LatinHärber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.
Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 21
Süzlärneñ gomumi sanı 3046
Unikal süzlärneñ gomumi sanı 2153
0.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
Амҩа уанықәло, сажәеинраала,
Амҩа хара игоу,
Схәыцт, унымхарц џьара ухала,
Иусҭарц исыхәҭоу.
Уахымҟьарцаз уара умҩа,
Ахра иахьаҿгоу,
Ига, иусҭоит сара сыбла,
Лашараны исхоу.
Аԥша асны, аҵаа анӷьеҩуа,
Умгыларц улаҳәуа,
Ига, иусҭоит сымра ицеиуа,
Уи уарԥхап уара.
Ишәҭышха ааԥын анеинҭәыло,
Унымхарц угәыкуа,
Ига, ирыҭ амҩан иуԥыло,
Сбаҳчаҿ ашәҭ ииуа.
Уеилаӡыӡо, агәыҭҟьа уамгарц,
Ақәԥара анухәҭоу,
Ига, ишәаны ихьамҵыц,
Агәы, са исызҭоу.
Уқәла умҩа, уца ԥшӡала,
Унхом уара узаҵәны,
Сара иусҭаз, сажәеинраала,
Ауаа ируҭар ишаны.
1958
Амахәҭа хәыҷ
Амахәҭа џарџаруа, аҽеиҵыхны,
Аџь ҵла ду гылоуп иҽырбо.
Ашәышықәсақәа цахьеит уи иахысны,
Иара иаҳагьы иӷәӷәахоит иӷьацо.
Махәҭа хәыҷык алиаауп инаԥхьакны,
Амахә дуқәа рҿынӡа инаӡом,
Аха аџь ду иахьалоу махәҭакны,
Ихәыҷызаргьы, ахы ҟәыннашьом!
Аҭара, 1951
Аӡыхь
Даагәамҵит сҩыза, изымчҳакәа:
– Ҳаи, џьушьҭ, ҳцаландаз ӡымжәӡакәа,
Хмаҷырк азназ ҳгылоуижьҭеи иҵӡозе,
Иараби, адгьыл иахәрызшәа, инызкылозеи?!
Ӡҵас иҵыҵыр, ма иаҟәыҵыр зынӡа,
Иаауеит гәырԥынҵак иаҟараха ипаӡа!
– Уи џьоумшьан, – наиаҭаскит сара, –
Ашьха иагәыҳәԥыхшуп, иақәым ҭабара,
Имаҷзар, аӡыхь захьӡугь убри азоуп,
Иаауа ахәыҷы – рҩаш дук иаԥсоуп!
Аҭара, 1951
***
Снаԥшит аҩада. Ашьха ҳаракыра,
Асаркьа иаҩызаха ицәҳәуп.
Еиқәыцәашь анаҟә, асыԥса цырцырра,
Иҵааршәха наӡаӡа иршәуп.
Снаԥшит алада. Абан, избарҭоуп,
Арха каршәрақәа еихашьшьы,
Ишьац иаҵәароуп, ибна еиқәароуп,
Уа амрагьы ԥхоит икажжы.
Исҳәеит сара убасҟан хықәкыла:
О, архақәа, ишәхамшҭын бзанҵы,
Шәыҟазарц шәарҭ абас шәеинҭәыла,
Абанҭ ашьхақәа гылоуп илаҳәны!
Аҭара, 1951
Ерцахә
Ерцахә, иудыруаз убжара иноухьысуа,
Ашьха ссақәа, иуҵагылоу ушьапаны,
Ишрыбзоуроу, уҽышьҭых ажәҩан уаҵакьысуа,
Ашьхақәа ураҳха уахьгылоу рханы.
1952
Ахаҳә
Ахаҳә иалх идыргылоит ахан.
Хаҳәла аҭоурых цәажәоит, абан.
Абаагәара дуқәа иарала ичаԥоуп.
Ахаҳә аԥсҭазаараҿ акыр ихәарҭоуп,
Аха ибӷарҵоит ахшьырахь инаган,
Амҩа ианхалар ауаа ирԥырхаган.
1952
АаԤын
Аӡын хьшәашәа, имццакӡоз,
Ицеит аҽаршәшәан.
Аԥсаа рашәабжь, имгаӡоз,
Ихдыртлеит шьжьымҭан.
Ааԥын ааира еигәырӷьо,
Анаҟә аахылт.
Ԥсатала адгьыл ырԥсаҳәо,
Аҽыларҟә ихчылт.
Аԥша ҟәанда наҵаҵо,
Ашәаԥыџьаԥ арҵысуан,
Иахьагхаз иԥхашьа-ԥхаҵо,
Амрагьы ццакуан.
Адгьыл ахьҭа алнахырц,
Ашәахәақәа цәырҵт.
Ажәҩан аҵа инаҵаӡырц,
Анаҟә наҟ инхыҵт.
Ашьац ԥшқа қақаӡа,
Иҩеиуеит иҟато.
Аӡаӡа раӡынԥсараӡа,
Икаҭәоит иахьыкәкәо.
Ицәҳәыз амахә хахаӡа,
Апатҟәырқәа птит.
Ашәҭ абла шашаӡа,
Агәы ԥшқа аанартит.
1953
АмшынБзиа узбоит, амшын,
Саныхәыҷыз
иурҵысуазшәа сгара.
Иҟалон адгьыл сгәы ахшәар,
Уара уанымзар аԥсабара!
Иԥхоз амра,
Амза кыдыз,
Ужәҩанаҿ ишеишеиуа,
Агәырҩа сыман,
Саналоу ахәыцра,
Уара ушҟоуп са сахьнеиуа.
Сымч урҿыцуеит,
Сгәы иснаҭоит,
Сымтәап, сықәԥалап ҳәа,
Аҟәара иасуа уцәқәырԥа,
Абжьы саҳар ахьарчҳәа.Угәҭыха здыруеит,
Убызшәа маӡам.
Сара сзы,
Иансаҳауа ахьарчҳәа
Са сымшын, убжьы.
Ианагәыдуҵо ацаҟьа,
Уцәқәырԥа еизганы,
Убасҟангьы убызшәа,
Маӡам сара сзы.
Аха ӡытҟәаҵас,
умҵысӡо уантәоу,
Исыздыруам усҟан,
Исыздыруам угәы иҭоу.
Уцәқәырԥара аҵкыс,
Уҭынчра
Сацәшәоит хараӡа.
Умтәан, сымшын, уҭынчӡа,
Уеисла,
уеисла!
1957
***
Иналҟьеит алабашьа аԥса
Арԥыс ишьапы,
Аха дгылан арԥыс,
Дгылан ичҳаны!
Аҭаҳмада иажәа
Ԥшьаала инаигӡон,
Иикыз алабашьа
Уажәы-уажә ирҵыслон.
Иашоуп, ицәажәоз,
Аццышә еиԥш, дышлан,
Арҩаш зҿысыз ашьхеиԥш,
Акаҷырақәа иҿган.
Ҳәарада, арԥыс
Абри иақәиҵон ҳаҭыр.
Ҳәарада, ачҳара
Абри инаҭон акыр.
Аха, ихашәҵа,
Абри акәмызт ихадаз,
Агәамч ду иҭаны,
Арԥыс дзырӷәӷәаз.
Аҭаҳмада иҳәомызт,
Шаҟа ифаз,
Шаҟа ижәыз.
Иҳәарц дгыламызт,
Иахьа ишәу,
Иацы ишәыз.
Уи далаҽхәомызт,
Даныҷкәыназ,
Шаҟаҩ аҳәса ижьаз.
Уи дцәажәомызт
Ирбарцаз,
Шаҟа дҟәышны анцәа дишаз.
Уи иажәа иаӡбуан
Аԥсра, ма абзара,
Уи иажәа иаӡбуан
Аԥсадгьыл алахьынҵа.
Уи дцәажәон
Ажәа ҟәышла,
Дцәажәон,
Ахы риҭарц жәлара.
Дызгылаз арԥыс,
Абри азы акәын,
Ҿымҭ,
Ихьаа цәгьа чҳауа!
1954
Амҩахәасҭа
Уажә ааигәанӡа, ахырхарсҭа
Ахьхаз ҳәаны изымдырӡо,
Ҽнак дызнылаз амҩахәасҭа
Дшықәыз дықәын, дықәымҵӡо.
Уажә, абар, иахьцоз ангәеиҭа,
Дабаҟахыз – дҟьалахьан.
Ишьҭахь дхьаԥшзар – имҩахәасҭа
Дызнысызгьы еималахьан.
1955
***
Ашьха, ашьха акаҵәара,
Бжьык аҿыҩуам џьара.
Идыргылазшәа ахан хьыҵәцара,
Иӷьазӷьазуеит наҟ хара.
Сырҿаԥшуеит, кәаԥрак сықәгыла,
Блала исызбом сызхара.
Сҿырпын шәаҳәоит бжьы гәыкыла,
Иаҭахуп рашәахә аԥҵара.
Сыԥсаса ҩеиуеит, абан, ҩхала,
Сыхьчазаҵәуп ара.
Сышьхақәа, сгәыкуа, сыҟам схала,
Ҩызара сзыжәуеит шәара!
1955
***
Амҩа уқәыз,
Аҩны уҟаз,
Сымца усҭоит,
Уарԥхааит уара.
Егьоурым нас,
Иухашҭыргьы
Уи амца зхылҵыз
Ахәышҭаара.
1956
АԤхьарца
Аԥхьарца, аԥсуа ԥхьаҟа ицага,
Ашәақәа уҿыҩхьеит уара.
Аԥхьарца, ауаҩы игәыҟаҵага,
Ашәақәа урҿуп аԥҵара.
Сышьхақәа заҟантә урҿаҩхьоу,
Заҟантә рашәахк уҳәахьоу,
Заҟа хкы ашәақәа уҿыҩхьоу,
Заҟаҩ ашәала иутҟәахьоу –
Уи зегьы зҳәода ажәала,
Шәҟәыкгьы уи абану?
Уара иумҳәозар ашәала,
Аԥсуа шәақәа ушрану!
1956
***
Алаԥшҳәаа
Иақәым нҵәара.
Снаскьацыԥхьаӡа –
Ихарахоит.
Иахьа шысҳәо,
уаҵә еиҭа,
Исыцәшәазшәа,
Инаскьоит.
...Сқәыԥшра сҭысит,
Уажәшьҭа смаҷым,
Анасыԥаз кыр сеимдеит.
Схәыцра иалаз,
Са сгәы иҭыхоз,
Дызбеит шысҳәоз –
Ддаҽаӡәхеит.
Еиҭах снықәлеит
Сара амҩа.
Нас ԥшаарами
Еиҭах сызҿу.
Сабанӡаҟоу абас мацара,
Иабаҟоу
Анасыԥ захьӡу?
... Издыруада,
Убасҟан акәзар,
Иаҳагьы ианрызҟу:
Иахьа,
Уаҵәы ҳәа,
Угәыӷра мыӡуа,
Уразҟы аԥшаара уанаҿу?!
1956
Ан лмыткәмаИлашьцеит уан рыцҳа сдунеи,
Сыҷкәын уеҵә кыдшәаны ианлеи.
Сыҷкәын заҵә уахьымӡеит угәахәтәы,
Изурызеи уан, цәгьала иқәхаз адәы.
Умаҭәа кәашагақәа еикәарҽы,
Иақәыршә игылоуп бзиа иубоз уҽы.
Унышәынҭра хәыҷ напыла ишьышьуа,
Лаӷырӡыла исхызгоит сгәырҩа.
Абар, иахьа уҩызцәа еизаны,
Ирҳәоит уашәа, амыткәма ианҵаны.Уан неиҭамҳәа, аҭынхада,
О, илымада, о, илзынхада?!
Дабацари уан ажәрацәгьа,
Уан иаурблыз агәырҩацәгьа.
Дыззынужьда дрыцҳазшьаша,
– Сан, кыр быхьма, сан? – ҳәа зҳәаша.
Сынужьзаргьы уан заҵә схала,
Уҭахеит, сыҷкәын, хаҵарала.
О, исшәуҵазаргь ашәы еиқәара,
Уаӷа иумҭеит уҩны, угәара!
Аҟәа, 1956
***
(А. С. Пушкин иҿырԥшуп)
Исзаатызшәа жәҩангәашәԥхьара,
Дшеишеиуа, анцәахша дсырбо,
Исзақәым хашҭра уи амш лашара,
Банцәырҵыз сҿаԥхьа бкаԥхо.
Анасыԥаз агәыӷра сыцәмаҷны,
Ма харантә ббара сазгәыкуан.
Сымшқәа, гәыкрала сырҭхаџьны,
Сқәыԥшра мҵарс, иццакуан.
Уижьҭеи аамҭа еикәшара,
Кырџьара сагеит сыԥхаҵо,
Ашәҭ, ирганы афҩы хаара,
Кырынтә икаԥсеит иканӡо.
Ишысҳәоз: «Сынасыԥ сцәыӡит!»
Банцәырҵ сҿаԥхьа уажәы,
Имцаха мшаҽнеиԥш ицәырҵит,
Еиҭаиит абзиабара сгәаҿы.
1956
***
Ари абжьарак сан даазқәылаз,
Аҩны ҳанаатәо, лассы-ласс,
Далагоит ԥҳәызбак лырҽхәара:
«Уи илеиӷьу дықәымлац адунеи,
Дызнасыԥхаз иҩнаҭа млашеи,
Амреи амзеи ирымалкуеит лара!»
Уи ахьӡ ала сгәы амаӡа дахьысу,
Мамзаргь сыблаҿ лсахьа хылху,
Гәаныла слыҳәоит: «Лыӡбахә ҳәала!»
Саргьы ас ахәыцра уаҳа исзаарымызт,
Сан, сара сзыҳәан егьоурымызт,
Аха ҭацак дбыманда уажәшьҭа!
1957
***
Ианызбо, сымҩа уаҳа имцошәа,
Уаҳа саԥхьа сымԥшрацы,
Бахәҿабгаран саԥхьа инҵәошәа,
Гәыӷра нҵәарҭаха бзанҵы,
Са сгәы убасҟан, амза зцәыӡуа,
Жәҩан лашьцареиԥш иангәыкуа,
Асар рымҩеиԥш, сыҵх багәылсуа,
Сымҩа еиҵыбхуеит блашауа.
1957
***
Сразҟы, сразҟы сылахәмаруеит,
Са сымпылхеит иаразы.
Наскьа игыла зны имақаруеит,
Мшын хыҵроушәа, ицәқәырԥа-хәмаруеит,
Иччо сажьжьоит аҽазны.
Зных, ибжьоушәа, ус икәаруеит,
Абӷа ҭынчуп, ирҳаӡом.
Нас ишнеиуа, убас ихәмаруеит,
Убас игәаан уи мақаруеит,
Амԥын сықәлан ҟалаӡом.
Аха сгәыӷуеит, знымзар зны,
Искып ҳәа аӷәра снапаҿы!
1957
***
– Ҳаи, ишԥацәгьоу лара ллеишәа!
Сажәа змаабуа дзысҭахузеи?
– Уцәажәандаз уажәа рҽеишәа,
Уи дыздыруеит, дызурџьозеи?
– Бзанҵы илуам ак ласҳәар,
Саргьы суаҩуп, сзыхлырҟьозеи?
– Иуҳәалакгьы дақәшаҳаҭхар,
Абзиабара злаҟалозеи?
1957
***
Ари абжьарак сааҩнымҵӡо,
Сҽыҩнаскит ауада схала.
Сыҩларц, сыҩларц сааҟәымҵӡо,
Сыгәҭыха сҳәарц ажәала
Шәарыцаҩҵас скалам нкылан,
Ажәак сашьҭан, исҭахын.
Усҟан уи ааҵра иҵагылан,
Излаҩналоз сышәқәа аркын!
1957
***
Аԥхӡы хьшәашәа сықәнаҭәоит,
Банысԥыло џьара.
Ахан хьыҵәцара сықәнартәоит
Быбла аҭаԥшра.
Ибҳәац акәзар, сзыԥшуазеи,
Мапзар ажәас исызку,
Аха амшын аҵан, издыруазеи,
Амаӡа иҵәаху?!
1957
***
Ас гәырҩала са смиӡандаз,
Са санихгьы ба бсымбандаз,
Банызбахгьы са быстәхандаз,
Бареи сареи ҳаиразҟхандаз!
Сара сыԥсны скаршәындаз,
Башҭа аҵыхәан сҭаршәындаз,
Ах, сыхаара, са быстәхандаз,
Баныстәымхоз бсымбаӡандаз!
Аха амра ангыла, икаҷҷароуп,
Ашәҭ афҩы хаа канарҵәароуп!
1957
***
Изаҳҭахузеи, изаҳҭахузеи
Ажәа ԥшӡақәа рҳәара?!
Изааӡарызеи, ҳхы заажьарызеи,
Ҳаизыԥшушәа еснагь ҳара?!
Исаҳәа, исаҳәа срыцҳамшьакәа,
Бхәыцра сшалаӡам сара,
Саргьы ибасҳәап нас имӡакәа,
Сымҩа шхоу аҽаџьара.
1957
Изыхҟьозеи?
Ари мышкым, ари ҩымшым,
Изакәызеи сзыниаз?
Сыцәа ыӡит, сгәы ҭынчым,
Исыздыруам изыхҟьаз.
Инасхаԥоит хәыцрак ааины,
Исызнауашәа цас.
Схы-сгәы иҭала, инасиааины,
Сагоит уи сымҵарс.
Ҽынла амам, уахынла амам,
Ианбанӡасхызго ас?
Арахь жәала ҳәашьа сзаҭом
Изакә мцоу исыцрас.
Ари мышкым, ари ҩымшым,
Изакәызеи сзыниаз?!
Сыцәа ыӡит, сгәы ҭынчым,
Ибдыруазар изыхҟьаз?
1957
Амҩан
Сааԥсаха, акаҵәара саҿалан,
Мҩахәасҭак ианыршәлан сцоит.
Сыҩхалт шысҳәо, ҵаҟа сынҭалан,
Сышьха мҩа еиҭа икәараҵоит.
Сылахь иалҵуа аԥхӡы ныԥхьаҳәо,
Лассы снаӡар сҭахуп.
Афырхаҵара азхәыцра сҽаҭо,
Сгәы арӷәӷәара саҿуп.
Заҟа саази, гатәыла ааныжьны,
Аҵхқәа амҩан исыршахьеит.
Сцалароуп иҵегь, ахра саҿысны,
Абан, сымҩа ахьхало саҿаԥшуеит.
Иҳаракуп, аха шьҭахьҟа сҭалом,
Ауадаҩра бзанҵы сацәшәом.
Џьабаада ашьха уаҩ дызхалом,
Уи иацәаашьаз – хара дызцом!
Аҭара, 1958
***
Бысзыԥшын, ашәхымс былагыла,
Быблақәа сбаразы игәыкуан.
Асы леиуан аҳәатаҳәа еимагыла,
Аҩаршьҭраҿ аҵаа ԥыҽҽуан.
– Быҩнал! – Ашә ахь сыҭрысит.
Сгәаӷс иумаз, аԥхыӡ, сызжьаз?!
Еиҭа, еиҭах исурдырит,
Уи лзын сыҩны ашә шакхьаз.
1958
Алықьса Лашәриа изку ажәеинраалақәа
***
Абраҟа анышә дамадоуп,
Сҭаԥшуам илакҭа,
Схәыцра цәымзас дамаӡоуп,
Дызбом ихаҭа.
Сыбла ихыжжуа алаӷырӡ,
Ирҿыцуа сгәыблра.
Шаҟантә схы сгәы далысхырц,
Саахьоузеи абра.
Шарԥы еҵәеиԥш дшашаӡа,
Ихалашо ихы-иҿы,
Сара сымҩаҿ раԥхьаӡа,
Исзыркыз знапы.Ицоит ашықәсқәа еишьҭаланы,
Аамҭа ахәра арӷьоит.
Узхәыцра сгәаҵа иҭаланы,
Есааира иацло ицоит.
Узцәымӷыз цәыҵагыланы,
Рԥаҵа ишалаччо збоит.
Еилацәҟәаз уныҳәаҿа нкыланы,
Аамҭа қьафла иргоит.
О, урҭ ҩынҩықәра нырҵыргьы,
Иуқәыԥсоу анышә иаԥсахом.
Ацәа егьа иҭаларгьы иҭыҵыргьы.
Иҳәазо ахаан иуаҩхом.
Ирымаз аҭыԥ ԥхақәа гәаҭаны,
Аҳәа усгьы аӡыӷь иузҭаҵом.
Инеилааит ашәшьыра рҽаҭаны,
Ажәлар наӡаӡа ирызжьом.
Ицоит ашықәсқәа еишьҭаланы,
Есааира унаскьоит, ухарахоит.
Аха уԥсҭазаара лашараны,
Сымҩаҿ цәымзаха иԥхоит.
1959
Ауаҩы дыҟанаҵ...
Ал. Лашәриа изкны
Ишеишеиуа жәҩан икыдыз,
Аеҵә ҩкыдшәан, хланҵы
Ижжаӡа амца иахылҵыз,
Иццышәха иагеит ибылны.
Сгылан, схәыцуа сгылан,
Ҷытбжьык гомызт џьара.
Аеҵә ҿыцқәа ҿыхан,
Илашон жәҩанаҿ дара.
Иабаҟоу уаханӡа икәеи-цеиуа,
Абла хаара ҭыџьџьо,
Зҩызцәа рыгәҭа ишеишеиуа,
Аеҵә иԥхоз икаҷҷо?
Иблит, ажәҩан иацәыӡит,
Наӡаӡа имгыло иҭашәеит.
Ашьҭагь ыҟамкәа ианыҵит,
Иацраз амца иагеит.
... Мап!
Ауаҩы дыҟанаҵ дбылуазар,
Даныҟам, аԥхара иҭынхоит.
Игәы амца иацраз дҭанархазар,
Наӡаӡа дшеишеиуа дынхоит!
Маи 2, 1959
***
Изыԥсоузеи адгьыл,
Иамамзар
аҭаҟәа-ҭаҿара.
Изыԥсоузеи амшын,
Ихымлозар
Ацәқәырԥа еилаҽҽара.
Изыԥсоузеи амра,
Иҭамшәозар, имгылозар.
Изыԥсоузеи аԥшатлакә,
Уи рнымҟьацзар
Ахрақәа.
Изыԥсоузеи аԥсҭазаара,
Иамамзар
Аимак-аиҿакра.
Дзыԥсоузеи ауаҩы,
Изымбац
Агылара,
Акаҳара!
1959
Ашьха
Ашәҭқәа инаргәылеимдо ашьха,
Тәамҳахә ҟанаҵом, еимдоит.
Ирхыԥраан ицоит аԥсҭа, арха...
Ара ишыҟоу, нахьхьи иубоит.
Инатәаны аԥсы анашьо мышк ыҟам,
Иеимдо есҽны ашәҭқәа ирхоуп.
Нас иазумҳәан: имаҷуп иаго аҩныҟа,
Имаҷзаргьы, иҟанаҵо ахәыҷы цхоуп.
1959
Уи ауха
Исыздыруам уи ауха сыгәаӷьра закәха,
Абаҳчоума амч сызҭа, ҳхала ҳанынха,
Ма аԥшалас, ашәаԥыџьаԥ зшьышьуаз?
Аха иаџьысшьоит амза, уаҟа иаҳзыԥшуаз,
Ашәахәақәа раӡны касха илхаршә,
Ҳамала ҳаман аҵх ҭынч, акәа ҳҭаршә.
Ҳшеидгылаз, лхы дҩахан, амза дназыԥшит,
Убасҟан раԥхьаӡа лгәыӡра аарла изгәаӷьит.
Иаразнак деицрашәа, дысԥырҵны днаскьеит.
«Сразҟы снапала исырӡит!» – гәаныла исыӡбеит.
Амзагьы, ажәҩан иагәӡызшәа, аҽӡара иаҿын,
Аха зегь акакәын, иагәыҵаҳәҳәа ишакыц иакын.
1959
Шәареи сареи
Ареволиуциа
амца еилашыра
Салагыланы
икасымҭәеит ашьа.
Ҩни-гәареи
еиԥшызтәуаз
арацәаххыра,
Исҿамсит
аибашьра ахԥша,
Ахәышәбылфҩы
анықәшәшәуаз стәыла,
Абомба данажуаз
саб иашьа.
Схәыҷ-ԥагьара дамырцәо,
сылгәыдкыла,
Сан
аҵхқәа лыршон,
илырша.
Лыцәа лырӡуан
сара сзыҳәан,
Слыман хаҵарԥысны,
гәыӷырҭас.
Ацәашьы кыдылҵон
сныҳәа-ныԥхьан,
Саб иԥара
саԥсахарц.
Усҟан саб,
иҵәҩаншьап мыӡырц,
Ихҭылҵ
исаӡарц
ихәышҭаара,
Ишьаԥышьҭа
ҳаԥсадгьыл ианихырц,
Аӷа дыԥхарс,
даҿын ԥхьацара.
Абырсҟак
рхы
аџьыка ықәхны,
Сынасыԥ
гәырӷьахәха иҟаҵа,
Сзыхшаз,
сзааӡаз,
акәтаӷьцәа сагәылхны,
Аԥсы схаҵа,
изшаз слахьынҵа,
Ргәыӷрақәа
сара санрыԥсамха,
Ражәра аанӡа
снапала исшьит.
Саб иҵәҩаншьап
ансзеихамҳа,
Ашьа,
са сзы икаҭәоу,
алаҳәа иржәит.
Усҟан
исхысхып снапала,
Аԥсы,
исхарҵаз дара,
Рҵеира саԥсаны
рашҭа санызҭала.
Ицәом
саб еиқәиҵаз
ахәышҭаара!
1959
Хәыцрақәак
Имш лашаран
Амра анцеиуа,
Саваз амшын аҟәара,
Сгәаҵа иҭымҵуа,
Амца рхылҵуа,
Зҵаатәқәак срымоуп,
Са сбылуа.
Иҵх лашьцаран,
Ахьҭа анӷьеҩуа,
Сықәыз ашьха
Наҟ хара,
Сгәаҵа иҭымҵуа,
Амца рхылҵуа,
Зҵаатәқәак срымоуп,
Са сбылуа.
Ашәҟәы абӷьыцқәа
Ҭынч ауадаҿ
Еихсыршәшәозааит са стәаны,
Ицоит схәыцра арахәыцқәа,
Ицоит срыма акахьы:
«Иабантәаауеи сара схьышьҭра,
Иабаҵнахуеи уи ахы?
Исҟазшьоузеи сара аԥсуа,
Изеиԥшроузеи сгәы-сыԥсы?»
...Арҩаш ӡышьҭра
Сара схылеит,
Иахьыҵнахуа
Ахы збарцы.
Ахра дуқәа
Сара исыԥгылеит,
Арҩаш ыӡит...
Схынҳәуаны:
– Уара умҩа,
Баша иԥуҵәеит,
Узҵаарақәа ҭакда инхеит.
Сара сышьҭра
Араҟа инымҵәеит,
Убла иамбо ихарахеит.
Ахра дуқәа
Нахьхьи рԥашәаҿ,
Уаҟоуп сышьҭра ахьҵәаху.
Избахьада
Ашьха рҩашда,
Избахьада
Арҩаш шьхада.
Издыруада иҳаиҳабу?! –
Абас саҳәо,
Аԥаҩ иаҿаччо,
Арҩаш неиуан иццакуа.
Ахра шлақәа,
Уаҟа игылаз,
Иаҳзыԥшуан шаҳаҭра уа.
Арҩаш хьышьҭроуп
Схьышьҭра ахы.
Сара издырит
Исҟазшьоугьы –
Изеиԥшроу мшынуп,
Сара аԥсуа сгәы!
1960
Гәадурас иумаз
Уаԥсуазар, уҟаз ԥсуаҵас,
Аԥсуа ҵасқәа ныҟәгала.
Узааӡаз уан лгәыԥхәыхшҵас,
Убызшәа ҳаҭыр ақәҵала.
Утәыла амцаԥшь ықәҵаны,
Уқәхра иашьҭаз ҽышәала,
Уабацәа, ианкарцоз иқәцаны,
«Аԥсадгьыл!» – рҳәон ԥсышәала.
Рабитԥара мҩашьарц рынахыс,
Аԥсуа хьыӡқәа рыхьӡырҵон.
Даԥсуазаргь, аԥсуара данынахыс,
Ижәла ихыхны дықәырцон.
Ҳәаак аиушам инарха
Жәлар рхақәиҭра иадгылаз,
Аԥсуара зхы ақәызҵоз Ина-ԥҳа,
Ашьа казҭәоз зԥсадгьылаз.
Аԥсуа намыс ԥхьацаганы,
Измоу иқәуп еиҵамхара.
Инхеит аӷа изы игәыҭҟьаганы,
Аԥсуа Кьахьба ихаҵара.
Гәлиа. Хеигӡара ззымдырӡоз,
Ҳаԥсуара дашьаҭоуп.
Коӷониа ибжьы хаа ԥымҵәаӡо.
Ажәлар ишрылац ирылаӡоуп.
Аҷанба, зажәахә камшәаӡо,
Аԥсуараз дыхьӡырҳәагами.
Лашәриа, игәеисра еиқәытәаӡо,
Ҳпоезиа дааԥынны далами.
Нас арҭ ирҳәоз аԥсшәа,
Иахьа иҟәнызшәа дарбану?!
Агәаҟраҿ иԥышәоу абызшәа,
Изалшом ақәра аманы!
Иҽеим ҵасқәак уԥылозар,
Аԥсуара иатәны, уацәымшәакәа,
Ԥхьа рцараҿ ужәлар ирмыхәозар,
Ирылблаа, икажь уамеигӡакәа.
Аха аҵас бзиақәа, инымҵәаӡо
Реихаҳара уашьҭаӡаз.
Аҵас ауп амилаҭра зырԥшӡо,
Умилаҭра гәадурас иумаӡаз!
Убызшәа ҩашьартә ианыхәашьха,
Уаӷа изы гәырԥсақәшәароуп,
Уабацәа имырӡкәа ианеиқәдырха,
Уара иазҳарц уцлаблароуп.
Уаԥсуазар, уҟаз ԥсуаҵас,
Аԥсуа ҵасқәа ныҟәгала,
Узааӡаз уан лгәыԥхәыхшҵас,
Убызшәа ҳаҭыр ақәҵала!
1960
Сҩыза гәакьа
(Акинофильм «Арҿиара» аҟнытә ашәа)
Адәы сықәхеит сгәаҭеиуа,
Сҩыза гәакьа узбаӡом.
Амра игыло ишеишеиуа,
Уа узы уаҳа иԥхаӡом.
Уус бзиақәа нагӡамкәа,
Ишузыԥшыз иаанхеит.
Улабара са саргәаҟуа,
Наӡаӡа сныжьны уцеит.
Иамҵәаӡауам аӡыхь ашьха,
Акы ҭабар ҽакы иилоит.
Уус иақәлом аԥсра-аӡра,
Уара уҩызцәа инарыгӡоит.
1970
Амҵәыжәҩақәа
Ихьӡынҩылоуп Џьон Окаи
Исымоуп, исыма,
Амҵәыжәҩақәа сымоуп.
Исылоуп, исыла.
Амч ӷәӷәа сылоуп.
Ахра сымоуп, –
Ага!
Акаршәрақәа сымоуп,
Сцартә сырхыԥраа,
Агәымшәара сылоуп.
Исымоуп, зегь сыма,
Акоуп исымам:
Амҵәыжәҩақәа сымоуп,
аха ажәҩан сымам.
Сентиабр, 1960
***
Закә еидароузеи,
иараби,
закә еидароузеи!
Изакә ладароузеи,
изакә ҩадароузеи!
Сқәыԥшра – ахага
иархаган
иахалама?
Ӡәыр садицалама,
ӡәыр саҵеицалама?!
Сшаҵоу
саҵоуп,
ашьаԥха сыланаҵ,
Ауаҩы игәрагара,
игәыблра сыманаҵ,
Сеидара – мшынуп,
ицәқәырԥоит,
ишуеит,
еиласуеит.
Аӡба сакыцыԥхьаӡа –
изжәуеит,
Изжәыцыԥхьаӡа –
аӡба сакуеит!
1960
РаԤхьатәи ақәа
Ақәа леиуеит,
Илеиуеит ақәа.
Абаҳча сыҵсны снеиуеит,
Ақәаӡы схьыкәкәа.
Ҿыц игәылҵыз ашәҭқәа,
Аҵла абыӷьқәа,
Ирымбац, ирмысыц
Иахьада ақәа.
Уажә исымбеит
Сара
Аурҭ,
Акырцх,
Ақәа.
Сбааӡахьеит,
Сбахьеит,
Амҩа сшықәу сыццакуа.
Ааԥын, абаҳча,
Ашәҭқәа, абыӷьқәа,
Срыҵашьыцуеит изысуа
Раԥхьатәи ақәа.
1960
Москва
Москва, мшыбзиа ҳәа сара иуасҳәом,
Асас иоуп уҭаара зыхәҭоу.
Узласзыҟоу ҳәа азҵаара схы иасҭом,
Атәым иоуп уи азҵаара заԥхьа ишьҭоу.
Ҵоуп, иахьанӡа сыблала усымбацызт,
Исымбацызт уахьыҟоу гоу-шьхароу.
Уашҭа Ҟаԥшь снықәсны сымцацызт,
Уашҭа Ҟаԥшь, уҭоурых иагәаҵәоу.
Аха, Москва, сыбла анаахыст исаҳазар,
Исызгәакьоу укурантқәа рыбжьы,
Ашәҟәы сзаартны, сымҩа сирбазар,
Умавзолеиаҿ ҭынч ицәоу Ауаҩы...
Са схәыҷра уа уакәзар хәыцрас иамаз.
Кырынтә сцахьазар, ԥхыӡла уеимда,
Ухьӡ, сгәаҵаҿ ицәымзаркыран иҭалаз,
Иаҿызар есааира азҳара...
Нас араҟа исасу сара соума,
Саб иҩнаҭа исзаҩызоуп ара.
Москва, мшыбзиа аҳәара са исыхәҭоума,
– Бзиала шәаабеит, иааиуа Москва!
Москва, 1960
***
Сынҭалазшәа анасыԥ ахьышәҭуа абаҳча,
Иахьа сгурӷьауа сықәуп адәы.
Илашьцаӡа иац избауаз акуакьқәа
Илаша-лашо исԥылоит уажәы.
Уамак аҭахӡамзаап анасыԥ аиура,
Уамак аҭахӡамзаап игәырӷьарц агәы,
Иац уҟазар иузымдыруа уахьцара, иуура,
Иубоит иахьа икаххаа умҩа шарту.
...Сыҟан, абас иац сыҟан,
Еҩшазшәа адгьыл агәҭа,
Агәырӷьара хықәк аҿы игылан,
Ҽа хықәк аҿы сгылан сара.
Снеиуан, схы сгәыхьха снеиуан,
Снеиуан, иаваршә аҟәара.
Аҳәатаҳәа еимаҩ асы леиуан,
Илеиуан схәаҽырц сара.
«Еиҩызара ыҟам,
Бзиабара ыҟам,
Дасу дыҟоуп ихазы!»
Абас схәыцуан,
Абас сыҟан.
Избон абас
Адунеи иацы.
Иахьа?
Иахьа иааҳәит,
Иахьа илашеит,
Иахьа сара,
Сара исызшеит.
Сықәуп адәы,
Сықәуп сԥыруа!
Аччаԥшь рҿықәуп
Исывсны ицауа.
Агәырӷьара рымоуп,
Абан, сахьыԥшуа!
Иауеит, иауеит,
Аҳәатаҳәа асы,
Агаҿа хнаҟьоит,
Ашьхара хнаҩоит,
Еиԥшха аҭаца лкасы!
...Абас дыҟан,
Абас дыҟоуп,
Абас дҟалоит, ауаҩы:
Зны имцоуп,
Зны ихаҳәуп,
Зны имшынуп игәы.
Зны амра мԥхаӡошәа,
Ихәлар имшаӡошәа,
Ибоит џьанаҭны аԥсра.
Зны игәыҭбаара жәҩануп,
Адунеи зегьы иануп,
Даҩызоуп амра ихаҭа.
...Абас дыҟан,
Абас дыҟоуп,
Абас дҟалоит, ауаҩы:
Зны дгәырӷьоит,
Зны дыгәжәажәоит,
Деиԥшны дубашам бзанҵы.
Изхом, изхом
Иахьа имоу,
Иҵегь, иҵегь аҳәоит уи игәы.
Иац ирацәаз –
Иахьа ицәмаҷуп,
Иахьа ирацәоу –
Ицәмаҷуп уаҵәы.
Москва, 1961
Ашьауардынқәа
(М. Чкәату итемала)
Ашьауардынқәа, ашьауардынқәа,
Кавказ ԥхьарҭас измаӡоу,
Аԥсадгьыл ахьчараз санықәуа,
Шәфырхаҵашьоуп сгәы иҭаӡоу.
Ашьха ԥҳәызба шәа шәанылбо,
Ишәзылкуеит лашәа игәыкӡоу.
Аҭаҳмада шәара шәанибо,
Игәнигоит иҷкәынра ицахьоу.
Ахақәиҭраз уи данықәԥоз,
Дызҵашьыцуаз шәара шәоуп.
Ирашь раԥхьаӡа данақәтәоз,
Издикылоз шәара шәоуп.
Ашьауардынқәа, ашьауардынқәа,
Кавказ аныс, абыс измоу,
Избоит, еиҵых шәымҵәыжәҩа дуқәа,
Шәызхаԥыруа ахра заҟароу.
Ахы шәықәшәан адгьыл шәықәтәар,
Шәҵас ала хьымӡӷыс ишьоуп.
Шәзыцәнымхо ахымҩас шәықәшәар,
Ихаҵароу – шәшыԥыруа аԥсроуп.
Ашьауардынқәа, ашьауардынқәа,
Ахақәиҭра ԥсыс изхоу,
Аԥсадгьыл ахьчараз санықәуа,
Шәфырхаҵашьоуп сгәы иҭаӡоу!
Москва, 1961.
АԤсуа иҭаацәараҿы
Араби англызи урысшәала еицәажәон,
Итәан аҩыџьагьы аԥсуа иҩнаҭа.
Март мза иалшауаз ԥнашәон,
Иҵшәаауан, илашон алакҭа.
Цәқәырԥаҵас, еишьҭала-еишьҭала,
Арифмақәа еинаало еиваԥсон,
Англыз поетцәа аӡәаӡәала иҩнала,
Араб поетцәа инрыцшәаҳәа ицон,
Араб урысшәала даԥхьон
Араб поет Ҳафиз ишәҟәы,
Англыз урысшәала даԥхьон
Англыз поет Баирон ишәҟәы.
Аԥсуа урысшәала даԥхьон
Аԥсуа поет Гәлиа ишәҟәы.
Зны ажәала, зны ашәала,
Аҟазара аҽартлон,
Игәырӷьон, ишьҭыҵуан,
Адгьыл агәы.
Англызи араби урысшәала иаԥхьон,
Итәан аҩыџьагьы аԥсуа иҩнаҭа.
Аӡәаӡәала рҟазара ԥыршәон, игәарҭон,
Цаԥхак иаанартуан ахҩык рыгәқәа.
1961
Сара иубац сакәӡам
Ԥаса иубац сакәӡам,
Зынӡаск даҽаӡәӡоуп.
Сара сгәы аҵӷа
Чамгәыр рахәыцҵас ирххоуп.
Исыздыруам
Изырхиаз
Ииҭахыз иаирҳәарц.
Исыздыруам закә ашәоу,
Ииҭахыз иаҳарц.
Аха издыруеит,
Ишеиниҟьалак,
Сҽақәыршәа скәашон.
Издыруеит,
Инацәа ҵысыр,
Наӡаӡа сҿаҳахон.
Ихьҭаз,
Ишоураз,
Сара сашәа
Ааԥын иазкын.
Млакраз,
Гәаҟраз,
Сара сашәа
Агәырӷьара иазкын.
Избанзар,
Счамгәыр арахәыцқәа,
Убас ала ирхиан.
Сызкыз анапқәа
Иџыртәыз шьацҳәан.
Аха икылнажәоит ацаҟьа
Адац изызҳауа.
Уахәаԥш,
Са сӡыхь ыҵхәраа,
Амшын ахь ишцауа.
Зыбла ҭаауаз сиеҵә
Кыдлеит ижжаӡа.
Еиҵысхит сыбз аҟәаҟәа,
Сажәа ҿацаӡа.
Иҵәуап,
Игәырӷьап,
Ишәаҳап игәыкуа,
Са исырхиартә,
Счамгәыр арахәыцқәа,
Исоуит снапқәа.
Уажәшьҭа, аҭахызаргьы,
Исеишлааит алақәа,
Сҽы аӷәра
Сара искуп,
Ишысҭаху инаҿакуа.
Еилыскаауа Ихтит сыбла
Аӡы – шӡу,
Аҩы – шҩу!
Уажәоуп ианыздыр,
Уажәоуп ианыздыр,
Саргьы сышуаҩу!
Мап!
Сара иубац сакәӡам,
Зынӡаск даҽацәӡоуп,
Иацы
сара –
сара сакәмызт,
Иахьа
сара –
сара соуп!
1961
АЖӘА М АА Н А ҚӘА
Аҽада ҟәыш
Гаӡас иршьогьы ажәа
ҟәышқәа аниҳәо ҟалалоит,
Аха изҳәаз иҟнытә
иаԥсам ҳәа ирыԥхьаӡоит.
***
Алашьцара
аԥсабараҿ
аҳра ауан.
Бна дук агәҭа
адәҳәыԥш аҿы
Аҽада ҳәуан.
Ажәӡы аҿыҵуа,
қәыџьмак надгылт
имлашьуа.
Иаанаԥшы-ааԥшын,
агәра анага
Уаҩ дшыҟамыз, изшьуа:
– Аҽада, усгьы усфоит,
Аха
Азин усҭоит
Сара,
Уахарнахыс изымго убжьала,
Ажәа заҵәык аҳәара.
Амала, уақәиҭыстәуам аҟаара,
Сашьапкра, усымфарц,
Заа иуасҳәоит,
Абарҭ ажәақәа,
баша иумҳәарц! –
Ихәыцны ҿаанаҭит
иааины
Аԥсцәаҳа зыдгылаз
Аҽада:
– Мыч ду змоу, Ақәыџьма,
Уажәа ушахымԥо,
изгоит агәра,
Инасыгӡоит уиҳәаз,
сумфарц суҳәом,
Исыргом сыбжьы.
Уаргьы иуасҳәо нагӡа,
Сыф,
Амала,
Исумырхьын сжьы!
1956
Ахьажьи Аҟармаҵыси
Ахьажь еснагь иааԥымҵәаӡакәа,
Абжьы гәыԥҵәагаха, иааҟәымҵӡакәа,
Аҟармаҵыс арџьон.
Зны иахыччон, аҳәашьа ҟаҵо,
Ҽазны хәмарга ччархәс иԥхьаӡо,
Ахьажь патон:
«Ҳаи, абааԥс, исымбондаз ухабар,
Ухы еилагарын, узеиԥшрақәоу убар
Ушыҟоу уцәыршәагаха.
Ашәа сҳәоит ҳәа уара хәыҷӡа,
Сгәы кылнаҵәеит убжьы ҵәыҵәӡа,
Уҽсумырбан, угәыԥҵәагаха!»
Инықәԥала-аақәԥалан аҽыршәшәа,
Ахьажь цәажәан ианалга аҽхыршәаа,
Аҭак ҟанаҵеит Аҟармаҵыс:
«Уара цәгьарамзар, бзиарак шулам гәаҭала,
Нас са сырџьара аҵкыс ухы уахыччала,
Иеицәада уа аҵкыс?!»
***
Иҟоуп џьоукы, зыбз ада акы злам.
Иреиӷьу рхыччарада хәыцырҭа змам.
Аҭара Ахәы, 1956
Аҷынҷа
– Убри еиԥш ала
иҵаап уаха,
Дгьыли-жәҩани
зеиԥш рымбац шамаха.
Ахаҳәқәаҵәҟьа уаха
еиҟәымжәакәа инхом,
Ԥсы зхоу ҳаԥсы
аиуагьы ҭахом!
Аҷынҷа ҷырҷыруа
абас аҳәауан,
Амитә ҟаларызшәа,
Ауарб аршәауан.
– Уажәнатәгьы сымҩашьо,
иусыргоит агәра,
Уахатәи аҵх ишалоу уԥсра! –
Асеиԥш заҳаз Ауарб
Аԥсы нахыггеит.
Иааилышшан,
инхышәҭит згәы цаз,
Игәырӷьаҵәа Аҷынҷа,
уи аԥсра збаз,
Ауарб амҵәыжәҩа иныҵатәан,
Ӡынрак аахнагеит.
Аҭара Ахәы, 1956
Аламҵ
– Ижәбома сшалачо,
амал,
амазара,
Ԥхӡашала исырҳаз! –
Аламҵ аҽхәара иаҿын,
Алажә
алымҳа
иахьҭатәаз.
Москва, 1962
Аҳәачах
Аҷаҷақәа еидкьысло,
аваҵарақәа уԥхьаӡартә,
Ҳәабаак шнеиуаз,
аихадақәа ирыхҟьашо:
– Ҳаи, уанаџьалбеит, узыниазеи,
Уԥсы наухшәартә?
Иугзырхазеи абырсҟак,
ихәлар иузмыршо? –
Иџьашьаны иазҵааит
Аҳәа гәаҟ збаз Аҟыз.
– Изумҳәозеи, дад, уара,
ишуҭаху, идәыз, иӡыз,
Ухы уақәиҭны,
круфоит, кружәуеит
узхара.
Сара?
Абар, сымызк нҭакәкәа
инҵәеит иахьа,
Ҳколнхара аиҳабыра
Сырчахырц рыӡбан, сҭакны,
Чоуп, ԥшуп,
шаҟа уҭаху,
Сыхьча ирҭеит иааганы.
Аха сара,
аҭӡы ҟьантази
Сиаҳәа ҭацәи раамышьҭахь
егьсымбеит.
Сҿаӡы шаауаз
схәы насҿыҵкәкәаа
иара ифеит.
Ачах иара деиԥшхеит,
илалазшәа
сара сшьа.
Амала сгәыӷуеит,
акапанрахьгьы
иара дыргап ҳәа,
Сара сакәу џьшьа!
Москва, 1962
Абынҽа
Ақәыџьмақәа иԥхарсны
иаарцоз Абынҽа,
Абнаршәыра иасны,
аҽацәнахьчарц аԥсра,
иахьнылаххыз,
Бгахәыҷык ҵыхәаршәшәо:
– О, урҭ ақәыџьмақәа,
Уара уеиԥш ауп,
Саргьы сышрыцәшәо,
Урыцәцаз џьушьоит,
Аха
Араҟа уанынха,
Ушьҭа инхылан,
Изалшом урымԥшаар!
Аранӡа уанрыцәца,
Абаа,
Уеиха,
Уԥсы еиқәырха!
Абри амҩахәасҭала,
Уҩ!
Уца!
Знык узнылсыр,
дкаршәран ишьҭоуп!
Нас узыцәшәахуеи,
Аус злоу –
Ушьамхоуп! –
Абгахәыҷы абнара
инхәыҵашәкәа ицеит.
«Аиаша аҳәаҵәҟьеит!»
Абынҽа неихеит.
Афасара иахыԥарц
Иԥеит,
Амч еизыркәкәа.
Уи акәхеит,
Ицеит
Ахраҿҟьара инҭакәкәа.
***
Дшәарҭоуп.
Ухы ицәыхьча,
уицәшәа,
Иаахтны иушьҭоу иаҵкыс,
Иуҿаччо уаӷа!
Москва, 1964
Ахшыҩи амчи
– Сымаха-шьаха еибгазар,
Анцәа иҟнытә
Иӷәӷәазар сшьамхы,
Нас уаҳа исҭахузеи,
Сыззыԥшузеи?! –
Аҽада наҿалт акыӡӷы.
Иаҳа-иаҳа бахәрахоит,
Иҳаракхоит,
Аха аҽада хьаҵуам,
икыдуп, еихоит.
Абар, абар,
акәша-мыкәша бгеит,
Ахлахаҵ гьежьит,
Агәаҭа еилагеит,
Еес!
Иҿҟьазшәа аҵла амахә,
Ахра аҵахьтә,
Аҵәаабжь ҭыҩт!
***
Уаҿамлан, дад, абахә,
Уахьазхамгало ухшыҩ!
1964
Апаҿа
– Са сырхысит изныкымкәа
геи-шьхеи,
Аха уара иуеиӷьу
дықәӡам адунеи,
Дабаҟоу уҵкыс иԥшӡоу,
Измоу уа уҟазшьа! –
Абас ҳәауа
Апаҿа,
Ажәра иаҿын
Акамбашь ашьа.
1964
АԤсынкәа
Аԥсынкәа,
игәыцхәы-гәышьуа,
Ашьха иаҭааит.
Исасын.
Ашьыжь
ашьхымзаҭра,
Шьхацк ҭамкәа,
иккаӡа иҭацәын!
1964
Адаӷь
Адаӷь,
ҵысхәҵас ишьҭԥаа,
Иама иандәықәла
аӡӷәы ацәқәырԥа;
– Мчыла сазаагомызт,
Аха сара
арахь аара сҭахын! –
Имҵарс
аӡӷьы иахьагоз,
Аҳәара иаҿын.
1964
АҳәынаԤ
Иамырхит аҳәынаԥ
излаз амаҵура,
Иҩнырцан
аӡлагара,
иҭаркит аца!
1964
АХӘ Ы Ҷ ҚӘА Р З Ы
Ахьча Чаҳмаҭи
Аҩсҭаа Қәамзачи рлакә
Дыҟан ҩысҭаак,
Қәамзач ҳәа зыхьӡыз.
Аӡәгьы издыруамызт
Амҩа хара игоу,
Схәыцт, унымхарц џьара ухала,
Иусҭарц исыхәҭоу.
Уахымҟьарцаз уара умҩа,
Ахра иахьаҿгоу,
Ига, иусҭоит сара сыбла,
Лашараны исхоу.
Аԥша асны, аҵаа анӷьеҩуа,
Умгыларц улаҳәуа,
Ига, иусҭоит сымра ицеиуа,
Уи уарԥхап уара.
Ишәҭышха ааԥын анеинҭәыло,
Унымхарц угәыкуа,
Ига, ирыҭ амҩан иуԥыло,
Сбаҳчаҿ ашәҭ ииуа.
Уеилаӡыӡо, агәыҭҟьа уамгарц,
Ақәԥара анухәҭоу,
Ига, ишәаны ихьамҵыц,
Агәы, са исызҭоу.
Уқәла умҩа, уца ԥшӡала,
Унхом уара узаҵәны,
Сара иусҭаз, сажәеинраала,
Ауаа ируҭар ишаны.
1958
Амахәҭа хәыҷ
Амахәҭа џарџаруа, аҽеиҵыхны,
Аџь ҵла ду гылоуп иҽырбо.
Ашәышықәсақәа цахьеит уи иахысны,
Иара иаҳагьы иӷәӷәахоит иӷьацо.
Махәҭа хәыҷык алиаауп инаԥхьакны,
Амахә дуқәа рҿынӡа инаӡом,
Аха аџь ду иахьалоу махәҭакны,
Ихәыҷызаргьы, ахы ҟәыннашьом!
Аҭара, 1951
Аӡыхь
Даагәамҵит сҩыза, изымчҳакәа:
– Ҳаи, џьушьҭ, ҳцаландаз ӡымжәӡакәа,
Хмаҷырк азназ ҳгылоуижьҭеи иҵӡозе,
Иараби, адгьыл иахәрызшәа, инызкылозеи?!
Ӡҵас иҵыҵыр, ма иаҟәыҵыр зынӡа,
Иаауеит гәырԥынҵак иаҟараха ипаӡа!
– Уи џьоумшьан, – наиаҭаскит сара, –
Ашьха иагәыҳәԥыхшуп, иақәым ҭабара,
Имаҷзар, аӡыхь захьӡугь убри азоуп,
Иаауа ахәыҷы – рҩаш дук иаԥсоуп!
Аҭара, 1951
***
Снаԥшит аҩада. Ашьха ҳаракыра,
Асаркьа иаҩызаха ицәҳәуп.
Еиқәыцәашь анаҟә, асыԥса цырцырра,
Иҵааршәха наӡаӡа иршәуп.
Снаԥшит алада. Абан, избарҭоуп,
Арха каршәрақәа еихашьшьы,
Ишьац иаҵәароуп, ибна еиқәароуп,
Уа амрагьы ԥхоит икажжы.
Исҳәеит сара убасҟан хықәкыла:
О, архақәа, ишәхамшҭын бзанҵы,
Шәыҟазарц шәарҭ абас шәеинҭәыла,
Абанҭ ашьхақәа гылоуп илаҳәны!
Аҭара, 1951
Ерцахә
Ерцахә, иудыруаз убжара иноухьысуа,
Ашьха ссақәа, иуҵагылоу ушьапаны,
Ишрыбзоуроу, уҽышьҭых ажәҩан уаҵакьысуа,
Ашьхақәа ураҳха уахьгылоу рханы.
1952
Ахаҳә
Ахаҳә иалх идыргылоит ахан.
Хаҳәла аҭоурых цәажәоит, абан.
Абаагәара дуқәа иарала ичаԥоуп.
Ахаҳә аԥсҭазаараҿ акыр ихәарҭоуп,
Аха ибӷарҵоит ахшьырахь инаган,
Амҩа ианхалар ауаа ирԥырхаган.
1952
АаԤын
Аӡын хьшәашәа, имццакӡоз,
Ицеит аҽаршәшәан.
Аԥсаа рашәабжь, имгаӡоз,
Ихдыртлеит шьжьымҭан.
Ааԥын ааира еигәырӷьо,
Анаҟә аахылт.
Ԥсатала адгьыл ырԥсаҳәо,
Аҽыларҟә ихчылт.
Аԥша ҟәанда наҵаҵо,
Ашәаԥыџьаԥ арҵысуан,
Иахьагхаз иԥхашьа-ԥхаҵо,
Амрагьы ццакуан.
Адгьыл ахьҭа алнахырц,
Ашәахәақәа цәырҵт.
Ажәҩан аҵа инаҵаӡырц,
Анаҟә наҟ инхыҵт.
Ашьац ԥшқа қақаӡа,
Иҩеиуеит иҟато.
Аӡаӡа раӡынԥсараӡа,
Икаҭәоит иахьыкәкәо.
Ицәҳәыз амахә хахаӡа,
Апатҟәырқәа птит.
Ашәҭ абла шашаӡа,
Агәы ԥшқа аанартит.
1953
АмшынБзиа узбоит, амшын,
Саныхәыҷыз
иурҵысуазшәа сгара.
Иҟалон адгьыл сгәы ахшәар,
Уара уанымзар аԥсабара!
Иԥхоз амра,
Амза кыдыз,
Ужәҩанаҿ ишеишеиуа,
Агәырҩа сыман,
Саналоу ахәыцра,
Уара ушҟоуп са сахьнеиуа.
Сымч урҿыцуеит,
Сгәы иснаҭоит,
Сымтәап, сықәԥалап ҳәа,
Аҟәара иасуа уцәқәырԥа,
Абжьы саҳар ахьарчҳәа.Угәҭыха здыруеит,
Убызшәа маӡам.
Сара сзы,
Иансаҳауа ахьарчҳәа
Са сымшын, убжьы.
Ианагәыдуҵо ацаҟьа,
Уцәқәырԥа еизганы,
Убасҟангьы убызшәа,
Маӡам сара сзы.
Аха ӡытҟәаҵас,
умҵысӡо уантәоу,
Исыздыруам усҟан,
Исыздыруам угәы иҭоу.
Уцәқәырԥара аҵкыс,
Уҭынчра
Сацәшәоит хараӡа.
Умтәан, сымшын, уҭынчӡа,
Уеисла,
уеисла!
1957
***
Иналҟьеит алабашьа аԥса
Арԥыс ишьапы,
Аха дгылан арԥыс,
Дгылан ичҳаны!
Аҭаҳмада иажәа
Ԥшьаала инаигӡон,
Иикыз алабашьа
Уажәы-уажә ирҵыслон.
Иашоуп, ицәажәоз,
Аццышә еиԥш, дышлан,
Арҩаш зҿысыз ашьхеиԥш,
Акаҷырақәа иҿган.
Ҳәарада, арԥыс
Абри иақәиҵон ҳаҭыр.
Ҳәарада, ачҳара
Абри инаҭон акыр.
Аха, ихашәҵа,
Абри акәмызт ихадаз,
Агәамч ду иҭаны,
Арԥыс дзырӷәӷәаз.
Аҭаҳмада иҳәомызт,
Шаҟа ифаз,
Шаҟа ижәыз.
Иҳәарц дгыламызт,
Иахьа ишәу,
Иацы ишәыз.
Уи далаҽхәомызт,
Даныҷкәыназ,
Шаҟаҩ аҳәса ижьаз.
Уи дцәажәомызт
Ирбарцаз,
Шаҟа дҟәышны анцәа дишаз.
Уи иажәа иаӡбуан
Аԥсра, ма абзара,
Уи иажәа иаӡбуан
Аԥсадгьыл алахьынҵа.
Уи дцәажәон
Ажәа ҟәышла,
Дцәажәон,
Ахы риҭарц жәлара.
Дызгылаз арԥыс,
Абри азы акәын,
Ҿымҭ,
Ихьаа цәгьа чҳауа!
1954
Амҩахәасҭа
Уажә ааигәанӡа, ахырхарсҭа
Ахьхаз ҳәаны изымдырӡо,
Ҽнак дызнылаз амҩахәасҭа
Дшықәыз дықәын, дықәымҵӡо.
Уажә, абар, иахьцоз ангәеиҭа,
Дабаҟахыз – дҟьалахьан.
Ишьҭахь дхьаԥшзар – имҩахәасҭа
Дызнысызгьы еималахьан.
1955
***
Ашьха, ашьха акаҵәара,
Бжьык аҿыҩуам џьара.
Идыргылазшәа ахан хьыҵәцара,
Иӷьазӷьазуеит наҟ хара.
Сырҿаԥшуеит, кәаԥрак сықәгыла,
Блала исызбом сызхара.
Сҿырпын шәаҳәоит бжьы гәыкыла,
Иаҭахуп рашәахә аԥҵара.
Сыԥсаса ҩеиуеит, абан, ҩхала,
Сыхьчазаҵәуп ара.
Сышьхақәа, сгәыкуа, сыҟам схала,
Ҩызара сзыжәуеит шәара!
1955
***
Амҩа уқәыз,
Аҩны уҟаз,
Сымца усҭоит,
Уарԥхааит уара.
Егьоурым нас,
Иухашҭыргьы
Уи амца зхылҵыз
Ахәышҭаара.
1956
АԤхьарца
Аԥхьарца, аԥсуа ԥхьаҟа ицага,
Ашәақәа уҿыҩхьеит уара.
Аԥхьарца, ауаҩы игәыҟаҵага,
Ашәақәа урҿуп аԥҵара.
Сышьхақәа заҟантә урҿаҩхьоу,
Заҟантә рашәахк уҳәахьоу,
Заҟа хкы ашәақәа уҿыҩхьоу,
Заҟаҩ ашәала иутҟәахьоу –
Уи зегьы зҳәода ажәала,
Шәҟәыкгьы уи абану?
Уара иумҳәозар ашәала,
Аԥсуа шәақәа ушрану!
1956
***
Алаԥшҳәаа
Иақәым нҵәара.
Снаскьацыԥхьаӡа –
Ихарахоит.
Иахьа шысҳәо,
уаҵә еиҭа,
Исыцәшәазшәа,
Инаскьоит.
...Сқәыԥшра сҭысит,
Уажәшьҭа смаҷым,
Анасыԥаз кыр сеимдеит.
Схәыцра иалаз,
Са сгәы иҭыхоз,
Дызбеит шысҳәоз –
Ддаҽаӡәхеит.
Еиҭах снықәлеит
Сара амҩа.
Нас ԥшаарами
Еиҭах сызҿу.
Сабанӡаҟоу абас мацара,
Иабаҟоу
Анасыԥ захьӡу?
... Издыруада,
Убасҟан акәзар,
Иаҳагьы ианрызҟу:
Иахьа,
Уаҵәы ҳәа,
Угәыӷра мыӡуа,
Уразҟы аԥшаара уанаҿу?!
1956
Ан лмыткәмаИлашьцеит уан рыцҳа сдунеи,
Сыҷкәын уеҵә кыдшәаны ианлеи.
Сыҷкәын заҵә уахьымӡеит угәахәтәы,
Изурызеи уан, цәгьала иқәхаз адәы.
Умаҭәа кәашагақәа еикәарҽы,
Иақәыршә игылоуп бзиа иубоз уҽы.
Унышәынҭра хәыҷ напыла ишьышьуа,
Лаӷырӡыла исхызгоит сгәырҩа.
Абар, иахьа уҩызцәа еизаны,
Ирҳәоит уашәа, амыткәма ианҵаны.Уан неиҭамҳәа, аҭынхада,
О, илымада, о, илзынхада?!
Дабацари уан ажәрацәгьа,
Уан иаурблыз агәырҩацәгьа.
Дыззынужьда дрыцҳазшьаша,
– Сан, кыр быхьма, сан? – ҳәа зҳәаша.
Сынужьзаргьы уан заҵә схала,
Уҭахеит, сыҷкәын, хаҵарала.
О, исшәуҵазаргь ашәы еиқәара,
Уаӷа иумҭеит уҩны, угәара!
Аҟәа, 1956
***
(А. С. Пушкин иҿырԥшуп)
Исзаатызшәа жәҩангәашәԥхьара,
Дшеишеиуа, анцәахша дсырбо,
Исзақәым хашҭра уи амш лашара,
Банцәырҵыз сҿаԥхьа бкаԥхо.
Анасыԥаз агәыӷра сыцәмаҷны,
Ма харантә ббара сазгәыкуан.
Сымшқәа, гәыкрала сырҭхаџьны,
Сқәыԥшра мҵарс, иццакуан.
Уижьҭеи аамҭа еикәшара,
Кырџьара сагеит сыԥхаҵо,
Ашәҭ, ирганы афҩы хаара,
Кырынтә икаԥсеит иканӡо.
Ишысҳәоз: «Сынасыԥ сцәыӡит!»
Банцәырҵ сҿаԥхьа уажәы,
Имцаха мшаҽнеиԥш ицәырҵит,
Еиҭаиит абзиабара сгәаҿы.
1956
***
Ари абжьарак сан даазқәылаз,
Аҩны ҳанаатәо, лассы-ласс,
Далагоит ԥҳәызбак лырҽхәара:
«Уи илеиӷьу дықәымлац адунеи,
Дызнасыԥхаз иҩнаҭа млашеи,
Амреи амзеи ирымалкуеит лара!»
Уи ахьӡ ала сгәы амаӡа дахьысу,
Мамзаргь сыблаҿ лсахьа хылху,
Гәаныла слыҳәоит: «Лыӡбахә ҳәала!»
Саргьы ас ахәыцра уаҳа исзаарымызт,
Сан, сара сзыҳәан егьоурымызт,
Аха ҭацак дбыманда уажәшьҭа!
1957
***
Ианызбо, сымҩа уаҳа имцошәа,
Уаҳа саԥхьа сымԥшрацы,
Бахәҿабгаран саԥхьа инҵәошәа,
Гәыӷра нҵәарҭаха бзанҵы,
Са сгәы убасҟан, амза зцәыӡуа,
Жәҩан лашьцареиԥш иангәыкуа,
Асар рымҩеиԥш, сыҵх багәылсуа,
Сымҩа еиҵыбхуеит блашауа.
1957
***
Сразҟы, сразҟы сылахәмаруеит,
Са сымпылхеит иаразы.
Наскьа игыла зны имақаруеит,
Мшын хыҵроушәа, ицәқәырԥа-хәмаруеит,
Иччо сажьжьоит аҽазны.
Зных, ибжьоушәа, ус икәаруеит,
Абӷа ҭынчуп, ирҳаӡом.
Нас ишнеиуа, убас ихәмаруеит,
Убас игәаан уи мақаруеит,
Амԥын сықәлан ҟалаӡом.
Аха сгәыӷуеит, знымзар зны,
Искып ҳәа аӷәра снапаҿы!
1957
***
– Ҳаи, ишԥацәгьоу лара ллеишәа!
Сажәа змаабуа дзысҭахузеи?
– Уцәажәандаз уажәа рҽеишәа,
Уи дыздыруеит, дызурџьозеи?
– Бзанҵы илуам ак ласҳәар,
Саргьы суаҩуп, сзыхлырҟьозеи?
– Иуҳәалакгьы дақәшаҳаҭхар,
Абзиабара злаҟалозеи?
1957
***
Ари абжьарак сааҩнымҵӡо,
Сҽыҩнаскит ауада схала.
Сыҩларц, сыҩларц сааҟәымҵӡо,
Сыгәҭыха сҳәарц ажәала
Шәарыцаҩҵас скалам нкылан,
Ажәак сашьҭан, исҭахын.
Усҟан уи ааҵра иҵагылан,
Излаҩналоз сышәқәа аркын!
1957
***
Аԥхӡы хьшәашәа сықәнаҭәоит,
Банысԥыло џьара.
Ахан хьыҵәцара сықәнартәоит
Быбла аҭаԥшра.
Ибҳәац акәзар, сзыԥшуазеи,
Мапзар ажәас исызку,
Аха амшын аҵан, издыруазеи,
Амаӡа иҵәаху?!
1957
***
Ас гәырҩала са смиӡандаз,
Са санихгьы ба бсымбандаз,
Банызбахгьы са быстәхандаз,
Бареи сареи ҳаиразҟхандаз!
Сара сыԥсны скаршәындаз,
Башҭа аҵыхәан сҭаршәындаз,
Ах, сыхаара, са быстәхандаз,
Баныстәымхоз бсымбаӡандаз!
Аха амра ангыла, икаҷҷароуп,
Ашәҭ афҩы хаа канарҵәароуп!
1957
***
Изаҳҭахузеи, изаҳҭахузеи
Ажәа ԥшӡақәа рҳәара?!
Изааӡарызеи, ҳхы заажьарызеи,
Ҳаизыԥшушәа еснагь ҳара?!
Исаҳәа, исаҳәа срыцҳамшьакәа,
Бхәыцра сшалаӡам сара,
Саргьы ибасҳәап нас имӡакәа,
Сымҩа шхоу аҽаџьара.
1957
Изыхҟьозеи?
Ари мышкым, ари ҩымшым,
Изакәызеи сзыниаз?
Сыцәа ыӡит, сгәы ҭынчым,
Исыздыруам изыхҟьаз.
Инасхаԥоит хәыцрак ааины,
Исызнауашәа цас.
Схы-сгәы иҭала, инасиааины,
Сагоит уи сымҵарс.
Ҽынла амам, уахынла амам,
Ианбанӡасхызго ас?
Арахь жәала ҳәашьа сзаҭом
Изакә мцоу исыцрас.
Ари мышкым, ари ҩымшым,
Изакәызеи сзыниаз?!
Сыцәа ыӡит, сгәы ҭынчым,
Ибдыруазар изыхҟьаз?
1957
Амҩан
Сааԥсаха, акаҵәара саҿалан,
Мҩахәасҭак ианыршәлан сцоит.
Сыҩхалт шысҳәо, ҵаҟа сынҭалан,
Сышьха мҩа еиҭа икәараҵоит.
Сылахь иалҵуа аԥхӡы ныԥхьаҳәо,
Лассы снаӡар сҭахуп.
Афырхаҵара азхәыцра сҽаҭо,
Сгәы арӷәӷәара саҿуп.
Заҟа саази, гатәыла ааныжьны,
Аҵхқәа амҩан исыршахьеит.
Сцалароуп иҵегь, ахра саҿысны,
Абан, сымҩа ахьхало саҿаԥшуеит.
Иҳаракуп, аха шьҭахьҟа сҭалом,
Ауадаҩра бзанҵы сацәшәом.
Џьабаада ашьха уаҩ дызхалом,
Уи иацәаашьаз – хара дызцом!
Аҭара, 1958
***
Бысзыԥшын, ашәхымс былагыла,
Быблақәа сбаразы игәыкуан.
Асы леиуан аҳәатаҳәа еимагыла,
Аҩаршьҭраҿ аҵаа ԥыҽҽуан.
– Быҩнал! – Ашә ахь сыҭрысит.
Сгәаӷс иумаз, аԥхыӡ, сызжьаз?!
Еиҭа, еиҭах исурдырит,
Уи лзын сыҩны ашә шакхьаз.
1958
Алықьса Лашәриа изку ажәеинраалақәа
***
Абраҟа анышә дамадоуп,
Сҭаԥшуам илакҭа,
Схәыцра цәымзас дамаӡоуп,
Дызбом ихаҭа.
Сыбла ихыжжуа алаӷырӡ,
Ирҿыцуа сгәыблра.
Шаҟантә схы сгәы далысхырц,
Саахьоузеи абра.
Шарԥы еҵәеиԥш дшашаӡа,
Ихалашо ихы-иҿы,
Сара сымҩаҿ раԥхьаӡа,
Исзыркыз знапы.Ицоит ашықәсқәа еишьҭаланы,
Аамҭа ахәра арӷьоит.
Узхәыцра сгәаҵа иҭаланы,
Есааира иацло ицоит.
Узцәымӷыз цәыҵагыланы,
Рԥаҵа ишалаччо збоит.
Еилацәҟәаз уныҳәаҿа нкыланы,
Аамҭа қьафла иргоит.
О, урҭ ҩынҩықәра нырҵыргьы,
Иуқәыԥсоу анышә иаԥсахом.
Ацәа егьа иҭаларгьы иҭыҵыргьы.
Иҳәазо ахаан иуаҩхом.
Ирымаз аҭыԥ ԥхақәа гәаҭаны,
Аҳәа усгьы аӡыӷь иузҭаҵом.
Инеилааит ашәшьыра рҽаҭаны,
Ажәлар наӡаӡа ирызжьом.
Ицоит ашықәсқәа еишьҭаланы,
Есааира унаскьоит, ухарахоит.
Аха уԥсҭазаара лашараны,
Сымҩаҿ цәымзаха иԥхоит.
1959
Ауаҩы дыҟанаҵ...
Ал. Лашәриа изкны
Ишеишеиуа жәҩан икыдыз,
Аеҵә ҩкыдшәан, хланҵы
Ижжаӡа амца иахылҵыз,
Иццышәха иагеит ибылны.
Сгылан, схәыцуа сгылан,
Ҷытбжьык гомызт џьара.
Аеҵә ҿыцқәа ҿыхан,
Илашон жәҩанаҿ дара.
Иабаҟоу уаханӡа икәеи-цеиуа,
Абла хаара ҭыџьџьо,
Зҩызцәа рыгәҭа ишеишеиуа,
Аеҵә иԥхоз икаҷҷо?
Иблит, ажәҩан иацәыӡит,
Наӡаӡа имгыло иҭашәеит.
Ашьҭагь ыҟамкәа ианыҵит,
Иацраз амца иагеит.
... Мап!
Ауаҩы дыҟанаҵ дбылуазар,
Даныҟам, аԥхара иҭынхоит.
Игәы амца иацраз дҭанархазар,
Наӡаӡа дшеишеиуа дынхоит!
Маи 2, 1959
***
Изыԥсоузеи адгьыл,
Иамамзар
аҭаҟәа-ҭаҿара.
Изыԥсоузеи амшын,
Ихымлозар
Ацәқәырԥа еилаҽҽара.
Изыԥсоузеи амра,
Иҭамшәозар, имгылозар.
Изыԥсоузеи аԥшатлакә,
Уи рнымҟьацзар
Ахрақәа.
Изыԥсоузеи аԥсҭазаара,
Иамамзар
Аимак-аиҿакра.
Дзыԥсоузеи ауаҩы,
Изымбац
Агылара,
Акаҳара!
1959
Ашьха
Ашәҭқәа инаргәылеимдо ашьха,
Тәамҳахә ҟанаҵом, еимдоит.
Ирхыԥраан ицоит аԥсҭа, арха...
Ара ишыҟоу, нахьхьи иубоит.
Инатәаны аԥсы анашьо мышк ыҟам,
Иеимдо есҽны ашәҭқәа ирхоуп.
Нас иазумҳәан: имаҷуп иаго аҩныҟа,
Имаҷзаргьы, иҟанаҵо ахәыҷы цхоуп.
1959
Уи ауха
Исыздыруам уи ауха сыгәаӷьра закәха,
Абаҳчоума амч сызҭа, ҳхала ҳанынха,
Ма аԥшалас, ашәаԥыџьаԥ зшьышьуаз?
Аха иаџьысшьоит амза, уаҟа иаҳзыԥшуаз,
Ашәахәақәа раӡны касха илхаршә,
Ҳамала ҳаман аҵх ҭынч, акәа ҳҭаршә.
Ҳшеидгылаз, лхы дҩахан, амза дназыԥшит,
Убасҟан раԥхьаӡа лгәыӡра аарла изгәаӷьит.
Иаразнак деицрашәа, дысԥырҵны днаскьеит.
«Сразҟы снапала исырӡит!» – гәаныла исыӡбеит.
Амзагьы, ажәҩан иагәӡызшәа, аҽӡара иаҿын,
Аха зегь акакәын, иагәыҵаҳәҳәа ишакыц иакын.
1959
Шәареи сареи
Ареволиуциа
амца еилашыра
Салагыланы
икасымҭәеит ашьа.
Ҩни-гәареи
еиԥшызтәуаз
арацәаххыра,
Исҿамсит
аибашьра ахԥша,
Ахәышәбылфҩы
анықәшәшәуаз стәыла,
Абомба данажуаз
саб иашьа.
Схәыҷ-ԥагьара дамырцәо,
сылгәыдкыла,
Сан
аҵхқәа лыршон,
илырша.
Лыцәа лырӡуан
сара сзыҳәан,
Слыман хаҵарԥысны,
гәыӷырҭас.
Ацәашьы кыдылҵон
сныҳәа-ныԥхьан,
Саб иԥара
саԥсахарц.
Усҟан саб,
иҵәҩаншьап мыӡырц,
Ихҭылҵ
исаӡарц
ихәышҭаара,
Ишьаԥышьҭа
ҳаԥсадгьыл ианихырц,
Аӷа дыԥхарс,
даҿын ԥхьацара.
Абырсҟак
рхы
аџьыка ықәхны,
Сынасыԥ
гәырӷьахәха иҟаҵа,
Сзыхшаз,
сзааӡаз,
акәтаӷьцәа сагәылхны,
Аԥсы схаҵа,
изшаз слахьынҵа,
Ргәыӷрақәа
сара санрыԥсамха,
Ражәра аанӡа
снапала исшьит.
Саб иҵәҩаншьап
ансзеихамҳа,
Ашьа,
са сзы икаҭәоу,
алаҳәа иржәит.
Усҟан
исхысхып снапала,
Аԥсы,
исхарҵаз дара,
Рҵеира саԥсаны
рашҭа санызҭала.
Ицәом
саб еиқәиҵаз
ахәышҭаара!
1959
Хәыцрақәак
Имш лашаран
Амра анцеиуа,
Саваз амшын аҟәара,
Сгәаҵа иҭымҵуа,
Амца рхылҵуа,
Зҵаатәқәак срымоуп,
Са сбылуа.
Иҵх лашьцаран,
Ахьҭа анӷьеҩуа,
Сықәыз ашьха
Наҟ хара,
Сгәаҵа иҭымҵуа,
Амца рхылҵуа,
Зҵаатәқәак срымоуп,
Са сбылуа.
Ашәҟәы абӷьыцқәа
Ҭынч ауадаҿ
Еихсыршәшәозааит са стәаны,
Ицоит схәыцра арахәыцқәа,
Ицоит срыма акахьы:
«Иабантәаауеи сара схьышьҭра,
Иабаҵнахуеи уи ахы?
Исҟазшьоузеи сара аԥсуа,
Изеиԥшроузеи сгәы-сыԥсы?»
...Арҩаш ӡышьҭра
Сара схылеит,
Иахьыҵнахуа
Ахы збарцы.
Ахра дуқәа
Сара исыԥгылеит,
Арҩаш ыӡит...
Схынҳәуаны:
– Уара умҩа,
Баша иԥуҵәеит,
Узҵаарақәа ҭакда инхеит.
Сара сышьҭра
Араҟа инымҵәеит,
Убла иамбо ихарахеит.
Ахра дуқәа
Нахьхьи рԥашәаҿ,
Уаҟоуп сышьҭра ахьҵәаху.
Избахьада
Ашьха рҩашда,
Избахьада
Арҩаш шьхада.
Издыруада иҳаиҳабу?! –
Абас саҳәо,
Аԥаҩ иаҿаччо,
Арҩаш неиуан иццакуа.
Ахра шлақәа,
Уаҟа игылаз,
Иаҳзыԥшуан шаҳаҭра уа.
Арҩаш хьышьҭроуп
Схьышьҭра ахы.
Сара издырит
Исҟазшьоугьы –
Изеиԥшроу мшынуп,
Сара аԥсуа сгәы!
1960
Гәадурас иумаз
Уаԥсуазар, уҟаз ԥсуаҵас,
Аԥсуа ҵасқәа ныҟәгала.
Узааӡаз уан лгәыԥхәыхшҵас,
Убызшәа ҳаҭыр ақәҵала.
Утәыла амцаԥшь ықәҵаны,
Уқәхра иашьҭаз ҽышәала,
Уабацәа, ианкарцоз иқәцаны,
«Аԥсадгьыл!» – рҳәон ԥсышәала.
Рабитԥара мҩашьарц рынахыс,
Аԥсуа хьыӡқәа рыхьӡырҵон.
Даԥсуазаргь, аԥсуара данынахыс,
Ижәла ихыхны дықәырцон.
Ҳәаак аиушам инарха
Жәлар рхақәиҭра иадгылаз,
Аԥсуара зхы ақәызҵоз Ина-ԥҳа,
Ашьа казҭәоз зԥсадгьылаз.
Аԥсуа намыс ԥхьацаганы,
Измоу иқәуп еиҵамхара.
Инхеит аӷа изы игәыҭҟьаганы,
Аԥсуа Кьахьба ихаҵара.
Гәлиа. Хеигӡара ззымдырӡоз,
Ҳаԥсуара дашьаҭоуп.
Коӷониа ибжьы хаа ԥымҵәаӡо.
Ажәлар ишрылац ирылаӡоуп.
Аҷанба, зажәахә камшәаӡо,
Аԥсуараз дыхьӡырҳәагами.
Лашәриа, игәеисра еиқәытәаӡо,
Ҳпоезиа дааԥынны далами.
Нас арҭ ирҳәоз аԥсшәа,
Иахьа иҟәнызшәа дарбану?!
Агәаҟраҿ иԥышәоу абызшәа,
Изалшом ақәра аманы!
Иҽеим ҵасқәак уԥылозар,
Аԥсуара иатәны, уацәымшәакәа,
Ԥхьа рцараҿ ужәлар ирмыхәозар,
Ирылблаа, икажь уамеигӡакәа.
Аха аҵас бзиақәа, инымҵәаӡо
Реихаҳара уашьҭаӡаз.
Аҵас ауп амилаҭра зырԥшӡо,
Умилаҭра гәадурас иумаӡаз!
Убызшәа ҩашьартә ианыхәашьха,
Уаӷа изы гәырԥсақәшәароуп,
Уабацәа имырӡкәа ианеиқәдырха,
Уара иазҳарц уцлаблароуп.
Уаԥсуазар, уҟаз ԥсуаҵас,
Аԥсуа ҵасқәа ныҟәгала,
Узааӡаз уан лгәыԥхәыхшҵас,
Убызшәа ҳаҭыр ақәҵала!
1960
Сҩыза гәакьа
(Акинофильм «Арҿиара» аҟнытә ашәа)
Адәы сықәхеит сгәаҭеиуа,
Сҩыза гәакьа узбаӡом.
Амра игыло ишеишеиуа,
Уа узы уаҳа иԥхаӡом.
Уус бзиақәа нагӡамкәа,
Ишузыԥшыз иаанхеит.
Улабара са саргәаҟуа,
Наӡаӡа сныжьны уцеит.
Иамҵәаӡауам аӡыхь ашьха,
Акы ҭабар ҽакы иилоит.
Уус иақәлом аԥсра-аӡра,
Уара уҩызцәа инарыгӡоит.
1970
Амҵәыжәҩақәа
Ихьӡынҩылоуп Џьон Окаи
Исымоуп, исыма,
Амҵәыжәҩақәа сымоуп.
Исылоуп, исыла.
Амч ӷәӷәа сылоуп.
Ахра сымоуп, –
Ага!
Акаршәрақәа сымоуп,
Сцартә сырхыԥраа,
Агәымшәара сылоуп.
Исымоуп, зегь сыма,
Акоуп исымам:
Амҵәыжәҩақәа сымоуп,
аха ажәҩан сымам.
Сентиабр, 1960
***
Закә еидароузеи,
иараби,
закә еидароузеи!
Изакә ладароузеи,
изакә ҩадароузеи!
Сқәыԥшра – ахага
иархаган
иахалама?
Ӡәыр садицалама,
ӡәыр саҵеицалама?!
Сшаҵоу
саҵоуп,
ашьаԥха сыланаҵ,
Ауаҩы игәрагара,
игәыблра сыманаҵ,
Сеидара – мшынуп,
ицәқәырԥоит,
ишуеит,
еиласуеит.
Аӡба сакыцыԥхьаӡа –
изжәуеит,
Изжәыцыԥхьаӡа –
аӡба сакуеит!
1960
РаԤхьатәи ақәа
Ақәа леиуеит,
Илеиуеит ақәа.
Абаҳча сыҵсны снеиуеит,
Ақәаӡы схьыкәкәа.
Ҿыц игәылҵыз ашәҭқәа,
Аҵла абыӷьқәа,
Ирымбац, ирмысыц
Иахьада ақәа.
Уажә исымбеит
Сара
Аурҭ,
Акырцх,
Ақәа.
Сбааӡахьеит,
Сбахьеит,
Амҩа сшықәу сыццакуа.
Ааԥын, абаҳча,
Ашәҭқәа, абыӷьқәа,
Срыҵашьыцуеит изысуа
Раԥхьатәи ақәа.
1960
Москва
Москва, мшыбзиа ҳәа сара иуасҳәом,
Асас иоуп уҭаара зыхәҭоу.
Узласзыҟоу ҳәа азҵаара схы иасҭом,
Атәым иоуп уи азҵаара заԥхьа ишьҭоу.
Ҵоуп, иахьанӡа сыблала усымбацызт,
Исымбацызт уахьыҟоу гоу-шьхароу.
Уашҭа Ҟаԥшь снықәсны сымцацызт,
Уашҭа Ҟаԥшь, уҭоурых иагәаҵәоу.
Аха, Москва, сыбла анаахыст исаҳазар,
Исызгәакьоу укурантқәа рыбжьы,
Ашәҟәы сзаартны, сымҩа сирбазар,
Умавзолеиаҿ ҭынч ицәоу Ауаҩы...
Са схәыҷра уа уакәзар хәыцрас иамаз.
Кырынтә сцахьазар, ԥхыӡла уеимда,
Ухьӡ, сгәаҵаҿ ицәымзаркыран иҭалаз,
Иаҿызар есааира азҳара...
Нас араҟа исасу сара соума,
Саб иҩнаҭа исзаҩызоуп ара.
Москва, мшыбзиа аҳәара са исыхәҭоума,
– Бзиала шәаабеит, иааиуа Москва!
Москва, 1960
***
Сынҭалазшәа анасыԥ ахьышәҭуа абаҳча,
Иахьа сгурӷьауа сықәуп адәы.
Илашьцаӡа иац избауаз акуакьқәа
Илаша-лашо исԥылоит уажәы.
Уамак аҭахӡамзаап анасыԥ аиура,
Уамак аҭахӡамзаап игәырӷьарц агәы,
Иац уҟазар иузымдыруа уахьцара, иуура,
Иубоит иахьа икаххаа умҩа шарту.
...Сыҟан, абас иац сыҟан,
Еҩшазшәа адгьыл агәҭа,
Агәырӷьара хықәк аҿы игылан,
Ҽа хықәк аҿы сгылан сара.
Снеиуан, схы сгәыхьха снеиуан,
Снеиуан, иаваршә аҟәара.
Аҳәатаҳәа еимаҩ асы леиуан,
Илеиуан схәаҽырц сара.
«Еиҩызара ыҟам,
Бзиабара ыҟам,
Дасу дыҟоуп ихазы!»
Абас схәыцуан,
Абас сыҟан.
Избон абас
Адунеи иацы.
Иахьа?
Иахьа иааҳәит,
Иахьа илашеит,
Иахьа сара,
Сара исызшеит.
Сықәуп адәы,
Сықәуп сԥыруа!
Аччаԥшь рҿықәуп
Исывсны ицауа.
Агәырӷьара рымоуп,
Абан, сахьыԥшуа!
Иауеит, иауеит,
Аҳәатаҳәа асы,
Агаҿа хнаҟьоит,
Ашьхара хнаҩоит,
Еиԥшха аҭаца лкасы!
...Абас дыҟан,
Абас дыҟоуп,
Абас дҟалоит, ауаҩы:
Зны имцоуп,
Зны ихаҳәуп,
Зны имшынуп игәы.
Зны амра мԥхаӡошәа,
Ихәлар имшаӡошәа,
Ибоит џьанаҭны аԥсра.
Зны игәыҭбаара жәҩануп,
Адунеи зегьы иануп,
Даҩызоуп амра ихаҭа.
...Абас дыҟан,
Абас дыҟоуп,
Абас дҟалоит, ауаҩы:
Зны дгәырӷьоит,
Зны дыгәжәажәоит,
Деиԥшны дубашам бзанҵы.
Изхом, изхом
Иахьа имоу,
Иҵегь, иҵегь аҳәоит уи игәы.
Иац ирацәаз –
Иахьа ицәмаҷуп,
Иахьа ирацәоу –
Ицәмаҷуп уаҵәы.
Москва, 1961
Ашьауардынқәа
(М. Чкәату итемала)
Ашьауардынқәа, ашьауардынқәа,
Кавказ ԥхьарҭас измаӡоу,
Аԥсадгьыл ахьчараз санықәуа,
Шәфырхаҵашьоуп сгәы иҭаӡоу.
Ашьха ԥҳәызба шәа шәанылбо,
Ишәзылкуеит лашәа игәыкӡоу.
Аҭаҳмада шәара шәанибо,
Игәнигоит иҷкәынра ицахьоу.
Ахақәиҭраз уи данықәԥоз,
Дызҵашьыцуаз шәара шәоуп.
Ирашь раԥхьаӡа данақәтәоз,
Издикылоз шәара шәоуп.
Ашьауардынқәа, ашьауардынқәа,
Кавказ аныс, абыс измоу,
Избоит, еиҵых шәымҵәыжәҩа дуқәа,
Шәызхаԥыруа ахра заҟароу.
Ахы шәықәшәан адгьыл шәықәтәар,
Шәҵас ала хьымӡӷыс ишьоуп.
Шәзыцәнымхо ахымҩас шәықәшәар,
Ихаҵароу – шәшыԥыруа аԥсроуп.
Ашьауардынқәа, ашьауардынқәа,
Ахақәиҭра ԥсыс изхоу,
Аԥсадгьыл ахьчараз санықәуа,
Шәфырхаҵашьоуп сгәы иҭаӡоу!
Москва, 1961.
АԤсуа иҭаацәараҿы
Араби англызи урысшәала еицәажәон,
Итәан аҩыџьагьы аԥсуа иҩнаҭа.
Март мза иалшауаз ԥнашәон,
Иҵшәаауан, илашон алакҭа.
Цәқәырԥаҵас, еишьҭала-еишьҭала,
Арифмақәа еинаало еиваԥсон,
Англыз поетцәа аӡәаӡәала иҩнала,
Араб поетцәа инрыцшәаҳәа ицон,
Араб урысшәала даԥхьон
Араб поет Ҳафиз ишәҟәы,
Англыз урысшәала даԥхьон
Англыз поет Баирон ишәҟәы.
Аԥсуа урысшәала даԥхьон
Аԥсуа поет Гәлиа ишәҟәы.
Зны ажәала, зны ашәала,
Аҟазара аҽартлон,
Игәырӷьон, ишьҭыҵуан,
Адгьыл агәы.
Англызи араби урысшәала иаԥхьон,
Итәан аҩыџьагьы аԥсуа иҩнаҭа.
Аӡәаӡәала рҟазара ԥыршәон, игәарҭон,
Цаԥхак иаанартуан ахҩык рыгәқәа.
1961
Сара иубац сакәӡам
Ԥаса иубац сакәӡам,
Зынӡаск даҽаӡәӡоуп.
Сара сгәы аҵӷа
Чамгәыр рахәыцҵас ирххоуп.
Исыздыруам
Изырхиаз
Ииҭахыз иаирҳәарц.
Исыздыруам закә ашәоу,
Ииҭахыз иаҳарц.
Аха издыруеит,
Ишеиниҟьалак,
Сҽақәыршәа скәашон.
Издыруеит,
Инацәа ҵысыр,
Наӡаӡа сҿаҳахон.
Ихьҭаз,
Ишоураз,
Сара сашәа
Ааԥын иазкын.
Млакраз,
Гәаҟраз,
Сара сашәа
Агәырӷьара иазкын.
Избанзар,
Счамгәыр арахәыцқәа,
Убас ала ирхиан.
Сызкыз анапқәа
Иџыртәыз шьацҳәан.
Аха икылнажәоит ацаҟьа
Адац изызҳауа.
Уахәаԥш,
Са сӡыхь ыҵхәраа,
Амшын ахь ишцауа.
Зыбла ҭаауаз сиеҵә
Кыдлеит ижжаӡа.
Еиҵысхит сыбз аҟәаҟәа,
Сажәа ҿацаӡа.
Иҵәуап,
Игәырӷьап,
Ишәаҳап игәыкуа,
Са исырхиартә,
Счамгәыр арахәыцқәа,
Исоуит снапқәа.
Уажәшьҭа, аҭахызаргьы,
Исеишлааит алақәа,
Сҽы аӷәра
Сара искуп,
Ишысҭаху инаҿакуа.
Еилыскаауа Ихтит сыбла
Аӡы – шӡу,
Аҩы – шҩу!
Уажәоуп ианыздыр,
Уажәоуп ианыздыр,
Саргьы сышуаҩу!
Мап!
Сара иубац сакәӡам,
Зынӡаск даҽацәӡоуп,
Иацы
сара –
сара сакәмызт,
Иахьа
сара –
сара соуп!
1961
АЖӘА М АА Н А ҚӘА
Аҽада ҟәыш
Гаӡас иршьогьы ажәа
ҟәышқәа аниҳәо ҟалалоит,
Аха изҳәаз иҟнытә
иаԥсам ҳәа ирыԥхьаӡоит.
***
Алашьцара
аԥсабараҿ
аҳра ауан.
Бна дук агәҭа
адәҳәыԥш аҿы
Аҽада ҳәуан.
Ажәӡы аҿыҵуа,
қәыџьмак надгылт
имлашьуа.
Иаанаԥшы-ааԥшын,
агәра анага
Уаҩ дшыҟамыз, изшьуа:
– Аҽада, усгьы усфоит,
Аха
Азин усҭоит
Сара,
Уахарнахыс изымго убжьала,
Ажәа заҵәык аҳәара.
Амала, уақәиҭыстәуам аҟаара,
Сашьапкра, усымфарц,
Заа иуасҳәоит,
Абарҭ ажәақәа,
баша иумҳәарц! –
Ихәыцны ҿаанаҭит
иааины
Аԥсцәаҳа зыдгылаз
Аҽада:
– Мыч ду змоу, Ақәыџьма,
Уажәа ушахымԥо,
изгоит агәра,
Инасыгӡоит уиҳәаз,
сумфарц суҳәом,
Исыргом сыбжьы.
Уаргьы иуасҳәо нагӡа,
Сыф,
Амала,
Исумырхьын сжьы!
1956
Ахьажьи Аҟармаҵыси
Ахьажь еснагь иааԥымҵәаӡакәа,
Абжьы гәыԥҵәагаха, иааҟәымҵӡакәа,
Аҟармаҵыс арџьон.
Зны иахыччон, аҳәашьа ҟаҵо,
Ҽазны хәмарга ччархәс иԥхьаӡо,
Ахьажь патон:
«Ҳаи, абааԥс, исымбондаз ухабар,
Ухы еилагарын, узеиԥшрақәоу убар
Ушыҟоу уцәыршәагаха.
Ашәа сҳәоит ҳәа уара хәыҷӡа,
Сгәы кылнаҵәеит убжьы ҵәыҵәӡа,
Уҽсумырбан, угәыԥҵәагаха!»
Инықәԥала-аақәԥалан аҽыршәшәа,
Ахьажь цәажәан ианалга аҽхыршәаа,
Аҭак ҟанаҵеит Аҟармаҵыс:
«Уара цәгьарамзар, бзиарак шулам гәаҭала,
Нас са сырџьара аҵкыс ухы уахыччала,
Иеицәада уа аҵкыс?!»
***
Иҟоуп џьоукы, зыбз ада акы злам.
Иреиӷьу рхыччарада хәыцырҭа змам.
Аҭара Ахәы, 1956
Аҷынҷа
– Убри еиԥш ала
иҵаап уаха,
Дгьыли-жәҩани
зеиԥш рымбац шамаха.
Ахаҳәқәаҵәҟьа уаха
еиҟәымжәакәа инхом,
Ԥсы зхоу ҳаԥсы
аиуагьы ҭахом!
Аҷынҷа ҷырҷыруа
абас аҳәауан,
Амитә ҟаларызшәа,
Ауарб аршәауан.
– Уажәнатәгьы сымҩашьо,
иусыргоит агәра,
Уахатәи аҵх ишалоу уԥсра! –
Асеиԥш заҳаз Ауарб
Аԥсы нахыггеит.
Иааилышшан,
инхышәҭит згәы цаз,
Игәырӷьаҵәа Аҷынҷа,
уи аԥсра збаз,
Ауарб амҵәыжәҩа иныҵатәан,
Ӡынрак аахнагеит.
Аҭара Ахәы, 1956
Аламҵ
– Ижәбома сшалачо,
амал,
амазара,
Ԥхӡашала исырҳаз! –
Аламҵ аҽхәара иаҿын,
Алажә
алымҳа
иахьҭатәаз.
Москва, 1962
Аҳәачах
Аҷаҷақәа еидкьысло,
аваҵарақәа уԥхьаӡартә,
Ҳәабаак шнеиуаз,
аихадақәа ирыхҟьашо:
– Ҳаи, уанаџьалбеит, узыниазеи,
Уԥсы наухшәартә?
Иугзырхазеи абырсҟак,
ихәлар иузмыршо? –
Иџьашьаны иазҵааит
Аҳәа гәаҟ збаз Аҟыз.
– Изумҳәозеи, дад, уара,
ишуҭаху, идәыз, иӡыз,
Ухы уақәиҭны,
круфоит, кружәуеит
узхара.
Сара?
Абар, сымызк нҭакәкәа
инҵәеит иахьа,
Ҳколнхара аиҳабыра
Сырчахырц рыӡбан, сҭакны,
Чоуп, ԥшуп,
шаҟа уҭаху,
Сыхьча ирҭеит иааганы.
Аха сара,
аҭӡы ҟьантази
Сиаҳәа ҭацәи раамышьҭахь
егьсымбеит.
Сҿаӡы шаауаз
схәы насҿыҵкәкәаа
иара ифеит.
Ачах иара деиԥшхеит,
илалазшәа
сара сшьа.
Амала сгәыӷуеит,
акапанрахьгьы
иара дыргап ҳәа,
Сара сакәу џьшьа!
Москва, 1962
Абынҽа
Ақәыџьмақәа иԥхарсны
иаарцоз Абынҽа,
Абнаршәыра иасны,
аҽацәнахьчарц аԥсра,
иахьнылаххыз,
Бгахәыҷык ҵыхәаршәшәо:
– О, урҭ ақәыџьмақәа,
Уара уеиԥш ауп,
Саргьы сышрыцәшәо,
Урыцәцаз џьушьоит,
Аха
Араҟа уанынха,
Ушьҭа инхылан,
Изалшом урымԥшаар!
Аранӡа уанрыцәца,
Абаа,
Уеиха,
Уԥсы еиқәырха!
Абри амҩахәасҭала,
Уҩ!
Уца!
Знык узнылсыр,
дкаршәран ишьҭоуп!
Нас узыцәшәахуеи,
Аус злоу –
Ушьамхоуп! –
Абгахәыҷы абнара
инхәыҵашәкәа ицеит.
«Аиаша аҳәаҵәҟьеит!»
Абынҽа неихеит.
Афасара иахыԥарц
Иԥеит,
Амч еизыркәкәа.
Уи акәхеит,
Ицеит
Ахраҿҟьара инҭакәкәа.
***
Дшәарҭоуп.
Ухы ицәыхьча,
уицәшәа,
Иаахтны иушьҭоу иаҵкыс,
Иуҿаччо уаӷа!
Москва, 1964
Ахшыҩи амчи
– Сымаха-шьаха еибгазар,
Анцәа иҟнытә
Иӷәӷәазар сшьамхы,
Нас уаҳа исҭахузеи,
Сыззыԥшузеи?! –
Аҽада наҿалт акыӡӷы.
Иаҳа-иаҳа бахәрахоит,
Иҳаракхоит,
Аха аҽада хьаҵуам,
икыдуп, еихоит.
Абар, абар,
акәша-мыкәша бгеит,
Ахлахаҵ гьежьит,
Агәаҭа еилагеит,
Еес!
Иҿҟьазшәа аҵла амахә,
Ахра аҵахьтә,
Аҵәаабжь ҭыҩт!
***
Уаҿамлан, дад, абахә,
Уахьазхамгало ухшыҩ!
1964
Апаҿа
– Са сырхысит изныкымкәа
геи-шьхеи,
Аха уара иуеиӷьу
дықәӡам адунеи,
Дабаҟоу уҵкыс иԥшӡоу,
Измоу уа уҟазшьа! –
Абас ҳәауа
Апаҿа,
Ажәра иаҿын
Акамбашь ашьа.
1964
АԤсынкәа
Аԥсынкәа,
игәыцхәы-гәышьуа,
Ашьха иаҭааит.
Исасын.
Ашьыжь
ашьхымзаҭра,
Шьхацк ҭамкәа,
иккаӡа иҭацәын!
1964
Адаӷь
Адаӷь,
ҵысхәҵас ишьҭԥаа,
Иама иандәықәла
аӡӷәы ацәқәырԥа;
– Мчыла сазаагомызт,
Аха сара
арахь аара сҭахын! –
Имҵарс
аӡӷьы иахьагоз,
Аҳәара иаҿын.
1964
АҳәынаԤ
Иамырхит аҳәынаԥ
излаз амаҵура,
Иҩнырцан
аӡлагара,
иҭаркит аца!
1964
АХӘ Ы Ҷ ҚӘА Р З Ы
Ахьча Чаҳмаҭи
Аҩсҭаа Қәамзачи рлакә
Дыҟан ҩысҭаак,
Қәамзач ҳәа зыхьӡыз.
Аӡәгьы издыруамызт
Sez Abhaz-Abaza ädäbiyättän 1 tekst ukıdıgız.
Çirattagı - Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 22
- Büleklär
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 01Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3422Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23270.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 02Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3424Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23180.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 03Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3457Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23760.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 04Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3416Unikal süzlärneñ gomumi sanı 24750.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 05Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3405Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23710.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 06Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3473Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23150.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 07Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3441Unikal süzlärneñ gomumi sanı 24240.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 08Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3410Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23120.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 09Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3368Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23750.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 10Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3363Unikal süzlärneñ gomumi sanı 22650.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 11Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3437Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23160.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 12Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3332Unikal süzlärneñ gomumi sanı 22780.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 13Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3379Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23400.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 14Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3316Unikal süzlärneñ gomumi sanı 22940.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 15Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3375Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23360.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 16Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3413Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23630.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 17Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3378Unikal süzlärneñ gomumi sanı 21310.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 18Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3368Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23460.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 19Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3361Unikal süzlärneñ gomumi sanı 22940.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 20Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3385Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23780.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 21Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3046Unikal süzlärneñ gomumi sanı 21530.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 22Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3962Unikal süzlärneñ gomumi sanı 20100.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 23Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 4058Unikal süzlärneñ gomumi sanı 19630.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 24Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 4032Unikal süzlärneñ gomumi sanı 20700.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 25Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 4407Unikal süzlärneñ gomumi sanı 20820.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 26Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 4378Unikal süzlärneñ gomumi sanı 22230.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 27Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 4049Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23200.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 28Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3350Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23360.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 29Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3323Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23120.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 30Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3372Unikal süzlärneñ gomumi sanı 23150.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 31Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 3345Unikal süzlärneñ gomumi sanı 22630.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.
- Иҩымҭақәа реизга. Аԥшьбатәи атом - 32Härber sızık iñ yış oçrıy torgan 1000 süzlärneñ protsentnı kürsätä.Süzlärneñ gomumi sanı 2958Unikal süzlärneñ gomumi sanı 19860.0 süzlär 2000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 5000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.0.0 süzlär 8000 iñ yış oçrıy torgan süzlärgä kerä.