Olerkiak - 1

  Salvat Monho
  
  POÈMES BASQUES
  
  Première partie:
  
  PIÈCES FUGITIVES
  
  CHANSON BACHIQUE
  Bakusek ez du trionpharik ez aldarrerik nahi
  Gauza bat baizen ez dio manatzen gizonari
  Garboski edan dezala urik gabe arnoa
  Nahi badu bere ganik urrundu herioa.
  Bizia laburzen bada tristezian egonez
  Alegera gaiten bethi kolpe onak edanez
  Biziaren luzatzeko bide seguragorik
  Kausitzen ez denaz geroz dugun edan gogotik.
  Sail on bati lothuz geroz ez bara biderditan
  Pitxerrak hutsak badire bethe bitez berritan.
  Gogotik gal arteraino gure nahigabeak
  Eta goibeltzen gaituzten orhoitzapen tristeak.
  Dugun edan berriz ere; bethi dut aditzea
  Bien ondotik on dela hirurgarren kolpea
  Oraino triste badire gure bihotz barrenak
  Alegeratuko ditu menturaz laugarrenak.
  
  ERROMAKO GORTETIK
  (Beltzuntzeren koplen airean)
  
  Erromako gortetik,
  Aita Saindua ganik,
  Jin dire berriak
  Pontifo berrientzat,
  Apez zin egilentzat,
  Bihotz hautsgarriak
  Eta latzgarriak.
  Jesu-Kristoren partez
  Eta haren podorez
  Gauzak pisaturik,
  Elizak ditu kentzen
  Eta arras berexten
  Bere gorputzetik,
  Eskumikaturik.
  
  Zenbait profeta berri
  Elizan aintzindari
  Nahi litezkenak
  Ukaturik fedeaz,
  Higanoten legeaz
  Hautatu direnak
  Dire atzemanak.
  Aita Saindurik gabe
  Apezpikurik ere
  Ez izana gatik,
  Elizaren fedean,
  Errelisionean,
  Ez da mudantzarik,
  Dio Mentaberrik.
  Ez da hori guzia.
  Gure doktor berria
  Deus ikasi gabetan
  Ez da deusez penetan:
  Baderasa Elizan
  Zinaren fagore
  Gezurrez badere.
  
  Jesu-Kristo noiz hil zen,
  Tonban zenbat egon den,
  Ez omen baitaki,
  Haurrekin eskolara
  Eta katiximara
  Behar da ibili,
  Jesusetik hasi.
  Mentaberrik uste du
  Jendea lilluratu
  Bere gezur tzarrez,
  Bainan bertzeak ere
  Mintzatu gogo dire
  Egia zaharrez,
  Elizaren partez.
  Ala gaixtakeriaz
  Ala tontokeriaz
  Mentaberrik daki,
  Jesu-Kristoren hitzak,
  Jainko baten agintzak,
  Hain inpertinentki
  Dituen irauli.
  
  Jaun horren arabera
  Aita Saindua bera
  Bere kadiratik
  Mintzo denean ere,
  Ezin sinets daiteke,
  Ez badu manurik
  Erregeren ganik.
  Parisko Biltzarrean
  Ez Luisen gortean,
  Ez da arrastatu
  Deus ere halakorik.
  Ez dakit Mentaberrik
  Nondik duen sortu!
  Berak erranen du.
  Elizaren manuak
  Beti Aita Sainduak
  Ditu hel-arazten
  Apezpikuenganat,
  Hauk erretoretarat
  Dituzte igortzen
  Publika detzaten.
  
  Jaunak beira gaitzala,
  Angleterra bezala
  Xisma bat eginik,
  Errege aintzindari
  Emanez Elizari,
  Errebelatzetik
  Zeruko bidetik.
  Ez du nazioneak,
  Ez du gure printzeak
  Hori pretenitu.
  Lutheren liburutik
  Du naski Mentaberrik
  Hori ateratu:
  hala iduri du.
  Balio balu pena
  Bertze zenbait koplena,
  Fite molda laizke.
  Bainan aski dela zaut.
  Ihardesten baderaut,
  Bardotzen naiteke:
  Monho deitzen naute.
  
  MENTABARRIREN
  POSESIONETAN
  SARTZEAREN OKASIONEAN
  (Autor berak eman dituen koplak aire berean)
  
  Gure Eliza hartu
  Eta handik kasatu
  Gaitu Mentaberrik,
  Etsaiek zitadela
  Hartzen duten bezala,
  Tropak ezarririk
  Alde orotarik.
  Dela xismatikoa,
  Dela heretikoa
  Dakigun bezala
  Zin egin balin badu,
  Sanadon apezpiku
  Izanen duela
  Ez du deus inporta.
  
  Basa-apezpikuak
  Apez arnegatuak
  Ditu aprobatzen,
  Nahiz ez den hetan
  Ez hekin einduretan
  Deus ere ikusten
  Biziorik baizen.
  Otoitzeko etxea
  Ohoinen gerizea
  Orai da bilatu.
  Pontifo legezkoak,
  Artzain egiazkoak,
  Dituzte exatu,
  Ardiak hastandu.
  Satanek asmatua,
  Hartaz gobernatua
  Den eliza hori
  Ez da katolikoa,
  Ez da Erromanoa:
  Ez du horrek Petiri
  Izan aintzindari.
  
  Eliza modakoa
  Ez da lehenekoa,
  Iduria gatik.
  Itxura berak dire,
  Zeremoniak ere;
  Bainan ez apezik
  Boterez jauntzirik.
  Hekin indar eskasak
  Beti bekatorosak
  Tu hobendun uzten.
  Konfesaturik ere
  Ez dituzte batere
  Arimak garbitzen,
  Bainan bai tronpatzen.
  
  BARDOTZEN GLUB
  (Airea: De tout un peu)
  
  Bardotzen glub!
  Bakearen gostuz badere
  Bardozen glub
  Egin nahi dute batzuk!
  Zer ari diren balakite,
  Egin nahi ote lukete
  Bardotzen glub?
  Glub Bardotzen!
  Mentaberrik dauku asmatu
  Glub Bardotzen:
  Uste dut burutik joan den!
  Ez dire perlak xerrientzat,
  Ez konfiturak astoentzat,
  Preparatzen!
  
  Glub hortarik
  Nor nahi du presentatu
  Glub hortarik
  Jende galantez bertzerik?
  Zer jendeki tu horrek bildu?
  Nori nahi zaio aspertu
  Glub hortari?
  Herri huntan
  Balin bada gizon galantik
  Herri huntan
  Ez ahal dire glub hortan!
  Hor sartu direnek segurik
  Ez dute halako famarik
  Herri huntan.
  Listan dire
  Gazarran, Arbinoritz, Petti.
  Listan dire
  Haristoi eta Rospide.
  Baratzart, Harozetxe, Mendi
  Doienart eta Xartrus hori
  Listan dire.
  
  Baltsan dire
  Mahorat, eta Azkondregi
  Baltsan dire
  Bidart eta Etxepare.
  Uhalde eta Larramendi,
  Tisoren semea gidari,
  Baltsan dire.
  Oraikotik
  Konstituzione berriak
  Oraikotik
  Baitu adixkide onik!
  Haren etsai diren guziak
  Garraituko ditu Frantziak
  Oraikotik.
  Balin balitz
  Holako bolontier ungixko
  Balin balitz
  Zenbait mila Arbinoritz,
  Eremutarat igortzeko
  Etsaier buru egiteko
  Balin balitz!
  
  Kokardekin
  Harozetxe eta Gazarran
  Kokardekin
  (Ez otoi irririk egin!)
  Agertzen badire frunteran
  Bere musketak soin-gainetan
  Kokardekin!
  
  DISTRIKERAT
  (Airea: De tout un peu)
  
  Distrikerat!
  Lehen gizonak joan badire
  Distrikerat
  Apezen akusatzerat,
  Zenbait dontzeila izan ere
  Bardotzetik joan omen dire
  Distrikerat.
  Apaindurik
  Sartu omen dire Baionan
  Apaindurik,
  Zaia zikinak kendurik!
  Xingolak aintzin-gibeletan
  Mantelinak galtzar-azpitan,
  Apaindurik.
  
  Grazioski
  Kurrak eginik dire sartu
  Grazioski
  Abokatarekin jarri.
  Gaxina lehenik mintzatu
  Eta Juana-ttipik lagundu
  Grazioski.
  Xarmatu du
  Jaun haur hirurgarren lagunak
  Xarmatu du
  Eta guzia beretu.
  Janeton Haristoy lerdenak
  Harozetxeko haur gaztenak
  Xarmatu du.
  Abokatak
  Ihardetsi omen diote
  Abokatak
  Dohazela distrikerat
  Burutan joan behar zirete
  Eta lagunduko zituzte
  Abokatak.
  
  Distriketik
  Artxerik ezin izan dute
  Distriketik
  Bainan oraino hargatik
  apezak sofritzen baituzte,
  Kargudunak heziko tuzte
  Distriketik!
  Artxerekin
  Jin izan bazina, Gaxina,
  Artxerekin
  Edo soldadu tropekin,
  Egina zen zure fortuna
  Bai eta zure lagunena,
  Artxerekin.
  
  ESKANDALA
  (Aire huntan: Atzar gaiten, atzar lotarik...)
  
  1
  Eskandala izigarri
  Dugu Bardotzen ikusi;
  Mentaberrik dauku herria
  Partitu eta nahasi.
  (Berriz hastetik)
  2
  Orai artean Bardoztarrek
  Lege bat zuten segitzen.
  Baian orai Jainkotiarrek
  Bertzela dute pentsatzen.
  Eskandala izigarri...
  
  3
  Mentaberrik irakaste du
  Jesu-Kristok ez bezala
  Apezpiku ez Aita Saindu
  Beharrik ez ginukela.
  Eskandala izigarri...
  4
  Elizaren gobernatzeko
  Aski dela Mentaberri,
  Ergel batzuek erraiteko
  Ez da bada harrigarri?
  Eskandala izigarri...
  5
  Nork eman daie sinestea
  Aski dela salbatzeko
  Heren-ordenan izaitea
  Mentaberri aintzineko.
  Eskandala izigarri...
  
  6
  Graziote, oi Graziote,
  Bardozko andre serora,
  Errotu zarela diote
  Alde bateko aldera.
  Eskandala izigarria
  Saindutzat du Mentaberri,
  Enganatu nahiz herria,
  Andre serorak ezarri!
  7
  Oilanda oilaskotaraino
  Doha debozionea.
  Hegaztin hauk elizaraino
  Ikasten dute bidea.
  Eskandala izigarria
  Oilandak elizan kantuz;
  Oilasko gazten boz berria
  Harmairutik kukurukuz.
  
  8
  Jo duenean eguerdik
  Dohaz serorategirat.
  Altzo pean gerizaturik
  Mentaberri jaunarentzat.
  Eskandala izigarria
  Mentaberriren zintzurrak
  Xahutzen tu garbi-garbia
  Bardozko etxe-bazterrak.
  9
  Ilar xehekin baltsaturik
  Gaxinak ditu apaintzen
  Eta mehenak saltsaturik
  Aita semei zerbitzatzen.
  Eskandala izigarria
  Hegaztinez Tiso bizi
  Zeinak ura eta ogia
  Ez bailituzke merezi.
  
  10
  Donibaneko bidean
  Tisoren orroitzapena:
  Zubi tipi baten aldean
  Gurutze bat emana.
  Eskandala izigarria
  Tisoren seme Jean hori
  Aspaldi erretor nahia
  Bardotzen dugu bikari.
  11
  Semeak aitaren omena
  Ez du galtzerat utziko:
  Ez Mentaberriren izena
  Ez da behin ahantziko.
  Eskandala izigarria
  Elizan eman derauku,
  Erretor on batez herria
  Nahi baitzuen gabetu.
  
  12
  Zenbait emakume hitzuntzki
  Iñorant urgullutsuak
  Ditu lehenik irabazi
  Itsu-gidari itsuak.
  Eskandala izigarria
  Gau et'egun hor dabiltza
  Beretu beharrez herria
  Maingu tropa bat tringilka.
  13
  Ez zaitut zu ez behar egin
  Paxuko debot atea
  Maingu tringil horien berdin:
  Berex da zure partea.
  Eskandala izigarria
  Zalu zabiltza hor gaindi
  Puntxoinztatzen lege berria
  Jende handiz jende handi.
  
  14
  Haroxaren andre limatu
  Heren ordenako serora,
  Ala urrun baita hedatu
  Merezia duzun fama!
  Eskandala izigarria!
  Debotak oihuz elizan
  Artzain onak erran egia
  Mentaberrik ito zezan.
  15
  Hortara ziren aintzinetik
  Artoski preparatuak
  Mentaberrik katiximatik
  Goiz mezan gonbidaturi.
  Eskandala izigarria!
  Jaunaren hitzaren plazan
  Errebolta garbi-garbia
  Predikatzen du elizan.
  
  16
  Elizaren profanatzerat
  Disposatzeko sainduki,
  Goizetik komuniatzerat
  Ditu igortzen debotki.
  Eskandala izigarria!
  Mahain saindutik lekora,
  Han janik Sainduen ogia
  Dohaz fedez aldatzera.
  17
  Damu zitzaien aditzea
  aintzineko igandean
  Garbiki higanot legea
  Eman zela jenden artean.
  Eskandala izigarria!
  Tiso zuten predikari
  Bardotzeko Luther berria,
  Eta ez aditu nahi!
  
  18
  Xikiro gizenen joaileak
  Ez balitu kondenatzen
  Ebanjelioko legeak,
  Hura predikatuko zen.
  Eskandala izigarria!
  Xikiro ebaslen plazan
  Glub berriko ez den guzia
  Kondenatzen da elizan.
  19
  Hori da hori dolorea!
  Banda hortako presunak
  Ezagutuak izaitea
  Diren bezain hobendunak.
  Eskandala izigarria!
  Heren ordenak Bardotzen
  Elizaren fede garbia
  Hasi dauku ganbiatzen.
  
  20
  Ministro zaharren doktrinaz
  Ez baitziren hau gustatzen,
  Mentaberriren katiximaz
  Dire gozoki bazkatzen.
  Eskandala izigarria!
  Katixima ahantzirik
  Glubeko doktrina berria
  Ikasi du Mentaberrik.
  21
  Nork erran dio ausart horri
  Erretor apezpikuak
  Bizi zirela alfer gorri
  Krimetan pulunpatuak?
  Eskandala izigarria!
  Aditzea kadiratik
  Kalomnia hain latzgarria
  Mentaberriren ahotik!
  
  22
  Hainitzak gordeak daudela,
  Bertze batzu joan ihesi...
  Bai zeren zin-egilen gerla
  Ez baitezakete sofri!
  Eskandala izigarria!
  Zer nahi du Mentaberrik
  Sasiatu bere egarria
  Hekin odola edanik?
  23
  Zointan xaxpi liburutarik
  Lunetekin, zuk, Paxkosa,
  ikusi duzu Tisok baizik
  ez dezakela konfesa?
  Eskandala izigarria!
  Azkenaz goiti Paxkosak
  Ikasirik lege berria
  Jujatzen ditu apezak!
  
  24
  Izenda netzake guziak
  Zein bere tituluekin.
  Ordean lista hain handiak
  Ez lezake plazer egin.
  Eskandala izigarria!
  Eman dituzte Bardotzen
  Tiso baten gezur larriak
  Gozoki tuzte iresten.
  25
  Erretora bere ahotik
  Nahi zuten galarazi.
  Bainan hark egiaz bertzerik
  Ez diote irakatsi.
  Eskandala izigarria!
  Justizian Mentaberrik
  Eman du artzain onegia
  Faltsoki akusaturik.
  
  26
  Lekukotzat ditu hautatu
  Gezurtirik debotenak,
  Bainan hauk ez zuzen kondatu
  Irakatsi zaizkotenak.
  Eskandala izigarria!
  Baionan eman dutena,
  Mentaberriren errabia,
  Argitan eman duena!
  27
  Arrosarioak eskuan
  Zauden aldiaren beira.
  Nork erran zuken hauk golkoan
  Gaixtakeria zutela?
  Eskandala izigarria!
  Baionan eman dutena,
  Bardozko eliza berria
  Laidoz estali duena!
  
  28
  Gizon galantik ere bazen
  Lekukotzat igorririk.
  Ez naiz batere estonatzen
  Dakizkidanak jakinik.
  Eskandala izigarria!
  Erran behar dut nor diren,
  Has dadin Bardozko herria
  Jenden ongi ezagutzen.
  29
  Ezin helduz galeretarat
  Aita bidean hil bazen,
  Doienart gaztea, zu harat
  Uste dut, helduko zaren.
  Eskandala izigarriak
  Eman ditutzu orotan
  Kurritu ditutzun herriak
  Mintzo dire paperetan.
  
  30
  Ez zaitut ez ahantzi behar;
  Orai da zure aldia.
  Okil beltz edo Etxezahar
  Xartrusetarik jalgia.
  Eskandala izigarriak
  Bordelen eman ditutzu
  Jakin tugu zure berriak;
  Kopletan erranen tugu.
  31
  Pozoindatzaileak direla
  Bordelen xartus guziak
  Orotan banatu duzula
  Badire froga garbiak.
  Eskandala izigarria
  Bordelen eman duzuna,
  Goxea eta egarria
  Sofri-arazi dautzuna!
  
  32
  Kalomnia ez bada hori
  Ahal daiteken beltzena!
  Eman diozu Ordenari
  Gizon hiltzailen omena.
  Eskandala izigarria
  Orotarat heldu dena,
  Hainitz urtez presondegia
  Gozarazi darotzuna!
  33
  Hunen ondotik mintzatzeko
  Nor zen diñe justizian,
  Erretor on baten galtzeko
  Zenbait hitzen aitzakian?
  Eskandala izigarria
  Debotak dire altxatu,
  Bardotzen eliza berria
  Behar zutela fundatu!
  
  SAN KASTETENEKO
  ANDREGAIAK
  FILIPINEKO OILARRARI
  Oilar kruel, oilar bortitz
  O oilar fanfarruna!!
  Gure oiloak bi aldiz
  Alargundu tuana,
  Goregi kantatzen baduk
  Ereman bitoria,
  Promes dauat, galduko duk
  Laster hize bizia!
  Bakea egin deneko
  Ez bahaiz eskolatzen,
  Ez baituk hauzotako
  Oilarrak menaiatzen,
  Anglaterran hautaturik
  Erakarriko diat,
  Gostatzen dena gostarik
  Oilar mendekari bat.
  
  Hire kolpe itsusiak
  Jakin zituztenean,
  Herriko oilar guziak
  Bildu behar zituan
  Bere lagunen odolaz
  Arrazoin galdatzeko
  Hire bizi kriminelaz
  Heien mendekatzeko.
  Gure oilar defuntuen
  kukuruku eztiak
  Jaiki-arazten zituen
  Bere mugan sehiak
  Ez dire aski nigarrak
  Oilar hain maiteentzat
  Hek bezalako oilarrak
  Ez ziren eltzekotzat.
  
  MADAMA BELTZUNZERI
  (Aire huntan: Amodiorik
  baduzula ez ziautazu iduri)
  Eskal herrien edergailu
  Parisetik etorria,
  Zer inkontru gaixtoz daukuzu
  Doluan utzi herria?
  Zer bihotz-min!
  Zu Ernanin!
  Mineta oroz onetsia,
  Jin zite zure herrirat
  guzien kontsolatzerat!
  Ernani zuk ihesleku
  Behar ginuen ikusi!
  Nork behar zintuen bidaldu
  Zure herritik ihesi?
  Ah! kokinak!
  Gaixtaginak!
  Ez dezakegu paira hori
  Bihur-guzue bakea
  Eta Mineta maitea!
  
  Azor, beti zure aldean
  Dago Mineta jarria
  Eta guk beti bihotzean
  Zure min hiragarria.
  Ez dezake
  Deusek ere
  Zuk utzi duzun hutsa bete
  Azor bezala gu ere
  Minetari fidel gare.
  Meharinen, Azor, ihausi
  Egin beharko duk laster
  Adioen eiten has hadi
  Espainiako bizkotxer.
  Ah Oxala
  Hik bezala
  Mineta zain ahal baneza
  Ez litzaiokek itsusi
  Hire koplatzaileari!
  
  Bertsutan zure aipatzera
  Monho bada atrebitu
  Emiliak duke hortara
  Hertsiki errekeritu
  Hoben hori
  Biek zuri
  Nahi ginautzuke aitortu
  Mineta maiz berriturik
  Ahalik hurbilenetik.
  
  URRUÑAKO JAUN ERRETORARI
  Urruñako populuak Murde Urtubiari
  Esker onak zor diotza zeren Murde Teillari
  Sentesko eremutarik Urruñako herrirat
  Erakarri izan duen haren gobernatzerat.
  Urruñako habitantak aspaldiko urtetan
  ilunbean bizi ziren, bainan hekin onetan.
  Zeruak eman diote gidaritzat Teillari
  Noizbait idek diotzoten begiak argiari.
  Zer nahi gosta dakion Teillariren zeloak
  Beti gudukatuko tu gizonen bizioak.
  Bere artalde maitean ez baitezake sofri
  Kutsua gatik badere edozein ardi eri.
  Populu batek maiteki gizonen orroitean
  Beiratu tuen usantzak ikusten tuenean
  Profeta berri batzuez zorrozki jujatuak,
  Penarekin onesten tu hekin jujamenduak.
  
  Zer gertatuko da beraz ohiko usantzari
  Teillarik nahi badio mutiriki jazarri?
  Populuaren higuintza du bereganatuko
  Eta bere artaldetik ardiak hastanduko.
  Familiako aita onak egin zuen bezala
  Sofritu nahi ez badu bere landan iraka,
  Hazi onaren fruitua on diteken artean
  Bihi ona kenduko du irakekin batean.
  Elizako ministroen armarik puxantenak
  Etsenpluzko predikuak, gonbidu samurrenak.
  Izan dire beti danik... Bai uliak eztirat
  Lasterrago biltzen dire ezen-ez minagrerat.
  Tiranoek gatiboak gatez eta burdinez
  Kargatzen ohi dituzte, arren hekin ordenez
  Trufaturik ez daitezen bere gisa goberna!
  Bainan Elizak uzten du libertatean gizona.
  Sobra edo gutiegi gauza guzietarik
  Beti kaltekor izan da eta egundainotik
  Biziotik bertuteak berexi dituena
  Ezagutua izan da ardirik justuena.
  
  Zeloak ez balinbadu laguntzat prudentzia,
  Karitate kartsu batek gidari zuhurtzia,
  Uste dugunean egin ongi baino hobeki,
  Askotan gertatuko da eiten baitugu gaizki.
  Barkatu, Murde Teillari, baldin zure izena
  Kopletan aipatu badut; ni hortara nauena
  Ez da, seguratzen zaitut, nahikunde gaixtoa,
  Bainan bai bide onerat zu erekartzekoa.
  Omenak ekarri deraut hunaraino berria
  Ongi damutua dela Urruñako herria.
  Zu erretor einez geroz, oi hau berri tristea!
  Arras galdu duelakotz bere bake maitea.
  Nihork ez omen dezake egin zure gogora
  Ez deus aski omen duzu joaiteko hauzitara.
  Dixidatzen omen tutzu gazte eta zaharrak
  Eta beldurrez hastantzen lausengatu beharrak.
  Erraiten diren guziak neke zait sinestea
  Zorrozki hala direla; bainan ene ustea
  Zenbait huts egin baduzu, lehia handirekin
  Zin-zinez nahi tutzula hek guziak desegin!
  
  Karitate argitu bat emanez zeloari
  Haren moderatzailetzat eta haren gidari
  Erakarriko ditutzu ardiak korxilarat
  Arimak hel-araziko zeruko loriarat.
  
  AZKAINGO MENETEI
  (Airea: Ah! vous dirai-je, maman)
  Hirur gizon sakratu
  Ahal tuzte koplatu
  Zenbait meneta ausartek
  Edo debot hipokritek,
  Uztailaren bieko
  Birjina ararteko.
  Zenbat mende ote du
  Gezurraren sor-leku
  Azkain dela famatua,
  Xinaraino aipatua?
  Hau gezur-harrobia!
  Beti da idekia.
  Azkaingo hazkurria
  Zein den miragarria!
  Jaio deneko gezurrak
  Einak ditu zain-hezurrak:
  Sortu den egunean
  Kurritzen du bidean.
  
  Ez da beldur gau beltzen
  Ez goizeko ihintzen.
  Egunaz arto-jorretan,
  Gabaz meneten dorretan,
  Dabilala ausartki,
  Mundu guziak daki.
  Azkaingo iturriak,
  Hango batel guziak
  Eragintza saindu hortaz
  Egun hautan gaindiz doaz:
  Ez da nihon xokorik
  Mukurru ez doanik.
  Ordu bada has gaiten
  Bertsuez ihardesten.
  Noiztik hunat, koplariak,
  Zarete hain miretsiak
  Zeren artzain prestua
  Agertzen den justua!
  
  Dotzena bat urte du
  Monho zutela deitu
  Bikari Uztaritzera
  Herri hain ohorezkora,
  Hangotz gai aurkiturik,
  Ez Azkaindik kendurik!
  Orai ere non nahi
  Monhoren omenari
  Azkaindarren gezur tzarrek
  Ez hango andren biltzarrek
  Ez diote garabik
  Egin bidegaberik!
  Sobera dakiela
  Ederki mintzo dela!
  Zeren berek ez dakiten
  Askotan zer derasaten,
  Diote iratxaki
  Eta pleintan ezarri.
  
  Iragan abendoko
  Bai eta lehenago
  Erakutsi zuen plana
  Inposaren arrolena
  Egina buruilean
  Parisko Biltzarrean.
  Ez liteke itsusi,
  Baldin Monho gidari
  Hartu balute Parisen
  Eta hark hemen asmatzen
  Lituzkeien ordenak
  Balire han emanak!
  Ez ahal da gizonik
  Sinetsiko tubenik
  Landak eta supazterrrak
  Betetzen tuzten gezurrak
  Azkain nahiz argitu
  Monho zaio mintzatu.
  
  Zorigaitz herri huni
  Zeren aintzin-gidari
  Itsu-gidari itsuak
  Izan diren hautatuak:
  Ideki da leizea,
  Segur du han sartzea.
  Izanen da eguna
  Aitortuko dutena
  Sinetsi balute Monho
  Ez zaiela gertatuko
  Ontasunen galtzea
  Ez gosetez hiltzea.
  Gizon zuhurrak ere
  Herri huntan badire.
  Batzuen tontokeriaz
  Eta bertzen ausartziaz
  Arras ahalkatuak
  Eta estonatuak.
  
  Nola bada diote,
  «Xuxen joan nahi dute,
  Bide makurretan baizen
  Egundainotik ibiltzen
  Jakin ez duen hori
  Duteino aintzindari?
  Barkatu, Azkaindarrak!
  Berex bitez akerrak
  Ardi amultsu hetarik.
  Ez den otoi ofentsarik,
  Erran badut garbiki
  Nork zer duen merezi.
  Orai lege berriak
  Egin dire guziak.
  Hek ongi istudiatuz,
  Hei umilki obedituz,
  Bat bederak behar du
  Bere ona bilatu.
  
  Jaunak eman legea,
  Elizaren fedea
  Beti salbo direlarik
  Ez da batere dudarik,
  Guziek behar dugu
  Errege obeditu.
  Zeru-lurren Jabeak
  Ezarri tu printzeak
  Populuen aintzindari,
  Nazionen buruzagi.
  Hargatik behar dugu
  Errege obeditu.
  
  GARAT GAZTENAREN
  ETA ITHURBIDENTZAT
  Garat eta Ithurbide bozak errepikatuz
  Eskaldun leial guziek kopletan izendatuz
  Merezi duten bezala beti lauda zatzue
  Bati eta bertzeari eskerrak emotzue.
  Eskaldunen omen ona hek dute hel-arazi
  Erregeren tronuraino bai eta ardietsi
  Estatu jeneraletan Eskaldunen auhenak,
  Eskaldun beren ahotik izan diten entzunak.
  Erregeren ordenetan ez ziren aipatuak
  Eskaldun leial batzuen herri ohoratuak.
  Bainan laster Ithurbide hortaz baitzen ohartu,
  Lapurtarrak berehala zituen kontseilatu.
  Baionako Senexalak eman ordenantzari
  Protestazione batez zitzaion ihardetsi.
  Eskaldunen arrazoinak Garatek presentatu
  Eta Erregek guziak onak ditu kausitu.
  
  Gauzak hain ongi hasiak ongi akabatzeko,
  Garat eta Ithurbide behartu aintzineko:
  Eman bekizkiote beraz zor zaizten ohoreak,
  Hek izan direnaz geroz Eskaldunen loreak.
  Garat eta Ithurbide parti bitez gorterat
  Eskualdun guzien partez Luisi erraiterat
  Gure nahiaren pare balitz gure ahala,
  Laster bere deskantsuaz goza litekeiela.
  Haren eta gure penak errotzue humilki,
  Iturburu beretarik datorzela segurki.
  Merezi ez duenari fidantzia emanez
  Garela aflisituak dolorerik minenez.
  Estatua eri dela banatu du berria;
  Bainan ezagutuz geroz gaitzaren iturria,
  Askiko da duda gabe, haren sendarazteko,
  Zenbait menbro pikatzea bertzen kontserbatzeko.
  Erregek jakin behar du prest direla behintzat
  Behar dituen guzian, bihotz onez harentzat,
  Gure neke-izerdiak eta gure odola
  Orai eta gero ere lehenetan bezala.
  
  Mendi idorren oinetan ontzen ditugun lurrak
  Bere ganik ez balire diren bezain agorrak,
  Ez zen agertuko nihon eskaldunen parerik
  parte on bat jasaiteko estatuko zorretik.
  Ez dire beti beharrak emanez sokorritzen
  Diruzko laguntzen orde gortearen argitzen
  Ariko den erromesak askotan gehiago
  Lagunduko du Errege aberatsenek baino.
  Eskaldunen bihotzetan diren sentimenduak
  beren printze onarentzat egin tuzten botuak
  Zeruak entzun baletza, gure Erregek segurki,
  Hainitz urtez erregina lezake dohatsuki.
  
  IHARDESTEA
  Koplari aprendiz batek gogoan pasatu badu
  Bertsu hotz batzuen bidez Lapurdi gobernatu,
  Sinets beza frogaturik enganioan zela,
  Lapurtarren xoratzeko bertzerik behar dela.
  Bordaletik etorri den hitz-egile handiak,
  Ithurbideren alde mintzo ziren guziak,
  Agertu den bezain sarri, ditu ixil-arazi:
  Eta lengoaia berri bat diote irakatsi.
  Uztarizko parketaren inguru gehienak,
  Tabernako salak eta zokorik ilunenak
  Errepikaz egon dire gabaz eta egunaz
  Garatentzat egin diren botuen oiharzunaz.
  Mundu handiaren bixtan mintzatzen ohitua,
  Nihon parerik gabetzat haltoki laudatua
  Ahaiderik hurbilenaz izan denaz geroztik,
  Nor bera beiratuko da bertzela pentsatzetik.
  
  Erresumako zein herrik eta zein probintziak
  Igorriko tu gorterat gizon hain bereziak?
  Estatu Jeneraletan herritarren zuzenak
  Hauk baino kartsukiago beiratuko tuztenak.
  Herritar kalitatea ez balitz ere aski
  Jaun hauk gure intresetan sar-arazteko finki,
  Esperantzatzeko dugu bertze maneraz ere:
  Lapurtar gehienekin ahaide omen dire.
  Lapurdin zer egiten du arbaso-etorkiak?
  Beti noble izan dire Eskaldun haur guziak.
  Ez dute jende handiek beraz zeren gorritu
  Gaztelu-dunen askazi direlakotz aurkitu.
  Idalgotan sartu gabe direla sinetsiak
  Gure osebak direla edo gure kusiak,
  Deputatu egin tugun Garat anaia biak
  Ardiesten badituzte gure galde guziak.
  
  GARATEK ERREGERI HILTZEKO
  ARRASTA IRAKURTU ONDOAN
  Zori gaixto egin zela hunelako hautua,
  ala ni kausitzen bainaiz ongi urrikitua,
  Mustro baten ohoretan bertsuak moldaturik
  Eta Lapurtarren bozak harentzat galdaturik!
  
  NAFAR GOXOAN
  (Sur l'air: Dans cette étable, etc.)
  Nafar goxoan
  Trenpatuz bizkotxak
  Hartu ondoan
  Altxaturik bozak
  Erragun bertsutan
  Kurruxa plan, plan, plan
  Gure xangrin guziak
  Diren ehortziak
  Nafar goxoan.
  Zure grazian
  Koplari berria
  Egun guzian
  Dut nafar xuria
  Edaten desertan
  Kurruxa plan, plan, plan
  Ez daut onik egiten
  Ez badut edaten
  Zure grazian.
  
  Plazer baduzu
  Kafe pusagarri
  Edanen dugu
  Zahar edo berri
  Zure ohoretan
  Kurruxa plan, plan, plan
  Saskot ezti hortarik
  Beirattoa beterik,
  Plazer baduzu!
  Galduak gatik
  Betiko deximak
  Urrikaldurik
  Gutaz jende onak
  Olatak elizan
  Kurruxa plan, plan, plan
  Dire ofrendatuko,
  Deximak betiko
  Galduak gatik!
  
  Ez dut aurkitzen
  (Hau da bihotz-mina)
  Nola deitzen den
  Eskaraz xangrina.
  Eskara garbia
  Hurren ahantzia
  Alferretan nabilla
  Izen horren billa:
  Ez dut aurkitzen.
  Eskerrik asko
  Diotzot eskaraz
  Edari goxo
  Egorri dautanaz
  Apezen koplari
  Herritar onari
  Eskuz eta bihotzez
  Ein tuen emaitzez
  Eskerrik asko.
  
  ORROITZAPENAK
  Mundu hunen hastapenetik
  Gure egunetaraino
  Kain infamearen ganik
  Ez da jautsi Pinet baino
  Munstro itsusiagorik,
  Robespierre eta Jourdan
  Gizonen etsaiez landan
  Ez Frantzian, ez Europan
  Hain fama gaixtoagorik.
  Robespierrek Pinet horri:
  «Gu gaituk nausi Frantzian
  Flakoenen espantagarri
  Manatuz egun guzian
  Zenbait heriotze berri
  Jenderik aberatsenak
  Utziz bere ontasunak,
  Diru ezin eremanak,
  Joanen dituk ihesi».
  
  Presondegirik ilunenak
  Izan dire hautatuak.
  Handik lekora gillotinak
  Ditu egotzi buruak
  Milion inozentenak
  Konplitu gabe arrola:
  Oraino bortz ehun mila
  Pikatu behar zirela
  Eman ziren ordenak.
  Eskasturik presondegiak
  Hanbat jenderen sartzeko,
  Elizak eta jauregiak,
  Komentuak azkeneko
  Bete zituen guziak
  Haurrez eta emakumez,
  Apez eta Birjinez,
  Nahi zituen bitimez
  Tiranoen errabiak.
  Erran zuten haste-hastetik
  Ez zutela utzi behar
  Frantziako lurretan xutik
  Zela gazte edo zahar
  
  Batere aristokratik.
  Itzal horren kontra gerlan
  Kokin guziak armetan
  Ziren bazter guzietan
  Altxatu ordu danik.
  Gazteluak zituzten sutan
  Kutsu gaixtotik garbitu;
  Hetako jendeak ezpatan
  Aristokratzat pasatu,
  Edo urkatu lanternan.
  Azkenekotz gillotinak
  Ez ezpatak ez lanternak
  Ezin akabatuz lanak
  Mitralla zen hautatu.
  Bazter guzietan baziren
  Robespierren lagunak
  Azkenaz goiti Donibanen
  Herritarrak, Eskaldunak
  Harekin bat egin ziren,
  Pineten esku-makillak,
  Arrogatzaile abillak,
  Orai aski haur umillak
  
  Iduri duten arren.
  Erran komuna den bezala
  Ezpataz jotzen duena
  Ezpataz perituko dela,
  Berantegi hatzemana
  Robespierre krudela
  Gillotinan da finatu;
  Ez ziteken hanbat damu,
  Lagun hainitz izan balu
  Akaba zadin gerla.
  Azkeneko haize ezti bat
  Sortu da Orientetik:
  Hark untzia portu onerat
  Ekarri dauku salborik.
  Eigun penen ahanzterat.
  Gure jelos den guzia,
  Gora mintzatu nahia,
  Zarpan emanik mihia
  Badoake xokorat.
  Alferretan tuzte eginen
  Zokotan egin ahalak
  
  Traidoreen hatzak Parisen
  Kontsularen sentinelak
  hasi ditu ezagutzen:
  Ez bazuten ere uste,
  Terroristei bere parte
  Kario gostako zaizte
  Maxina infernalak.
  Bakea laster ein baladi,
  Kanpoan tugun etsaiekin.
  Barneko etsaien temari
  Baginakike zer egin.
  Damurik ez da zilegi
  Gardatuz bardintasuna
  Legetan den zaharrena
  Berek egin daukutena
  Bihurtuz bakotxari.
  Ordu da egin dezon leku
  Tristeziak gozoari:
  Nigar karatsak baditugu
  Aski luzaro ixuri.
  Denbora da ganbiatu:
  Terroristak kargutarik
  
  Apartatuak jadanik
  Begitarteak ilunik
  Doluan dire sartu.
  Orroit zaitezte, Lapurtarrak,
  Zenbat duzuen sofritu
  Baldin terroristei indarrak
  Ez balitzaizkote kendu
  Sekulan zuen nigarrak
  Ez zirela xukatuko
  Gauza horren frogatzeko
  Ez dut urrun joan beharko,
  Badaki bat bederak.
  
  POETEN ERRENKURAK
  APOLONEN KONTRA
  Norentzat sor-arazten du Apolonek urrea,
  Hain eskasa egitekotz bere haurren partea?
  Parnaseko gobernuan ez da lege justurik.
  Ez beraz mirets poetek ez badute dirurik.
  Burraso bihotz gogorra, ez dugu konprenitzen
  Holako diferentziak nola tutzun sofritzen.
  Zu trionfan altxatua zaldirik ederrenez,
  Eta zure haurrak beti errestatuak oinez.
  Zu poxirik friantenez beti sasiatua,
  Edari deliziosez bihotza goritua;
  Zure haurrak ez ditutzu batere urrikari:
  Gosea sofritzen dute, ura dute edari.
  Mendiak beztitzen tutzu, bai sorroak belarrez,
  Kanpañetako arbolak hanhat fruitu ederrez.
  Nondik heldu da Poetak, zure haur onetsiak
  Baitire sasoin guziez hain zirtzilki jauntziak?
  
  Zure palaziorakotz ez duzu deus sobresten: