Gagauzların Halk Yaratmaları - 15

953. İkindidä gün aşlamêêr.
954. İkisi dartışarkan, üçüncüsü kazanêr.
955. İlerdän öläydi: boyara – kalpaanı kır, candara – karşı koyma,
popaza – duva et; serbestlik oldu – hepsi yok oldu.
956. İlk kısmet – en ii kısmet.
957. İlkin aalemi seslä, sora kendin lafet.
958. İlkin [h]esap – sora kasap.
958-a. Baştan [h]esap – sora kasap.
958-b. Baştan [h]esap – sonda kasap.
959. İmdat verdi kolhoz – diil Hristos.
960. İmdat versä Hristos – daalacek kolhoz.
961. İmedään-içmedään, popaz da ölür.
962. İnat ahmaa ceza bozmaz.
963. İnat kır uvasında geceleer.
964. İnään ardına buzaa gezer, masalcının ardına masal gezer.
965. İnsan, aldanmadaan, yaşamayı annamêêr.
966. İnsan bulur kolayını.
967. İnsan hepsini enseer.
968. İnsan insana – duşman.
968-a. İnsan insana – dost.
969. İnsan karannıkkana, popaz yalabık cübäylän gezer.
970. İnsan klisedä – popaz krıçmada.
971. İnsan ölmesä, popazlar neylän yaşar.
972. İnsan ölür, borcu kalır.
972-a. İnsan ölür, borcu ölmäz.
973. İnsan şeytandan şiret.
974. İnsan umutsuz yaşamêêr.
975. İnsan üşenirken örümää, doymaz kaçmaa.
976. İnsan yok nicä olsun [h]em çiftçi, [h]em ilaççı.
217
977. İnsana hatır güdülmeer, işä hatır güdüler.
977-a. İnsana hatır güdülmeer, işinä hatır güdüler.
978. İnsanı dostlukta denirsin, dooruluu terezelemektä annêêrsın.
979. İnsanın gözü hobur.
980. İnsanın iisini Allaa da sever.
981. İnsannar tanışêr konuşa-konuşa, hayvannar – kokuşa-kokuşa.
982. İp kopêr incä erdän.
982-a. Çatı kopêr incä erdän.
982-b. İplik incä erdän kopêr.
983. İslää, açan memleketin yanında, hısımnarın da yırakta.
984. İslää bakılsa, popazın cübesindä çok lekä denenär.
985. İslää beegir ahırda da satılêr.
985-a. İslää beygir damda da satılêr.
986. İslää beygir da ürüyämeer.
987. İslää beygir emi arttırır.
988. İslää beygir yırtık çulun altında da belli.
989. İslää beegir[i] kuliliindän belli.
990. İslää beegirin yortması gözäl, islää adamın kalbi sıcak.
991. İslää demirdän çivi yapmaa.
992. İslää ilaç – acı, dooru laf – sert.
993. İslää iştä çok köstek bulunêr.
994. İslää ooluna – kıskanma, hayırsızına – koruma.
995. İslää piinir, ama köpek tulumunda.
995-a. İslää piinir, ama tulum köpää urêr.
996. İslää yaşêêrsın – çok senselän var, yufka yaşêêrsın – çok
duşmanın var.
997. İstärsän duruk su, bulandırma pınarı.
998. İsteersin raat uyumaa, doyur boldan köpeeni.
999. İş çıkarmaa kolay, işi yapmaa – zor.
1000. İş işlemää – diil kadınca oynamaa.
1001. İşçidän – hepsinä fayda, haylazdan – kimseyä.
1002. İşi – şamar kadar, lafı – tarla kadar.
1003. İşi yarım brakma, bukanı yarım brak.
1003-a. Bukanı yarım brak, işi [sa] yarım brakma.
1004. İşin da, oyuncaan da vakıdı var.
1005. İşin faydası – kendinä, yoksa fayda – koy popazın cebinä.
1006. İşin yoksa – şaat ol, boorcun yoksa – kefil ol.
1007. İşittin – sus, söledin – inkär etmä.
1008. İşlenir günü asta, yortu günü – sersem.
218
1009. İşlenir günnerini bil, yortular kendileri gelir.
1010. İşleyän demir küflenmäz.
1010-a. İşleyän demir pas tutmaz.
1011. İşlär eskiler, can eskimäz.
1011-a. İşlär eskiler, can ihtiarlamaz.
1012. İştä barabar, zorda da barabar.
1013. İştä zor, horuda kolay.
1014. İt idä, it tä kuyruuna.
1015. İyeleri dışarda – diil beygir, eşek ta diil koşu.
1016. İyerlär onu, ne pişirilmiş, ama diil onu, ne için laf geçer.
1017. Kaavi tenni birisini enseer, kaavi fikirli çoyunu enseer.
1018. Kaba bilä tez aşınêr.
1018-a. Kaba taşı tez aşınêr.
1019. Kaba saydım – kaskatı çıktı, dooru saydım – yalan çıktı.
1020. Kabletmää – çuvalını sürer, vermää – kulaan aardını kaşêêr.
1021. Kaç beladan da dön iiliklerä.
1022. Kaç ev, okadar adeet.
1023. Kaçaan anası aalamaz.
1024. Kaçan da, koolayan da bir Allahı biler.
1025. Kaçêr, nicä şeytan günnüktän.
1026. Kaçma hızlı – çarıklarını kaybedecän.
1027. Kadın düşkünü harama bekçi yanaşmış.
1028. Kafa buyurêr – ayaklar çeker.
1028-a. Kafa yapêr – ayak çeker.
1029. Kafa yapêr – arka çeker.
1030. Kafamı kır – hatırımı kırma.
1030-a. Kafamı kır – hatırımı bozma.
1030-b. Üzümä ur – üreemi bozma.
1031. Kafaylan duar delinmäz, akıllan delinir.
1032. Kahır kolay geler – zor gider.
1033. Kahır – şennik soyu.
1034. Kala kaldım.
1034-a. Kaskatı kaldım.
1035. Kalabalıklan darı saçılmaz.
1036. Kalaylı bakır küf tutmaz.
1037. Kalbin temiz olsun!
1037-a. Ürään temiz olsun!
1038. Kalbur satmaa.
1039. Kale[lär] içindän alınır.
219
1039-a. Kalä içerdän alınır.
1040. Kalpaklan düşürmeycän.
1041. Kama kamaylan çıkarılêr.
1042. Kamburu mezar doorudar.
1043. Kamaya çıkardın beni.
1044. Kan kusana altın leen neyä?
1044-a. Kan kusana altın leen faydasız.
1045. Kanatlı taligaylan fışkı taşımaa.
1046. Kandili süünmää.
1047. Kanı sulu taa.
1048. Kanın sulu beni ensemää.
1049. Kanırık adamı üfkän ensemäz.
1049-a. İnat adamı üfkän ensemäz.
1050. Kannı rakı içmää.
1051. Kapalı kapu ardında hepsi ürük.
1052. Kaplunbua üz yıl yımırtlêêr da hep susarak, tauk bir yımırta yapsın
– ortalıı kaldırêr.
1053. Kapsıı doyur – beegir olacek, üüsüzü bak – adam olacek.
1054. Kapsık beegirdän eşkinnik beklämä, popazdan dilek beklämä.
1055. Kapunu kitlä – komşunu kolláma.
1056. Kapuyu göstermää.
1056-a. Eşii göstermää.
1057. Kapucu beydän fena.
1058. Kara – büüder, ateş – can kuvedi verer.
1059. Kara cübä kurtarmaz.
1060. Kara garga kendi piliçlerinä biyaz.
1061. Kara inään da südü biyaz.
1061-a. Kara inek ta biyaz süt verer.
1062. Kara koyunun da biyaz kuzusu olabilir.
1063. Kara sıır düşünü annatmaa.
1064. Kara tırnak altında kadar.
1065. Kara yapaa biyazımaz.
1065-a. Kara yapaa biyaz olmaz.
1065-b. Kara yapaa olmaz biyaz.
1066. Karakolun lafı herkerä dooru.
1066-a. Karakolun hererdä dooruluu var.
1067. Karannaa kurşum saçmaa.
1067-a. Karannaa kurşum atmaa.
1068. Karannık babuya fener diil lääzım.
220
1069. Karı seçer – koca yapêr.
1070. Karıda pelik uzun – akıl kısa.
1071. Karının fendi erkää en[se]di.
1071-a. Karının fendi – kayıp efendi.
1072. Karının hem puluun eri aulda.
1073. Karının hem tauun zapı yoktur.
1074. Karnı doyar, göz doymaz.
1075. Karnım tok, gözüm aaç.
1076. Karnın boşkana, imektän paalı yok [sana]; açan donmuşun,
kürktän paalı yok.
1077. Karşıladın adamı – seläm ver.
1078. Kart babu – evin kilidi, kart köpek – okolun kilidi.
1079. Kart çingenä demir düümäz.
1080. Kart tekä önezeyi tutêr.
1080-a. Kart tekä sürüyü güder.
1080-b. Kart tekä sürüyü zapeder.
1081. Kart tekä sürüyü kullanêr.
1082. Kart turba sürüyü bekleer.
1082-a. Kart turba sürüyü bekleer.
1083. Kart yabanı da üsteleer olaa.
1084. Kartal sinek tutmaz.
1085. Kaşıksız – çorba inmeer, sebepsiz – laf çeketmeer.
1086. Katar arabaya iki mıyak lääzım.
1087. Kauk giidirmää.
1088. Kauk sallamaa.
1089. Kauşçunun kısmeti – düünkana, popazın – belaykana.
1090. Kavga bizim yorganın beterinäymiş.
1090-a. Nicä yorgan gitti – kavga da bitti.
1090-b. Yorgan gitti – kavga [da] bitti.
1091. Kavgada kılıç ödünç verilmäz.
1091-a. Düüştä kılıç ödünç verilmäz.
1092. Kayaa kürekçi da lääzım.
1093. Kayıbını aarama yırakta, aara maalendä.
1094. Kaynanın kapusu – acı pelin kokusu.
1095. Kaz gelecää er[d]ä tauu kıskánma.
1095-a. Kaz gelecää erdän tauu kıskánma.
1095-b. Kaz gelecää erdän tauu kıskanılmaz.
1096. Kázma aalemä mezar, kendin ona düşärsin.
1096-a. Kázma aalemä kuyu, kendin ona düşärsin.
221
1097. Kända bırdaydı, kändı yok[tu].
1098. Keçi, giciikli da olsa, kuyruunu dik tutêr.
1098-a. Keçi, gebersä da, kuyruu dik[tir].
1099. Keçi varkana, olacık ta olacek.
1099-a. Keçi varkana, olacık ta olur.
1100. Keçinin geçiindän olak ta geçär.
1101. Keçiyi bekleyän südünü içer.
1102. Keder tenini mındarlamaz.
1103. Kedi ceerä gibi bakmaa.
1104. Kedi düşündä semir sıçan görer.
1105. Kedi etişmedii erä mındar däärmiş.
1106. Kedi kollêêr sıçanı diil Allahın hatırı için, ama karnı için.
1106-a. Pişik kollêêr sıçanı diil Allahın hatırı için, ama karnı için.
1107. Kedi sırtına düşmäz.
1108. Kedinin ürükçülüü samannaadan.
1108-a. Kedinin ürükçülüü samannaa kadar.
1109. Kediyä – oyuncak, sıçana – ölüm.
1110. Kef benim – küü beyin.
1111. Kefil olacaa borcu ödär.
1112. Kelemä sıçanı başaa kendi deliinä taşêêr.
1113. Kelemeyi sökmedi Allahın puluu.
1114. Kenar kaavi, ama yıkılêr.
1115. Kenarsız derä tez diiştirer akışını.
1115-a. Kenarsız derä tez diiştirer teknesini.
1115-b. Kenarsız derä tez diiştirer yataanı.
1116. Kendi baş, kendi traş.
1116-a. Nicä baş – otürlü traş.
1117. Kendi düşän aalamaz.
1118. Kendi insanınnan iç, alış-veriş yapma.
1118-a. Hısımınnan iç, [ama] alış-veriş yapma.
1119. Kendi-kendinä fikirlerinä düşün, insan arasında – laflarına düşün.
1120. Kendi-kendini bakacan – kısmet ta seni bakacek.
1121. Kendi kobza, saydı göbek atêr.
1122. Kendi uşaan – dünnää gözeli, aalemin – yaş kurbaa.
1123. Kendi kurtulabilämäsän, Allaa kurtarmaz.
1124. Kendindän ileri kimsey ölmäz.
1124-a. Öz kendindän ileri kimsey ölmäz.
1125. Kepçeylän dereyi kurutmaycan.
1126. Kesän doluykana, popazın gözünä iliştirmä.
222
1127. Kesendä yoksa, popaza gitmä.
1128. Keseyi kaybetmişkän, mangırı aarama.
1129. Keskin bıçak ta sapını kesmeer.
1130. Keskin sirkä – zarar küpä.
1130-a. Keskin sirkä – zarar kaba.
1131. Keş urmaa.
1131-a. Keş urmaa bir işä.
1132. Keşiş ta, şeytan da kara tüülü.
1133. Keşişä bir boza taa paalı komkadan.
1134. Keşişin kafası yımışak, şkembesi çetin.
1134-a. Keşişin kafası kaba, şkembesi çetin.
1135. Kıçını yalamaa.
1136. Kıçını yırtmaa.
1137. Kıç üstü oturmaa.
1137-a. Kıç üstünä oturmaa.
1138. Kıran geldiynän, Allaa kaybeler.
1139. Kırıp sakatların da evlendi.
1140. Kırk deredän su getirmää.
1140-a. Kırk bin deredän su getirmää.
1140-b. Kırk denizdän su getirmää.
1140-c. Kırk bin denizdän su getirmää.
1141. Kırk kapunun zemperesinä basmaa.
1142. Kırk yılda bir kerä.
1143. Kırk gargaya bir cırıt.
1143-a. Kırk gargaya bir tilki.
1144. Kırkından sora çırtma çalmaa.
1145. Kırlangaç bulur yuvasını, insan da – kolayını.
1146. Kırlangaç yuvasını bulêr.
1147. Kısa çatıylan pınarın derinniini ölçmeycän.
1148. Kısa etää köpek dartmêêr.
1149. Kısa yılan da yılan, yufka duşman da duşman.
1150. Kısır inek süt vermeer.
1151. Kısır koyun sürüyü sever.
1152. Kıskanç komşusuna da, kendisinä da vermeycek.
1153. Kıskançta kafadar yok.
1154. Kıskanêrsın – vermä, verdin – çok görmä.
1155. Kısmedi ayaana gelmää.
1156. Kısmet göktän yaamêêr.
1157. Kısmet mi, bela mı – popaz ayırmêêr.
223
1158. Kış lüzgeri kaar getirer.
1158-a. Kış lüzgeri kürtüm yıvêr.
1159. Kışın saat saada uymaz.
1159-a. Kış günü saat saada uymaz.
1160. Kışlasından canı çıkan nasıl olıy, çocuum: ya ölü, ya diri.
1161. Kıt içindä geçinmää.
1162. Kıtlık üstünä kıran gelmää.
1163. Kıtlıkta booday ekmää imää.
1164. Kıtlıktan kurtulmuş gibi.
1165. Kıvılcın tütün çıkarmaz.
1165-a. Kıvılcınnar tütmeer.
1166. Kıyak adam bir kerä öler, korkak – on kerä.
1167. Kıyak adamdan yabanı da korkêr.
1168. Kıza yazık – yandı çocuk.
1169. Kızı metederlär, güvää sa yok.
1170. Kızlar isin – semirsin, çocuklar – mayız kemirsin.
1171. Kim akıldan bozuk, dooruluu bilmäz.
1172. Kim Allaadan bekleer, o kahır biçer.
1173. Kim aula girmiş, onun geeri yolu da var.
1174. Kim bir kere aldatmış, üz kere yalan söleycek.
1175. Kim çok aldadêr, o çok emin eder.
1175-a. Kim çok yalan söleer, o çok emin eder.
1176. Kim çok Allahı anêr, ona aaz inan.
1177. Kim dikedän annamêêr, dikä üzü göstermä.
1178. Kim erken kalkêr, onun günü taa uzun.
1179. Kim fakirä imdat verer, zenginneer.
1180. Kim isteer kazansın, lääzım çalışsın.
1181. Kim iyer-içer, fenalık düşünmeer.
1182. Kim kahır çekmemiş, kısmetin paayını bilmeer.
1183. Kim kendi gözünnän görmüş, Allaadan çok biler.
1184. Kim kucaklan çalêr, bir auç çalınmışlan tutulêr.
1184-a. Kim kucaklan çalêr, bir telcääzlän tutulêr.
1185. Kim ne eder, kendinä eder.
1185-a. Kim ne eder, kendinä yapêr.
1185-b. Kim ne yapıy, kendine yapıy.
1185-c. Kim ne yaparsa, kendine yapar.
1185-ç. Kim ne yapêr, kendinä yapêr.
1185-d. Yapan kendinä yapar.
1186. Kim pamuk büütmüş – suukta kaybelmeycek.
224
1187. Kim popaza bir karbona, ondan yazêrlar ikona.
1188. Kim susêr, onun dooruluu var.
1189. Kim sürçmüş, itirmä.
1190. Kim sürüyü güder, koyunnarın tabeetini biler.
1191. Kim üsteledi, o bey.
1192. Kim üşenik – o da korkak.
1193. Kim yaalı her gün iyer, o islää duva eder.
1194. Kim yortu tutêr, yamalı gezer.
1195. Kimi keret kediyä da oruç.
1196. Kimileri, iki duva sesleyip, iki keret iyer.
1196-a. Kimileri, iki üülennik sesleyip, iki üülennik iyer.
1197. Kimin bilesi islää, bıçaa da keskin.
1198. Kimin borcu var, krıçmaya gezmäz.
1199. Kimin bugası yok – inek ona diil lääzım.
1200. Kimin burnusu yok, gülü burnusuna sürmä.
1201. Kimin güneesi yok, cendemdän korkmêêr.
1202. Kimin işi yok – duva okuyêr, kimin katıı yok – oruç tutıyêr.
1203. Kimin tersi dönmüş, o ses edecek.
1204. Kimin uşaa var, dilencilää urulmaz.
1205. Kimin yok ayaa, sürüner.
1206. Kiminnän çekiştin, onunnan uzlaşarsın.
1207. Kimsey Allahı görmemiş, ama hepsi onu süver.
1208. Kimsey demäz bana maraz.
1209. Kimsey demäz: ‘Benim yuurdum iişi’.
1210. Kimsey kendi ayranına ‘turşu’ demäz.
1211. Kirişi kırmaa.
1212. Kiyattan kartaldan kuşlar korkmêêr.
1213. Klisä büük, ama yok kalabalık.
1214. Klisä çok, ama dinci yok.
1215. Klisä yakın, ama yolcaaz kaygın.
1216. Klisä yanêr – popaz ellerini yısıdêr.
1217. Klisenin temeli diil taştan – kemiktän.
1218. Kliseyä gideräk küü krıçmadan geçmiş.
1219. Kliseyä taa yakın – Allaadan taa yırak.
1220. Kocanın aklında – karının dilindä.
1221. Koç kuyruunu görmeer.
1222. Kojuklu ayazdan korkmêêr.
1223. Kolay Allaha umut çekmää, açan evcimannarın tok.
1223-a. Kolay Allaha umut çekmää, açan kırban dolu.
225
1223-b. Kolay Allaha umut etmää, açan kırban dolu.
1224. Kolay cambaza ‘Vallaa!’ demää – o lafında durmêêr.
1225. Kolay gelä!
1226. Kolhoza girecän – şennenecän.
1227. Kolları kaltaa etişmeer, o onnarı gökä uzadêr.
1228. Kolların işleycek, çenelerin da işleycek.
1229. Kolver domuzu sofra altına.
1230. Komka krıçmada biter.
1231. Komşuluk diil doyunca – ölüncä.
1232. Komşuya gittiktän ileri, bak sandıına.
1233. Konma razgelä insana.
1234. Korkaa görüner, ki bayırlar da titirer.
1235. Korkak bezirgendä ne käär, ne zarar.
1236. Korkak ii iştän da sakınêr.
1237. Korkak köpek salmasından üreklener.
1238. Korkak yarı yoldan geeri döner.
1239. Korkarsan – yapma, yaptıynan – korkma.
1240. Korkmaa, nicä şeytan günnüktän.
1241. Korku daaları bekleer.
1241-a. Korku daayı bekleer.
1241-b. Korku ormanı bekleer.
1242. Korkulu düşün sonu hayırlı.
1243. Korkuluk koymaa canavar sürüyü paraladıktan sora.
1244. Koruyacaanı gençliindän koru.
1245. Koymuşlar keçiyi laanaları beklesin.
1246. Koyunnar da denk, yabanı da tok.
1247. Koyuya gözü büük, sıvıı gözü yok görsün.
1248. Kölä kabaatlı.
1248-a. Küle ervakıt kabaatlı.
1248-b. Hamal erzaman kabaatlı.
1249. Kölä popazdan akıllı, çiftçi – çorbacıdan.
1250. Köpää gücendirecän – peşsiz kalacan.
1251. Köpää öldürän sürür [leş erinä].
1252. Köpää ölecää geldiynän caminin kapusunda sıçarmış.
1253. Köpää saldırma – dalamaycek.
1254. Köpään duvaları işidilsä, göktän dikä yaayar.
1255. Köpään ensesinä dikä asmaa.
1256. Köpään yataanda kemik aarama.
1257. Köpek aaçlıktan ölmeer.
226
1257-a. Canavar aaçlıktan ölmeer.
1258. Köpek bok imää vazgeçmäz.
1258-a. Köpek bok imektän vazgeçmäz.
1258-b. Köpek bok imektän vazgeçir mi?
1259. Köpek cannı!
1260. Köpek, kaçınmadaan, kemik bulmaz.
1261. Köpek kemii bütün brakmaz.
1262. Köpek neet çeker saabisinä, kuş – kendisinä.
1263. Köpek salêr – kervan gider.
1264. Köpek sallêêr kuyruunu, yalancı da – dilini.
1265. Köpek semirer alafsızlıkta, popazlar – kara kıtlıkta.
1265-a. Köpek semirer alafsızlıkta, popazlar – kara kahırda.
1266. Köprüyü geçtiktän ileri – şeytannan badaş.
1267. Kör canabet düz yolda da sürçer.
1268. Kör fenerlän gezmeer.
1268-a. Kör fener kullanmêêr.
1269. Kör gecä da yolu bulêr.
1270. Kör görmüş – saar işitmiş.
1271. Kör inää pınara kolvermä.
1272. Kör karannıı bir mumcaaz aralêêr.
1273. Kör körä ‘kör’ aynaşmış.
1274. Körlän – gözünü yum, topallan – ayaanı sürüt.
1275. Körlük yalnız gezmeer.
1276. Körlüün gölgesi yanında gezer.
1277. Körpä olak çok atlêêr.
1277-a. Körpä olak çok oynêêr.
1278. Kötü malay da kazanmaycek.
1279. Kötü saade tertipleri bozêr.
1280. Kötü şan dünneyi gezer.
1281. Krıçma klisedän yırak olmêêr.
1282. Krıçmar uvardayı sever, ama kızını ona vermäz.
1282-a. Krıçmar sarfoşa sever kızını vermäz.
1283. Kulubunu bulmaa.
1284. Kurbaa fidana çıkınca.
1285. Kurbaaya dizädän.
1285-a. Kurbaalara dizädän.
1286. Kurcalama sivili – yara açılır.
1287. Kurdu koyunnan uzlaştırmaa.
1288. Kurtarmadı Hristos – kurtardı kolhoz.
227
1289. Kurtlu baklanın kör muşterisi var.
1289-a. Kurtlu baklanın kör muşterisi bulunur.
1290. Kurtulan kurtulsun, düşän gömülsün.
1290-a. Kaçan kurtulsun, düşän gömülsün.
1291. Kuru derä kayıklan geçilmeer.
1292. Kuru derä yayan geçiler.
1293. Kuru deredä kayık tutmaa.
1294. Kuru deredä lelek yaşamêêr.
1295. Kuru donnan yaş balık tutulmaz.
1296. Kuru erdä kayık üzmeer.
1297. Kuru fidan meyva yapmêêr.
1298. Kuru fidanda meyva aaramaa.
1299. Kuru fidanda yaprak ta kazgalaç.
1300. Kuru göt[län] balık tutulmaz.
1300-a. Kuru göt[län] balık inilmäz.
1301. Kuru kepeklän maymun oynadılmaz.
1302. Kusurlu popaz bulunmaz – hepsi saa.
1303. Kusursuz yär aarayan yärsiz kalar.
1303-a. Kusursuz dost aarayan dostsuz kalar.
1304. Kuşa kanatları ük diildir.
1305. Kuşaa, uzadıp elini, göktän indirmeycän.
1306. Kuşlar uçar – balıklar üzär.
1306-a. Kuşlar – uçmak için, balıklar – üzmäk için.
1307. Kuşun aazına kolaç sıymaz.
1308. Kuşun südü yok, ama yavruları tok.
1309. Kuvedin aazkana, yansıllama aalemi.
1310. Kuvet kesilär, akıl – hiç bir vakıt.
1311. Kuvetli güler, yufka aalaşêr.
1312. Küçük bayırları ‘bän yarattım’ demää.
1312-a. Alçak bayırları ‘bän yarattım’ demää.
1313. Küçük görmää.
1314. Küçük kaba çok su dökülmäz.
1315. Küçük kanara da arabayı aktarar.
1316. Küçük küüyün büük beyi.
1317. Küçük taş ta yarar başını.
1318. Küçük üşenmäk büük haylazlık çıkarêr.
1319. Külafıma annat.
1320. Külah giidirmää.
1321. Kürk dikişsiz olmaz.
228
1322. Kürkçü kürksüz gezär, kalpakçı kalpaksız gezär.
1323. Kürkçü sevdii deriyi köşedän köşeyä sıbıdêr.
1323-a. Kürkçü sevdii deriyi erdän erä sıbıdêr.
1323-b. Kürkçü sevdii deriyi köşedän köşeyä baseder.
1323-c. Kürkçü sevdii deriyi erdän erä baseder.
1324. Kürkü orak vakıdında, oraa kürk vakıdında hazırla.
1325. Küü geçiner – popaz zenginneer.
1326. Küü yansın – onu hasırı yanmaz.
1326-a. Dünnää yansın – onu hasırı yanmaz.
1326-b. Dünnää yansın – onu hasırı tutuşmaz.
1327. Küüdä üç popaz, yolcaaz sa kliseyä otlan büümüş.
1328. Küüyü metet, [ama] kasabada yaşa.
1329. Laam olsun, [ama] raat olsun.
1330. Laanada da baş, ama akıl yok.
1331. Laf acısı yaradan beter.
1332. Laf lafı açêr.
1332-a. Laf lafı açar.
1332-b. Laf lafı çıkarêr.
1333. Lafçılar bıktırêr.
1334. Lafeder zengin kadar, işleer dilenci kadar.
1335. Laflan taş çıkarılmaz.
1336. Lääzım, nekadar popaza prasa.
1336-a. Lääzım, nicä popaza prasa.
1337. Lääzım, nicä ölüyä günnük.
1338. Lelek öttüynän.
1339. Leşä köpeklär toplanêr, kahıra – popazlar.
1340. Lüzgär aldı.
1340-a. Lüzgerä gitti.
1341. Lüzgär eser her tarafa, dooruluk – bir tarafa.
1342. Lüzgär yaamur getirer, şaka – kavga getirer.
1343. Maanasız ecel olmaz.
1344. Maday duva okuyêr.
1344-a. Kekä duva okuyêr.
1344-b. Mutu duva okuyêr.
1344-c. Natıksız duva okuyêr.
1345. Makar yaarın öläsin, büün üüren.
1346. Mal islää semizkana, fikir – temizkana.
1347. Mal islää semizkana, tabeet – tekinkana.
1347-a. Mal islää semizkana, tabeet – yavaşkana.
229
1348. Manastırın da kamberi var.
1349. Mandaya buynuz aar gelmäz.
1349-a. Öküzä buynuz aar gelmäz.
1350. Mangafa* mangafayı karşı gelmiş da pek şaşmış.
1351. Mangır yokkana, Allaadan yardım yok.
1352. Masallar çok – ucu-kenarı yok.
1353. Maskaralık popazlardan çekeder.
1354. Mayasız süttän yuurt olmaz.
1355. Mayız imää köpek ta becerer.
1356. Maymunu da seslä, lafları doorusa.
1357. Memleket duygusu – bitmesiz sevinç.
1358. Mercimää fırına sürmää.
1359. Meşinnär kış için islää, dooruluk herzaman islää.
1360. Metetmeyi seslä, ama burnunu dik tutma; kötülemeyi seslä, ama
gücenmä.
1360-a. Metederlär – burnunu dikmä; kötüleerlär – burnuya alma.
1361. Metet insan arasında, takazat göz-görä.
1362. Meyva çürüksüz, yaanı kemiksiz olmaz.
1363. Milletsiz padişaa – diil padişaa.
1364. Mitani yapmaa – vakıt kaybetmää.
1365. Molitvaylan canavarın aazı[nı] tıkamaz[sın].
1365-a. Molitvaylan canavarın aazı[nı] tıkanmaz.
1365-b. Duvaylan canavarın aazı[nı] tıkamaz[sın].
1365-c. Duvaylan canavarın aazı[nı] tıkanmaz.
1366. Molla küüyä geldiynän, popazlar kuşku durêr.
1367. Mum gibi sızmaa.
1367-a. Mum gibi erimää.
1368. Mumcaaz küçük, ama içersini şıladêr.
1369. Mumnan hem günnüklän ayozları da aldadarsın.
1370. Mumu tepesi üstü tutmaa.
1371. Musaafir çaardın – hatır güt onnara.
1372. Naafilä işlär batacek, yalannar unudulacek.
1373. Naafileyi kolay üürenmää, zor vazgeçmää.
1374. Nacaa peşinnän örtmeycän.
1375. Nacaklı odun bular.
1376. Nar suyu yaraşêr sade şerbetä – [içki mi o?].
1377. Nasaat beylerä da faydalı.
1378. Nasırına baalamaa.
1379. Nazar ba, kalik!
230
1380. Nazar olmuş, da kırıkçıya gezer.
1381. Ne aklında, hepsini açıklama.
1382. Ne alar sivri sinek mandanın buynuzundan?
1383. Ne annadacam – sesleyin, ne süleycem – inanın.
1384. Ne bey braadı, karakol aldı.
1385. Ne bilärmiş – unutmuş, kiyadı da kaybetmiş.
1386. Ne bilmeersin, onun için laf çıkarma.
1386-a. Neyi denämemişin, onun için lafetmä.
1387. Ne bir ahmak bir gündä yapmış, bin akıllı bir yılda doorutmaz.
1388. Ne bok aaradın orda?!
1389. Ne dooru, o diil günää.
1390. Ne evi, ne yuurdu.
1391. Ne geçmemiş, da bu da geçmesin.
1392. Ne isteer, desin – aklında tutêr, ne isteer, yapsın – peşinnän
örter.
1393. Ne kazanacan, onu Allaa da verecek.
1394. Ne lääzım keşişä cennet, açan ona aydınnık dünneedä kısmet.
1395. Ne popaz etiştirmedi – popadiya alacek.
1396. Ne popaza mümkün, o daskala haram.
1397. Ne sarmısak imiş, ne sarmısaa kokêr.
1398. Ne şiş yansın, ne kebap.
1399. Ne verärsän elinnän, o kalar seninnän.
1400. Ne verdin elinnän, o gider seninnän.
1401. Ne zanayat biler, ne yazı.
1402. Nedän annamêêr, çukura atêr.
1403. Nedän annamêêr, ham sözä katêr.
1404. Needi büük, ama ruhu yok.
1405. Nekadar adın batsın, taa ii belin kırılsın.
1406. Nekadar da büük olmasın şanı, táştır onun nışanı.
1407. Nekadar dooru konuştun, okadar iilik göräsin.
1407-a. Nekadar dooru söledin, okadar iilik göräsin.
1408. Nekadar duva etmää, taa ii ekmek büütmää.
1409. Nekadar duva etmää, taa ii sıırları sulamaa.
1410. Nekadar ev, okadar adeet.
1411. Nekadar gökä yalvarma – ekmek vermeycek.
1412. Nekadar köprü altında su durêr.
1413. Nekadar tırnaam altında kara.
1414. Nekezin malını cömertlär iyir.
1414-a. Sıkının malını cömertlär iyir.
231
1415. Nerdä aar gelmişin, oradan kırla.
1416. Nerdä çokluk, orda bokluk.
1417. Nerdä ekmek iyersin, orda hatır güt.
1418. Nerdä eşek, orda kuduk.
1419. Nerdä genç ter döker, orda ihtiar akıl koyêr.
1420. Nerdä haraket – orda bereket.
1421. Nerdä iilik, orda varlık.
1422. Nerdä insan becermäz, Allaa da yardım etmäz.
1423. Nerdä kısmet var, Allaayı anmêêrlar.
1424. Nerdä klisä, krıçma da yannaşık.
1425. Nerdä kurt-kuş gezmeer.
1425-a. Nerdä kurt-kuş gezmäz.
1426. Nerdä mal etişmeer, orda fikir etmeer.
1426-a. Nerdä mal etişmeer, orda fikir ermeer.
1427. Nerdä sevda – orda hatır.
1428. Nerdä şiretlik, orda da üfkä.
1429. Nerdä zenginnik, orda adeetlär korunmaz.
1430. Nerdä zenginnik, orda şiretlik.
1431. Nerdeydi Allaa, açan bey zavallyı soydu?
1432. Nerenin neresi.
1432-a. Nerenin neresindä.
1433. Neresi burası?!
1434. Nerey kalpaanı koymuş, orda evi da.
1434-a. Nerdä kalpaanı çıkarmış – orda evi da.
1435. Nereyi ensä, orayı kafa da.
1436. Nésoy saabi, ósoy [da] nizam.
1437. Nesoy sıırlar, o türlü buzaalar.
1438. Neyanı iinä, oyanı iplik.
1439. Nicä döşeycän, ölä uyuycan.
1439-a. Nesoy döşeycän, ölä uyuycan.
1440. [Nicä] türk kaşıı ödünç.
1441. Nicä ulanmış, ölä [da] dokunacek.
1442. Ninesini ...timi... .
1443. O da yalan, bu da diil dooru.
1443-a. O da yalan, bu da yannış.
1443-b. O da yalan, bu da yalan.
1444. O sarısını yutmamış taa.
1445. Odayı bekleyän çorbayı iyärmiş.
1446. Okadar kusur padişahın kızında da var.
232
1446-a. Okadar maana padişahın kızında da var.
1447. Okadar sevärmiş, ani yolunu çökelek döşemiş.
1448. Okumuş-okumamış, akıldan bozulmuş.
1449. Ol çorbacı lafına.
1450. Ol taa ii akıllı çiftçi, nekadar ahmak padişaa.
1451. Olan bulgur kaynadır, olmayan elini oynadır.
1452. Oldu-bitti.
1453. Oldu olacaa – kırıldı nacak.
1453-a. Oldu olacaa – kırıldı bacak.
1453-b. Oldu olacaa – kırıldı bıçak.
1454. Olmadıı olmaz, uymadıı uymaz.
1455. Olmasa satana – popazlar neyä?
1456. On gün orucun bitkisinädan – kuvedim sa artık kesildi.
1457. On kişinin arasında hep bir taa büük bulunur.
1458. On parmak – hepsi zanayatta, olaydı taa bir – ona da iş bulunur.
1459. Onda var, nicä daulda toz.
1460. Onda yalan – nekadar sinek yazın.
1461. Oniki ayın içindä suuk ta, sıcak ta gün olêr.
1462. Onmadıın aklına bir kerä uyma.
1463. Onu küü istämeer – o popazın evini sorêr.
1464. Onun kürää dayma sapsız.
1465. Onun lafı torbaya sıymaz, çuvala girmäz.
1466. Onunnan [dermendä] un üütmeycän.
1467. Onunnan koor[u] payedilmäz.
1467-a. Onunnan koor[u] payetmeycän.
1468. Ooluna güvenmä, koluna güven.
1469. Orda ayozlar uçuşêr.
1470. Orda [taa] eşek ta yuvarlanmamış.
1471. Ortak malı köpeklär da imäz.
1472. Ortak saksannar deveyi da gagalar.
1473. Ortaklık kuvedi katlêêr.
1474. Oruç çorbası imiş, da aazı südä kokêr.
1474-a. Sarmısak imiş – aazı südä kokar.
1475. Oruçlan kızlık çevirilmäz.
1475-a. Trimurlan kızlık çevirilmäz.
1476. Otalı mancayı hobur da imäz.
1477. Otur, otur – can sıkma.
1478. Otururkan – diiştirämärsin, iyärkän – kopardamarsın.
1479. Otuz kerä sor – bir kerä yap.
233
1480. Öbür dünneedän taa kimsey dönmedi.
1481. Ödesinnär – popaz çansız klisedä da vatiz edecek.
1482. Ökçelerinä basmaa.
1482-a. İzlerinä basmaa.
1483. Öküz battıynan, çorbacı da kuvetli olêr.
1484. Öküz eştii topraa üstünä atarmış.
1485. Öküz öldü – ortaklık bozuldu.
1485-a. Öküz geberdi – ortaklık bozuldu.
1485-b. Öküz geberdi – ortaklık kaybeldi.
1486. Öküzün ensesi kalın, ama boyundraa sııyêr.
1487. Öküzün önündän kork, beygirin – aardından,
popazın – doz-dolayından.
1488. Ölä kafaya ölä traş.
1489. Ölçüsüz satmaa – torlak kalmaa.
1490. Ölmüş eşek canavardan korkmaz.
1490-a. Ölü koyun yabanıdan korkmaz.
1491. Ölmüş kabaatlı.
1491-a. Ölän kabaatlı.
1491-b. Raametli kabaatlı.
1492. Ölü beegirä gem takmaa.
1492-a. Ölü beegirä nal dakmaa.
1493. Ölü beegirä nal diil lääzım.
1494. Ölü çan işidildi – popaz şennendi.
1495. Ölü ölüylän, sıra sıraylan.
1495-a. Ölü ölüylän, diri diriylän.
1496. Ölü popaz haymana gezmäz.
1496-a. Ölü popaz hayta gezmäz.
1497. Ölü popaz kavga yapmaz.
1497-a. Ölü popaz zarar yapmaz.
1497-b. Ölü popaz kavga etmäz.
1497-c. Baalı popaz kavga yapmaz.
1497-ç. Baalı popaz zarar yapmaz.
1498. Ölüm geldiynän bin popaz da yardım etmeycek.
1499. Ölüm mezara, mülküm* pazara.
1500. Ölüm sebepsiz olmaz.
1500-a. Ölüm maanasız olmaz.
1501. Ölümä düşünmä – adına düşün.
1502. Ölümdän ileri göz keskin görärmiş.
1503. Ölümü duyduynan, astalaa kayılım.
234
1503-a. Ölümü görän aar [h]astalaa kayıl olur.
1504. Ölünün gancı yok, dooruluun kabaatı yok.