Кичинекей Айымдар - 08

сиздерди кызымын тоюна ушул кичинекей амал менен чакырдым эле. Баштай бериңиз, урматтуум, биз
даярбыз».
Элдин баары тигилип карап калды да, анан
күбүр-шыбыр боло түштү, анткени эки жаш мас­
касын албай турушкан эле. Бир жагы кызыгуудан,
бир жагы таң калуудан жүрөктөр дүкүлдөп, бирок
ыйык ырым-жырым аткарылып жаткан соң, баары
унчукпай турушту. Анан чыдамы кеткен эл графты
тегеректеп, сурай баштады.
«Мен билсем, жан-дилим менен айтып берет
элем, бирок эч нерсе билбейм, бул – менин уял­чаак
Виоламдын өтүнүчү. Эми, балдарым, оюн бүттү.
Маскаңарды алгыла, мен батамды берейин».
Бирок жаштар тизе бүгүшкөн жок. Маскаларын
алганда, карап турган эл дуу дей түштү, анткени
Фердинанд Деверьенин жүзү көрүндү. Сүрөтчүнүн
төшүндө англиялык графтын жылдызы жана Виола сулуунун сүрөтү жаркырап туруптур. Жадырапжайнаган Фердинанд Деверье граф де Аделонага
мындай деп кайрылды:
«Милорд, сиз граф Антонионукундай атакдаңкың, байлыгың болсо гана кызымды берем деп
текеберленип айттыңыз эле. Мен сизге андан ашыгын айтам: мен, граф Деверье Де Вер, өзүмдүн илгертен келаткан уругумдун атын жана сан жеткис
байлыгымды мына бул өзүм сүйгөн айдай сулуу ледиге, мындан ары жубайыма берем жана сиз мындан баш тарта албайсыз».
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
Кары граф турган жеринде катып калды, Фердинанд болсо жадырап-жайнап элге кайрылды:
«Менин кымбаттуу досторум, мен силерге
тоюңардын меникиндей бактылуу болушун, силер
да мен сыяктуу той-маскарадда татынакай жубайлуу болушуңарды каалайм».
С. Пиквик.
***
– Пиквик клубу Вавилон жыйынына эмнеси менен окшош?
– Мында бабыр мүчөлөр көп.
***
АШКАБАКТЫН ОКУЯСЫ
Бир фермер бар экен, ал айдоо жерине бир
данек тигип коёт. Убакыт өтүп, ал жерден ашкабак өсүп чыгат. Октябрь айы болуп, ашкабактар
бышканда, фермер алардын бирин базарга алып
барат. Аны жашылча саткан бир киши сатып алат
да, витринага коюп коёт. Ошол күнү эле эрте менен көк көйнөкчөн, күрөң шляпа кийген быйпыгый мурун, тегерек бет бир кичинекей кыз келип,
ашкабакты апасына сатып алып кетти. Ал ашкабакты үйгө алып келди да, кесип, чоң мискейге
кайнатты. Жарымын эзип, май жана туз кошуп,
түшкү тамакка пюре жасады, жарымына кичине
сүт, эки жумуртка, төрт кашык кум шекер, бир
аз мускат жаңгагы менен кургак печенье кошуп,
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
көпкө кайнатты. Кийинки күнү аны Марчтардын
үй-бүлөсү жеп койду.
Т. Тапмен
Мистер Пиквик!
Сэр, мен сизге күнөөлөр боюнча кайрылып жатам күнөөлүү адам деп Уинкл дегенди айтып атам
ал күлкүсү менен клубдун жыйналышына тос­
коолдук кылат жана кээде ушул сонун гезитке өз
үлүшүн кошпой коёт анын бул күнөөсүн кечирип,
кийинкиде француз тамсилин жибергенге уруксат
бересиз го деп үмүттөнөм анткени ал өзү эч нерсе
ойлоп таба албайт анын үстүнө сабактары да көп
болуп фантазиясы жетишпейт келечекте commy la
fo,19 башкача айтканда, ылайыктуу бирдеме жазып
келгенге аракет кылам азыр болсо убакыт жок анткени сабакка даярданышым керек.
Сизди урматтап Н. Уинкл
Жогорудагы кат – мурунку майда кылмыштарды моюнга алып, кечирим суроо. Эгер кичинекей
досубуз пунктуацияны үйрөнсө, мындан да жакшы
болмок.
***
КАЙГЫЛУУ ОКУЯ
Өткөн жума күнү биз баарыбыз жер төлөдөн
бир нерсенин тарс деп кулап түшкөнүн, анан ки­
commy la fo – туура: commeilfaut – сыпайы, тыкан
(франц.).
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
йин бирөөнүн кыйкырганын угуп, чуркап барсак,
сүйүктүү президентибиз полдо сулап жатыптыр.
Көрсө, ал төлөгө отун алайын деп шашып баратып,
шатыдан учуп кетиптир. Мистер Пиквик учуп барып
башы менен суу куюлган тепшиге түшүп, кийими
да айрылып кетиптир. Досубузду жана президентибизди коркунучтуу кырдаалдан алып чыгып карасак,
бир аз көк ала болгонун эске албаганда, эч нерсе
деле болбоптур. Азыркы учурда анын дени соо, саксаламат жүргөнүн кубануу менен билдиребиз.
Ред.
***
Оор жоготуу
Биз кайгылуу кабарды угузууга мажбур болуп
турабыз: биздин сүйүктүү досубуз миссис Назик
Аяк күтүүсүз жерден жоголуп кетти. Бул татынакай
мышыкка достордун баары суктанышчу. Анын сулуулугу элдин баарын тамшандырып, жүрөктөрдү
туткундап алчу. Азыр алардын баары аны жоктоп
жатышат.
Акыркы жолу аны дарбазанын жанында касапчынын арабасын карап отурган жеринен көрүшкөн
экен. Аны сулуулугуна кызыккан бирөө уурдап
кетти го деп ойлойбуз. Бир нече жума өттү, бирок
биздин сулуубуздун дайны чыкпады, азыр болсо
үмүтүбүз биротоло үзүлдү. Ал уктачу себетке кара
тасма байлап, тамак иччү табагын көмкөрүп коюп,
аза күтүп жатабыз.
Кайгы тарткан бир досубуз төмөнкү шедеврди
жибериптир.
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
ЭЛЕГИЯ
Миссис Назик Аяктын жаркын элесине
Тагдыры ташка тийип,
Аны бизден алып кетти.
Татына бир мышык эле
Ойногон түрмөк жиби калып кетти.
Баласы эмен түбүнөн
Жайрагыр жай тапты эле.
Өзүнүн мүрзөсүнө бара албайбыз
Жаш төгүп коюш шарт эле.
Түрмөк жиби, табагы жоктоп турат
Жаткан жери муздап турат.
«Мыр-мыр» деген үнү угулбай
Куйругу да булактабайт.
Сен жей турган чычкандарды,
Башка мышык жеп жүрөт.
Бирок анда сулуулук жок
Жүрөктөрдөн тапкан түнөк.
Кайда кеткен баягы күч,
Бизди сага туткундаган?
Эр элең кечирим сурабаган
Иттерди дыркыратып кубалаган.
Сендей болбос бул дүйнөдө
Ачуу жаш төгүп ыйлайбыз.
Мукамдуу обон менен
Түбөлүккө даңктайбыз.
О.С.
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
***
КУЛАКТАНДЫРУУ
Кийинки ишембиде, клубдун чогулушу аяктагандан кийин Пиквик залында атактуу мисс Оранти
Благиждин «Аял жана анын коомдогу орду» деген
лекциясы болот.
Кулинария боюнча жумалык сабак Ашкана залында Ханна Браун тарабынан өтүлөт. Каалоочуларга эшик ачык.
Таштанды күрөк сүйүүчүлөр коомунун мүчөлө­
рү кийинки шаршембиде клубдун жогорку кабатында чогулушат. Бардыгы атайын кийимчен, шваб­ра
менен күрөк алып келүүгө тийиш.
Кийинки жумада миссис Бесс Баунсер элге
куурчак шляпаларынын жаңы ассортиментин
көргөзөт. Соңку Париж моделдери көрсөтүлмөкчү.
Заказдар алынат.
Кийинки жумаларда Амбварвиль театрында
Америка сахнасында болуп көрбөгөн пьесанын
премьерасы болот. Бул кызыктуу драманын аты –
«Грек туткуну же Константин-өч алуучу»!!!
***
СУНУШТАР
Эгер С.П. колун жууганга ушунчалык көп самын
кетиргенин токтотсо, таңкы тамакка убагында келип калат. О.С. көчөдө көп ышкырбашын өтүнөбүз.
Т.Т., Эмиге майлык кагаз кесип берип коюңузчу.
Н.У. көйнөгүнүн Мэри Паркстыкындай болуп тогуз
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
бүктөлбөгөнү үчүн тагдырына ыраазы болсо болот.
Жумадагы ийгиликтер:
Мег – жакшы
Жо – жаман.
Бесс – абдан жакшы.
Эми – канааттандырарлык.
Президент «Пиквик баракчасын» (ушул жерден
айта кетиш керек, бул bona fide20 кыздар тарабынан
жазылган bona fide гезиттин көчүрмөсү болчу) окуп
бүткөндө баары кол чабышты. Анан мистер Снодграсс сунуш киргизмек болуп ордунан турду.
– Урматтуу президент! Мырзалар! – деп баштады ал кекирейип. –
Мен биздин клубга жаңы
мүчө кабыл алууну сунуш кылам. Ал буга
толук татыктуу жана
мындай ишенимге абдан
ыраазы болот. Ал биздин
клубдун иш-аракетине
жаңы дем берери шексиз
жана биздин отурумдардын жанданышына, гезитибиздин жакшырышына
сөзсүз салым кошот жана дегеле өзү абдан шайыр
жана жакшы адам. Мен мистер Теодор Лоренсти
Пиквик клубунун ардактуу мүчөсү кылып кабыл
алууну сунуш кылам. Кана, тезирээк кабыл алалы!
Жо үнүн күтүүсүз өзгөртүп жибергенине баары
күлүп жиберишти, бирок кыздар бир аз тынчсызданып тургандыктан, Снодграсс ордуна отургандан
кийин эч ким унчуккан жок.
bona fide – ушул (франц.).
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
– Бул маселени добушка салабыз, – деди президент. – Макул болгондор «ооба» деп айтышсын.
Снодграсстын катуу чыккан добушуна Бесс­
тин акырын чыккан үнү кошулганда баары таң калышты.
– Каршы болгондор «жок» деп айтышсын. –
Мег менен Эми каршы болду. Мистер Уинкл ордунан туруп, кербездене мындай деди:
– Бизге балдардын кереги жок, алар шылдыңдап
күлө беришет. Бул айымдардын клубу, ошондуктан
биз клубдун жабык болушун, бардыгы тиешелүү
таризде болушун каалайбыз.
– Ал гезитибизге күлүп, өзүбүздү шылдыңдайт
деп корком, – деди Пиквик, көкүлүн кармалап. Ал
бир нерсени чече албай турганда ушинте берчү.
Ушул учурда Снограсс кайра ордунан туруп, абдан олуттуу түрдө мындай деди:
– Сэр, мен жентельмендик сөзүмдү берем: Лори
андай кылбайт. Ал өзү жазганды жакшы көрөт, аны
менен кызматташуу биздин чыгармачылыгыбызга
жаңы дем берип, сентименталдуулуктан обочо болууга жардам берет. Муну кантип түшүнбөйсүңөр?
Анан калса, ал биз үчүн көп нерсе жасап жүрөт,
биз болсо ал үчүн аз эле нерсени да жасай алабыз.
Ошондуктан ал келгенде меймандостук көрсөтүп,
арабыздан орун беришибиз керек деп эсептейм.
Лоринин кылган жакшылыгын кыйытып айтуу
мистер Тапменди ордунан туруп, акыркы чечимди
айтууга аргасыз кылды:
– Ооба, биз корксок да ушундай кылышыбыз
керек. Мен анын жана эгер кааласа, чоң атасынын
келишине да макулмун.
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
Бесстин мындай күтүүсүз сөзү аудиторияга катуу таасир этти, Жо ордунан тура калып, анын колун кысты.
– Азыр кайра добуш беребиз. Баарыңар
билесиңер, бул биздин Лори жана баарыбыз «ооба»
деп айтабыз, – деп кыйкырды Снодграсс толкунданып.
– Ооба! Ооба! Ооба! – деп удаа кыйкырышты
калган үчөө.
– Жакшы! Азаматсыңар! Азыр болсо убакытты
текке кетирбей клубдун жаңы мүчөсүн тааныштырууга уруксат этиңиздер. – Анан Жо тигилердин
оозун ачырып шкафтын эшигин ача салды эле, анда
күлкүсү келип кызарып-татарган Лори отуруптур.
– Арам десе! Чыккынчы! Жо, бул сенин гана
колуңдан келди? – деп кыйкырышты кыздар Снодграсс досун салтанаттуу түрдө столго жетелеп келгенде. Ал Лорини отургузуп, эмблема берип, дароо
клубдун мүчөсү кылып койду.
– Бул эки алдамчынын тартынбастыгына таң
калса болот, – деп баштады мистер Пиквик нааразы
болумуш болуп. Бирок жүзү жадырап турду.
Бирок клубдун жаңы мүчөсү да ойдогудай болуп чыкты. Ордунан туруп, президент тарапка
жүгүндү да, жагымдуу түрдө мындай деди:
– Урматтуу президент жана айымдар...кечиресиздер, мырзалар! Өзүмдү тааныштырууга
уруксат этиңиздер: Сэм Уэллер, сиздердин кызма­
тыңыздардамын.
– Жакшы! Жакшы! – деп кыйкырды Жо, эски
темир жылыткычты кошо такылдатып.
– Мени ушунчалык мактаган ишенимдүү до163
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
сумду жана айкөл колдоочумду, – деди Лори ал
жакты көрсөтүп, – жанагы кичинекей амалкөйлүк
үчүн күнөөлөгөнгө болбойт. Бул менин идеям болчу, ал болгону мени кыя албай гана макул болгон.
– Токто, күнөөнүн баарын эле өзүңө ала бербе.
Шкафты мен ойлоп таппадым беле, – деп кийлигишти амалына жыргап отурган Снодграсс.
– Анын сөзүнө көңүл бурбаңыздар, – деди клубдун жаңы мүчөсү таптаза уэллердик таризде мис­
тер Пиквик тарапка жүгүнүп. – Бирок сөз берем:
мындан ары эч качан мындай кылбайм жана болгон
күчүмдү клубдун кызыкчылыгына жумшайм.
– Туура! Туура! – деп кыйкырды Жо, жылыткычты капкак менен литаврды ургандай шаңгырата уруп.
– Улант, уланта бер! – деп кошумчалашты Уинкл
менен Тапмен, ал эми президент айкөлдүк менен
баш ийкеди.
– Мен өзүмө көрсөтүлгөн ишенимге ыраазычылык иретинде жана чектеш жашаган мамлекеттерде жашаган улуттардын достук байланыштарынын
чыңдалышы үчүн жаңы почто мекемесин ачканымды айта кетким келет. Ал бактын ылдый жагындагы
кашаада жайгашкан. Эшигинде кулпусу бар, ичи
ыңгайлуу, кенен, мыкты жай. Мурун ал кара чы­
йырчыктын уясы болуп келген, мен анын тешигин
бүтөп, чатырын эшик кылып койдум. Эми ал почто
кызматын аткарып, кымбат убакытты үнөмдөөгө
мүмкүнчүлүк берет. Ал жерге каттарды, кол жазмаларды, китептерди калтырууга болот жана ар бир
улуттун өз ачкычы болгондуктан, абдан ыңгайлуу
болот деп ойлойм. Сиздерге ачкычты тапшыруу­
га жана ишеним көрсөткөнүңүздөр үчүн дагы бир
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
жолу терең ыраазычылык билдирүүгө уруксат
этиңиздер.
Мистер Уэллер кичинекей ачкычты столго
койду да, ордуна отурду. Кол чабылып, жылыткыч
такылдады жана тартипке келтирүү үчүн бир аз
убакыт керек болду. Анан узакка созулган талаштартыш башталып, клубдун ар бир мүчөсү өзүн
көрсөткөнгө аракет кылды, натыйжада отурум абдан кызуу жүрүп, кеч киргенге чейин тыныгуу болгон жок. Акырында жаңы мүчөнүн урматына үч
жолу «ура!» деп кыйкыруу менен чогулуш аяктады.
Сэм Уэллерди мүчө кылып алганга кийин эч ким
өкүнгөн жок, анткени мындай ишенимдүү, тарбиялуу жана шайыр мүчө эч бир клубда жок эле. Ал чынында эле жыйындарга жаңы «маанай» алып келип,
гезитти да жандандырды. Анын сөзүн тыңдаган
клубдун мүчөлөрү боору катып күлүшчү, гезитке
сунуш кылган чыгармалары патриоттук, классикалык, юмористтик же драмалык мүнөздө болгону
менен эч качан сентименталдуу болчу эмес. Жо
аларды Бэкондун, Мильтондун жана Шекспирдин
чыгармаларынан кем калышпайт деп эсептечү жана
аны туурап өз чыгармаларын да оңдочу.
Кашаадагы почто мыкты табылга болуп чыкты жана абдан өнүктү. Ал аркылуу канчалаган
күлкүлүү каттар менен посылкалар өттү жана бул
жагынан чыныгы почтодон кем калышкан жок.
Анын ичинде трагедиялар менен жагоолор, ырлар
менен туздалган жашылчалар, узун каттар менен
гүл уруктары, ноталар менен имбир пряниктер,
лас­тиктер менен чакыруу, таарынычтар менен
оюнчуктар бар эле. Бул оюн улгайган мистер Ло165
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
ренске да жагып калып, ал да күлкүлүү жана табышмактуу белектерди, боорду эзген телеграммаларды жөнөтүп жүрдү. Ханнага ашык болуп калган
анын багбаны бир жолу Жо аркылуу чыныгы сүйүү
катын жөнөттү. Алардын сыры ачылып калгандан
кийин боору эзилгенче күлүштү. Кийинки жылдары бул почто аркылуу канчалаган ашыктык каттары
өтөрү анда алардын оюна да келген эмес.
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
Он биринчи бап
ЖАҢЫ ТАЖРЫЙБА
иринчи июнь! Эртең Кингдер деңизге кетишет, анан мен бош болом. Алдыда үч айлык каникул! –деп кыйкырды Мег ысык күндөрдүн биринде
үйгө келип. Жо диванда сулап жатыптыр, Бесс анын
чаң баскан батинкесин чечип, Эми болсо бардыгына
лимонад жасап атыптыр.
– Марч жеңе бүгүн кетти, кандай жакшы! –
деди Жо. – Мени менен бирге барып кел деп айтабы деп аябай корктум эле. Эгер ошентсе бармакмын да. Ал эми Плампилд деген, өзүңөр
билесиңер, кандай жер экенин, мүрзө да андан
көңүлдүүрөөк. Бүгүн эртең мененден баштап
аны жолго даярдадык, чаң-будуң түшүп эле жатып калды. Эртерээк бүтөйүн деп жанталаштым,
бирок жагып калып, менден айрылгысы келбей
калабы деп да корктум. Мага кайрылган са­йын
кыпылдап турдум, акыры экипажга отурганда
гана жаным жай ала түштү. Бирок баары бир
жеңем кетип баратканда башын чыгарып: «Жозефина, сен...», – деди эле, эмне кыларымды бил167
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
бей, качып жөнөдүм. Жүгүрүп барып, бир бурчка
бекингенден кийин гана коркпой калдым.
– Байкуш Жо! Үйгө тим эле жоо куугандай
жүгүрүп келбедиби, – деп Бесс эжесинин аягын
энелик мээрим менен көкүрөгүнө кысып койду.
– Марч жеңе – турушу менен самфир, туурабы? –
деди Эми, даярдап жаткан суусундугун даамдап жатып.
– Бул вампирди «самфир» деп атат, бирок боло
берет. Анан калса күн да кайнап атпайбы, – деп
күбүрөдү Жо.
– Эми каникулда эмне кыласыңар? – деп сурады
Эми, сөздү буруп.
– Мен эртең менен турбай жыргап жата берем,
эч нерсе кылбайм, – деп жооп берди термелме креслодо отурган Мег. – Кышы менен таң атпай туруп,
башкалар үчүн иштеп жүрдүм, эми бир каалаганча
дем алып, ыракат алайын деген оюм бар.
– Жок, – деди Жо, – мага андай үргүлөгөн эс
алуу жакпайт. Мен бир топ китептерди даярдап
койдум. Өзүм сүйгөн алманын бутагына отуруп
алып жыргап окуйм, анан...
– «Эчкидей болуп секирем» дей көрбө, – деп
ийди Эми, жанагы «сампирди» оңдогону үчүн өч
алып.
– Болуптур, «эликтей болуп» дейин, бирок Лори
менен.
– Бесс, кел, биз дагы эч кандай сабак окубай эле
ойноп, эс алып жүрө берели, – деп сунуш кылды
Эми.
– Эгер апам каршы болбосо, мен макулмун.
Мен бир нече жаңы ыр үйрөнөйүн деп жүрөм, бал168
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
дарымын да үстү-башы эскирип кетти, кийимдерин
жаңыласам болот эле.
– Сен бизге уруксат бересиңби, апа? – деп сурады Мег. Миссис Марч кыздар «апамын бурчу» деп
койчу жерде бирдеме тигип отурган.
– Ооба, бир жума ошентип жашап көргүлө.
Кийинки ишембиде эле ишсиз дем алуу, дем алышсыз иштей эле жаман болорун түшүнөсүңөр.
– Ой, жок, жок! Абдан сонун болот. Мен билем, –
деди Мег ыраазы болуп.
– Мен тост айтайын: «досум жана өнөгүм Сара
Гэмп»21 айткандай, өмүр бою көңүл ачып, убайым
жебейли! – деди Жо лимонад ичиле баштаганда
стаканын көтөрүп.
Алар сүйүнүп ичип жиберишти да, керели кечке
бекер жатышты. Эртеси Мег саат ондо туруп, чайга
келди. Жалгыз тамактанган көңүлсүз болду, бөлмө
да каралбай калгандай болуп турду, анткени Жо вазаларга гүл койбоптур, Бесс чаңдарды сүртпөптүр,
ар кайсы жерде Эминин китептери жатат. Кубанта
турган эч нерсе жок, бир гана «апасынын бурчу»
адаттагыдай болуп тургандыктан, Мег ошол жерге
отуруп «эс алганча китеп окумак болду», бирок чындыгында эстеп коюп, алган айлыгына кандай жайкы көйнөк алсам деп кыялданып отурду. Жо эртең
менен Лори экөө өзөнгө барып келди, түшкү тамактан кийин алманын бутагына отуруп алып «Кеңири,
Сара Гэмп – бабыр жана ичкенди жакшы көргөн аял,
бала багуучу жана аначы кемпир, Диккенстин «Мартин
Чэзлвиттин өмүрү жана укмуштуу окуялары» романынын
кейипкери.
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
кеңири дүйнө»22 деген китепти окуп көзүнөн жаш
чыкканча күлүп отурду. Бесс болсо куурчактары
жашаган дубалдагы чоң шкафты ачып, иретке келтирмек болду,22бирок тажап кетти да, баарын чачылган бойдон таштап, идиш жуубай турганына
кубанып, пианино ойногонго өттү. Эми өзүнүн эң
жакшы ак көйнөгүн кийип, чачын тарады, беседкасын иретке келтиргенден кийин шилбинин түбүнө
отуруп сүрөт тарта баштады да, бирөө көрүп калып
бул кичинекей сүрөтчүнүн ким экенин билүүгө кызыгар деп үмүттөнүп отурду. Бирок тажатма узун
буттардан башка эч ким кызыкпагандыктан, ойногону кетип, нөшөрлөгөн жаанга калып, үйгө сууга
түшкөн чычкандай шөмтүрөп келди.
Чай ичкенде сүйлө­шүп отуруп, бул күн узун
болгону менен сонун күн болду деген жыйынтыкка келишти. Түштөн кийин магазинге барып,
«татынакай көк муслин» алып келген Мег анын
оңуп кете турганын билгенден кийин бир аз маанайы бузулду. Жо кайыкта сүзүп жүргөндө мурдун
күнгө күйгүзүп алыптыр, китепти көп окугандан
башы да ооруп турду. Бесс байкуш шкафынын чачылып жатканына кыжалат болуп, үч-төрт ырды
бир жаттай албасына капа болуп отурду. Эми болсо
көйнөгүм суу болуп калды, эми эртең Кейти Браундукунда боло турган кечеге эмне кием, эми Флора Мак-Флимзидей болуп «киерге эч нерсем жок
калды» деп кайгырып жатты. Бирок мунун баары,
Кеңири, кеңири дүйнө – америкалык жазуучу аял
Элизабет Уитрэлдин повести (эгер али унута элек болсом,
жазуучу Говард жөнүндө жубайы боло албай калган колуктусу жазган повесть?).
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
албетте, майда-чүйдө
нерселер, негизинен,
эксперимент жакшы
өтүп атат деп ишендиришти алар апасын. Ал
унчукпай жылмайып
койду, бирок Ханнанын жардамы менен
алар таштап койгон
иштердин баарын жасап, үйдөгү жагымдуу
маанайды сактап, чарбаны иштетип атты. Бирок бул «жыргап эс алуу
процесси» бир ыңгайсыз, таң каларлык нерсеге
алып келди. Күндөр эмнегедир узарып, аба ырайы
да, экспериментке катышкандардын маанайы да
тез-тез өзгөрүп, баары эмнегедир кыжалат болуп,
зериге башташты. Мег сайма саймак болуп, бирок
убакыт өтпөй туруп алгандыктан, көйнөктөрүн
Моффаттардыкына окшоштурам деп атып бузуп
алды. Жо көзү көрбөй калганча китеп окуй берип,
акырында китепти көргүсү да келбей калды. Сиркеси суу көтөрбөй, башкасын кой ак көңүл Лори
менен да урушуп кетти. Анан эмнегедир өзүнө
өзү жини келип, мындан көрө Марч жеңе менен
кетип калсам болмок экен деп ойлоп кетти. Бесс
жакшы жүрдү, анткени «жыргап эс алуу керек экенин» унутуп коюп көнүмүш иштери менен алек
болуп кетип атты. Бирок үйдөгү маанай ага да таа­
сир этип, жаны жай албай калды, ал турсун бир
жолу татынакай Жоаннаны да силкилдетип, «түрү
суук» деп урушту. Баарынан Эмиге жаман болду,
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
анткени анын мүмкүнчүлүктөрү чектелүү болгондуктан, эжелери өзүңчө эс ал деген соң «мен, мен»
деп кыйынсынганы бекер экенин түшүндү. Ал
куурчактарды сүйчү эмес, жомокторду өтө кичинекейлердин эрмеги деп эсептечү, ал эми сүрөттү
эртеден кеске тарта бере албайсың. Жакшы уюштурулгандарын эске албаганда чайга чакыруулар
пикниктер сыяктуу кызыксыз болуп калды. «Жакшынакай үйдө татынакай кыздар менен жашасаң
же саякаттасаң, жай сонун өтмөк, ал эми мындай
өзүмчүл үч кыз, анан бир чоң бала менен мендей
болуп бир үйдө калса, периште да жинди болуп
кетмек» деп ойлоду бир нече күндөн кийин жыргап эс алгандан тажап.
Эксперименттен тажаганын эч кимиси моюнга албаганы менен жума күнү кечинде аптанын аяктап баратканын ойлоп баары ичинен
сүйүнүштү. Тамашакөй миссис Марч сабак эстеринде жакшыраак калсын деп экспериментти
тиешелүү түрдө бүтүрмөк болду. Ханнаны дем
алышка жиберип, кыздарын оюн ыракатына толук батырмак болду.
Ишемби күнү эрте менен турушса, ашканада
күйгөн от жок, тамак жок, апасы да көрүнбөйт.
– Кудай сакта! Эмне болгон? – деп ийди Жо, таң
калып.
Мег жогору жакка чуркап чыгып кетти да, бир
маалда көңүлү жайланып, бирок бир аз уялгандай
болуп түшүп келди.
– Апам оорубаптыр, болгону абдан чарчадым
дейт. Кечке чейин бөлмөмдө эс алам, силер болсо
оокатыңарды кыла бергиле дейт. Бул жума абдан
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
оор болду, нааразы болуп күңкүлдөбөй өзүңөрдү
өзүңөр карагыла деди.
– Бул андай деле кыйын эмес, ал турсун бул
идея мага жагып турат. Мен бирдеме кылгым келип атат... – деди Жо. – Жок, көңүл ача турган жаңы
нерсе каалап турам, – деп кошумчалап ийди анан
шашып кетип.
Чынында эле баарынын иштегиси келип калган экен, шымаланып киришишти, бирок көп өтпөй
эле Ханнанын «Чарба деген силерге оюн эмес» деп
айта берчү сөзү чын экенине ишеништи. Кампада
азык-түлүк толтура болгондуктан, Бесс менен Эми
дасторкон жайышты, Мег менен Жо таңкы тамак
даярдашты жана кызматчылар эмне үчүн иш оор
деп даттана бере тургандыгына таң калышты.
– Апам мага жөн эле койгула, өзүңөрдү карай
бергиле деген, бирок ага бир нерсе алып барып бериш керек, – деди Мег. Ал чоң чайнектин жанында
өзүн бир үй-бүлөнүн энеси катары сезип отурган.
Тамакка киришерден мурун ашпоз батнуска тамак салып, апасына алып барып берди. Чай ачуу,
омлет кургак, печенье начар болуп калганына карабастан, миссис Марч ыраазы болуп алды, бирок
Мег кеткенден кийин өзүнчө ыкшып күлдү.
– Байкуштарым десе, кыйналышат, албетте, бирок мунун пайдасынан башка зыяны жок, – деди ал.
Анан алып келген тамактарды куулук кылып бекитип,
алдын ала камдап алган тамактарын алып чыкты.
Бул мезгилде ылдый жакта даттануулар болуп,
башкы ашпоз кыжалат болуп отурду.
– Эч нерсе эмес, түшкү тамакты мен жасайм.
Мен кызматчы болом, сен үй айымы болосуң да,
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
конокторду күтүп, буйрук берип турасың, – деп жубатты Жо. Бирок ал тамак жасаган жагынан Мегден
да начар болчу.
Мындай кичи пейил сунуш кубаныч менен кабыл алынды да, Маргарет конок бөлмөгө барып,
кичине жыйыштырымыш болду да, чаң көрүнбөсүн
деп парданы жаап койду. Өз күчүнө ишенген Жо
Лори менен жарашкысы келип, дароо почтого барды да, түшкү тамакка чакырып койду.
– Адегенде жасап көрүп анан конокторду
чакырсаң болмок, – деди Мег муну уккандан кийин.
– Бизде туздалган эт менен картөшкө бар экен,
анан Ханна айткандай, «аппетит үчүн» спаржа менен омар сатып келем. Латук салат жасап иебиз.
Кандай жасаларын билбейм, бирок эч нерсе эмес,
китептен карайбыз да. Десертке бланманже менен
каймак куйган кожогат даярдай коём, жакшы болсун десең, кофе да берем.
– Көп тамак жасайм деп аракет кылба, Жо. Сен
имбир пряник менен патока конфетти гана жакшы
жасайсың. Мен сенин түшкү тамагың үчүн жооп
бере албайм, анткени мага кеңешпей туруп Лорини чакырып алыпсың, эми аны өзүң ыраазы кылып
жөнөт.
– Сенден эч нерсе талап кылбайм, болгону аны
менен сылык-сыпаа сүйлөшүп, мага пудинг жасаганга жардам берип койсоң болду. Эгер мен кыйналып баратсам, кеп-кеңешиңди айтып турасың да,
туурабы? – деди Жо бир аз таарынгандай.
– Макул, бирок мен өзүм да жакшы билбейм,
нан, анан майда-чүйдө нерселерди эле билем. Андан көрө түшкү тамакка бирдемелерди сатып алар174
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
дан мурун апамдан уруксат сурасаң, – деди Мег.
– Албетте, сурайм. Жинди эмесмин да. – Анан
Жо Мегдин шектенгенине таарынып чыгып кетти.
– Каалаганыңды сатып ала бер, менин тынчымды алба. Мен бүгүн түштө конокко барам, түшкү
тамакты ойлонгудай алым жок, – деп койду миссис
Марч, Жо барганда. – Мен үй ишин эч качан жакшы
көргөн эмесмин. Бүгүн болсо эс алам: китеп окуйм,
жазам, конокко барам.
Эртең мененден креслодо термелип китеп окуп
отурган апасын көргөн Жо күн тутулганын, жер титирегенин же жанар тоо атылганын көргөн кишиден да катуу таң калды.
– Бир нерсе болгон го, – деп күбүрөдү ал ылдый түшүп келатып. – Мына, Бесс ыйлап атат, демек үйдөгү абал чатак. Эми күнөөлүү болсо, анын
катыгын колуна берем.
Өзүнүн да маанайы жакшы эмес экенин туйган
Жо шашылып конок бөлмөгө кирсе, Бесс Пип деген
канарейкасына ыйлап отуруптур. Тиги болсо капас­
та тырмактарын кишинин боору ооругандай кылып
өлүп жатыптыр, сыягы ачкалыктан өлсө керек.
– Бул менин күнөөм... байкушту таптакыр унутуп коюпмун. Жеми да, суусу да калбаптыр. О, Пип!
Пип! Ушунчалык таш боор болуп кеттимби, – деп
ыйлап атты Бесс тиги байкушту тирилтип алчудай
колуна алып.
Жо Пиптин жарым ачык көзүн карап, небак муздаган денесин кармалап көрдү да, башын чайкап,
доминонун кутусун табыт кылып ал деди.
– Мешке коюп көрсөң, балким, жылыгандан
кийин тирилип кетер, – деди Эми үмүттөнүп.
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
– Бул байкуш ачкалыктан өлсө, эми кантип
мешке коёюн. Мен муну кепиндеп, бакка көмөм.
Мындан кийин эч качан чымчык бакпайм, Пип, эч
качан. Мен чымчык бакканга татыктуу эмесмин, –
деп күбүрөдү Бесс, полдо сүйүктүү чымчыгынын
өлүгүн кармап отуруп.
– Муну түштөн кийин жерге берели, баарыбыз
келебиз. Болду эми, Бесс, ыйлаба. Албетте, аянычтуу, бирок бул жума бардыгы башаламан болуп,
ошонун баары Пипке көрүнбөдүбү. Кепинде да,
Пипти мен берген кутуга сал. Түшкү тамактан ки­
йин көмүлөт, – деди Жо, өзүнө чоң жоопкерчилик
жүктөлүп жатканын сезип.
Калгандар Бессти жубата баштаган соң Жо ашканага кетти. Мында бардыгы башаламан болуп
жатыптыр. Жо чоң алжапкычты байланып, бардык
табактарды жууюн деп чогултса, от өчүп калыптыр.
– Мына сага, – деп күбүрөгөн Жо мештин эшигин калдырата ачып, кызарган чокторду көсөй баштады.
Отту кайра жагып жатып суу ысыганча базарга барып келе коёюн деп ойлоду. Көчөгө чыкканга
көңүлү бир аз ачылып, жакшы эле нерселерди алдым го деп ойлонуп келатты, анткени себетинде
жаш омар, эскирген спаржа жана эки куту быша
элек кожогат бар эле. Идиш-аякты жууп бүтүп калган маалда тамактана турган убакыт болуп калган
эле. Меш да кызарып ысып чыкты. Кечээ кечинде Ханна камыр жууруп, ачысын деп коюп койгон
эле, эртең менен Мег көрүп, дагы ачый түшсүн
деп жылуу таш плитанын үстүнө коюп койгон болчу. Ал Салли Гардинер менен конок бөлмөсүндө
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
отурганда капысынан эшик ачылып, босогодон
үстү-башы ун болуп, ачуусу келгенден кызарыптатарган Жо көрүндү.
– Камыр чарадан ашып атса дагы ачый элек болобу? – деп сурады ал туттугуп.
Салли күлүп ийди, ал эми Мег башын ийкеди
да, кашын болушунча серпти эле, тиги ошол бойдон жок болду да, ачыган камырды эмне болсо
ошол болсун деп кайра ордуна коюп койду. Миссис Марч башбагып, бир сыйра карады да, кепин
тигип ыйлап отурган Бессти жубаткан соң, бир
жакка кетип калды. Бесстин маркум чымчыгы доминонун кутусунда жатты. Апасынын боз шляпасы көрүнбөй калгандан кийин эле кыздардын
айласын кетирип мисс Крокер түшкү тамакка келип калды. Бул сары, ийне жеген иттей арык кара
далы кыз болчу, мурду шиштийип, көзү ойноктоп, атайын ушак айтканга жаралгандай неме эле.
Кыздар аны жактыра беришчү эмес, бирок анын
курбулары аз, өзү кедей болгондуктан аяшчу. Мег
азыр да аны отургузуп, сүйлөшүп жатты, конок
болсо суроо берип, тааныштарынын баарын сындап, ушактай бштады.
Ошол күнү Жонун кыжалат болгонун, кыйналганын айтпай эле коёлу, ал эми жасаган түшкү
тамагы үйдө ылакап болуп калды. Дагы кеңеш сурагандан корккон неме баарын алынын жетишинче жасай берди жана ашпоз болуш үчүн энергия
менен эрктен башка да маанилүүрөөк нерсе зарыл
экенин байкады. Спаржаны бир саат кайнаткан
соң баштары үзүлүп, сабы мурункудан да катуу
болуп калды. Нан күйүп кетти, салаттын соусуна
КИЧИНЕКЕЙ АЙЫМДАР
ушунчалык кыжыры келгендиктен, баарын унутуп калып аны менен бир топко алышты. Омарды
эмне кыларын билбей башы катып, эптеп кабыгынан ажыратты да, анын арбайган сөлөкөтүн
латук салатка эптеп жашырды. Спаржаны күтүп
калышат деп шашып атып картөшкө чала бышып
калыптыр. Бланманже да начар болуп калды, ал
эми кожогатты болсо амалкөй сатуучу үстүнө
гана бышкандарын салып коюптур.
«Эч нерсе эмес, ачка болушса, нанга май