Иалкаау. Ажәеинраалақәеи апоемақәеи - 12

Дарбан Нар?
Дарбан Нарҭ?
Хәбақәа еиҳаны изгахьадашь?
Еилырганы изыртәахьадашь?
Сара – мап!
Шәарҭ, шәарҭ?..

СЫМПЫЛ-КАҦА
Ҩына-ҩына, ҩаҧа-ҩаҧа,
ҩынтә икаҳаит, ҩынтә икаҧеит,
сахьӡаанӡа ҩынтә еиҭаҧеит,
ҩына-ҩына, ҩаҧа-ҩаҧа.
Нас иҩны алада иҭалт,
дасзар акәхап уи Баҭал.
Сыҩит, сыҩит – сзахьӡаӡом,
уаагыл сҳәан – иаҳаӡом.
Саргьы скаҳан уа, изӡом,
скәымпылуа лада сҭалт.
Ҵаҟа слеизар –
сымпыл збом,
иҽӡаны дцахьеит Баҭал.
Ишкаҧо-каҧоз наҟ ицеит,
Ишкаҧо-каҧоз аҽаӡеит.
Хы зхагылам,
шьапы зҵам,
сышҟа умааит –
усҭахӡам!
СБАҲЧА
Узҳа, сбаҳча, узҳала,
ушәыр баҳчан уҟала:
аҵәа уҿалап,
аҳа уҿалап...
Нас исфома уи са схала,
сҩызцәа срыҧхьоит:
«Шәааи зегьы,
аҵәа шәҿасҵап,
аҳагьы!»
МАЦ
Иахьак ашьац дылагылоуп Мац,
ишазҳауа гәеиҭоит ашьац.
– Нан, Мац,
аҳәарақәа ҧхьац!
– Сан, уажәыҵәҟьа бысҟәаҵ!
Ибымбои,
аҧсабараҵара саҿуп!
– Мац, избагәышьоит узҿу,
аха уаб иузҿихыз алаҳа
сара иузысыҟәшәаз аҳа
аҳәарақәа ирфеит...
ирфаӡеит...
– Ус акәзар, сыҩт!
Сара сцеит!
Аx, шаkа дҟәьшузeи Мац:
ишазҳаyа гәеиҭоит ашьац!
СЫҼҴЫС
Cа сыҽҵыс дааpа иҧшӡоуп,
иҩуа, иҧо ҳашҭа иҭоуп.
Зны иxәмаруеит, иҽырбоит,
нaс исрыцқьоит, искәабоит.
Насгьы стәама –
ахәы ҟасҵеит!
Аха иамфеит зынӡагьы.
Сара исхарами зегьы:
акрыфашьа...
сзамырҵеит!
КӘАҦ ИҚЫҬА
Ах, ацәыкәбарқәа еизигоит Кәаҧ,
инапы ианҭәалоит: «Кәаҧ! Кәаҧ!»
Нас игоит иқыҭахь – хәаҧ-хәаҧ!
Кәаҧ иқыҭа иахьӡуп Хәаҧ.

ҲАМРА ҦХАЛАРЦАЗ
Аҧҭақәа ихҭаркыз амра
хәыҷҵас аҵәуара иаҿуп.
Аҧҭақәа ихҭаркыз амра
иахьак аҵәуара иаҿуп.
Иарбану иҟалаз рыцҳарас,
нкылашьак амоут ақәоура.
Ахақәиҭра усҭарц ауп
исҭаху,
сызлауҳәари, амра, сара?
Аҧшақәа срыҧхьеит –
иаауеит,
аҵарақәа срыҧхьеит –
иаауеит,
сҩызцәагьы срыҧхьеит,
иаауеит.
Ҳазегь ҳҽеибаркны
ҳаауеит.
Нас аҧҭагьы наҟ еихап,
ҳамрагьы ажәҩанаҿ иҧхап,
аҵарақәа ашәа рҳәап,
ҳаргьы еинҟьаны ҳкәашалап.
Умҵәуан,
иаҭахым зынӡагьы,
уа ухьчараз ҳгылоит зегьы!
САРА СЛА
Лак сымоуп, иахьӡуп Дамшә.
Уи ахаангьы иамбацт амшә.
Ҳарбаҕь дугьы уи аршәоит,
са сабар –
аҵыхәа аршәшәоит.
Иҩуа исышьҭоуп сахьцалак,
саргьы исҳәоит: «Исымоуп лак».
Иазҳар – иҧшӡахап иаҳагьы...
Мап, ахьӡ иаҧсамхац иахьагьы.
Иҩуеит, иҩуеит – иааҧсаӡом,
са иансыцу – иаргьы шәаӡом.
саргьы сшәаӡом.
Нaс абнаxь ҳцоит,
ҳамшәгьы аҭыҩраҿ аҽаӡоит.
ҲА ҲҼАДА
Иҟәышxаӡом, мап, иҽадоуп,
инкахәыцyа ҳашҭа иҭоуп.
Иҳаздыруам, акы аxьт:
иацәшәо иалагеит акьаxь.
Аӡлагарахьгьы иузгаӡом,
ашкол ахьгьы иузкацом,
ашәҟәы иаҧхьом зынӡагьы,
иумҵан ҳәа санаҳәеит саргьы.
Исҵаӡомызт, дҵак ҟасҵомызт,
ашкол ахьгьы зынӡа сцомызт,
аxа сан илҳәеит: «Уаxаxоит,
yс ушнеиyа – уҽадаxоит!»
Исҭаxым, мап, сҽадаxар,
ҽадaк ҳамоуп, yи ҳазxап,
cа сҵaҩыз – аҵаpа сҵалоит,
есымша ашкoл аxьгьы сцалоит.
Ус-yс мышкы зны ҳҽадагьы
ҽада ҟәыш иҟәышхап уеизгьы.
СААҬ ИСААҬ
Иҟалаз шәмаҳаӡеи?
Изаҳазгьы ирымҳәаӡеи?
Сааҭ исааҭ иҵааит –
ахәыл зҭаз абҟәыл илҭеиҵан,
xыxь ахҩа лаxеиҵан,
ашҭаxь дыҩны хәмарpа дааит.
Иашьа дҵааит:
– Иабаҟоу, Сааҭ, усааҭ?
Иаҳәшьа дҵааит:
– Иабаҟоу, Сааҭ, усааҭ?
Иан илҳәеит:
– Ицәыӡзаp акәхап.
Иаб иҳәеит:
– Сааҭ исааҭ иҵааит.
Ианду илҳәеит:
– Лафк уҳәазаp акәxап,
ма асааҭ рҵааит ҳәа
заҳаxьада?!.
Mа абҟәыл иҭаҵаны
изҵәаxxьада?!
Уc еиҧш Сааҭ
иҟаиҵаӡом,
иҟаиҵазаргьы –
иӡаӡом!..
Иан дҵаауеит:
– Иабаҟоу, Сааҭ, усааҭ?
Иаб дҵаауеит:
– Иабаҟоу, Сааҭ, усааҭ?
– Абҟәыл иҭоуп,
исҵаауеит!–
иҳәеит Сааҭ. –
Ианҭасҵазгьы иахоуп.
Ианду днеины
дылҭаҧшызар,
хәылхaк ахәда
yи ахоуп.
– Наk иҭыжәга иҟаҧшьызар, –
иҳәан, дҩагылеит аб. –
Шьҭа иҵәxьазаргьы
ҟалап!
Иҩахан,
иҭыргеит yи ахәылха,
нaс ирссан,
Сааҭгьы ифеит.
Изӡом,
Сааҭ исааҭ
инапы иаxоуп, аxа
уаҳа абжьы гаӡом –
итәеит.
АХҬЫС ШАHА
Мдыр иҧа Кадыр –
дыҟоуп yс гаӡак, –
ииxәыцыз уаpа идыр,
иҧшаан џьаpа кәадырк,
дақәтәан дыҩит ҽнак.
Иан дыҳәҳәеит: «Уабацои?»
Иаб дыҳәҳәеит: «Укаҳап!»
Иаpа дазцоит ақәаҵа,
дыхнымҳәырцаз уаҳа.
Иангьы дишьҭоуп, дыҩуеит,
иабгьы дишьҭоуп, дыҩуеит.
Ҽыда дақәтәан акәадыр
ацаpа даҿуп Кадыр!
Изаҳаxьадаз, избаxьадаз,
иҟамлацызт yс иахьада!
Иҩ кәадыр цаxьеит акыр,
даxьӡоит абгьы –
дааццакыр...
Ҳаи, амарџьа! Ҳаи, амарџьа,
ашана иалаҧшт иахьа ауаа!
Ҳаи, амарџьа! Ҳаи, амарџьа,
абар, зегь шеицыз иахьаауа!
Аҧхьа дгылоуп уаkа Мдыр,
ихәда иқәуп акәадыр,
xыxь дақәтәоуп yа Кадыр,
ирxәыцыз уаpа идыр...
Аҵәы рыларҵоит ауаа:
«Ирыцызҭгьы ҽа ҽадак,
ҳаи-уи, иҟалон нaс yа
ҧшь-еадак!..»
АЧЫМАЗАPА МШҚӘА
Сxы сыхьуама,
сгәы сыхьуама –
издырӡом аӡәгьы,
ачымазаpа мшқәа сымоуп
иаxьагьы, уаҵәгьы.
Сышәҟәқәагьы снарыxеит,
скаламгьы збаӡом.
Зааӡагьы сҿыхеит,
аxа ашкoл аxь
сцаӡом.
Сан илҳәеит: –
Дааҧсагәышьеит,
дхәыҷыми ҳ-Баҭыр!
Саб иҳәеит:
– Избагәышьоит,
издыруеит, издыр...
Агәыри ахәшәқәеи сыман
снеиуеит,
иҳәеит аҳақьым.
Агәырҵәҟьагьы
хьаас исымам,
аха суҳәоит, аҳақьым:
схы сыхьуама
сгәы сыхьуама ҳәа
усмазҵаан – исҭахым!
Акгьы сыхьуам, аха
усыхәома –
ҩба соур сҭахым!
КӘТАҔЬК АҴЕИТ АКӘТЫ
Акәты каркаруеит –
уск иахьӡеит:
зегьы ирбар ауп,
кәтаҕьк аҵеит.
Ибаша кәтаҕьым
уи акәтаҕь:
ацәа раӡнуп,
ихьуп агәҭахь.
Арбаҕь гәырҕьеит:
«Ҳаи, акәты!»
Арбаҕь гәыҕьуеит:
«А-џьа-шьа-тәы!»
Акәакәшь барбарит:
«Ҟоу! Ҟоу!
Зегьы ирбароуп,
Иаба-ҟоу?»
Арцынак шьыцит:
«Агәра згаӡом!»
Абжьқәа шьҭыҵит,
еиқәтәаӡом.
Аҟәарыл наҧшит
ишанханы.
Аҟызгьы ашшит
абжьы хҵаны:
– Аpи закәыхзеи! –
Иазxаҵом. –
Сыкәҷышь иафаргьы,
Иазxаӡом!
Акәата гәамҵит:
«Ҟа-ҟа! Ҟа-ҟа!
Аҳәажә, уааины
и-и-ҟа-ҟа!»
Аҳәа наҭрыст:
«Ҕәыx! Ҕәыx!
Иқәысҵап саpа
иҕәыx!»
Ашышкамс xәыҷы уаkа имҩасуан,
инагәҭаcт акәтаҕь –
икәымпылуа, икәымпылуa
идәықәлеит yи акәтаҕь.
Арбаҕь ҩаҧан, амҵәыжәҩа аҟьеит –
даҧ-даҧ: «Шәыҧшы!»
Аҟыз ашшуа, абжьы ҭнарҟьеит:
«Шшы-шы! Шшы-шы!»
Акәакәшь гәаан, аҧынҵа леит:
«Ҟоу-Ҟоу! Ҟоу-Ҟоу!»
Акәата қарымҽеит: «Митә ҟалеит!
Ҟа-ҟоу! Ҟа-ҟоу!»
Арцынaк ҳәҳәеит: «Избаӡом!»
Аҟәарыл абжьы гаӡом.
Аҳәа ҕәырит: «Инышәкыл!
Знык сацҳар – изцаӡом!»
Икәымпылуа, икәымпылуа
адгьыл иқәуп.
Ана иҟоуп, ара иҟоуп ус идәықәуп.
Ишәҧылар амҩан уи џьара,
зегь зфо ирфартә иҟашәымҵан,
аҳәа ахала иазныжь шәымцан,
аҳәа ҧхашәҵа наҟ шәара!
Кәтаҕьк аҵеит акәты –
уара узы!
Кәтаҕк аҵеит акәты
сара сзы!
Нас, иҳәа:
иаҭахузеи араҟа аҳәа?
СЕИМААҚӘА
Игәамҵуан еснагь,
игәаауан сеимаақәа:
иаҳмоут хҭацәыха ҳәа
иашшуан сеимаақәа.
«Ҳхала ҳзымныҟәаӡои?» –
еизҵаауан маӡа.
Уахык, инарышьаҵа
реимаажәқәа, рыҽӡа
мҩа харак ианылеит,
ибналарц зынӡа.
Аҳәынҵәа бааҧс инылхо,
ицон иццакы.
Аухантәарак иныҟәон,
иазнымкыло акы.
Ианааша – ирымбаӡеит
ирышьаз аимаақәа.
Иааҧсеит, иааҧсаӡеит,
изгылом сеимаақәа.
Ҵлак амҵан инатәан,
ицәеит иҭахәхәа.
Ишыцәаз дрықәшәеит уа
аҩсҭаа хәахәа.
Инаишьаҵан сеимаақәа,
иманы дцеит.
Уи нахыс уаҳа
урҭ сымбаӡеит.
АРЫЦҲАPА
Амш зны игәрымын,
аxа нaс иеилгеит.
Сшазыҧшыз гәырҕьарак,
аҳәҳәабжь геит.
Иҟалазеи, абаақәа,
дарбан иҭаxаз?
Алхас, уҧсы ҭоума?
Уҟоума, Маxаз?
Аxәы снықәлеит yа
зегь еилсыргарц:
иҳәҳәаз дарбану,
иҧсызгьы дызбарц.
Амардаpа иаҿаланы,
абар, иццакы,
ҩыџьа лбаауеит,
иаҵоуп акы...
Аx, сакасоуп изҵоугьы
Алxасгьы Маxазгьы.
Асакаcа дануп yа
иахьа иҭаxазгьы...
Шьыжьы иҩaгыланы,
инырны Кәыдры,
шәарыцаpа иаxьцаз
ибҕалеит Кәыбры.
Уи шыҟалаз абaс ауп,
исҳәап имӡа:
шәараx жьык иеилаҳан,
идәылҵит шьыжьӡа.
Ақыҭа зегь иалсны
ашьха инаӡеит,
Хмыҷгьы дахьзымнеиз
хра цәгьак иазцеит –
ихысит икылкаан,
аҿаҩа шанхеит.
Нас ахҧша иахылҵыз
Кәыбры ҭанархеит.
Уи шыҟалаз абас ауп,
ишәасҳәоит имӡа.
Амашәыр уҳәеит ҳәа,
имашәырым зынӡа.
Дасу идыруазар ауп
дызмароу аус,
иҟалом нас рыцҳарак,
амыткәма, ауаз.
АСЫ АГӘХЬААГАРА
Аӡын сыда иҧшӡаӡам,
иҧшны игылоуп ашьха сыда.
Аӡын сыда иӡынӡам,
хьаас измада уи са сыда!
Аҧҭа наҟ имҩасны ицеит,
ашьха ихыҵны аҽаӡеит.
Сыда умаан арахь зынӡа,
мап, аӡын сыда иӡынӡам!
Асы абаҟоу?.. Избаӡом,
иҕьыч иргама ҳара ҳсы?
Аӡын, аӡын, акгьы уҳәом,
сык шаӡамзи ҳара ҳзы?
Аӡын – сыдоу? Исызхаҵом!
Асы сыгуп, исызхаӡом –
опыжә-опыжә укаҳ уаха,
даҳчаҧап нас асҭыҧҳа!
АСИ АМРЕИ
Асы шауаз, иаакылҧхеит амра,
аха ихымкәаӡеит асы –
иҧыруа аҳауа иалоуп, иалоуп,
иагарц азы маҷк аҧсы.
Аҳауа иалазар – исуп,
инкашәар ҵаҟа – иӡхоит.
Ҩада ихалан амра ҧшуп,
есааира ицеиуа иҧхоит.
Уи азакәхап, ишәеит асгьы,
икашәом уаҳа, иааҧсеит.
Иаиааиуеит ааҧын уеизгьы,
аӡын амчқәа шьҭа икаҧсеит.
Ах, иҧшӡам асгьы,
шьҭа иҧшӡам:
инкашәар уа – иӡыҭит!
Ааҧынгьы шьҭа уаҳа иҧшӡам –
«Сааит! Сааит!» ҳәа
ҳазҿнаҭит.

АО М ОНИ М Т Ә
РИ Ф М А Қ ӘА РЛА Ф

ААНДАКҨЫ
Иаxеиҵан иеиxа АXӘЫ,
днеиуеит дықәланы АXӘЫ,
иахьҧжәoу аандақәа
ИШӘАҲАРЦ,
иеиxа аҟәаҩ-бжьы зегьы
ИШӘАҲАРЦ.

АШӘ
Саб иxиҵәеит АШӘ,
сан иxылxит АШӘ
– Асҟак ашә абаҳҭахәу? –
саpа СҴААИТ.
– Ак ҳаблып, – лҳәеит сан, –егьи СҴААИТ.

АШЬXЫЦ
Лада сҭала, ҩада СХАЛА,
срыкәшап ага, АШЬХА.
Иҟасҵап ацха, имфа СХАЛА,
сара сами АШЬХА.
АРАҴЛА
Амҩаҿ аҽырҕаҕа
игылоуп АРА,
имҩасуа ирыҧхьоит:
шәааи, АРА
шәнатәа, шәыҧсы шәшьа АМАЛА
ҳәа, алаба сашәмырган АМАЛА.
АСИДА ЛЫКЬАНЏЬАҚӘА
Ахәыҷқәа дырхылаҧшуеит, Асида –
ДАНУП.
Аныҟәашьа длырҵоит зны, амҩа
ДАНУП,
зны амца еиқәылҵоит, нас –
ИЛЫРЦӘОИТ,
лыкьанџьақәа акрырҿалҵан –
ИЛЫРЦӘОИТ.
АШЫ ЛАРҴАН, АХА
Инеи Натеи иларҵаз АШЫ,
иазҳауа, ҧсыӡак ИҨЕИТ.
Аха аӡы аҵарҭәан – АШЫ
Ииаҵәаӡа ишыҟаз, ИҨЕИТ
АСЫ ЛЕИУЕИТ
Иабеит, иабеит ашанаҵәҟьа
СЫЛА:
иҟәашӡа ихҟьоуп архақәа
СЫЛА,
ашәҭ шкәакәа ҿалеит
АЛҨАГЬЫ,
аҽаршкәакәарц иаҿуп
АЛҨАГЬЫ!
АЦӘАҚӘА
Ацәашьы алырхуеит АЦӘА,
аимаа алырхуеит АЦӘА,
аҭаҭын урҧшшаргьы – АЦӘА,
шаҟа ирацәоузеи, ирацәа!
АЖӘҴЫС
Ужә абаҟоу, ажәҵыс,
иуааӡома иҭaкны?
Ужә абоугеи, ажәҵыс,
изумоузeи иҵәаxны?
Ҳаргьы иҳамоуп ажәқәа,
крыфо-крыфо ицоит хара.
Уаxа ианааилак, агәашәқәа
рзаасыртуеит сара.
Нaс ҳажәқәа лxьоит нанду,
аxш дласны илырҧxоит.
Ажәҵыс, ажәҵыс, сҩыза ду,
yи уаpгьы иузхоит‚
Умшәакәа улeи ҳаҩныҟа,
ҳа уаҳтәуп уаргьы,
иусырбап зегь ахьыҟоу,
исҵәаxуам акгьы,
Уҷырҷыруа, aк уҳәоит,
иcзеилкаауам сара...
Ажәҵыс, ажәҵыс‚
ажәҵыс ҳәа
хьӡыс иузҭада уара?
АКӘЫКӘУ
Кәыкәу! Кәыкәу! Кәыкәу! –
изҿнаҭуеит Маадан. –
О, дарбан усда идәықәу,
дарбан, дарбан абаҩдан?
Кәыкәу! Кәыкәу! Кәыкәу! –
Дарбан усгьы иахахаз?,
Ишәҳәандаз ма, ианбыкәу,
данбаҟәышхо ҳа ҳ-Махаз?
Кәыкәу! Кәыкәу! Кәыкәу! –
дарбан уаҳа инхаз?
Иамҟаҭәацда акәыкәу:
Алиас? Алмас? Алхас?...
Кәыкәу! Кәыкәу! Кәыкәу! –
Абаҩданцәа, ацәа шәалаз!
Уск иаҿу, амҩа иқәу –
зегь шәманшәалаз!
Зегь шәманшәалаз!
АҴЛАРКӘЫКӘ
Иааҧсаӡом аҵларкәыкә,
иуасҭоит иахьак –
еиқәтәаӡом:
«Тыкә-тыкә! Тыкә-тыкә!» –
иаҭааит уи ахьак.
«Тыкә-тыкә! Тыкә-тыкә!» –
Шьыжьнатә игоит абжьы.
Ҳабна ахьчоит аҵларкәыкә,
иннарҵәоит абжы.
Иацгьы уаҿын, уаҵәгьы
ҿыц уналагоит узҿыц,
ҧсшьаpа утәом мышкгьы,
имцагәӡеи шьҭа уҧыц?
Аҭакс:
«Тыкә-тыкә! Тыкә-тыкә!»
Аyс ауеит иахьак,
Иааҧсаӡом аҵларкәыкә,
иаxәшәтәуеит yи ахьак.
БАҔЫР ИБАҔЫР
Баҕыр икын баҕырк,
илзааигеит иан:
«Иббо! – иҳәеит Баҕыр. –
Аpи ббома, нан?!.»
«Избагәышьоит, нан, Баҕыр,
иахьа ушәарыцеит бзиа:
иукыз иахьӡуп абаҕыр –
аҵыс қьиа!»
«Аҩны иҟаз, исасыз,
акраҿасҵалоит сара». –
«Уc иауама аҵыс,
иазыхгом аҭакра!
Аҵарақәа убaс ишоуп:
имҧырыр – иҧсуеит.
Иоужьҭ! Шьҭа иазxоуп,
унапгьы мааҧсеи!..»
Иаарыцҳаишьеит Баҕыр,
аx, инапгьы ааҧсеит...
Уи акәxеит, иҟам абаҕыр,
aҩызцәа рышҟа ицеит.
Аx, Баҕыр! Аx, Баҕыр!
Иузҳар, ухала иубап:
ишәараxым ҳа ҳбаҕыр,
ашәараxаз ашьxа уцап!
ИӠЫЗ УАХХЬА
Ҳан ҟәџьалк азна аҟәыд лчаҧеит,
чуанк азна абысҭагьы луит.
Иамыцхәцәазшәа Мардагьы ибеит,
Марҭагьы дҵааит:
– Изфода уи?
Ҳаи, ачуан иахалеит ҳла-баа!
Ес,ҳаҟәџьалгьы хнаршәҭит ацгәы!
Нанду имҩанылҵеит ллаба-наа,
дадугьы цәгьа инархьит игәы.
– Ҳаи, изымбандаз! –
иҳәеит Мардагьы.
– Џьым-џьым, исымҳәандаз! –
лҳәеит Марҭагьы.
– Уаха иаабаз ҳазҳархап, аха… –
иҳәан, дындәылҵит уа саб.
Ах, зегьы-зегьы ҳаҽҳарххап, аха
изхароу шәара дышәҳасаб.
АХ, УС АКӘЫЗҬГЬЫ!..
Сымшынҵа сан илымбазҭгьы,
Асҭанда сыцәгьа лымҳәазҭгьы,
уи азын ҭаҷкәымк лмырҳазҭгьы,
аҭаҷкәым ашьҭахь дмыҳәҳәазҭгьы,
мшәан, исымҳәози саргьы:
«Мап, исхараӡам акгьы!»
АҲӘЫС АХӘАДА ИАНАҾАЛА...
А. Лашәриа иҿырҧшшәа

– Еи! Узаҿалазеи, аҳәыс, ахәада? –
Ихәааит ҵаҟа игылаз аҽада
– Узырхәаауазеи, аҿабырҳацә! –
Ацәа иалҵит ицәырсысуаз ацә
– Узыргәамҵуазеи уара, агаӡажә?! –
Иҟааит зызхара изымжаҳәаз ажә
– Абан дахьааиуа ахьча Ҳабашь,
Уи ҳаилиргап, – аҳәеит акамбашь
– Шәа изышәымхәои, иалҟьар ахәада,
Иаҵарҵо са соуп, – аҳәеит аҽада.
АҦХЫНТӘИ АҚӘА
Илеиуеит, илеиуеит
аҧхынтәи ақәа.
Илеиуеит, илеиуеит
иаҟәымҵит ақәа:
ацәықәбар-еимхәыцқәа
сыкәа иҭаҧсоит,
ацәықәбар-еимхәыцқәа
схьыкәкәаны ицоит.
Ицоит, аха иабацо?
Ишьҭалоит саара!
Ацәықәбар-еимхәыцқәа
еизызгоит сара.
Сгәырҕьоит, скәашоит,
сааҧсом зынӡагьы,
еимхәыцла исҩычоит
сышәҭқәа зегьы.
Иқаруа-бырлашха
илеиуеит ақәа,
илеиуеит, илеиуеит
иаҟәыҵуам ақәа:
ацәықәбар-еимхәыцқәа,
кнаҳауп схаҿы,
ацәықәбар-еимхәыцқәа
шьҭоуп сшьапаҿы.
Улеила убырлашха,
усцәымшәан сара,
улеила, улеила –
скәашап сызхара!
НАҲАP
Сыцәаp – аҵыx сцәыӡуеит,
смыцәаp – сыҧxыӡ сцәыӡуеит.
Издыруеит: даҽа ҵхык
ҟалоит уаҵәы,
аxа уахатәи сыҧxыӡ
ибаp ҽаӡәы?! –
абaс иҳәан,
дышьҭалт Наҳар.
Еизоит аҧхыӡқәагьы, –
ираҳар.
ХӘБАҚӘА ҬАХЕИТ
Хәбақәа ҭахеит!
Хәбақәа ҭахеит!
Аҵеиџь илҭаҳан –
уаҟа иҭахеит!
Иӡааҟәрылазар –
иафеит аӡы.
Игәнигоит ихьыз,
илнахит аҧхӡы:
ах, иҭаҳаит аҵеиџь
Мас имшынҵа!..
Хәбақәа рыцҳамыз,
иман иҧхьаӡа!
«ШӘЫЗЖЬЕИТ!..»
Исызҳәаӡом, исызҳәаӡом ҳәа,
сҿаҳаушәа ҟасҵоит.
Исаҳаӡом, исаҳаӡом ҳәа,
сдагәоушәа ҟасҵоит.
«Ах, уара, сҿаҳа рыцҳа!» –
лҳәоит ҳарҵаҩы.
«Ах, уара, сдагәа рыцҳа!» –
лҳәоит ҳарҵаҩы.
Схәыцлап саргьы,
уаҟа стәаны:
«Шәызжьеит! Шәызжьеит
зегьы шәҟаҭәаны!»
АЏЬА АҴАТӘХӘЫ
Аус аауеит ҳаицлабны
ҷкәыни ӡҕаби – хаз-хазы:
аҭәа ҳархуеит ирадны,
ҭәаҟәак гылап уа лассы.
Нас иҿаҳҵоит ҿыц агәашәқәа,
иаҳшышуеит акалаҭ.
Аӡҕабцәа ирӡуеит ачашәқәа,
иҟарҵоит асалаҭ.
Иаҳдырбандаз урҭ агьама,
ишыҟарҵазгьы аабарын!
Иҳамҳәазҭгьы уи аргама,
рхала ирфаргьы ҟаларын.
АМЦҲӘАРА ИАХЫЛҾИААЗ
Ааҧнуп.
Ашьшьыҳәа
илеиуеит амати.
Амҩан иааиҧылт
Хьаҧарчи Амаҭи.
– Уа мшыбзиа!
– Бзиа збаша!
Уабадәықәлеишь,
зыххь згаша?
– Сасра суҭааит,
Хьаҧарч, судкыл!
– Мшаҧыми, нас,
уааины сгәыдкыл!
– Ҳаи, исхамшҭи
ишныҳәа мшыз!
Уажәыҵәҟьа сааиуеит,
араҟа уҧшыз!
Ҭаацәала зегь ҳаузаап,
амҩан ҳамҭакгьы
ҳаҧшаап.
Уҧшыз уара,
ҳаауеит лассы.
Абна иазцеит
Амаҭ хәылҧазы.
Иҧшын Хьаҧарч
амҩаҿ итәаны.
Ишыҧшыз –
ишеит ихәланы.
Ахьаҧарч еиҭагьы
амҩаҿы итәоуп.
Амшаҧгьы –
иаҧылаз ирҭоуп.
Ааҧнуп.
Ашьшьыҳәа
илеиуеит амати...
ирҳәоит: уи нахыс
аиҕара рыбжьалеит ҳәа
Ахьаҧарчи Амаҭи.
АЧА-ҼЫҬ
В. Кириллов иҟнытә

Сара избоит, аа, избоит:
амҩа сабаҿ уи хәаҧоит –
иршәны аӡәы икаижьт,
мал-бжак уа инижьт.
Ицәыӡыз имгәырҩаӡеит,
аха гәнаҳак има дцеит.
Саҧхьа ишьҭоуп ча-ҽыҭк,
сахәаҧшуеит сара ҿымҭ,
схәыцуеит: о, изгәаҕьыда?
Дарбан, дарбан уи ахыда,
иказыжьыз аҿаҵахәы,
ас иҧагьахаз мыцхәы?..
АҴЕЏЬ
М. Веицман иҟнытә

Аҵеџь ҵаула, еилҧхаауа,
еснагь иҭоуп аӡы.
Инеиуеит уахь ауаа,
ирыма ицоит аӡыхь.
Шаҟа ҭыргоз аҵкысгьы
акырӡа еиҳахон:
иамаӡамшәа кьысгьы,
еснагь аҵеџь хыхәхәон.
Исгәалашәт
сан лгәаҟрақәа,
зегь зыгәҭыхаз сан:
шаҟа ҳалҭоз аҟара,
илызҳамҭоз
дахҧсаауан.
Аҵеџь ҵаула, еилҧхаауа,
еснагь иҭоуп аӡы.
Инеиуеит уахь ауаа,
ирыма ицоит аӡыхь.

АБДУ
Апоема

Аҧсны ахақәиҭтәра зхы ақәызҵаз зегьы ргәаларшәара
иазыскуеит

I
Асы цан – асы леит, еиҭа леит:
иахак иауан, иахьак иауеит,
ашьха ихыҵны арахь иаауеит –
сыла аӡын ҳашҭа иҭалеит.
Қарҭынтә иааит даҽа ӡнык,
аҟәаҩ ҳәа ихысуа, ауаа шьуа:
аҧсуаа ҧыршәарц даҽа знык
ма идыршәарц, лаҵас ишуа.
Аӡын, аӡын! Уаха змада,
еибашьроуп, ашьа кашуеит!
Ҳаи ҳәа дгылеит аҭаҳмада,
имаҭа ишҟагьы днаҧшуеит.
– Шәа шәабацои? Шәызҭахыда?! –
Дгылт анду, ирххо лдырды.
– Смаџьар абаҟоу? Изҵәахыда?..
Саб дызлеибашьуаз Кәыдры...
Ҳаи, алажәқәа! Иҧхашьом,
еиҭах иақәлеит урҭ Аҧсны!
Избан умҳәои, уаас ҳаршьом?
Избан, иаҳфама рхәы ӡаны?
Абду иҧшааит ижәытә маџьар,
иаб дызлеибашьуаз Кәыдры.
Мап, иҟалом, иҳәеит, сымцар,
абџьар шьҭыхны игылт жәларык.
– Акы уартәом – уара уца!
Ахәыҷы дусҭом, уи думган!..
– Ахәыҷы дарбан? Бызцәажәои цас?
Уи дхаҵоуп шьҭа. Бымшәан,
даҿасыжьуам сара хык,
иҧсразар – иабду дыҟоуп.
Иахьа-уаҵәык ауп, уахык...
даасышьҭуеит нас аҩныҟа.
Анду дгәааит, дҵәуит уа.
Дгәааны ддәылҵит наҟ:
«Абду иуам, иуам, иуам!
Ма иҟаиҵозар уи дсызцас?»
Уигьы, иаамҭаз, кыргьы дгәаҟт,
аха зегь еиликааит нас:
«Аӡәы ихала – имцагь дарҧхаӡом,
аӡәы ихала – ҵәҩанк даҩызоуп
(ҵәҩанк ахала аанда азкӡом),
инасыҧгьы еиҩыжаауп.
Ужәлар ахьыҟоу – уҟазар ауп,
ужәлар ҧсуазар – уаргьы уҧсы!
Уҽуҵәахыр – уи уҟаӡам ауп
иаанаго: уҧсы шҭаз – уҧсит!
Аибашьрагьы – ахацәа рзоуп,
аибашьрагьы – ҧышәагоуп!
Аҽҳәаҿы афырхацәа ииӡом,
ишәаз – урҭ анышә иагоит!»
– Ҳа ҳамч зықәхашагь уск ҟалап,
ҳдәықәлап, дад, шьҭа уаала!
Иҳамхьчар ҳара, изыхьчода
ҳтәыла гәакьа, ҳа ҳ-Аҧсны! –
Аҩны идәылҵит урҭ еицны.
Ицеит. Шәаагылгьы зҳәодаз!
Амҩа иқәуп, зегьы еихеит:
џьоукгьы раҧхьа инеиуеит,
џьоукгьы рышьҭахь иааиуеит –
ртәыла ахацәа аҭаххеит:
еибашьроуп, еибашьроуп! –
Ртәыла иақәлеит аҕацәа.
Ртәыла рзымхьчар, уигьы ҧсроуп,
О, Анцәа! Анцәа!..
Адунеигьы алыра иахаҵәиит.
Иҧхашьазшәа, амрагь аҽаӡеит.
Амҩа иқәуп ҩыџьа ахацәа –
абдуи маҭеи еибашьра ицеит.
Абду ҿиҭуам, дхәыцуеит усгьы:
«Иҧсразар – са сыҧсааит!»
Амаҭагь ҿиҭуам, дхәыцуеит уигьы:
«Саб дбаны – уаҵәы саап».
Аӡә дшалагылаз амца шыра,
даҽа ҩыџьа цеит уажәы.
Аҧсуа қыҭа, са с-Ешыра,
еилзыргода уҿатә-ужәытә?
Еиҳа уеиҕьны уа уанбаҟаз?
Еиҳа еицәангьы уанбаҟаз?
Урҭ ҟазҵода ишәа-изаны?
Шәа ишәыӡбома шәааизаны?..
Иреиҕьыз аамҭакы ҳазҧшын,
иреицәаз ҳалаҳаит амшын.
Ҳажәлар рыбжак нырцә инхеит,
урҭ рҭыҧаҿ тәымуаак нхеит...
О, уи нахыс зегьгьы бгеит,
ҳдунеигьы ааҳәит уи нахыс,
џьара ҳамҩақәа дырбгеит,
ҳтәылаҿ ҳа ҳмыцхәны ҳарбеит,
ҳгәы иақәкны ихыст, ихыст –
иахьа иҳақәлеит ҳаҕацәа!
Иҟаҳҵазеи, мшәан, цәгьарас,
иҳазныҟәартә еиҧш абас,
О, Анцәа! Анцәа!
II
Ицеит мышкы, ицеит ҽакы,
абду дыҟам, дмааит лмаҭа.
Амшқәа мҩасуеит иццакы,
анду гәҭыхак ҭынчра лнаҭом.
Дыҧшуеит, амҩахь дааскьаны.
Ааи, иароуп: даанагеит ларгьы,
аҽқәа ирықәтәан... анкьа зны...
Аха илхашҭуам уи уажәгьы.
Ах, ашықәсқәа!
Бҕьыжәҵас икаҧсеит,
лхы-лҿы ианырҵеит шә-кҷырак.
Илылшац лылшом, шьҭа дааҧсеит,
аха лҽалҭом гәкаҳа-ӡҕьырак.
Дҟәындҟәындуа, диҳәоит уи Анцәа,
акоуп дзыҳәогьы, уи лзырха:
«Уласны аибашьра нырҵәа,
ҳа иҳақәлазгьы рхы ларха!»
Дтәоуп, амра шыра лхы аҵак,
аӡә даауазар ҳәа дыҧшуа...
Аа, дылбеит: дааиуеит хаҵак,
ашыр-шырҳәа дыццакуа.
Ажәабжьк ааигоит, изакәхаришь:
игәыргьаҿҳәашоу ма иҧсӡу?..
Маҷк даатәар уа... Илгәаҕьрушь?..
Ма дцарцу наҟ, лыҧсы ӡо?...
Сиазҵаап лыӡбеит, аха дшәоит:
Лыҧхыӡқәа ҽеим... «Ҳаҕеиҭа,
цәгьарак саҳар? Сыгәгьы ҧжәоит,
Ных-ных!.. Исычҳалап еиҭа».
Дцеит аҧҳәыс, анду хцәышла,
шә-гәҭыхак лымоуп, ихьанҭоуп.
Лхәыҷра лбоит, хәаҵас ицәышӡа,
ашьапқәа хтны, ашҭа иҭоуп.
Аибашьра ду лашьцәа агеит,
ианбаауеи ҳәа дыҧшны дтәан.
Насу?.. Нас абду дааигеит
ихьшәаны анра шьҭызхыз ан.
«Уажәгьы хҩык! Уажәгьы хҩык!
Акы иазҳәамзааит, џьым, ари?!.
Ицәа иҭамӡо ыҟам ауаҩы,
аха, Анцәа, шьҭа избаз сзымхари?!.
Уаҟәыҵ сҧышәара, шьҭа иазхоуп!
Са сымҩагьы шьҭа ушҟа ихоуп».
...Аҳәҳәабжь геит иааигәаны:
ахы дагеит даҽа арҧыск...
«О Анцәа! Уҳалаҧшыр улбааны,
доус ҳазҿқәоу умбарыз!..
О, шәышәиз шәара,
ҳадгьыл ҳамазкуа зегьы!
О, шәышәиз шәара,
цәымҕыс ҳа ҳазкыз зегьы!
О, шәышәиз шәара,
ҳаҩны зырҳәыз, ҳаҩны зыблыз!
О, шәышәиз шәара,
ҳхәыҷқәа зшьыз, хдуцәа зшьыз!
Шәышәиз шәынтәгьы!
Шәышәиз зқьынтәгьы!
Ирҳәоит: ан лышәиҧхьыз

иаанарҳәуеит Адгьыл.
О, Анцәа! Иудкыл сышәиҧхьыӡқәа,
Аиаша уадгыл!»
О, лгәы нҭыҧсааит анду хцәышла,
дызцом лыҩныҟа, дгылоуп дцәышӡа.
Аҧҭақәа лаҟәны ицоит, ицоит.
Иҭашәоит амра. Шьҭа илашьцоит.
III
Аҳәса рхала аҩны иаанхеит,
ахаҵа усгьы дара аҿуп.
Аиааирагь маҷк ихарахеит,
аҧсабарагь шьҭа ихәаҽуп –
аӡын аҳра ауеит иахьак.
Анду лхьаақәа жәылт ҩаҧхьа,
лҭаца длыхәаҧшуеит дгәыкуа,
лҭаца дрыцҳалшьоит нанду,
илбоит: уи лыҩны дакуам,
дҵәуоит зны, хазы дантәоу.
– Шәгәы иалымсуазар, нан, шәара,
саргьы сцон уахь... схәыҷы дызбон
(лылаҕырӡқәа лгәы иҭаҧсон),
нас саауан сласы...
– Ҳаи, бара,
ҭаца мыжда! Са сныжь бабацои?!
(Дзылҿаҧшуам анхәа лҭаца.)
Са сышҧаббаз, а?.. Сга саргьы!
Ҳаҩны-ҳгәара нҳажьп зегьы!
Ҳаи, ибыхьзеи, ус ҟарҵома?!
Инымҵәо еибашьрак ббахьоума?!
Уахь ицазгьы аауеит лассы,
нан, иаҳзихьчоит урҭ Анцәа!
О, амрагь гылоит ҳара ҳзы,
Иӡып ӡыбна зҭыҧу ҳаҕацәа.
Ҳусқәа зегь иахьа инҵәаӡом,
мап, гәалак бҽабҭар ҟалаӡом:
аибашьра ашьҭахьгьы инхатәуп,
иаҳнылаз ахәрақәа рҕьатәуп...
Анхәа лҭаца лгәы лырҕәҕәоит,
уи ала лгәы лырҕәҕәоит ларгьы.
Еиҭах аӡын ҧагьа аҽарххоит,
аха аамҭа шцаз абоит иаргьы.
Игәыбзыҕуеит зны хәыҷҵас,
нас, иахашҭны, иҵаауеит цас.
Ашәқәа кыдҟьо, игәаауеит зны,
иаркәымпылуеит, асы еизганы,
илабылгьо, иччоит, иччоит,
ишыччо иҧсуеит, ишыччо ицоит.
«Усгьы ицандаз аӡын хыда!
Хьаас изкуада, изҭахыда!
Уца! Уаха ҳамам, џьым, ҳара,
Узбода, хымҳа-џьымҳа, ара?!» –
Анду дгәамҵын, ллаба лҟьеит,
«Уахагьы изыршода!» –
налыҿҟьеит.
IY
...Ргәылак дааит жәаха зны,
ажәабжь леиҳәеит днартәаны
– Избеит, иҟоуп урҭ Ешыра,
Изӡом – схаҭа сыҟан уа, –
иалагылоуп амца шыра,
аха алажәқәа урҭ рызшьуам!
Мышкы, ҩымш – нас иаауеит,
рхала ибарҳәап.
Лгәы ҧшаауеит,
илрыцқьоит лыблақәа маӡа,
ирбазаргьы – иуамаӡам...
«Ҳаи, исыхьзеи, мшәан, сара.
сышҧазхәыцуаз усгьы аҧсра!»
– Ақырҭцәа ааны иҳабашьуеит,
агырцәа ааны иҳабашьуеит,
ашәанцәа лбааны иҳабашьуеит,
аҷоуцәагьы арахь еихеит –
зегьы-зегьы ҳ-Аҧсны рҭаххеит.
Иҟоу иара акоуп – Аҧсны,
аҧсуа итәыла, аҧсуа иџьынџь...
– Нас уи раҳҭар еиҩшаны,
ҳандырхома ҳара ҭынч?
– Амшын ҳхыларцу еиҭа?..
Амҳаџьырроу?.. Ҳаҕеиҭа!..
Бымшәан, ди, уи ҟалом,
иахьа ҳтәыла аӡәгьы изгом:
нхыҵтәи ҳашьцәа ҳавагылт,
нырцәтәи ҳашьцәа ҳавагылт,
бзиа ҳазбоз зегь ҳавагылт,
ҳашиашаз збаз зегь ҳавагылт,
мап, аҧсуаа рхала инымхаӡеит,
иқәылаз ақәыџьма ирхәымхаӡеит.
Анцәа дыҟоуп – зегь ибоит,
аиааирагь аиаша иаиргоит.
Бымшәан, анду, иаауеит зегьы,
ачараҿ бҳаркәашоит баргьы!..
Илымуит анду – длатәаны,
ҵәыцак, ҩ-аҵәцак уаҟа ижәит
дныҳәан. Нас иҩныҟа уи дыҧрит,
уаҟагь аҳәса тәоуп иҧшны.
***
Хәылҧазуп. Амрагь шьҭа илашәуп.
Мраҭашәара ашьа аҿашәуп.
Харантә иааҩуеит мыткәма бжьык.
«Иҵуазеи шьҭа? Ҩымш? Мчыбжьык?
Мызкы?.. Ицан – уа иаанхеит,
ҳашыҧшыз, ҳаргьы ҳагәқәа хеит.
Мшәан, дабаҟоу сҭаца?.. Ах, абар!»
Ашҭа иҭалт ани ҧеи. Дҩеихар
лҭахуп, аха уи дакит акы,
дышьҭагәа дакит, анду дызгылом.
– Умбои, сажәит, нан, сыҩ сзуҧылом,
сыҷкәын сызкәыхшоу, уааццакы!
Унзырхеи?.. Уаазгада, нан?
Ухала уздәықәиҵеи уабду?.. –
анду лызҵаарақәа рацәан,
лылагырӡқәа лӡон анду. –
Ҳазшәыргәаҟуеи, нан, зегьы,
уахь ҳажәгандаз, нан, ҳаргьы:
акы ҳнахап уа, акы ҳаахап,
шәа ишәаахо ҳаргьы иҳаахап,
еибашьразар, нас, ҳаибашьлап,
доусы иҳалшо ҟаҳҵалап... –
Лылаҕырӡқәа шьҭа илызӡом,
илзынкылом, шьҭа ируӡом,
мап, аҵәуара – ҧхашьарам,
дҵәут анду уа, ҭаацәак ран.
Маҷ-маҷла еиқәтәон уи лхьаақәа,
маҷ-маҷла иҧхон лыгәгьы.
Абџьар зкыз зегьы-зегь хьааго,
шәынтә аҧсра даҧылт ларгьы.
Ацәа лықәҳан уа, дыцәеит нас.
Шәылҧырхагамхан – анду дыцәоуп!
Шәылҧырхагамхан, хәыҷи дуцәеи!
Уахак дыцәааит ма уаҩҵас.
Аҵх ашьшьыҳәа ицон, ицон...
О, анду лзыҳәан аҵх ласын.
Амза хьшәашәаӡа икаҷҷон,
ибырлашха ишьҭан асы.
Y
Уи ихьӡ аиааира аанагоит, рҳәеит,
абџьар ззышьҭихыз Аиааира;
уи ихьӡ аиааира аанагоит, сҳәеит,
ихы зқәиҵаз Аиааира.
Уи ихьӡ Ахақәиҭра аанагоит, сҳәеит,
зегь ҳхақәиҭраз дықәҧон – дҭахеит;
уи ихьӡ Ахаҵара аанагоит, сҳәеит,
хаҵаҵас дгылан, дышхаҵаз даанхеит.
Уи ихьӡ Афырхаҵара аанагоит, сҳәеит,
фырхаҵаҵас деибашьуан, ус дагьҭахеит;
уи ихьӡ Анасыҧ аанагоит, сҳәеит,
зегь ҳанасыҧ ихьчон – инасыҧ даҧхеит;
уи ихьӡ Абзиабара аанагоит, сҳәеит,
имраны иҧхан – ҳара зегьы ҳарҧхоит.
Уи ихьӡ Аҧсҭазаара аанагоит, сҳәеит,
инкацәан ицом – наунагӡа иаанхоит...
«Уабџьар шьҭызхша хаҵак дҟамлар,
умшәан, сара сыҟоуп, сашьа!
Ушьа зуша хаҵак дҟамлар,
умшәан, ара сыҟоуп, уаҳәшьа!
Нас, аиааира уашьцәа иргар –
уи баҟаны иузыҟалап уаргьы!
Ахақәиҭра мра утәыла иахаҧхар –
уи баҟаны иузыҟалап уаргьы!
Насыҧ лашала ужәларгьы нхар –
уи баҟаны иузыҟалап уаргьы!»
***
Иара: «Сан, Аҧсныҟа сцар ауп!» – иҳәеит.
Лара: «Умцан, уа еибашьроуп, – лҳәеит, –
уаҟа, нан, уршьыр ҟалоит», – лҳәеит.
«Сан, ара сыҟазар, сымҧсӡои?! – иҳәеит. –
Мышкы зны усгьы сымҧсуеи!» – иҳәеит.
Нас уи ҕбала дааит Аҧсныҟа, рҳәеит,
дааины иашьцәа дрывагылт, рҳәеит,
сабдуцәа рыдгьыл сыхьчар ауп, иҳәеит.
са сыҧсадгьылгьы сыхьчар ауп, иҳәеит,
ажәылараан ҧхьа дгылан дцеит, рҳәеит,
фырхаҵала уигьы дҭахеит, рҳәеит,
иабгьы: «Дад, ҳаимырҧхашьеит, – иҳәеит, –
уи иҧсадгьыл ихала иҧшааит, – иҳәеит, –
нас, дыҟазааит иҧсадгьылаҿ», – иҳәеит.
Нас дыржит иҧсадгьыл агәҭан, рҳәеит,
иабдуцәа рыдгьыл дазыхынҳәит, рҳәеит,
Аҧсынтәыла зхы ақәызҵаз ихьӡ рҳәеит,
иара изкны афырхацәа рашәа рҳәеит,
мшын нырцәынтәи аҧҭақәа аауеит, рҳәеит,
игәы лаҕырӡык нықәҭәаны ицоит, рҳәеит,
аха иан иахьагьы имҩа дазҧшуп, рҳәеит,
сыҷкәын даауеит ҳәа дыҧшуеит, рҳәеит...
***
Ирҳәеит: уи аӡлагарахьтә даауан,
амҩан даанкыланы, изҵаауан:
«Иужәлоузеи уара?» Ижәла иҳәеит.
Еиҭах: «Уқырҭуами уара? » –
«Мап, саҧсуоуп сара!.. Саҧсуоуп сара!» –
знык ианырмаҳа – дыҳәҳәеит.
«Уаҧсуазар – ҳара иуҳарбап!» –
Автомат ашьхәала иҿаст.
«Уаҧсуазар – аман уҳарҳәап!» –
Аҟәараҕ изыҟарҵеит нас.
«Сқырҭуоуп ҳәа!
Сқырҭуоуп ҳәа!». –
«Мап!
Саҧсуоуп сара! Саҧсуоуп сара!
Саҧсуоуп! Саҧсуаны сиит ара!» –
«Ақырҭуа жәлоуп иумоу, идыр!» –
«Ажәлоума аус злоу – агәоуп!
Саҧсуоуп сара, шәара шәеилагоуп,
иаразнак шәыздырт!» –
«Сқырҭуоуп ҳәа!
Сқырҭуоуп ҳәа!» –
«Мап!
Еиҭагьы – мап! Еиҭагьы – мап!» –
«Уаҧсуазар – ҳара иуҳарбап!» –
Дыкнарҳаит уи... ишьапқәа рыла.
Нас – урҭ амеигӡеит ахы.
Ирбоит: иқәхаша мчык рылам,
«Мап-мап!» иҳәошәа раҳауеит,
ибжьы рышьҭаланы иаауеит,
мап, ирзацәгауам уи рхы...
Адунеи иахьӡеит, инаҩит хара,
ашьхақәа ирхыҩны игоит:
«Саҧсуоуп сара! Саҧсуоуп сара!
Саҧсуоуп! Шәара шәеилагоуп!»
Аҭаца дцәажәоит, дцәажәоит...
О, илҳәо закәызеи!
Лылаҕырӡқәа лзынкылом,
Ибааӡахьеит лчабра.
Анхәа дӡырҩуеит, дӡырҩуеит...
О, илаҳауа закәызеи!
Лылаҕырӡқәа аангылом,
Дахьӡом рырбара.
О, анацәа рылаҕырӡқәа рҩашҵас икаҭәоит,
о, анацәа рылаҕырӡқәа мшынны иҭатәоит,
ауаа ргәымхара иадырганы игазгоит,
нас мышкы зны, ихыҵны, ауаа зегьы агоит.
VI
Иҳәҳәеит. Ашьжьымҭан дааргеит.
Аҩны данаарга – ирбеит:
аҳәызба ҭыҧқәа жәибжь инуп...
Мшәан, еибашьуазма ҳәызбала?!.
О, Анцәа! Урҭ зхылҵызгьы дану?!
Иқәынҵәаша, ҳазларыжьыз убоит!..
«Ҳнеир ауп уагьы, нан, баала!» –
Анхәеи ҭацеи аҧсрахьы ицоит.
Даргьы шәаны иҟоуп. Даргьы
иахьа-уаҵәы ҳәа итәоуп иҧшны.
«О зегь зымчу, зегь збо, зегь ҳаиҧшны
ҳаубома хыхьынтәи уаргьы?!.»