз жедан гьар са кӏеле?
Рагъ хъуьрейла жив къвадани кьакьан пелел?
Чан аламаз кард аватдач цавай чилел,
Кӏан тахьайла викӏегьбурук хур акатдач.
Сел атайла адан хурук рув акатда,
Кьур атайла баянлухдик сув акатда,
Кӏан хьайила, аждагьандик лув акатда,
Бинедилай зуракӏбурук зур акатдач.
ТАКУРВАЛМИР
Акуртӏа ваз, тӏушуннава гъамди зун,
Акуртӏа, зи далудиз ягъанва кӏун,
Акуртӏа ваз, зи хирери гузва чӏун,
Такурвала, алатна вач патавай.
Дерт аватӏа шумудни са жуьре захъ,
Гаф лугьудай сад амачтӏа хуьре захъ,
Цӏигел туштӏа къе Къуба захъ, Куьре захъ,
Такурвала, алатна вач патавай.
Ингье, са къуз, хъуьрейтӏа сад зи элдал,
Шак гъайитӏа зи гьунардал, амалдал,
Шак гьайитӏа зи сувардал, зи мелдал,
Минет хьуй ваз, хъел буржни яхъ садавай,
Такурвална алат мийир патавай.
ШАМИЛАН ДАГЪ
Чи Къафкъазда са чӏав авай,
Эвичӏнавай лекьер цавай.
Чӏехи лекьрен тӏвар Шамил тир,
Дагъвияр адан шанилӏ тир.
“Гьей” лагьана женг чӏугурла,
Душманарин жерг чукӏурдай.
Кьакьан синер Шамиланд тир,
Дагълар чебни шанилар тир.
Ам кьилеваз кьегьалар чи,
Тӏурфанариз уфтан хьанай.
Азадвилихъ гелкъвей лекьрен,
Динни иман Ватан хьанай.
И Ватанда авач лугьуз
Чун агудай имилан2 дагъ,
Хкаж хьана чи рикӏера,
Шамилан тӏвар, Шамилан дагъ.
22.07.
Шанил – кьушун
Имил – кьушундин кьил
ВАТАН
Я кьилел къал алай Ватан!
Я рикӏе тӏал авай Ватан!
Лагь, шумуд цӏу кузва ви тан,
Мад дуьньяда цӏай аматӏа?
Вал гьалтзамай пай аматӏа?
Гъамар галаз чӏехи хьанвай,
Тӏвар алачиз рехи хьанвай,
И кардикай регъуь хьанвай
Аямдиз вуч лугьун, Ватан?
И дерт рикӏин гьи пипӏе тван?!
КЪАРАГЪ ДУЬНЬЯ
Чӏагъанчи, ягъ макьам!
Атанва зи макъам.
Далдамчи, агата,
Гъамарай акъата.
Гьинва зи кӏаниди?
Ван хьуй и манидин.
Са кьуьлин рикӏ алаз,
Ягъ гада, ягъ аваз!
Чи убайриз, чи хуьрериз ван хьурай,
И гьавади хайи чилел чан гъурай,
Ам авачир мехъерар я тапарар,
“Лезгинкадихъ” хьайиди туш часпарар.
Ван алаз ягъ устӏар,
Агуда на дустар.
Кӏанибур кӏватӏ хьурай,
Межлисдиз дад гъурай.
Ягъ са лезги гьава,
Лекь хьиз лув гун цава,
“Лезгинка” ягъ гада,
Ягъ гада, ягъ фада!
Цаваризни, чилеризни хьуй хабар,
Я лезгияр, я инсанар, ягъ капар.
Къе эллериз бахтлувилиз эвериз,
Къарагъ дуьнья, “Лезгинкадал” кьуьлериз!
СЕЙЛИ БАДЕ
Зун Яргунрин гимредалла ялгъуздиз,
Эл хквезва галатнаваз “Руьцелай».
Гагь гьарайиз, гагь вичин ван агъузиз,
Сейли баде хтулар гваз гуьрцелла.
Харувилер, кстахвилер аялрин
Эхда ада, ширин-ширин хиялриз.
Чан-рикӏ ийиз “таватризни”, “кьегьалриз”,
Аватдач гьич верцӏи гафар мецелай.
Кьудкъад фадлай хьанватӏани дири я,
И викӏегьдиз лугьуз женни къари я?
Гафаривди тухуз жедач - зари я,
Йифди-югъди лезги баяд мецеллай.
Хайи хуьрел адан пара рикӏ ала,
Вичин кӏвале михьивилин рекӏв ава,
Адан руьгьда гурва ава, цӏук ава,
Алакьунар чир жеди ваз ванцелай.
Какахьдач гьич бадед чина кьуьдни гад,
Таниш я заз адан верцӏи мецин дад,
Са маса кас жагъидани хуьре мад,
Разивалдай сусалайни хцелай?
Куьлег хьанач садра кьванни тӏакӏарихъ,
Эл илифда и бадедин ракӏарихъ.
Рехъ алатна физ хьайитӏа Чӏакӏарихъ,
Адан тӏвар кьаз, вуч кӏандатӏа “гице” лагь.
Йисар физва, мад акӏ жезва къаридиз,
Дуьньяд крар вичин рикӏ хьиз вири дуьзд.
Цӏалцӏамариз рахунарни гъери хьиз,
Вич бахтавар къалурда хупӏ къецелай.
Ам галачиз кьиле фидач хуьре мел,
Ам аватӏа, авайдай я хуьре эл.
Тамукьайтӏа са къуз вичин хуьре гел,
Адан гафар аватдан гьич мецелай,
Карагиз икӏ, хкведайла “Руьцелай”,
Сейли баде хтулар гваз гуьрцеллай...
12.03.
ТАЗИЯТДИН КӏЕЛМИР МАНИ
Зун кьейила кьуна къуьнел,
Акъуда са кьакьан синел,
Цуьквер тур зи рикӏин винел,
Акьурай за Шагьдин аяз,
Лугьун, дагъдин пел ава заз.
Рагал тур зун гарар алай,
Марф кьурай зал харар галай,
Зи са шиир лагь хуралай,
Лагь рикӏивай, лагь рикӏ алаз,
Чир хьурай хьи, гел ава заз.
Кьегьалвилив кьуна зи тӏвар,
Атуй вири алпанвияр:
Лезги, цӏахур, рутул, агъул,
Удин, кьирицӏ, табасаран,
Арчи, будугъ, хиналугь, жек,
Са дидедин хъванвайбур нек.
Руьгь ацӏуй зи бахтавар яз,
Шумудни са хел ава заз.
Хьайиди туш лезги усал,
Хвейиди я дидедин чӏал,
Лигим хъижез Алпандин цӏал,
Цӏайлапан хьухь тӏурфан галаз,
Акурай хьи, сел ава чаз.
Кьиле фирвал чи мурадар,
Кӏанивилин яхъ тӏаратӏар,
Ватан хвена, зи веледар,
Лугьудайвал кьил виневаз,
Жуван лезги эл ава чаз!
Ятӏани и дуьнья фани,
Крар ая рикӏиз кӏани,
Тазиятдин кӏелмир мани,
Талгьурай хьи, “пашман я”, чаз,
Сувар ава, мел ава чаз!
24.06.
САМУР
“Самур” газетдин виш лагьай тилит акъатайла
“Самур”, “Самур”, зи кӏаниди!
Зи багьади, зи къениди!
Зи хайиди, зи верцӏиди!
Зи уьтквемди, гаф хциди!
Йифиз-юкьуз алахъзавай,
Кьулан вацӏ хьиз алахьзавай,
Чи руьгьдик дад кутазвайди,
Кьегьалрин рак гатазвайди,
Дидедин чӏал хуьзвайди зи!
Даим вилик физвайди зи!
“Самур”, “Самур”, зи барка тахт!
Зи геж хьайи кьисметни бахт!
Шагь дагъ хьтин такабурлуд!
Зи абурлуд, зи сабурлуд!
Чи мецера ава ви тӏвар,
Вун акъатай гьар югъ сувар.
Бахтар юзаз гара хьурай,
Чахъ суварар пара хьурай!
“Самур”, “Самур”, зи азизди!
Чирна на заз пар ялизди!
Эй къайгъудихъ муьгьтеж велед,
Аллагьди чаз гурай нуьсрет.
Такьатар чи хьурай чӏехид,
Акъатдайвал агъзур тилит.
Гьат тийирвал гьич кӏевера,
Хайи халкьдиз на эвера!
“Самур”, “Самур”, зи викӏегь шив,
Ви гьунарар гекъигин нив?
Кьунватӏани шумуд тӏалди,
Женг чӏугвазвайд эл паталди,
Вуч лугьун ваз, кесибди зи,
Гузватӏани руьгьдиз рузи,
Вахъ кудайбур тӏимил я, агь,
И кар завай эх жени, лагь!
“Самур”, “Самур”, зи чӏехи ашкъ!
Зи вил ацӏайд, чидачирд каш!
Четинвилер, залан крар,
Кваз такьуна гун за къарар:
Къадирсузри галудайтӏа,
Вун рикӏелай алудайтӏа,
За датӏана агудда вун,
“Самур” газет! Акъудда вун!
Аваз хьурай, аваз, “Самур”!
Халкьдин верцӏи аваз “Самур”!
18.03.
ЗУРАКӏ ЦӏАРАР
Язух къведа заз зи зуракӏ цӏарарин,
Етим хьана, диде-буба амачир.
Рикӏ тӏарда зи рагъул, туракь цӏарари,
Илгьамдин гуж, шиирдин дад авачир.
Ятӏа абур зуракӏ амай мурадар,
Вучайтӏани кьилиз акъуд тежезвай?
Гьикӏ гилигин рикӏиз кӏани бегьем тӏвар,
Зуракӏбурал, жував агуд тежезвай?
“Чан зи зуракӏд” лугьудай заз дидеди,
Акурла зи кӏвалахарни къилихар.
Авайтӏани зуракӏвилин рехне захъ,
Заз хайида ийидачир синихар.
Зуракӏ цӏарар зи уьмуьрдин лишан я,
Гьар шаирдихъ вичин зуракӏ цӏар жеда.
Бегьемсузди тахьурай гьич цӏарар зи,
Кӏанибуруз ялиз тежер пар жедай...
01.10.
КЬАКЬАНАР
Кьакьанрихъди ялда чна датӏана,
Кьакьан кӏанда шехьдай бицӏи аялдиз.
Секин жедач вич къужахда кьадалди,
Маса кьакьан къведан адан хиялдиз?
И дуьньядин кьакьан дагъ я лугьуда,
Гьар аялдиз бубадин къуьн, дидед хур.
Са чӏавуз заз акӏ жедай хьи, кьакьанд я,
Гьар дагъдилай Яргун хуьруьн Кӏелед хур.
Кӏвачи чил кьур гьар аялди куьз ятӏа,
Къал къачуда акьахиз кӏанз гурариз.
Са чӏиб чӏехи хьун кумазни абуру,
Аман гудач бегьер алай тарариз.
Ахпа рамна тепеярни гуьнеяр,
Секин тежез кьакьан дагълар суракьда.
Хкаж хьана лап кукӏушрал лекьер хьиз,
Дагълар гьа икӏ кӏвачик кутаз алахъда.
Маса кьакьан амач адлай а пата,
Кьакьанрихъди ялзавай руьгь жеч секин.
Кьарай квахьна сефил хьанвай фикирриз,
Хкаж жедай кӏукӏ амачтӏа бес гьикӏин?
02.04.
СА КЬИЛИКАЙ
Я чина хъел авай тават,
Хъилер мийир, пел ахъая.
Пара ятӏа дердияр ви,
Мецел гъана, хьел ахъая.
И дуьньядин крар вавай
Хъилеривди туькӏуьр жедач.
Агуд мийир саврухар на,
Хъилерив экв куькӏуьр жедач.
Рази тушиз кьисметдилай,
Шел-хвал мийир икьван вуна.
Лагь, я тават, и дуьньяда
Низ хъсанвал авуна на?
Четинвилер, заланвилер,
Рам ая на муьгьуьббатдив.
Такӏанвили, яргъалвили
Ацӏай бахтар вугайд я нив?
Рикӏериз рехъ жагъура на,
Агакьдалди галат мийир.
Умун туштӏа къилихар ви,
Руш, садавни агат мийир.
Иер туштӏа ви руьгь, ви къен,
Иер туштӏа ви къилихар,
Иервилин кукӏва хьайтӏан,
Квадарда на са кьиликай...
27.09.
ДУСТУНИЗ
На дустуниз эвера,
Четин йикъар атайла.
Ам рикӏелай алудмир,
Шадвили рак гатайла.
Хванахваяр аваз хьуй,
Дуст жедач гьар садакай.
Тӏвар вине яхъ на адан,
Чуькьвейтӏан гьар патахъай.
Верцӏи гафар, хуш гафар
Лагьайтӏани парада,
Рикӏин дуcт тек сад жеда
Ви уьмуьрдин харада.
Хъсан хьра хъсан фу
Чрадач гъвар паталди.
Кьегьал касди садрани
Дуст кьадач тӏвар паталди.
04.04.
КЬВЕ ГЪИЛЕРА
Эвел кьиляй бинелу, кьегьал ксар я лугьуз,
Лезгийри гьич садазни авурди туш кьил агъуз.
Чидачир вуч затӏ ятӏа гардан кӏирун, регъвен сас,
Чирагъдив къекъвейтӏани жагъидачир усал кас.
Кьил агъуздай абуру уьмуьрда кьве гъилера:
Бицӏек яз нек хъвадайла, алаз дидед гъилерал.
Садни, жегьил береда, ават тийиз дамахдай,
Метӏер чилиз ягъана яд хъвадайла булахдай.
Элди лагьай гафарин чӏалахъ я зун рикӏивай,
Заз шумуд кьегьал чида вири элдин рикӏ алай.
Муьтӏуьгъ хьанач садрани чуькьвейтӏани кьуд патай,
И дуьньяда абурун кар амач кьилел татай.
Ятӏани гьич садазни кьил агъузнач ксари,
Ихьтинбуруз гьар чӏавуз къуват гуда гъуцари.
Абуру мердвилелди хвена чпин тӏвар михьиз,
Гила абур рехи я, кукӏуш лацу дагълар хьиз.
Эй жегьилар, рикӏел хуьх куьне хьайи кӏвалахар,
Хъелар мийир жувакай хайи чилин булахар.
Жуван дидедин вилик регъуь жемир мет ягъаз,
Садни, Ватан гадарна физ тахьурай куьн яргъаз.
11.11.
ЛЕЗГИ ЧӏАЛ
Цӏийиз чӏалал акьалтзавай аял хьиз,
Йифиз-юкъуз рахазва зун, рахазва.
Лезги чӏалан гьар гафуни кфил хьиз,
Ширин макьам ягъизва заз, ягъизва.
Булахри хьиз шуршурзава зи чӏала,
Гьар элифдал рикӏ ацӏудай ван ала.
Инжияр хьиз сад садахъди акалай,
Багьа хтар жагъизва заз, жагъизва.
Яргъи руш хьиз гьар гафунихъ ирид нав,
Гьар навунихъ ирид бере, ирид чӏав.
Ам хуьх лугьуз, аманат яз ганва чав,
Алпандин чӏал авазва чахъ, авазва.
КЬЕБ
Агь, гъвечӏи кьеб, хайи кьеб,
Кьилик кваз диде.
Вун я жеди лезгидин
Сад лагьай диге.
Вакай я чи дидейрин
Сад лагьай мани.
Аваз хьурай манияр Виридаз кӏани.
Аваз хьурай лезгидихъ
Чи гъвечӏи ватан.
Ви гьунардин гъавурда
Акьадач патанд.
Аваз хьурай бицӏекрихъ
Хайи муг - чими.
Чи уьмуьрдин гьуьлерин
Сад лагьай гими.
Бес вучиз и гафарин
Чӏалахъ туш зи рикӏ?
Ам акурд азадвилихъ
Жедачни гъарикӏ?
Туракьбур я, алахьай,
Кьепӏинин рангар.
Тӏар ийизвай аялдиз,
Тӏарам яз тангар.
Гъилер, кӏвачер еперив
Кутӏуниз тахьуй,
Чӏехи кьеб зи далудал
Штӏуниз тахьуй.
Са чӏавуз зи рикӏ кӏарнай
Кӏарасд кьепӏини.
Агь, заз ахьтин тӏал ганай
Памбагд епини.
Туштӏани им дуьньядин
Сад лагьай дарвал,
Заз бицӏек яз акунай
Гъамарин шарвал.
Хун тавурай, дидеяр,
Закай куь кефи,
Такӏан я заз бинедлай
И кӏеле - кӏеви.
Заз акӏ жезва чи гьунар,
Чи алакьунар,
Къакъудайд хьиз кьепӏини,
Тангарив кьуна.
Акъат жезвач сакӏани
Кьепӏинай чавай.
Чун аял хьиз амазма,
Тангара авай.
Муьтӏуьгъвал гьа чӏавалай
Тунва чи хиве.
Гьавиляй гьатнаватӏа
Хайи халкь кӏеве?
03.03.
ВИ СУРАЛ СА УЛУБ АЛАЙ...
Лезги Няметан хатурдиз бахшзава
Ви сурал са улуб алай,
Рангар, чарар какахьнавай.
Ви накьвадал зулун пеш хьиз,
Ви шиирар авахьнавай.
Вун хьиз ялгъуз улубни ви,
Пехъи гару чӏагурнавай.
Улуб тушир, гуьмбет тир ам,
Тӏаларикай туькӏуьрнавай.
Улуб тушир, ви дердер тир,
Чкӏанвайбур и сурариз.
Зуракӏ амай уьмуьр тир ви,
Элкъвенвайбур икӏ цӏарариз.
Гъилер зурзаз элкъуьрна за,
Ви улубдин хъипи чарар.
Хайидилай хайи тир заз,
Ви шииррин таниш цӏарар.
Рагьмет хьуй ваз, чӏехи шаир,
Вири уьмуьр бахш авур чаз.
Чи дердияр, мусибатар
Чалай хъсан аян тир ваз.
Гьикӏ эхнай лагь, вуна шаир,
Чи лукӏвилер, кагьалвилер?
Мус хкведа, фикирдай на,
Чи мердвилер, кьегьалвилер.
Алатнавач чи рикӏелай,
Ваз ламатӏри гайи азаб.
Гьикьван гагьди чи рухвайри
Гьахъсузвилиз гудатӏа таб?
Вун авачиз, Лезги Нямет,
Гьикьван чна ийида дад?
Мус хкажда бес зи халкьди
Азадвилин яру тӏаратӏ?
Мус хкведа чи чилерал
Нямет хьтин кьвед лагьай кас?
Азадвилин гимн кхьей,
Рагьмет хьурай, эй шаир ваз!!
ГАФАР
Чӏехи са чӏал туькӏуьрзавай
Хафарикай гафин за квез.
Садаз туькьуьл, садаз верцӏи
Гафарикай гафин за квез.
Экв куькӏуьрдай, жив цӏурурдай,
Ракь какурдай гафарикай.
Рикӏер тӏардай, гьалар чӏурдай,
Кӏвал чукӏурдай гафарикай.
Гагь-гагь кайи хамаралди,
Кьел алахдай гафарикай.
Виш ранг кьадай, виш рекӏв гудай,
Фад алахьдай гафарикай.
Гафар ава Секин кӏвале тӏигь кутадай.
Гафар ава Нагагьдай чун куз-хкӏудай.
Гафар ава Къирмеяр хьиз акьада ча.
Гафар ава Гапур хьана акӏида ча.
Гафар ава Агъудин тӏур,
Гафар ава Ширин вирт я.
Гафар ава Хада хатур,
Гафар ава Чӏехи дерт я.
Гафар ава Цӏелхемар хьиз
Куз-туьхуьндай.
Гафар ава,
Хайибуру ваз къехуьндай.
И дуьньядиз атай къалай,
Гафарив гвай кереметар аквада чаз.
И дуьньядай куьч жедалди,
Гафарив гвай аламатар ахквада чаз.
24.02.
КЬИЛИВ КӏАНДА
Ви рикӏин цав ахъа туштӏа,
Адав кьадай тав жагъура.
Гьала вуна мураддин шив,
Цӏай аватӏа эгер хура.
Гьатнаватӏа яцӏа гуьгьуьл,
Рагъул ятӏа хиялрин гьуьл,
Хифетрикай мийир на цуьл,
Цуьк гьатда ваз пака чӏурай.
Вахт миях яз, хьанва чун ях,
Гьакъикъатдай кьамир на мах,
Гелкъвейтӏа вун, жагъиди гьахъ,
Уьмуьр вазди сувар хьурай.
Гатайтӏани рак патанда,
Рикӏ кудайди кьилив кӏанда.
Бахтлу хьурай вун ватанда,
Къариблухрик вил тахьурай.
04.02.
АРУШ ХЬАНВА ТАБ
Зун дуьньядиз атун ятӏа чӏехи сир,
Ятӏа са аламат, Гъуцарин тӏалаб?
Фикирри, хиялри авуна есир,
Гафарин лужунай жагъизвач жаваб.
Зун дагъ я - кьуд пата рагар, кьуталар,
Зи гафар, зи чӏалар эх тежер тӏалар.
Къелемди кхьейтӏан шумуд кӏватӏалар,
Зун кӏелиз тахьанвай къалин са ктаб.
И чӏехи, и ацӏай дуьньяда гьертеш,
Зи гьиссер шулу я, хиялар - пелеш,
Зун хъуьтӏуз цӏирнавай кьакьан таран пеш Гарари, харари авунвай татаб.
Чӏугуна физва къе уьмуьр мегъ патахъ,
Къекъвезва зун зи рикӏ кӏелиз жедайдахъ,
Зулум я, четин я суракьдайдаз гьахъ,
Дуьньядлай цӏар ягъиз аруш хьанва таб.
02.06.
ВАТАНДИКАЙ ФИКИРАР
“Ватан” лугьуз цӏугъмир икьван,
Акьада ва са зурба къван,
Ягъада кьил вуна цлаз”, Лагьана са миресди заз.
“Гьина ви къар хуш фейитӏа,
Гьина ваз фу нуш хьайитӏа,
Секин ятӏа гьина ви чан,
Гьанаг кӏвал я, гьанаг Ватан.
Хайи чилел вун кваз такьаз,
Гьалтнаватӏа вал тӏагъ чӏугваз,
Цифер ятӏа валай алтӏуш,
Ваз гъамари гузватӏа тӏуш,
Ачух са пел аквазвачтӏа,
Ваз ракӏарар ахъазвачтӏа,
Вучда ихьтин Ватандикай?
Дагъ яхъ жуваз кьакьандакай!”
За миресдихъ акална яб,
И гафарик галачир таб.
Къакъатна зи кӏвачикай чил,
Шехьна, шехьна зи рикӏин кьил.
Гьикӏ алудин за рикӏелай,
Мукьва-кьилид зи рикӏ алай?
Ярар-дустар гьикӏ туна фин,
Физ жедан элкъуьрна чин?
Бес зи хайи дидедин чӏал,
Ам авачиз гьикӏ жеда гьал?
Жагъидани и накьв, и чил,
Ватандикай гьикӏ атӏун вил?
Рикӏ ацӏудан Ватандикай?
Зи дегь, зи сур Алпандикай?
Уьмуьр жедан вад къандакай?
Ватан жедан патандакай?
Ватан рикӏе хуьн авачтӏа,
Адал кьадай кьин авачтӏа,
Эвера на Алапехърез,
Къачурай чан хъуьрез-хъуьрез...
10.07.
ЛАМРАН БАЛА
Чуьлдин юкьвал цӏингавзава шарлункӏди,
Ам нуькӏерив, чепелукьрив къугъвазва.
Чукваз-чукваз агатзава цуькверив,
Рехъ алатиз, аялри физ хкизва.
Иервилиз килига тӏун шарлункӏдин,
Вилер чӏулав, пелел кьашкьа алайди.
Акурбуру гьейранвилив лугьуда:
“Шарлункӏ я хьи, гьайванрихъди галайди”.
Фурсар ийиз тайлункӏдизни, кӏелезни,
Ухшар я ам лап жейрандин баладиз.
Вуч сир ятӏа, вучиз ятӏа гьайвандин,
Бицӏекдилай жедач хьи, вил алудиз.
Шукӏвади ваз килигайла харудиз,
Агатда вун аялдив хьиз “чан” лугьуз.
Туьмер ийиз махпур хьтин хамуниз,
Алахъда вун ам къужахда кьан лугьуз.
Аялдал хьиз кап алтадиз вирида,
Чан-рикӏзава къе бицӏекдиз - кӏурадиз.
Пака кьилел къвезвайдакай хабарсуз,
Авазва ам къе цӏингавриз, кӏурариз.
Гьалдна палан, гьалда пака сада ам,
Далудал пар, вилерални гъам жеда.
Шарлункӏ, шукӏва, гьикӏ кӏандатӏа эвера,
Ламра бала чӏехи хьайла лам жеда.
11.01.
КЦӏАР
Рикӏиз чими, вилериз хуш,
Маса диге захъ авайд туш.
Гардан кьуна жедан аруш,
Гьар акурла диде Кцӏар?!
Вун зи мурад, ширин хиял,
Зи дамахар валди я, вал.
Ви чанда тӏал, ви кьилел къал,
Такурай заз ади, Кцӏар.
Вун зи ашкъ я, зи кузвай рикӏ,
Садрани зун тамир гъарикӏ,
Ви муьгьуьббат ргаз хьуй икӏ,
Зи танда, ивида, Кцӏар.
Бахтунилай я зун рази,
Вун фу я зи, вун зи ризкьи,
Кӏан я рикӏиз, хтулриз зи,
Хьайитӏа вун баде, Кцӏар.
Зун ви мука нуькӏерин сад,
На чирна заз кьакьанрин дад.
Ви къужахдиз хкведа мад,
Атайла зи вяде, Кцӏар!
02.11.
ЛУВАР ТАХЬУРАЙ ХИПЕРИЗ
Мукьвара мугьман тир са межлисда зун,
Гьа ихьтин чкайра чир жеда чаз чун.
Са сагълугъ лагьана са касди ана,
Чӏехи тир, дерин тир гафарин мана.
Рагъ авай са югъ тир, кьуд пад гуьлуьшан,
Гарукай, харукай авачир лишан.
Чукӏурна лапагар дагъдин чӏафариз,
Са чубан суст хьана фенвай ахвариз.
Лапагрин винелай элкъвезвай са лекь,
Ам акваз гьайванриз акъатзавай гьекь.
И лекьре хиперин тунвай чанда тӏал,
Къив гана, луварар гьалчнай сад садал.
Ам къван хьиз атана цаварай чилел,
Цӏар ягъиз элкъвена са хипен кьилел.
Ракь хьтин къармахар акӏурна ада,
Бахтлу яз лув гана мадни гьавада.
Хеб хкаж хьайила пара кьакьандиз,
Акуна гъуьрчевай са гъуьрчехъандиз.
Чубандин кицӏериз тӏуьн хьуй лагьана,
Ада лишан кьуна, и хеб ягъана.
Ван гьатна дагълара, юзана цавар,
Гуьлле туьш хьайила, кӏар хьана лувар.
Лекь иви авахьиз чилел аватна,
Хеб цавуз акъатна, лувар акатна...
Им гьихьтин дуьшуьш тир, им гьихьтин кӏвалах?
И кардин, кьисадин гьикӏ жеда чӏалахъ?
Винида аял хьиз ишезвай цавар,
Агъада лапагри ийизвай сувар...
Ша, ихьтин сагълугъдай хъван чна, дустар,
Такурай вилериз и жуьре къастар,
Луварар тахьурай чилин хипериз,
Чил кьисмет тавурай цавун лекьериз.
11.11.
ЗИ УЬМУЬРДИН ГЕЛЕР
Гена завай мани кхьиз хьайиди,
Дуьньяд гъамар гьикӏ алуддай тахьайтӏа?
Манияр я рикӏиз сабур гъайиди,
Яргъи йифер гьикӏ акъуддай тахьайтӏа?
Зи манияр - зи фикиррин чешнеяр,
Цайибур я за илгьамдин перерив.
Лепе хьиз я зун гьуьлерин къужахда,
Агакьиз кӏанз цӏигел хьанвай кьерерив.
Гьикьван кӏевиз сирнавайтӏан ятара,
Акъудиз жеч и гьуьл кьилиз гъилерив.
Кьисметдикай пай авачир садавай,
Бахтунин гъед агуд жени чилерив?
Мани кхьиз хьаначиртӏа завай, дуст,
Ажуз хьана кьилиз гьава къведай зи.
За манийрив рехъ алудда дердерин,
Икӏ туширтӏа пер фадалай хадай зи.
Зи манийра куьз сефилвал, къарибвал
Ава лугьуз хабар кьада садбуру.
Зи уьмуьрдихъ тӏимил ава шад йикъар,
Шад манияр туькӏуьрда рикӏ шадбуру.
Чара атӏай, кьарай квахьай береда,
Хажалатар за манийриз элкъуьрда.
Чуьнуьхариз гьа и саягъ дердияр,
Манийри зун бахтлу рекье къекъуьрда.
Зи манияр - зи сузаяр, зи агьар,
Зи вилерай авахьзавай селлер я.
Гелкъвез тахьуй зи уьмуьрдин гелерихъ,
Зи манияр зи уьмуьрдин гелер я.
06.12.
ЧИР ЖЕДА
Уьмуьрд къадир яшар фейла чир жеда,
Рикӏ тӏарда ви гьар алатай легьзеди.
Пакад юкъуз вуч жедатӏа низ чида,
На гьар йикъаз лагь «жуванди”, лагь «зиди”.
Туькьуьлвилер хьайитӏани бахтуник,
Иер я хупӏ чи уьмуьрдин гьар са гьуьм.
Сад муькуьдаз ухшар тушир йикъарин,
На рикӏелай гьим алудна, тада гьим?
Рехи хьанвай мекер, цӏвелер акурла,
Гьайиф чӏугваз, ялар жеда, чун ялар.
Фикирри икӏ гайитӏани басрухар,
Эвеланд хьиз верцӏи я чи хиялар.
Аватӏани фейи къарик галтугиз,
Чи мурадри датӏана икӏ цӏир гуда.
Жегьил чӏавуз вучиз чна кьатӏудач,
Уьмуьрд къадир яшар фейла чир жеда?!
ЭКУЬН ХИЙИР
Экуьн хийир, я зулун рагъ,
Ви чимериз кьий.
Регьят хьана зи чандиз хупӏ,
Ви туьмерриз кьий.
Цӏару дуьнья цӏарцӏе хутур
Ви гьунар пара.
Дамахар гвай чам яни вун,
Гьатнавай гара?
Шумуд югъ тир ацӏанвай цав,
Нагъв авадариз.
На алахъна кьурурна чил,
Бугъ аладариз.
Яргъаларна хушвилелди
Сефилвилер на.
Икӏ рикӏера туна михьиз
Жуван гелер на.
И дуьньядин кӏубанвилер
Хупӏ гьунар я ви.
Мад дамарра звал къачуна
Ргазва иви.
Ви акунар хупӏ иер я Хъуьрезвай чиниз.
Ви рапрапар чкӏиз хьурай
Цаварай чилиз.
Вун авачиз дарих хьана
Акъатдай хьи, рикӏ.
Вун авачиз и дуьньядин
Гьалар хьурай гьикӏ?
Валди я зи чинавай хъвер,
Валди я шадвал.
Муьгьуьббатни, кӏанивални,
Дуствални, садвал.
Аваз хьурай цавара вун,
Чан чи чӏехи гъуц!
Зи чандилай и начагъвал
Алатдатӏа мус?
Тӏалабунар ийиз вавай
Аял чӏавара,
Зи хиялри гьикӏ сирнавдай
Кьакьан цавара.
Я Рагъ буба! - лагьана за
Минетайла ваз,
На кӏеверай акъуддай хьи,
Зун акваз-акваз.
Ви тӏвар кьуна кьадай за кьин,
Рикӏяй чӏалахъ яз,
Гила мадни кӏевева зун,
Куьмек ая заз.
Лагь лукьманриз ви гъилик квай,
Жагъуррай дарман.
Зун эвеланд хъжедайвал,
Це вуна фарман.
Экуьн хийир, чан зулун рагъ,
Ви чимериз кьий.
Ая на зи гъамар элягъ,
Ви туьмерриз кьий.
03.10.
ЗАЛЗАЛА
Ав къачуна авай кицӏер са йифиз,
Инсанарни хъел кваз авай, пӏуз жакьваз.
Акьуртӏани зурба къванер, кесекар,
Секин тежез авай кицӏер чил чухваз.
Акатнавай чилик зурба гъулгъула,
Акуна чаз аламатдин залзала.
Чӏакьачӏакьдин ван алахьна къванерай,
Чкӏана икӏ шумуд патахъ гьай-гьарай.
Алай-лайдал туна, катна хизанар,
Кесибд-варлуд, кьуьзуьд-жаванд талана.
Четин ятӏан, туькӏуьрнавай кӏвал туна,
Акъатнавай гьармад вичин чан кьуна.
Кичӏевиляй инсанар гьикӏ чӏаганвай,
Им хабар тир сад Аллагьди ракъанвай:
“Мугьманар я чилин винел куьн вири,
Уьмуьрдин рехъ куьруьди я, лап куьруь.
Са къуз вири хкведа куьн зи патав,
Кицӏери хьиз кьамир са-сад, къачуз ав.”
Секин тежез къув ягъизвай кицӏери,
Гзафбурун звал къачунвай гьиссери...
27.12.
ХЪСАНВАЛ
Зун диганвай са гуьне хьиз, рагъ акьур.
Заз хвешизвай... И бахтавар гьал акур
Са къариди агатна зав жузуна:
«Лагь, гьи касдиз на хъсанвал авуна?»
Лекь хьиз ирид аршда аваз цаварин,
Байихнач за мана адан гафарин.
Хабар тушир адаз зи шад рикӏикай,
Зи вилера ялав авай, рикӏе цӏай.
Кьатӏуз хьанач завай суал, дуьз лугьун,
Зи хиялра - цуькведавай дуьз, дугун.
Чепелукь хьиз авай зун и дугуна,
Алатна физ кӏан хьана заз, чуквана.
Гъил къачунач а къариди залай мад:
Вуч затӏ ятӏа гьикӏ къалуда?
Хважамжамдиз вуч лугьуда?
Яргъи рушан акунриз вуч?
Зи Шагь дагъдин кукӏушдавай
Шагьнабатдин пикӏиниз вуч?
Яраб Аллагь, вуч лугьуда
Чи дагъларин хару Лацуз?
Са лекьрен кьве лувар хьтин
Шагьнабатдиз, Кьулан вацӏуз?
Къизилдилай заз масан тир
Лезгистандин къванериз вуч?
Чи Расиман чӏагъандив гвай
«Лезгинкадин» ванериз вуч?
Хъелна закай Шарвилиди,
Мичӏи хьана рагъ алай югъ.
Агь чӏугуна лагьана заз
Кӏири Бубад, вилеллаз нагъв:
«Ваз бахшда за яргъи уьмуьр,
Са агъзур кьуьд, са агъзур гад.
Вуч кӏандатӏа гуда, амма
Лезги чилел къекъвемир мад».
Икӏ лагьана, атай патахъ
Хъфена мад Кӏири Буба.
Лагьанач, за гунагьрилай
Гьикӏ гъил къахчун, ийин туба.
Хци гапур акьурди хьиз,
Гьатна рикӏе са экъи тӏал.
Заз акӏ хьана, ялгъуздаказ
Амукьна зун дуьньяд винел.
Элкъвена зун и гьал-кьиса
Жузан лугьуз кьегьалдивай.
Кӏири Буба ахкунач мад,
Живед винел гелер амай.
Ван алазди шехьдай чӏавуз,
Аватна зун икӏ ахварай.
Заз килигиз хъуьрезавай,
Чӏехи Рагъни генг цаварай.
Чубарукри кьуьд рахканвай,
Чи Ватандиз гъанвай гатфар.
Чи никӏера кукӏупӏар хьиз
Ахъа хьанвай лезги гафар.
Фикирна за, вуч хъсан я,
Чӏал рикӏелай алатнавач.
Рехъ алатай, уба квахьай
Къариб хьиз зун галатнавач.
Дуьнья экуь, зи рикӏ секин,
Цавун чина авач са цӏар.
Вуч хъсан я, акурди заз
Са ахвар тир, я чан гъуцар.
ГЬИКӏ ЛУГЬУДА?
Заз жегьилар акуна, кьуьзуь хьанвай фадлай рикӏ,
Ихьтинбуру уьмуьрдкай гьикӏ хкудрай миже, гьикӏ?
Заз жегьилар акуна, члаф тарциз ухшар тир,
Гъил хкӏурла хаз хилер, гьакӏан къуру лашар тир.
Заз жегьилар акуна, кӏвачик кутаз гьахъ, дуван,
Усални я, ажузни, гьакӏ са севтӏ я, гьакӏ са ван.
Заз жегьилар акуна, фенвай дерин ахварал,
Ихьтин кагьалбурукай лекьер женни чархарал?
Заз жегьилар акуна, яд алачир яракь я,
Абур патал дуьньядин вири рангар туракь я.
Заз жегьилар акуна, руьгь авачир яванбур,
Гьикӏ лугьуда вуна, гьикӏ, ихьтинбуруз жаванбур?!.
Севт - эхо
КУЬЛЕГ
Бахт! Гьинва вун?
Ава хьи, вун суракьиз.
Таз тахьурай
Зи уьмуьр на зуракӏдиз.
Чубарук хьиз
Лув ганвани яргъариз?
И кардикай
Хабар яни маргъариз?
Зи шагь мурад!
Ви тӏвар вуч я, низ чида?
Чир тахьайтӏа,
Дуьньядилай гьикӏ фида?
Белки зи бахт
Аматӏа рехъ алатна?
Ял язватӏа
Юргъун хьана, галатна?
Алатӏа вун
Зи уьмуьрдин гуьнедал?
Мус жеда, лагь,
Зун мураддин гьанадал?
Гьикьван чӏав я,
Жагъурзава ви куьлег.
Сефил жечни
Бахт квахьнавай са куьлегь?
16.12.
АЛПАНДИН ХВА
Чи дагъларин жив цӏразва,
Чи вацӏарин яд кьуразва,
Чаз ракьун часпар хразва,
Алпандин хва.
Кичӏез-кичӏез къекъвезва вун,
Къе цӏухъ галаз къугъвазва вун,
Жуванбурал элкъвезва вун,
Алпандин хва.
Кӏан хьуналди чӏулав пехъер,
Жедайди туш дагъдин лекьер,
Туьхуьр мийир бахтун эквер,
Алпандин хва.
Ватандин чил кьатӏнава хьи,
Ви чанда фул гьатнава хьи,
Вун яргъариз катнава хьи,
Алпандин хва.
Зи гафарихъ яб це хъсан,
Хуьн тавуртӏа на ви Ватан,
Алпандин цӏу курай ви чан,
Алпандин хва.
УЬМУЬР ВУЧИЗ КУЬРУЬ Я?
Уьмуьр вучиз куьруь я,
Са легьзе хьиз, са ял хьиз,
Верцӏи, дадлу хиял хьиз.
Гагь-гагь квахьай йисарихъ
Шехьиз кӏанда аял хьиз.
Са уьмуьр бес жедани,
Дуьньядкай дад хкудиз?
Бахтар жував агудиз?
Хьайила гагь рикӏни тӏар,
Агакь тийиз сятар,
Мажал гьатдач гъиле ви,
Дуьзар хъийиз гъалатӏар.
Квадарайбур кӏватӏ хъийиз,
Йикъар, йисар агакьдач.
Чӏур хьайи мансур валай
Туькӏуьр хъийиз алакьдач.
Уьмуьр икьван куьруь яз,
Зверзава чун каш кьуна.
Са къуз епер буш жеда,
Кӏевиз ягъайтӏан пуна.
Уьмуьр вучиз икӏ ятӏа,
Са уф гана хаз жедай
Чепелукьдин лувар хьиз.
Адакай тух жедани,
Геж алукьдай сувар хьиз.
Уьмуьр акьван куьруь я,
Хиялдизни къведач ви,
Кӏар жедайди ам са къуз,
Туьтуьнавай хтар хьиз,
Хадайди са кутар хьиз.
Уьмуьр яман куьруь я,
Дуьньядин кӏвал кири я,
Чунни адан киричи.
Вахт атайла хъфида,
Чун вил ичӏиз, гъил ичӏиз…
09.10.
КЬВЕТХВЕРАР
Хъуьреда, ишеда чун,
Агатда чав шелни хъвер.
Са ни ятӏа тийижиз,
Ийида чи рикӏел хер.
Ахпа шадвал илифда,
Цав хьиз ахъа жеда рикӏ.
Гуьгъуьналлаз сад садан
Кьуьдни гатфар къведа икӏ.
Дили сел хьиз хабарсуз,
Садлагьана къведа хъел.
Фад-фад къалар акъудиз,
Ада рикӏе тада гел.
Рикӏ тӏарзава инсанри,
Багьнадилай хатур хаз.
Атӏуз жени вавай цуьк,
Акьахайла марвард цаз?
Гагь булах хьиз, датӏана,
Чун жув-жуваз ргада.
Гагь дар хьана дамарар,
Къур акъатна кьурада.
Хкӏурайла сад садахъ,
Чӏун гуда чи хирери.
Гагь цӏир хъийиз кӏурукӏда,
Чна ханвай хилери.
Кьветхверар я саналлай,
Гъамни шадвал гьамиша.
Чӏимел ятӏа къенин югъ,
Пакагьан югъ гуьлуьшан...
ДУЬНЬЯ Я
Жуван гьалдал кьару жемир вун икьван,
Фагьум ая, лугьумир на гаф гьакӏан,
Садлагьана рам ийидай руьгь кьакьан,
Им сед авай, им фенд авай дуьнья я,
Им са вацӏуз виш банд авай дуьнья я.
Кар ийиз жеч кӏандай жуьре кефиниз,
Чара авач маса, рекье тефиниз,
Уьмуьр гьала тербет гана нефсиниз,
Им атунни хъфин авай дуьнья я,
Им тӏал алай, ифин алай дуьнья я.
Кваз такьуна пашман турдан садра на,
Алакьдатӏа гила гуьгъуьл шадра на,
Усалвилер, ажузвилер гадра на,
Лугьумир, агь-шуван авай дуьнья я,
Им гьахъ авай, дуван авай дуьнья я.
Кӏеви цлар хуьда кӏеви кьевери,
Жанавурар гьикӏ кукӏваррай кӏелери?
Кьегьалбуруз кагьалвал гъич кӏевери,
Им хъуьтӏерни зулар авай дуьнья я,
Какахьнавай гьалар авай дуьнья я.
02.10.2001.
ЗУР АКАТДАЧ
Кӏан хьайила баябандиз чӏур акъатда,
Кӏан тахьайла къацу тамуз кьур акъатда.
Кӏан хьайила пурчаризни нур акъатда,
Кӏан тахьайла нисид целцей шур акъатда.
Кӏан хьуналди къачуз жедан гьар са кӏеле?
Рагъ хъуьрейла жив къвадани кьакьан пелел?
Чан аламаз кард аватдач цавай чилел,
Кӏан тахьайла викӏегьбурук хур акатдач.
Сел атайла адан хурук рув акатда,
Кьур атайла баянлухдик сув акатда,
Кӏан хьайила, аждагьандик лув акатда,
Бинедилай зуракӏбурук зур акатдач.
ТАКУРВАЛМИР
Акуртӏа ваз, тӏушуннава гъамди зун,
Акуртӏа, зи далудиз ягъанва кӏун,
Акуртӏа ваз, зи хирери гузва чӏун,
Такурвала, алатна вач патавай.
Дерт аватӏа шумудни са жуьре захъ,
Гаф лугьудай сад амачтӏа хуьре захъ,
Цӏигел туштӏа къе Къуба захъ, Куьре захъ,
Такурвала, алатна вач патавай.
Ингье, са къуз, хъуьрейтӏа сад зи элдал,
Шак гъайитӏа зи гьунардал, амалдал,
Шак гьайитӏа зи сувардал, зи мелдал,
Минет хьуй ваз, хъел буржни яхъ садавай,
Такурвална алат мийир патавай.
ШАМИЛАН ДАГЪ
Чи Къафкъазда са чӏав авай,
Эвичӏнавай лекьер цавай.
Чӏехи лекьрен тӏвар Шамил тир,
Дагъвияр адан шанилӏ тир.
“Гьей” лагьана женг чӏугурла,
Душманарин жерг чукӏурдай.
Кьакьан синер Шамиланд тир,
Дагълар чебни шанилар тир.
Ам кьилеваз кьегьалар чи,
Тӏурфанариз уфтан хьанай.
Азадвилихъ гелкъвей лекьрен,
Динни иман Ватан хьанай.
И Ватанда авач лугьуз
Чун агудай имилан2 дагъ,
Хкаж хьана чи рикӏера,
Шамилан тӏвар, Шамилан дагъ.
22.07.
Шанил – кьушун
Имил – кьушундин кьил
ВАТАН
Я кьилел къал алай Ватан!
Я рикӏе тӏал авай Ватан!
Лагь, шумуд цӏу кузва ви тан,
Мад дуьньяда цӏай аматӏа?
Вал гьалтзамай пай аматӏа?
Гъамар галаз чӏехи хьанвай,
Тӏвар алачиз рехи хьанвай,
И кардикай регъуь хьанвай
Аямдиз вуч лугьун, Ватан?
И дерт рикӏин гьи пипӏе тван?!
КЪАРАГЪ ДУЬНЬЯ
Чӏагъанчи, ягъ макьам!
Атанва зи макъам.
Далдамчи, агата,
Гъамарай акъата.
Гьинва зи кӏаниди?
Ван хьуй и манидин.
Са кьуьлин рикӏ алаз,
Ягъ гада, ягъ аваз!
Чи убайриз, чи хуьрериз ван хьурай,
И гьавади хайи чилел чан гъурай,
Ам авачир мехъерар я тапарар,
“Лезгинкадихъ” хьайиди туш часпарар.
Ван алаз ягъ устӏар,
Агуда на дустар.
Кӏанибур кӏватӏ хьурай,
Межлисдиз дад гъурай.
Ягъ са лезги гьава,
Лекь хьиз лув гун цава,
“Лезгинка” ягъ гада,
Ягъ гада, ягъ фада!
Цаваризни, чилеризни хьуй хабар,
Я лезгияр, я инсанар, ягъ капар.
Къе эллериз бахтлувилиз эвериз,
Къарагъ дуьнья, “Лезгинкадал” кьуьлериз!
СЕЙЛИ БАДЕ
Зун Яргунрин гимредалла ялгъуздиз,
Эл хквезва галатнаваз “Руьцелай».
Гагь гьарайиз, гагь вичин ван агъузиз,
Сейли баде хтулар гваз гуьрцелла.
Харувилер, кстахвилер аялрин
Эхда ада, ширин-ширин хиялриз.
Чан-рикӏ ийиз “таватризни”, “кьегьалриз”,
Аватдач гьич верцӏи гафар мецелай.
Кьудкъад фадлай хьанватӏани дири я,
И викӏегьдиз лугьуз женни къари я?
Гафаривди тухуз жедач - зари я,
Йифди-югъди лезги баяд мецеллай.
Хайи хуьрел адан пара рикӏ ала,
Вичин кӏвале михьивилин рекӏв ава,
Адан руьгьда гурва ава, цӏук ава,
Алакьунар чир жеди ваз ванцелай.
Какахьдач гьич бадед чина кьуьдни гад,
Таниш я заз адан верцӏи мецин дад,
Са маса кас жагъидани хуьре мад,
Разивалдай сусалайни хцелай?
Куьлег хьанач садра кьванни тӏакӏарихъ,
Эл илифда и бадедин ракӏарихъ.
Рехъ алатна физ хьайитӏа Чӏакӏарихъ,
Адан тӏвар кьаз, вуч кӏандатӏа “гице” лагь.
Йисар физва, мад акӏ жезва къаридиз,
Дуьньяд крар вичин рикӏ хьиз вири дуьзд.
Цӏалцӏамариз рахунарни гъери хьиз,
Вич бахтавар къалурда хупӏ къецелай.
Ам галачиз кьиле фидач хуьре мел,
Ам аватӏа, авайдай я хуьре эл.
Тамукьайтӏа са къуз вичин хуьре гел,
Адан гафар аватдан гьич мецелай,
Карагиз икӏ, хкведайла “Руьцелай”,
Сейли баде хтулар гваз гуьрцеллай...
12.03.
ТАЗИЯТДИН КӏЕЛМИР МАНИ
Зун кьейила кьуна къуьнел,
Акъуда са кьакьан синел,
Цуьквер тур зи рикӏин винел,
Акьурай за Шагьдин аяз,
Лугьун, дагъдин пел ава заз.
Рагал тур зун гарар алай,
Марф кьурай зал харар галай,
Зи са шиир лагь хуралай,
Лагь рикӏивай, лагь рикӏ алаз,
Чир хьурай хьи, гел ава заз.
Кьегьалвилив кьуна зи тӏвар,
Атуй вири алпанвияр:
Лезги, цӏахур, рутул, агъул,
Удин, кьирицӏ, табасаран,
Арчи, будугъ, хиналугь, жек,
Са дидедин хъванвайбур нек.
Руьгь ацӏуй зи бахтавар яз,
Шумудни са хел ава заз.
Хьайиди туш лезги усал,
Хвейиди я дидедин чӏал,
Лигим хъижез Алпандин цӏал,
Цӏайлапан хьухь тӏурфан галаз,
Акурай хьи, сел ава чаз.
Кьиле фирвал чи мурадар,
Кӏанивилин яхъ тӏаратӏар,
Ватан хвена, зи веледар,
Лугьудайвал кьил виневаз,
Жуван лезги эл ава чаз!
Ятӏани и дуьнья фани,
Крар ая рикӏиз кӏани,
Тазиятдин кӏелмир мани,
Талгьурай хьи, “пашман я”, чаз,
Сувар ава, мел ава чаз!
24.06.
САМУР
“Самур” газетдин виш лагьай тилит акъатайла
“Самур”, “Самур”, зи кӏаниди!
Зи багьади, зи къениди!
Зи хайиди, зи верцӏиди!
Зи уьтквемди, гаф хциди!
Йифиз-юкьуз алахъзавай,
Кьулан вацӏ хьиз алахьзавай,
Чи руьгьдик дад кутазвайди,
Кьегьалрин рак гатазвайди,
Дидедин чӏал хуьзвайди зи!
Даим вилик физвайди зи!
“Самур”, “Самур”, зи барка тахт!
Зи геж хьайи кьисметни бахт!
Шагь дагъ хьтин такабурлуд!
Зи абурлуд, зи сабурлуд!
Чи мецера ава ви тӏвар,
Вун акъатай гьар югъ сувар.
Бахтар юзаз гара хьурай,
Чахъ суварар пара хьурай!
“Самур”, “Самур”, зи азизди!
Чирна на заз пар ялизди!
Эй къайгъудихъ муьгьтеж велед,
Аллагьди чаз гурай нуьсрет.
Такьатар чи хьурай чӏехид,
Акъатдайвал агъзур тилит.
Гьат тийирвал гьич кӏевера,
Хайи халкьдиз на эвера!
“Самур”, “Самур”, зи викӏегь шив,
Ви гьунарар гекъигин нив?
Кьунватӏани шумуд тӏалди,
Женг чӏугвазвайд эл паталди,
Вуч лугьун ваз, кесибди зи,
Гузватӏани руьгьдиз рузи,
Вахъ кудайбур тӏимил я, агь,
И кар завай эх жени, лагь!
“Самур”, “Самур”, зи чӏехи ашкъ!
Зи вил ацӏайд, чидачирд каш!
Четинвилер, залан крар,
Кваз такьуна гун за къарар:
Къадирсузри галудайтӏа,
Вун рикӏелай алудайтӏа,
За датӏана агудда вун,
“Самур” газет! Акъудда вун!
Аваз хьурай, аваз, “Самур”!
Халкьдин верцӏи аваз “Самур”!
18.03.
ЗУРАКӏ ЦӏАРАР
Язух къведа заз зи зуракӏ цӏарарин,
Етим хьана, диде-буба амачир.
Рикӏ тӏарда зи рагъул, туракь цӏарари,
Илгьамдин гуж, шиирдин дад авачир.
Ятӏа абур зуракӏ амай мурадар,
Вучайтӏани кьилиз акъуд тежезвай?
Гьикӏ гилигин рикӏиз кӏани бегьем тӏвар,
Зуракӏбурал, жував агуд тежезвай?
“Чан зи зуракӏд” лугьудай заз дидеди,
Акурла зи кӏвалахарни къилихар.
Авайтӏани зуракӏвилин рехне захъ,
Заз хайида ийидачир синихар.
Зуракӏ цӏарар зи уьмуьрдин лишан я,
Гьар шаирдихъ вичин зуракӏ цӏар жеда.
Бегьемсузди тахьурай гьич цӏарар зи,
Кӏанибуруз ялиз тежер пар жедай...
01.10.
КЬАКЬАНАР
Кьакьанрихъди ялда чна датӏана,
Кьакьан кӏанда шехьдай бицӏи аялдиз.
Секин жедач вич къужахда кьадалди,
Маса кьакьан къведан адан хиялдиз?
И дуьньядин кьакьан дагъ я лугьуда,
Гьар аялдиз бубадин къуьн, дидед хур.
Са чӏавуз заз акӏ жедай хьи, кьакьанд я,
Гьар дагъдилай Яргун хуьруьн Кӏелед хур.
Кӏвачи чил кьур гьар аялди куьз ятӏа,
Къал къачуда акьахиз кӏанз гурариз.
Са чӏиб чӏехи хьун кумазни абуру,
Аман гудач бегьер алай тарариз.
Ахпа рамна тепеярни гуьнеяр,
Секин тежез кьакьан дагълар суракьда.
Хкаж хьана лап кукӏушрал лекьер хьиз,
Дагълар гьа икӏ кӏвачик кутаз алахъда.
Маса кьакьан амач адлай а пата,
Кьакьанрихъди ялзавай руьгь жеч секин.
Кьарай квахьна сефил хьанвай фикирриз,
Хкаж жедай кӏукӏ амачтӏа бес гьикӏин?
02.04.
СА КЬИЛИКАЙ
Я чина хъел авай тават,
Хъилер мийир, пел ахъая.
Пара ятӏа дердияр ви,
Мецел гъана, хьел ахъая.
И дуьньядин крар вавай
Хъилеривди туькӏуьр жедач.
Агуд мийир саврухар на,
Хъилерив экв куькӏуьр жедач.
Рази тушиз кьисметдилай,
Шел-хвал мийир икьван вуна.
Лагь, я тават, и дуьньяда
Низ хъсанвал авуна на?
Четинвилер, заланвилер,
Рам ая на муьгьуьббатдив.
Такӏанвили, яргъалвили
Ацӏай бахтар вугайд я нив?
Рикӏериз рехъ жагъура на,
Агакьдалди галат мийир.
Умун туштӏа къилихар ви,
Руш, садавни агат мийир.
Иер туштӏа ви руьгь, ви къен,
Иер туштӏа ви къилихар,
Иервилин кукӏва хьайтӏан,
Квадарда на са кьиликай...
27.09.
ДУСТУНИЗ
На дустуниз эвера,
Четин йикъар атайла.
Ам рикӏелай алудмир,
Шадвили рак гатайла.
Хванахваяр аваз хьуй,
Дуст жедач гьар садакай.
Тӏвар вине яхъ на адан,
Чуькьвейтӏан гьар патахъай.
Верцӏи гафар, хуш гафар
Лагьайтӏани парада,
Рикӏин дуcт тек сад жеда
Ви уьмуьрдин харада.
Хъсан хьра хъсан фу
Чрадач гъвар паталди.
Кьегьал касди садрани
Дуст кьадач тӏвар паталди.
04.04.
КЬВЕ ГЪИЛЕРА
Эвел кьиляй бинелу, кьегьал ксар я лугьуз,
Лезгийри гьич садазни авурди туш кьил агъуз.
Чидачир вуч затӏ ятӏа гардан кӏирун, регъвен сас,
Чирагъдив къекъвейтӏани жагъидачир усал кас.
Кьил агъуздай абуру уьмуьрда кьве гъилера:
Бицӏек яз нек хъвадайла, алаз дидед гъилерал.
Садни, жегьил береда, ават тийиз дамахдай,
Метӏер чилиз ягъана яд хъвадайла булахдай.
Элди лагьай гафарин чӏалахъ я зун рикӏивай,
Заз шумуд кьегьал чида вири элдин рикӏ алай.
Муьтӏуьгъ хьанач садрани чуькьвейтӏани кьуд патай,
И дуьньяда абурун кар амач кьилел татай.
Ятӏани гьич садазни кьил агъузнач ксари,
Ихьтинбуруз гьар чӏавуз къуват гуда гъуцари.
Абуру мердвилелди хвена чпин тӏвар михьиз,
Гила абур рехи я, кукӏуш лацу дагълар хьиз.
Эй жегьилар, рикӏел хуьх куьне хьайи кӏвалахар,
Хъелар мийир жувакай хайи чилин булахар.
Жуван дидедин вилик регъуь жемир мет ягъаз,
Садни, Ватан гадарна физ тахьурай куьн яргъаз.
11.11.
ЛЕЗГИ ЧӏАЛ
Цӏийиз чӏалал акьалтзавай аял хьиз,
Йифиз-юкъуз рахазва зун, рахазва.
Лезги чӏалан гьар гафуни кфил хьиз,
Ширин макьам ягъизва заз, ягъизва.
Булахри хьиз шуршурзава зи чӏала,
Гьар элифдал рикӏ ацӏудай ван ала.
Инжияр хьиз сад садахъди акалай,
Багьа хтар жагъизва заз, жагъизва.
Яргъи руш хьиз гьар гафунихъ ирид нав,
Гьар навунихъ ирид бере, ирид чӏав.
Ам хуьх лугьуз, аманат яз ганва чав,
Алпандин чӏал авазва чахъ, авазва.
КЬЕБ
Агь, гъвечӏи кьеб, хайи кьеб,
Кьилик кваз диде.
Вун я жеди лезгидин
Сад лагьай диге.
Вакай я чи дидейрин
Сад лагьай мани.
Аваз хьурай манияр Виридаз кӏани.
Аваз хьурай лезгидихъ
Чи гъвечӏи ватан.
Ви гьунардин гъавурда
Акьадач патанд.
Аваз хьурай бицӏекрихъ
Хайи муг - чими.
Чи уьмуьрдин гьуьлерин
Сад лагьай гими.
Бес вучиз и гафарин
Чӏалахъ туш зи рикӏ?
Ам акурд азадвилихъ
Жедачни гъарикӏ?
Туракьбур я, алахьай,
Кьепӏинин рангар.
Тӏар ийизвай аялдиз,
Тӏарам яз тангар.
Гъилер, кӏвачер еперив
Кутӏуниз тахьуй,
Чӏехи кьеб зи далудал
Штӏуниз тахьуй.
Са чӏавуз зи рикӏ кӏарнай
Кӏарасд кьепӏини.
Агь, заз ахьтин тӏал ганай
Памбагд епини.
Туштӏани им дуьньядин
Сад лагьай дарвал,
Заз бицӏек яз акунай
Гъамарин шарвал.
Хун тавурай, дидеяр,
Закай куь кефи,
Такӏан я заз бинедлай
И кӏеле - кӏеви.
Заз акӏ жезва чи гьунар,
Чи алакьунар,
Къакъудайд хьиз кьепӏини,
Тангарив кьуна.
Акъат жезвач сакӏани
Кьепӏинай чавай.
Чун аял хьиз амазма,
Тангара авай.
Муьтӏуьгъвал гьа чӏавалай
Тунва чи хиве.
Гьавиляй гьатнаватӏа
Хайи халкь кӏеве?
03.03.
ВИ СУРАЛ СА УЛУБ АЛАЙ...
Лезги Няметан хатурдиз бахшзава
Ви сурал са улуб алай,
Рангар, чарар какахьнавай.
Ви накьвадал зулун пеш хьиз,
Ви шиирар авахьнавай.
Вун хьиз ялгъуз улубни ви,
Пехъи гару чӏагурнавай.
Улуб тушир, гуьмбет тир ам,
Тӏаларикай туькӏуьрнавай.
Улуб тушир, ви дердер тир,
Чкӏанвайбур и сурариз.
Зуракӏ амай уьмуьр тир ви,
Элкъвенвайбур икӏ цӏарариз.
Гъилер зурзаз элкъуьрна за,
Ви улубдин хъипи чарар.
Хайидилай хайи тир заз,
Ви шииррин таниш цӏарар.
Рагьмет хьуй ваз, чӏехи шаир,
Вири уьмуьр бахш авур чаз.
Чи дердияр, мусибатар
Чалай хъсан аян тир ваз.
Гьикӏ эхнай лагь, вуна шаир,
Чи лукӏвилер, кагьалвилер?
Мус хкведа, фикирдай на,
Чи мердвилер, кьегьалвилер.
Алатнавач чи рикӏелай,
Ваз ламатӏри гайи азаб.
Гьикьван гагьди чи рухвайри
Гьахъсузвилиз гудатӏа таб?
Вун авачиз, Лезги Нямет,
Гьикьван чна ийида дад?
Мус хкажда бес зи халкьди
Азадвилин яру тӏаратӏ?
Мус хкведа чи чилерал
Нямет хьтин кьвед лагьай кас?
Азадвилин гимн кхьей,
Рагьмет хьурай, эй шаир ваз!!
ГАФАР
Чӏехи са чӏал туькӏуьрзавай
Хафарикай гафин за квез.
Садаз туькьуьл, садаз верцӏи
Гафарикай гафин за квез.
Экв куькӏуьрдай, жив цӏурурдай,
Ракь какурдай гафарикай.
Рикӏер тӏардай, гьалар чӏурдай,
Кӏвал чукӏурдай гафарикай.
Гагь-гагь кайи хамаралди,
Кьел алахдай гафарикай.
Виш ранг кьадай, виш рекӏв гудай,
Фад алахьдай гафарикай.
Гафар ава Секин кӏвале тӏигь кутадай.
Гафар ава Нагагьдай чун куз-хкӏудай.
Гафар ава Къирмеяр хьиз акьада ча.
Гафар ава Гапур хьана акӏида ча.
Гафар ава Агъудин тӏур,
Гафар ава Ширин вирт я.
Гафар ава Хада хатур,
Гафар ава Чӏехи дерт я.
Гафар ава Цӏелхемар хьиз
Куз-туьхуьндай.
Гафар ава,
Хайибуру ваз къехуьндай.
И дуьньядиз атай къалай,
Гафарив гвай кереметар аквада чаз.
И дуьньядай куьч жедалди,
Гафарив гвай аламатар ахквада чаз.
24.02.
КЬИЛИВ КӏАНДА
Ви рикӏин цав ахъа туштӏа,
Адав кьадай тав жагъура.
Гьала вуна мураддин шив,
Цӏай аватӏа эгер хура.
Гьатнаватӏа яцӏа гуьгьуьл,
Рагъул ятӏа хиялрин гьуьл,
Хифетрикай мийир на цуьл,
Цуьк гьатда ваз пака чӏурай.
Вахт миях яз, хьанва чун ях,
Гьакъикъатдай кьамир на мах,
Гелкъвейтӏа вун, жагъиди гьахъ,
Уьмуьр вазди сувар хьурай.
Гатайтӏани рак патанда,
Рикӏ кудайди кьилив кӏанда.
Бахтлу хьурай вун ватанда,
Къариблухрик вил тахьурай.
04.02.
АРУШ ХЬАНВА ТАБ
Зун дуьньядиз атун ятӏа чӏехи сир,
Ятӏа са аламат, Гъуцарин тӏалаб?
Фикирри, хиялри авуна есир,
Гафарин лужунай жагъизвач жаваб.
Зун дагъ я - кьуд пата рагар, кьуталар,
Зи гафар, зи чӏалар эх тежер тӏалар.
Къелемди кхьейтӏан шумуд кӏватӏалар,
Зун кӏелиз тахьанвай къалин са ктаб.
И чӏехи, и ацӏай дуьньяда гьертеш,
Зи гьиссер шулу я, хиялар - пелеш,
Зун хъуьтӏуз цӏирнавай кьакьан таран пеш Гарари, харари авунвай татаб.
Чӏугуна физва къе уьмуьр мегъ патахъ,
Къекъвезва зун зи рикӏ кӏелиз жедайдахъ,
Зулум я, четин я суракьдайдаз гьахъ,
Дуьньядлай цӏар ягъиз аруш хьанва таб.
02.06.
ВАТАНДИКАЙ ФИКИРАР
“Ватан” лугьуз цӏугъмир икьван,
Акьада ва са зурба къван,
Ягъада кьил вуна цлаз”, Лагьана са миресди заз.
“Гьина ви къар хуш фейитӏа,
Гьина ваз фу нуш хьайитӏа,
Секин ятӏа гьина ви чан,
Гьанаг кӏвал я, гьанаг Ватан.
Хайи чилел вун кваз такьаз,
Гьалтнаватӏа вал тӏагъ чӏугваз,
Цифер ятӏа валай алтӏуш,
Ваз гъамари гузватӏа тӏуш,
Ачух са пел аквазвачтӏа,
Ваз ракӏарар ахъазвачтӏа,
Вучда ихьтин Ватандикай?
Дагъ яхъ жуваз кьакьандакай!”
За миресдихъ акална яб,
И гафарик галачир таб.
Къакъатна зи кӏвачикай чил,
Шехьна, шехьна зи рикӏин кьил.
Гьикӏ алудин за рикӏелай,
Мукьва-кьилид зи рикӏ алай?
Ярар-дустар гьикӏ туна фин,
Физ жедан элкъуьрна чин?
Бес зи хайи дидедин чӏал,
Ам авачиз гьикӏ жеда гьал?
Жагъидани и накьв, и чил,
Ватандикай гьикӏ атӏун вил?
Рикӏ ацӏудан Ватандикай?
Зи дегь, зи сур Алпандикай?
Уьмуьр жедан вад къандакай?
Ватан жедан патандакай?
Ватан рикӏе хуьн авачтӏа,
Адал кьадай кьин авачтӏа,
Эвера на Алапехърез,
Къачурай чан хъуьрез-хъуьрез...
10.07.
ЛАМРАН БАЛА
Чуьлдин юкьвал цӏингавзава шарлункӏди,
Ам нуькӏерив, чепелукьрив къугъвазва.
Чукваз-чукваз агатзава цуькверив,
Рехъ алатиз, аялри физ хкизва.
Иервилиз килига тӏун шарлункӏдин,
Вилер чӏулав, пелел кьашкьа алайди.
Акурбуру гьейранвилив лугьуда:
“Шарлункӏ я хьи, гьайванрихъди галайди”.
Фурсар ийиз тайлункӏдизни, кӏелезни,
Ухшар я ам лап жейрандин баладиз.
Вуч сир ятӏа, вучиз ятӏа гьайвандин,
Бицӏекдилай жедач хьи, вил алудиз.
Шукӏвади ваз килигайла харудиз,
Агатда вун аялдив хьиз “чан” лугьуз.
Туьмер ийиз махпур хьтин хамуниз,
Алахъда вун ам къужахда кьан лугьуз.
Аялдал хьиз кап алтадиз вирида,
Чан-рикӏзава къе бицӏекдиз - кӏурадиз.
Пака кьилел къвезвайдакай хабарсуз,
Авазва ам къе цӏингавриз, кӏурариз.
Гьалдна палан, гьалда пака сада ам,
Далудал пар, вилерални гъам жеда.
Шарлункӏ, шукӏва, гьикӏ кӏандатӏа эвера,
Ламра бала чӏехи хьайла лам жеда.
11.01.
КЦӏАР
Рикӏиз чими, вилериз хуш,
Маса диге захъ авайд туш.
Гардан кьуна жедан аруш,
Гьар акурла диде Кцӏар?!
Вун зи мурад, ширин хиял,
Зи дамахар валди я, вал.
Ви чанда тӏал, ви кьилел къал,
Такурай заз ади, Кцӏар.
Вун зи ашкъ я, зи кузвай рикӏ,
Садрани зун тамир гъарикӏ,
Ви муьгьуьббат ргаз хьуй икӏ,
Зи танда, ивида, Кцӏар.
Бахтунилай я зун рази,
Вун фу я зи, вун зи ризкьи,
Кӏан я рикӏиз, хтулриз зи,
Хьайитӏа вун баде, Кцӏар.
Зун ви мука нуькӏерин сад,
На чирна заз кьакьанрин дад.
Ви къужахдиз хкведа мад,
Атайла зи вяде, Кцӏар!
02.11.
ЛУВАР ТАХЬУРАЙ ХИПЕРИЗ
Мукьвара мугьман тир са межлисда зун,
Гьа ихьтин чкайра чир жеда чаз чун.
Са сагълугъ лагьана са касди ана,
Чӏехи тир, дерин тир гафарин мана.
Рагъ авай са югъ тир, кьуд пад гуьлуьшан,
Гарукай, харукай авачир лишан.
Чукӏурна лапагар дагъдин чӏафариз,
Са чубан суст хьана фенвай ахвариз.
Лапагрин винелай элкъвезвай са лекь,
Ам акваз гьайванриз акъатзавай гьекь.
И лекьре хиперин тунвай чанда тӏал,
Къив гана, луварар гьалчнай сад садал.
Ам къван хьиз атана цаварай чилел,
Цӏар ягъиз элкъвена са хипен кьилел.
Ракь хьтин къармахар акӏурна ада,
Бахтлу яз лув гана мадни гьавада.
Хеб хкаж хьайила пара кьакьандиз,
Акуна гъуьрчевай са гъуьрчехъандиз.
Чубандин кицӏериз тӏуьн хьуй лагьана,
Ада лишан кьуна, и хеб ягъана.
Ван гьатна дагълара, юзана цавар,
Гуьлле туьш хьайила, кӏар хьана лувар.
Лекь иви авахьиз чилел аватна,
Хеб цавуз акъатна, лувар акатна...
Им гьихьтин дуьшуьш тир, им гьихьтин кӏвалах?
И кардин, кьисадин гьикӏ жеда чӏалахъ?
Винида аял хьиз ишезвай цавар,
Агъада лапагри ийизвай сувар...
Ша, ихьтин сагълугъдай хъван чна, дустар,
Такурай вилериз и жуьре къастар,
Луварар тахьурай чилин хипериз,
Чил кьисмет тавурай цавун лекьериз.
11.11.
ЗИ УЬМУЬРДИН ГЕЛЕР
Гена завай мани кхьиз хьайиди,
Дуьньяд гъамар гьикӏ алуддай тахьайтӏа?
Манияр я рикӏиз сабур гъайиди,
Яргъи йифер гьикӏ акъуддай тахьайтӏа?
Зи манияр - зи фикиррин чешнеяр,
Цайибур я за илгьамдин перерив.
Лепе хьиз я зун гьуьлерин къужахда,
Агакьиз кӏанз цӏигел хьанвай кьерерив.
Гьикьван кӏевиз сирнавайтӏан ятара,
Акъудиз жеч и гьуьл кьилиз гъилерив.
Кьисметдикай пай авачир садавай,
Бахтунин гъед агуд жени чилерив?
Мани кхьиз хьаначиртӏа завай, дуст,
Ажуз хьана кьилиз гьава къведай зи.
За манийрив рехъ алудда дердерин,
Икӏ туширтӏа пер фадалай хадай зи.
Зи манийра куьз сефилвал, къарибвал
Ава лугьуз хабар кьада садбуру.
Зи уьмуьрдихъ тӏимил ава шад йикъар,
Шад манияр туькӏуьрда рикӏ шадбуру.
Чара атӏай, кьарай квахьай береда,
Хажалатар за манийриз элкъуьрда.
Чуьнуьхариз гьа и саягъ дердияр,
Манийри зун бахтлу рекье къекъуьрда.
Зи манияр - зи сузаяр, зи агьар,
Зи вилерай авахьзавай селлер я.
Гелкъвез тахьуй зи уьмуьрдин гелерихъ,
Зи манияр зи уьмуьрдин гелер я.
06.12.
ЧИР ЖЕДА
Уьмуьрд къадир яшар фейла чир жеда,
Рикӏ тӏарда ви гьар алатай легьзеди.
Пакад юкъуз вуч жедатӏа низ чида,
На гьар йикъаз лагь «жуванди”, лагь «зиди”.
Туькьуьлвилер хьайитӏани бахтуник,
Иер я хупӏ чи уьмуьрдин гьар са гьуьм.
Сад муькуьдаз ухшар тушир йикъарин,
На рикӏелай гьим алудна, тада гьим?
Рехи хьанвай мекер, цӏвелер акурла,
Гьайиф чӏугваз, ялар жеда, чун ялар.
Фикирри икӏ гайитӏани басрухар,
Эвеланд хьиз верцӏи я чи хиялар.
Аватӏани фейи къарик галтугиз,
Чи мурадри датӏана икӏ цӏир гуда.
Жегьил чӏавуз вучиз чна кьатӏудач,
Уьмуьрд къадир яшар фейла чир жеда?!
ЭКУЬН ХИЙИР
Экуьн хийир, я зулун рагъ,
Ви чимериз кьий.
Регьят хьана зи чандиз хупӏ,
Ви туьмерриз кьий.
Цӏару дуьнья цӏарцӏе хутур
Ви гьунар пара.
Дамахар гвай чам яни вун,
Гьатнавай гара?
Шумуд югъ тир ацӏанвай цав,
Нагъв авадариз.
На алахъна кьурурна чил,
Бугъ аладариз.
Яргъаларна хушвилелди
Сефилвилер на.
Икӏ рикӏера туна михьиз
Жуван гелер на.
И дуьньядин кӏубанвилер
Хупӏ гьунар я ви.
Мад дамарра звал къачуна
Ргазва иви.
Ви акунар хупӏ иер я Хъуьрезвай чиниз.
Ви рапрапар чкӏиз хьурай
Цаварай чилиз.
Вун авачиз дарих хьана
Акъатдай хьи, рикӏ.
Вун авачиз и дуьньядин
Гьалар хьурай гьикӏ?
Валди я зи чинавай хъвер,
Валди я шадвал.
Муьгьуьббатни, кӏанивални,
Дуствални, садвал.
Аваз хьурай цавара вун,
Чан чи чӏехи гъуц!
Зи чандилай и начагъвал
Алатдатӏа мус?
Тӏалабунар ийиз вавай
Аял чӏавара,
Зи хиялри гьикӏ сирнавдай
Кьакьан цавара.
Я Рагъ буба! - лагьана за
Минетайла ваз,
На кӏеверай акъуддай хьи,
Зун акваз-акваз.
Ви тӏвар кьуна кьадай за кьин,
Рикӏяй чӏалахъ яз,
Гила мадни кӏевева зун,
Куьмек ая заз.
Лагь лукьманриз ви гъилик квай,
Жагъуррай дарман.
Зун эвеланд хъжедайвал,
Це вуна фарман.
Экуьн хийир, чан зулун рагъ,
Ви чимериз кьий.
Ая на зи гъамар элягъ,
Ви туьмерриз кьий.
03.10.
ЗАЛЗАЛА
Ав къачуна авай кицӏер са йифиз,
Инсанарни хъел кваз авай, пӏуз жакьваз.
Акьуртӏани зурба къванер, кесекар,
Секин тежез авай кицӏер чил чухваз.
Акатнавай чилик зурба гъулгъула,
Акуна чаз аламатдин залзала.
Чӏакьачӏакьдин ван алахьна къванерай,
Чкӏана икӏ шумуд патахъ гьай-гьарай.
Алай-лайдал туна, катна хизанар,
Кесибд-варлуд, кьуьзуьд-жаванд талана.
Четин ятӏан, туькӏуьрнавай кӏвал туна,
Акъатнавай гьармад вичин чан кьуна.
Кичӏевиляй инсанар гьикӏ чӏаганвай,
Им хабар тир сад Аллагьди ракъанвай:
“Мугьманар я чилин винел куьн вири,
Уьмуьрдин рехъ куьруьди я, лап куьруь.
Са къуз вири хкведа куьн зи патав,
Кицӏери хьиз кьамир са-сад, къачуз ав.”
Секин тежез къув ягъизвай кицӏери,
Гзафбурун звал къачунвай гьиссери...
27.12.
ХЪСАНВАЛ
Зун диганвай са гуьне хьиз, рагъ акьур.
Заз хвешизвай... И бахтавар гьал акур
Са къариди агатна зав жузуна:
«Лагь, гьи касдиз на хъсанвал авуна?»
Лекь хьиз ирид аршда аваз цаварин,
Байихнач за мана адан гафарин.
Хабар тушир адаз зи шад рикӏикай,
Зи вилера ялав авай, рикӏе цӏай.
Кьатӏуз хьанач завай суал, дуьз лугьун,
Зи хиялра - цуькведавай дуьз, дугун.
Чепелукь хьиз авай зун и дугуна,
Алатна физ кӏан хьана заз, чуквана.
Гъил къачунач а къариди залай мад:
Sez Lezgin ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.