Иалкаау. Ажәеинраалақәеи апоемақәеи - 04

абиҧарақәа Аиаша дзырбо.
Иҟоуп Ажәа ажәа-фырхаҵа,
агәыҕра еҵәеиҧш, икаҷҷо,
аҭоурых аидара ду иаҵоу,
жәларык рфырхаҵара зыхьчо.
Иҟоуп Ажәа –ажәа-хьӡырҳәага,
баҟаны ирҭынхеит уи ӡәырҩы.
Ажәа ҭацәы ыҟоуп ҳәа зҳәада?
Дыҟоуп иҭацәу ауаҩы.
Ажәақәа малрҳагас ишьҭызхыз,
зымгәада хәыцырҭа змам.
Дҳәацәоит
ҳимоушәа зегь гәҭыхас,
ихоуп иижьо агызмал.
Ижәдыр,
иҟоуп Ажәа-хьӡырҳәага,
дхаҵоуп уи Ажәа зҭынхо.
Зқьы-шықәсала хаҵарак наго,
ажәлар рҿы
наӡаӡа инхоит.
АИҦЫЛАРА
Иахьак ироуӡан ишәаҳәоит архьынак,
абжьы хаа ҳашҭагьы иҭаӡом.
Аҭәаҟәа гылоуп ҳгәараҿы ихьынаан,
абҕа џьыҟәӡа, арахәгьы ирфаӡом.
Ааҧын ишьҭанаҵеит уарҳал иаҵәак,
аҧсабарагьы ахаҿы хнатит.
Аҳәаса насҭха игылан исалацәҟәуеит:
иумбои – сышәҭит!
Аҭыҧҳа ҧшӡа илеиҧшуп, иҩагылеит
иҽырба-ҽырбо, ахы ҳаракы.
Унапы науҟьар – иҩны иаауҧылоит,
аҽааугәыджьланы уакып.
Ашәҭқәа укәа иҭанаҧсап: «Иумаз, аа!»
Шәҭыла уҩычаны уҟанаҵап…
Избан сара асҟаамҭа арахь сзымаауаз,
ишҧасзымдыр ишышәҭыз аҳәаса?!.
Архьынагьы ашәаҳәара ишалагаз,
иуарҳалха ишқәҵаз сымҩақәа зегьы?!
Ишҧасзымдыр са сзын аҳәаса шеилагаз,
схала ишҧасзымдыри акгьы?!.
Саҭашәымҵан!..
Саҭашәымҵан зегьы!
АӠЫН
Аҵаа иашьыхит аӡаҩақәа,
агәаҩақәагь асы рҭашәуп.
Аҵаа-Даду иеиҧшхан, аҵлақәа,
ишкәакәаӡа,
асы хамы ршәуп.
Нас уахантәарак, иуауаӡа,
ҟарулҵас игылоуп адәны.
Нас амза ҩагалоит ихахаӡа.
уигьы,
аҵла реиҧш, илаҳәны.
Иаарыцҳаушьап аҵлақәа.
Еиҳараӡак –
насҭха игылоу.
Уи ҭыҧҳауп изеиҧшу.
«Шәааи арахь !» – сҳәан,
«Иааҳараӡа, –
рҳәеит, ааҧын ҳазҧшуп!»
Мҩасҩыкгьы џьара дубашам,
аҵх амза ахала иатәуп.
Ианар гәамҵуазаап баша,
аҵла ирбоит:
ааҧын амҩа иануп.
Арахь аӡын мақаруеит сыла,
аӡын иаҳәеит: «Уажәшьҭоуп!»
Ажәҩан иалагаз ашыла,
ишкәакәаӡа,
адгьыл аҿы ишьҭоуп.
***
Аҧша хагахан, аҕьҕьаҳәа аҧшырҭа иҭоуп,
нас ҵыхла ҳааҵраҿы ицәырнагоит агәала.
Идәылырцаз аҳәатәхамҵа иеиҧш, итәаны,
иматанеиуеит ма иҵәуеит еимаҭәаны.
Риарҭақәа рзыҧшушәа, аҵлақәагь рҽеилырхт.
Ҧшәымара ауеит ҭагалан, аусқәа зегь рҽеиуа.
Харак адушәа, ақәа нахыкәласуеит ҳаҩны,
адыдгьы хысуеит, ишәазшәа абла хҩаны.
Нас, унаҧшыр, иеҵәаха ажәҩанаҿ икыдуп,
сқыҭа иҩахык икыдуп аеҵәа блахкыга.
***
Аҧҭақәа ажәҩан ҵырҟьеит.
Апҟақәа рыжәҩақәа рҟьеит:
«Абзиараз, архақәа, адәқәа!
Абзиараз, ахрақәа, аӡқәа!
Абзиараз!Ҳаауеит ҽааны,
аҩызцәа ҿыцқәа рҳаны».
Сыпҟақәа ажәҩан иазцеит.
Сыпҟақәа ҭагалан рыхьӡеит.
Ирыцәшәан ахьҭақәа, асы,
рымҩа инықәлеит иласы.
Араҟа исзынхаз баҕырк,
иқәтәеит иааин сыжәҩахыр:
«Умҧшын уахь, ихаҵа сҳәатәы:
адгьыл ауп уара утәы».
Нас, иуасҳәари, сҵыс,
ишоуп акалашәа сҵас:
бзиа изымбакәа адәы,
уи ами сҟазҵаз сеикәаҭәы.
Сынҭалап амхы сыццакуа,
исырҭәып малла сцақәа…
Саҧшәыман Адгьыл сахуп,
аха Ажәҩангьы сҭахуп!
АҴХ АГЫЗМАЛРАҚӘА
Аҵх амҵәыжәҩа дуқәа еиҵыхны,
сқыҭа инахатәеит.
Ажәҩан ҧҭа еиқәала ишьыхны,
аблақәа зегь хнаҩеит.
Ҳааҵраҿ иҧхьоз ҿеихамк-арҵугьы
шьҭа уаҳа ҿнаҭӡом.
Ҳацгәы гызмал, уӡ ҳәа иҧхаҳҵаргьы,
адәахьы ицаӡом.
Аҧсабарагь аҵх лашә иналаӡит,
иацәыӡит ахаҿы.
Аҧша заҵәык уи ианаалаӡомызт,
иқәҧарц акәын изҿыз.
Аухантәарак зегь ргәы рхаҵауа,
ирылан игьежьуа.
Иажьжьон, ирабжьон еиҭах аҵлақәа,
рхы-рыгәқәа шьышьуа.
Аҵх, амҵәыжәҩа дуқәа еиҵыхны,
сдунеи иахьнагӡеит.
Сыгәҭыха-гәалақәа зегь рҿыханы,
сашҭахь иаанацеит.
Игәылшьапхеит аҵх мыжда усгьы,
зегь ҳафарц аҭаххеит.
Қәацә-хангьы, изуз-изымузгьы –
зегьы-зегь еиҧшхеит.
Зеиҧш цәак зегьы ирханаҵеит
аҵх мыжда, аҵх гызмал.
Аҧхыӡ шанақәа шьҭанаҵеит
ихчаҿы – акгьы змам.
Аха ари адгьылаҿ ҧхыӡла мацара,
мап, узынхом.
Иумырҳаз ара напхыцла мацара,
аҵх иаанагом.
Аха саргьы уи аҵх санышәом –
сықәҧарц ауп еиҭа.
Згәы каҳаз иҧеиҧшу – анышә ауп,
уи – мап, ҳаҕеиҭа!
***
Иахак ара абҕькаҧсара иаҿын –
ҳашҭа зегьы бҕьыжәла ихнаҩеит.
Аа, иҟаҧшьхеит, иҩежьхеит, иҩеит –
абҕьқәа зегьы ирҧсахит рхаҿы.
Амрагь шьҭа аҽырҕьеҩны изҧхаӡом.
Аҧхарра зегьы ажь иазыннажьызшәа,
еилҧхаауеит хыхьӡа џьара ажьымжәа,
икнаҳауп икәалкәало,
ҳнапы ҩаӡом.
***
«Сышәхамшҭааит, – ҿнаҭит, –
снышәмыжьын ара!»
Иаздырӡом: жьҭаароуп изҿу макьанагьы.
Цас ахаҧыцқәа ахуеит амаганагьы,
ҵхла иналагарц аҧҳә аҿара.
Еҵәаџьаагь лашап ахацәа рханы,
ацәашьы кны, амзагь нархагылап.
Маӡак еибырҳәошәа, рыхқәа неидкылан,
анымҩақәа нхгылоит ашамҭаз адәны.
Ҭагалан усқәа зегь ҧхьаҟа иҧшуп.
Аӡын макьана ашьхақәа ирҭоуп,
Издырӡом аӡәгьы уи агәы иҭоу.
ҭагалан –
зҽеибызҭо ҕбоуп изеиҧшу.
***
Шьхала имҩасуеит аҧҭақәа,
шьхала имацәысуеит зынгьы.
Аӡын ааиуеит иҳазгәамҭакәан,
ҳшазыҧшым ҳара зынӡагьы.
Иҧшасуа, иқәасуа ишыҟоу,
иаалырҟьан ҽнак хәылҧазы,
ҳанындәылҵлак уа адәныҟа,
иҟәашӡа иаабоит асы.
Шылаҵас ҳажәҩан асы алагоит,
ҳадгьылгьы иӡыҩӡа иҧшуп.
Аамҭа шкәакәа абас иалагоит,
зегь-зегь шкәакәала ишәуп.
Иаҳҳәоит уа «Ҽаанбзиала!
Асы еиҧш, ҳанасыҧ лашаз,
асы еиҧш, ҳагәқәагьы цқьаз,
еилшәарада ҽаангьы бзиала!»
Нас уи асы ҧшӡа кәаҳаны,
ҳабжьгьы адунеи иарҳаны,
ҧхьаҟатәи ҳааҧын ҳазцоит,
зегь-зегьы
ҳгәахәтәқәа ҳрыхьӡоит.
Ҳааҧсарагьы баша ибжьаӡуам,
ҳанасыҧгьы ҳҧылап лассы.
Макьана ашьха иҟоуп аӡын,
макьана ашьха иҟоуп ҳсы.
***
Ашьхақәа, рыхҭарҧашқәа рхаҵаны,
ирҳәашаз кырӡа ирацәоушәа,
аха иаҧсуа маҳәцәоушәа,
ҿымҭ игылоуп, ҳашҟа иласкьаны.
Ирҳәеит нас: «Маҷк инаҳкылап асы,
аӡын амҩагьы маҷк иҳархарап,
аҧш рҭыжәга шәара адәқәа, архақәа,
аҭагалаҩцәа, маҷк шәааласы?»
Ирбоит: ақыҭа усда итәаӡам,
аусқәа зегь ирыхьӡар ауп,
сааҭкгьы баша имцар ауп…
Ақыҭа иара усгьы итәаӡам.
Акака ирҿыми зегьы ара:
уардынк амардара иаҿысуеит,
уардынкгьы аидара иарҿыжуеит,
сынтәа ибарақьаҭуп аҽаҩра!
Шьыжьнатә усура сҭыҵуеит саргьы,
ахәылҧаз, ҭагалара сналган,
шәца ду иазназгоит са смалгьы,
ишәыласҵоит уа са сыхәҭагьы.
О, мап, акгьы сҵәахӡом сара хазы,
схәарҭагьы иҭасҵом ак налкаан –
еицҳзеиҧшыз сара сҽаҩра-смалгьы,
исҭахӡам, акгьы сҭахӡам са схазы.
***
Аҩы аҿарҟьазшәа, мраҭашәара ҟаҧшьуп.
Амрагьы алада ахы рханы ихшьуп.
Анацәа ршьыршьафқәа кнаҳазшәа иӡәӡәаны,
аҧҭа цәышқәа кнаҳауп ажәҩан агәҭаны.
Нас, еизҳәҳәаны, иагап ашьхаҟа аҧша,
нас, уа иуанҭаны, анацәа ирзашап:
«Шәысабицәа гарашәҵа, адгьыл аҧацәа,
зџьынџь зыхьчаша, ишәҭларц игәырҕьаҵәа»
Аха макьаназ урҭ ажәҩан аҵаҿ ихшьуп.
Аҩы аҿарҟьазшәа, мраҭашәарагь ҟаҧшьуп.
Абду, ажәҩан ашҭахь дыҧшуа,
иҳәеит:»Амш бзиақәаҵәҟьа ҧхьаҟа иҳазҧшуп!»
ААҦЫНТӘИ АҚӘА
Ашьацәкьарақәа ирықәгыланы
иааит ақәа.
Ашьацәкьарақәа ирықәгыланы
икәашоит ақәа.
Ах, гәырҕьара дук ахалеит,
иччоит хәыҷҵас.
амардарагьы ихалеит,
нас иҧеит еиҵас.
Иакәабеит уа ашьхақәа,
архақәа, адәқәа,
иарныҟәеит уа ҳашьхақәа –
иҿшәаз абҕьыцқәа.
Нас аҩарқәагьы еихәлаччеит:
«Аа, уҳахьӡа!»
Нас ақәагьы – ихәлаанӡа
ҳәа – ицеит аҽӡа.
Нас амрагьы аакылҧхеит,
иразӡа ахаҿы
Нас уигьы цеит, ашәахәақәа
ныжьны ахәаҿы.
***
Ашықәсқәа-аҽыҩқәа, шәабацои шәеивас?

Шәхы абахоу? Шәызтәыда?..
Ашықәсқәа-аҽыҩқәа, шәабацои абас?

Ҧхьаҟа ишәзыҧшыда?..
Са шәыстәызарцу? Исыздыруамызт акгьы,

шәмыццакын, нас, шәыҽнышәкыл?
Иқәаҳҵап зегь рҭыҧ, еилҳаргап зегьы,

нас сангылап саргьы аҽышькыл!
Сҟамчы сҟьап, цқьа искып аҕәрагьы снапаҿы,

зынӡагьы сымтәарц ауп!
Ах, сара сҽы, ус уҽумырхаган сара сҿы,

саргьы сымшәарц ауп?
Аҳаҳаи, ас шәласуеит ҳәа сыҟамызт сара,

сгәыҕуан: «О, макьанагьы
сынасыҧ сзыҧшуеит, исымҵәарц иҟам сҿара?»

Сгәыҕуан: «Ах, смаганагьы
скуп ицҳафыруа: аусқәа шаҟа срыхьӡари! –

Стәом шьҭа уаҳагьы…»
Сгәы сырҕәҕәон; «Ах, шаҟа иааира згари!..

Сицәшәом шьҭа аҧсцәаҳагьы!»
Арахь, исзымҧшӡакәаны, ацара иаҿуп

сышықәсқәа – са сҽыҩқәа.
Арахь, инеиҧынкыланы ашлара саҿуп,

сусқәагьы сцәеиқәылт…
АГӘХЬААГАРА
Аҽыҩқәа реиҧш, иниаҟьеит ақәаршыҩ,
араҩақәагьы еихәлаччо инашьҭалеит.
Сара баҳҭынра мыжда цәгьа сашьцылеит,
макьанагьы иҭакуп сара сҽыҩ.
Икьыркьыруеит, игәхьаанагоит адәы,
исыҧхьоит еснагь: «Иҳазҧшуп арха,
мҩакы ахьалдам абнара сарха,
уахьызгӡап ибналаз угәахәтәы»
Издыруада иахьцаз, ма излацаз –
ибналама ҳансыҧ уи амҩала?..
Ма иубама ухаҭа?..Амала,
усмыҧхьан сара цас?
Исхашҭит зегьы. Сгәы ҭынчуп уи лзын:
агәҭыхагь сылҭом, далам сыҧхыӡгьы,
цәыӡуп ҳәа исҧхьаӡом уи ацәыӡгьы, –
агәҭынчразы илсххьеит сара азин.
Нас, усмыхан, мап, усмыҧхьан еиҭа,
уи дызгаз амҩа – амыҕ ахысит,
дырзгаз ацҳагьы бааит, ибжьысит…
Зегь удыруеит, иумбеи ухаҭа!
Насгьы, сара исымҳәаӡеит акгьы,
иуазҳәада уи ҳанасыҧ лакәын ҳәа?
Илаҧшҵашәаран иит, уи лакәын ҳәа
аҳәара саҿуп сара иахьагьы.
Уи иниаҟьан ицеит ауп қәаршҩык,
аџьныш иакәын – дақәтәан икәадырны,
даҳҧырҵит уи аџьныш ихы дырны,
нас ажәҩан ахь идыдит ауп, сҽыҩ!
Адыдгьы тәап, ақәаршыҩқәагьы цап,
иӡып ақәагьы –ҳадгьыл иналабап.
Саргьы ҿыц сизшәа, ҿыц нхарак сналагап,
уаргьы – ицаз уҩызцәа урыхьӡап.
АЗҴААРАҚӘА
– Изакәи агәырҩа, изакәи агәырҕьара?сразҵаан ашәҭқәа, исарҳәеит абас:
– Агәырҕьара – мроуп, агәырҩа – ӡынроуп,
аҵааи аҷыхьи ҳгәыдызҵо иҳазҵас.
– Изакәи агәырҩа, изакәи агәырҕьара?–
слазҵааит аҭыҧҳа. – Исабҳәанда баргьы…
– Агәырҕьара – бзиабароуп, иҿароуп,
агәырҩа ҳәа са исыздырӡом акгьы.
– Изакәи агәырҩа, изакәи агәырҕьара?. –
сразҵаан, исарҳәеит имӡа:
– Агәырҕьара – ҳа ҳауп, ҳгәырҩа – шәа шәоуп,
ҳзырчча-зырҵәуа, иаҳзынмыжьуагь зынӡа.
Изакәи агәырҩа, изакәи агәырҕьара? –
сазҵаауан сгәы, исанаҳәеит сара:
– Агәырҕьара – мҵәыжәҩоуп, агәырҩа – хәроуп,
ма иҕьоит иласны, ма иацуп аҧсра.
– Изакәи агәырҩа, изакәи агәырҕьара?
сразҵаан сышьхақәа, исарҳәеит аҭак:
– Ах, агәырҕьарагьы агәырҩагьы ҧсҭазаароуп,
Ушықәсқәа ирыласоу ушықәсқәа рыхәҭак.
АПОЕТ

Мап, лыхәҭала амшын узҭарбом,
аҧсҭазаара – мшынуп, ҵа змаӡам.
Ажәалагь дузырҟәышуам агаӡа,
апоет ихықәкы уи акәны избом.
Саумырган, нас, аҽҧныҳәа саргьы,
гаӡа игаӡара насыҧуп иа изы,
аҟәыш иҟәышра икапануам хазы,
рымҩақәа ылырхит араҟа зегьы.
Дасу инасыҧ ихала иааӡеит,
дасу иуҕәа ихала иҟаиҵеит,
нас, дабаҭаху араҟа Езоп?!.
Ах, апетгьы дашьҭами насыҧк,
адунеи зынӡа иамбац насыҧк,
уи –
Зегь реиҳа инасыҧдоу изоуп.
ҲАРА ҲАМШ
Шь. Камкиа ихьӡынҩылоуп

Аҧсҭазаара закәи!.. Уи маӡоуп, издырӡом аӡәгьы.
Иҭҵаам закәанк ала имҩасуеит ҳамшқәа зегьы.
Изыҧхьаз зегь – уахь ицеит, уаҳа ихынҳәӡом:
Уантәи мҩа ыҟаӡам, Уантә Арахь узааӡом.
Абри адгьыл ауп иҳамоу, иҳазшам даҽакы,
иҳамоуп ҳара ҧсҭазарак – ҳа иҳамоуп мышкы.
Ҳа иаҳтәуп хаҭала, иршаз ҳа ҳзын ашацәа.
Лыхәҭак иҭнагаз аӡы аиҧш, усҟакгьы ирацәам,
аха ҳахӡыӡо, ҳаиҷаҳан инаҳхуам уи ҳара –
ҳхәыҷқәоуп зны, аха нас еиужьны ҳаҿуп азҳара.
Ианаҳазҳаз ҳазгәамҭакәан, ҳнеиуеит ҽнак аҳәааҿы.
Нас уаахьаҧшыр – иҟам иҧырны ҳаазгоз аҽы!
Аҕәра зымпыҵҟьаз иеиҧш, ҳкажьны ицеит икакәкәа.
Ҳааҧын ҧшӡа нҵәеит ауп уи, шьҭа иалагоит ақәа.
Инымҵәаӡо, игәыҭшьаагоу, хкәарагьы зықәӡам.
Ҳа ҳауп изтәу ажәҩан, иаҳтәуп адгьыл зегьы,
ҳакралцәами иахьа, ҳзыцәшәо ҳәа дыҟам аӡәгьы.
Дҟалом уаҵәгьы. Насгьы. Иҧсит иаха аҧсра.
Ус ауп, сыгәра жәга, азакәан ҿыц аҧысҵеит сара.
Аҩынаҳа, ҽа знык уҳалс, иаажәып даҽа знык:
аҩызцәа рзы, аҭыҧҳацәа рзы, нас еидтәалу ҳзы.
АДУНЕИ АНҬЫНЧЫМ…
Ақәа анлеиуа, саргьы сылахь еиқәуп:
лаҕырӡушәа збоит ақәа цырақәа,
сгәыҕрақәагьы мҩасуеит нҵырада…
Ақәа анлеиуа, саргьы гәҭыхак сакуп.
Ажәҩан гәамҵуазар, иҭынчым са сыгәгьы,
еидарак ықәыҕәҕәоит саргьы сыхәда,
стәаны схәыцуеит уа :»Исыхәода?»
Ажәҩан гәамҵуазар, сгәамҵуеит саргьы.
Адунеи анҭынчым – аҵысгьы ҿнаҭӡом.
Избоит: џьа гәнаҳа цәгьак ҟалеит,
иқәа цыран алаҕырӡ леит…
Адунеи анҭынчым – ашәагьы зиӡом.
***
Аҵх ҿаҳа ҳәҳәарц аҭахын,
аха абжьы азҭгомызт.
Иҳәазо, сышьҭа ихын
аҵх лашә, аха сабомызт.
Сара зегь збон, аха
сыҳәҳәар уа, сгәы ҧжәон.
Сара зегь сҳәон, аха…
сыбз хырҵәар ҳәа сшәон.
КАМОЕНС ИҞЫНТӘ
Сзажьазеи Сгәыҕра, еснагь еиҧш, уажәгьы?
Изцәырнагеи Сразҟы сгәалақәа зегь бҕьаҭны?
Игьежьуама шьҭа ицаз ҳҿара ҳаҭаны?..
Ашықәсқәа, мап, ихынҳәуам зынӡагьы.
Шьҭа нмыжьӡакәан ицалааит, нас, зегьы,
ауаҩҧсытә лахьынҵазы ишаҳаҭны.
Аки-аки еиҧшӡамызт, аха ираҳаҭны,
Сгәыҕрақәа аҽақәыршәан имҩамсӡеит акгьы.
Бзиа избоз араҟа, сгәы-сыҧсы змадаз
зегь-зегь сыцәтәымхеит, сажәит, саха змадаз,
исцәыӡит аҧсҭазаара агьама, аҧшра.
Ах, еиҭа Сразҟы сҭанацалеит аҟарса,
Аамҭагьы – измаз са Сынасыҧ ҧхарсуа –
иаҿуп имҧсыцыз Сгәыҕрақәа рышьра.
АМЦХӘ САҲӘАӠОМ
Амцхә саҳәаӡом, адунеи зегь сҭахым –
уи бара бхазын ибымаз инкылан, –
амза аныҷаҧшьо жәҩан-гәы иангыланы,
ҩыџьа ҳхала ҳаиҧылап уахык.
Ҽа знык иччап быблақәа сара сзын,
ҽа знык иаҳзышәаҳәап аҟармаҵысгьы.
Ах, сгәыҕра шаҟа аамҭа ннаҵызгьы
ибасҳәап уа – исыбҭар азин.
Сашшӡом уаҳа, сырнышәоит зегьы,
ибблыз ацҳақәагь уаҳа ихысҵом,
ибкьысыз снацәагьы амҩан ихысҵәап,
иаҧырхагамхарц бынасыҧ акгьы.
Амцхә саҳәаӡом, адунеи зегь сҭахым –
уи бара бхазын ибымаз инкыланы, –
амза аныҷаҧшьо жәҩан-гәы иангыланы,
сышҟа амҩа баныла уахык.
«АБЗИАБАРА ХАГА»
Асонет

«…Нас иахьӡузеи уи?» – «Абзиабара хага». –
«Иаҭахузеи сара сҟынтә?» – «Утҟәара». –
«Изуам ҳәа сгылар?» – « Уқәнархоит аҟәара».–
«Исыхәома џьара?» – «Акгьы иуҧырхагам».
«Иаанагозеи уи?» – «Ажәҩан ахь уҩаган,
амҵәыжәҩақәа унаҭоит, уҧрыртә узхара». –
«Нас сылбаазгода сара уантә?» – «Лара». –
«Дабаҟоу уи?» – «Унаҧшы, ауаҩага!»
«Шәҭымзар, ак збаӡом». – «Уа дыҟоуп ларгьы». –
«Абла еиқәа лоума?» – «Арҭ ашәҭқәа зегьы –
аҭыҧҳацәа роуп, иахшеит амырхәага…»
«Са истәума зегьы?» – «ицәгьахеит уҧсы!» –
«Нас, ишҧа?» – «Аӡә дыҟоуп уара узы». –
«Ухаҭа уарбан?» – «Абзиабара хага!»
***
Нас, исхароузеи сара, аҵх лашьцазар,
амза мгылазар зынӡа?
Нас, исхароузеи сара, бара бцазар,
уаҳа быхнымҳәырц, бцазар быҽӡа?
Аҵх лашьца бналаӡҩеит, схымларцаз бышьҭа,
сынасыҧ бжырцаз уа амҩан џьара…
Ибзымдыруаз, ибымуазар – сбышьҭам,
еиҳа илашьцаз ҵхык бзалсхрын сара,
Ибҳәандаз имӡакәан; «Уаҳа исылшом!»
Быҳәҳәандаз: «исҭахым уара уҟны!»
Ажәакгьы мҳәакәан, бнаскьазгон изылашоу,
ацҳақәагь збылуамызт амца дыркны.
Исхароузеи, нас, анасыҧ машәырзар,
ианааиуагь маӡоуп, ианцогьы?!.
Нас, исхароузеи сара, аҵх лашәызар,
амза мгылозар уаҳа зынӡагьы?!.
АЛАКӘ АҞНЫТӘ АБНАЛАРА
Торкватто Тассо ипоема
«Ахақәиҭра зауз Иерусалим»
афырҧҳәыс Армида, иҧсабаратәым
амчқәа злаз аҭыҧҳа ҧшӡа, дхыхны,
ла лҟны дынкыланы длыман аҩымҭа
афырхаҵа Ринальдо

Армида қәыҧш, соужь иҟалозар,
амҩа сымоуп, сцар ауп хара,
сыдгьылгьы сымбацт сызхара,
Армида қәыҧш, соужь иҟалозар!
Иаарты баҳҭынра агәашәқәа,
сгәы иақәшәаз ҭыҧҳакгьы дыҧшуп,
игәылҵыз агәил ауп дзеиҧшу…
Бласны иаарты, нас, агәашәқәа!
Уа џьара ашәакгьы сцәынхеит,
са сыхьӡала ишаз, сара стәы.
Нас, сымҩа бхала иаарты,
сҧышәарагь, Армида, иазхеит?
О, иҳәа шьҭа: «Умҩа лашазааит!
Ашәақәа рзыҳәан уа ушазааит!..»
Иббап нас, исырӡуам мышкгьы,
исҳәап уа сашәақәа зегьы.
АБЗИАБАРА АҦСРА
Зегь злаугәалашәои!.. исхашҭуам акы:
ҩыџьа хәылҧазык ҳаицанылеит мҩакы.
Аҵх агәахьы ҳагеит уи амҩа ҳара,
ҩыџьа ҳхала иаҳтәын аҵх аҳҭынра.
Уи ҽа дунеин, акалашәагьы ишан –
ҳабзиабара уа иит, ҳанасыҧ лашан…
Аха аҵх ҧсит – иӡит иаразнак зегьы:
адунеи иазымкуаз анасыҧқәа зқьы.
Ачарантә ҳаауан, аиныхра ҳазнеит –
ҳабзиабара иаҧсахит адунеи.
Аҵх ианалаӡ ицеит. Сгәыҕрақәагь сцәыӡит.
Шьҭа сҟармаҵысгьы ашәаҳәара иаҟәыҵт.
Уи нахыс исшәиит аҵх гәымбылқәа зегьы.
Уи нахс срыцәшәоит са схаҭагьы.
***
Ажәак ауп – сашьҭоуп уахак,
ажәак ала ибасҳәарц зегьы.
Сеимдеит, сеимдеит,
сеимдеит, аха
изымбацт макьана џьаргьы.
Ажәак ауп – сашьҭоуп уахак,
ажәак ала ибасҳәарц зегьы:
бзиа бшызбо, быда сыбжаха,
насыҧ шысмоуа мышкгьы.
Быда царҭа шсымам аҳәартә,
ишылашьцо сымшқәа зегьы…
Убас иаҳәарц,
ба ибаҳартә,
маҷк иааҧшқахартә быгәгьы.
Ажәа заҵәык сашьҭан уахак,
ажәак ала ибасҳәарц зегьы.
Сеимдеит, сеимдеит,
аха – акгьы!
Басыршьуамызт ажәагь асҟак.
***
Салам шәҟәык бара бҿынтә сазҧшуп,
ааҧын шәҭыш ацны иаауазар ҳәа,
аҧхаррагьы маҷк сзаанагозар ҳәа…
Ҩадатәи – ӡнуп изеиҧшу.
Аҭра ҧжәазшәа, илеиуеит ақәа.
Иҟам амра. Уи зынӡа ибжьаӡт.
Бҕьыцк аҩыхаҵәҟьа бара ибмаӡеит,
Ах, иҿарҳәазар акәхап бнапқәа!
Аха исымоуп гәыҕрак ҭакны:
ацәымҕра хага бҿаҳәаны бамгазар,
ма бышәҟәы ҧшак имҩахнамгазар,
иаакылсп уи шьыжьык иццакны,
ирзнымкылакәа ҵаагьы-хьҭагьы.
Издыруеит: уи сынасыҧ агәылоуп!
Сымрагьы уаҟа иҩагылап,
иацҟьап, нас, уи сгәалақәа зегьы.
Снахан еиҵысхып сгәыҕра аҳәаагьы.
УАҲА ИСҬАХӠАМ САРА АКГЬЫ
Аҳаскьын иаҵәа сыдгьыл қәнаҵаалаит,
аҟармаҵыс-бжьы сбаҳчаҿ игалаааит
иҟаз сышьхақәа, сырҩашқәа, баргьы –
уаҳа исҭахӡам сара акгьы!
Ах, ҳамшқәа зегьы рхаҿы лашааит,
ҳаҵхқәагьы гәыҭҟьарада ицалааит,
насыҧ лашак рымазааит зегьы –
уаҳа исҭахӡам сара акгьы!
Абри ажәҩан мра шәахәала иҭәлааит,
абри амҩаҿ ба бышьҭақәа збалааит,
зны-зынла уаҟа – ба бхаҭагьы –
уаҳа исҭахӡам сара акгьы!
Ацәгьахәыцрагь ҳдунеи ианыӡааит,
ахаангьы Ауаҩра мыӡааит,
Ақьиарагь иамаз аҳра зегьы –
уаҳа исҭахӡам сара акгьы!
ААҦЫН
Нас, ибасҳәарцу схала зегьы?..
Ааҧын қьаҕьариара сзаауан,
ибанамҳәаӡеи ааҧын акгьы,
уи есуаха бышҟа иаауан?..
Ашәҭ ҧшӡақәа гәылнахит бара бзы,
бымҩақәа уарҳалха иқәнаҵеит.
Са сыхьӡала ибзаҳәарц, сласы
аҟармаҵыс ашәак асырҵеит.
Нас, уи абжь шанагьы бмаҳаӡеи?
Ааҧын ахабаргьы бымбаӡеи?
Ибарҳәаз бзеилымкаау зынӡа
ма ибасҳәарцу схала имӡа?..
Сышҧабзымдыри, уи сара соуп
есуаха ббаҳчаҿ ашәақәа зҳәоз!
Сышҧабзымдри, уи сара соуп
башҭахь инеиз,
ааҧын ҳәа зарҳәоз!
Нас, быцәазма, мшәан,
усҟан бҭахәхәа,
Акгьы бымбо, акгьы бмаҳаӡо?
уажә ааҧын иаҟьоит ашәахәуа,
аха идыр,
аӡынгьы аауеит аҽӡо…
Нас, ибасҳәарцу схала зегьы?..
Ааҧын қьаҕьариара сзауеит,
ибанамҳәаӡеи ааҧын акгьы –
уи есуаха бышҟа иаауеит?!.
АГӘЫҔРА
Сыбжьаргьы – ибыхәом,
сбымжьар – ибыхәом,
уи аӡәгьы изыхәышәтәуам,
иамаӡам ҧсыхәак.
Са изымбаӡеит,
баргьы бмыҳәҳәаӡеит,
ҳмалқәа зегьы иреиҕьыз
аџьныш иӡеит.
Знык иҧсыз – ицеит,
иӡит, иканӡеит,
иақәым хнырҳәышьа,
Харон игаӡеит.
Ҩыџьа ҳнеидгылан,
ҵәыцак аанкылан,
Ихаҳҭәалап ҿымҭкәа…
Ҳамрагьы ҩагылап.
Илашахп ҳдунеи,
иазшахп ҳдунеи…
Зҽазымҭаз гәырҩак
рынасыҧ иазнеит.
Ари – баагәароуп,
агәрагьы бгар ауп:
макьаназы ҳҩыџьегьы
ҳанасыҧ гароуп.
***
Бызшәала ҳзеилибамкааит ҳара –
бсацәажәоит исзымдыруа бызшәала.
Ах, абызшәазы зынӡагьы сманшәалам,
ҿаҳаи дагәеи реиҧш, ҳаидхалеит ара.
Мап, ҩысҭаа бызшәак сзымҵеит сара!
Бцәажәандаз ма ихаау ашәала…
Ах, ҳдунеигьы шами оумашәала,
ҩыџьа абас ҳаиҟәнагазар хара.
Бсымтҟәарцаз акәхап,
бнагылт бнаскьаны.
Нас бнықәланы бцеит, бнапы сызҟьаны.
Схәыцуан сара: бызшадашь хаҭала?
Узмыцҳаз амҧа, мап, иашаӡам,
имиз анасыҧгьы – ҧсрак азшаӡам,
иарбан, нас, хьаан сгәаҵан иҭалаз??.
***
Излыхузеи, мшәан, бгәы: ихаҳәума, имҿума?
Цқьа исзеилымкаацт макьана саргьы,
нас, ибзымдыруазар акәхап бхаҭагьы:
ихаҳәума, имҿума? ихәума, иҧҽума?..
Ма сбыршәома сара? Ма сгәы ҭыбҟьарц баҿума?
Бақәшаҳаҭзар, исхәышәтәуан бхьаақәа зегьы,
уи азыҳәан сара, мап, ибцәызгом акгьы…
Ма иқәашьны, амамиқәара ба ибхаҿума?
Ах, гәрамгарак сакит, самоуп сыхҭакны,
аха, идыр, са сҭалеит башҭа исҭахны –
бсыхьчарцаз бара, Анцәа сара сишеит.
Аӡәгьы имхәыцӡацт макьана аҳәса рықәнага,
аха иҟоуп насыҧ дук, уи агәра га!
Бара быхәҭа ҳәа насыҧ-бзиабарак сшеит.


***
Аҧша анҵыслак, аҧҭақәа ҭынчра рызшам,
лада-ҩада иаман идәықәуп.Ажәҩан аҵаҿ,
аласа еиҧш, икәыкәны иҧсаҟьаны иаҵоуп.
Еимахәлоуп ҳдунеигьы – ахаҿы лашаӡам.
Зны бсықәлалоит убас (буаҩытәыҩса хшаӡам),
сбыргәуаҟуеит цәгьала, иҭыбшьаауеит сгәаҵа.
Атәы иеиҧш, сара ахырқьиараҵәҟьа саӡом,
аха усҟан, ибдыруаз, бхаҭагьы быҧшӡам.
Иҟалеи, нас, ҩыџьа ҳзамки иахьа дунеик? –
Цгәи ҳәынаҧи реиҧш ауп, ҳаизыҟам даҽакала.
Ҳгәалақәагь ҳзымкапанит: бара бтәы, сара стәы.
Ус, ҳшеиҿыхо, ҳамҩақәа рынҵәамҭагьы ҳазнеип.
Нас уантә ҳаргоит наҟ, атышахь, ҳҩыџьагь мҩакала.
Ҳаилзырогодашь уа: дыҟам аҳ, дыҟам атәы?!.
АМАҴУРА ДУӠӠА
Аӡәгьы ихаҧхаӡом ари амра, идыр, ҳамҭакы,
аӡәгьы имам ари адгьыл, иудыруаз, наӡаӡа,
ҳара ҳашьҭақәагьы ҽнак зны ианылаӡом аӡаӡаҿ,
ҳәаақәак ҳарҭакуп, ах иҳазшоуп аамҭакы.
Нас, даҽа мҩакала узагозеи угәҭакы?
Ҽаҩрак ҭумгацт уҧсҭазаара-адәаӡа,
насыҧкгьы ҵәахуп (иуздырӡом!) аӡы аҵан.
Маҵура дук ҳәа, уҽынканҵо уашьҭоуп акы.
Уеиланагоит маҵура-шьыцрак, ҽакы уҭахым.
Аҩада уҧшуеит, иукуп ираҳаны ухы,
аха убжак, иубом амзар, анышә иагахьеит.
Са издыруеит зегьы иреиҳаны амаҵура.
О, маҵура дуӡӡоуп уи, иахьӡуп Ауаҩра.
Аха уа иузыршаз – аҩсҭаацәа ирӡахьеит…
ҲАРА ҲУАХҬА
Асонет

Аамҭа аидара, о, мап, еиҵахара ақәӡам!
Исзыҧшу ҳәа умхәыцкәан, уусқәа ҟаҵала,
иҵаҳәоу ацә аиҧш, ухьамҧшӡакәа уцала…
Ишаноуп аҧсҭазаара, аха уи лакәӡам.
Зегьы-зегь ҳуахҭақәа ршахьеит ара икәаҧӡа:
уҭал умхырҭа – уцәаҕәала, улаҵала,
ифала, ижәла, амарџьа, уқьаф ҭаҵала,
аха идыр, ушьҭа нзыжьуа укапан акәӡам.
Иҭоукыз ухәарҭа, иуфаз уа уаахала
иӡаны – иауҭеит уи анышә унапала.
Ных, иумыргылан, нас, баашкгьы ухазы.
Уҟанаҵ – аџьыка ықәухлар ауп узқәа,
уанцо – баҟас иуҭынхар ауп уусқәа –
даҽа разҟык уара уазымҧшын хазы.

ИАХЬА
Ҳаҩуа иахьа зегь ҳамҩақәа ҳарнуп,
иалҳхыз доусы, хаҭала «иҳазшоу».
Аӡәы итәы ааигәану?.. Ихарану?..
Издыруада, макьана зегь лашоуп.
Ҳамҩақәа ҳарнылеит, ҳхы агәра ганы,
Сасрыҟәа иеиҧш, икыдҳҧаауеит аеҵәа, –
ус ҳгәы иабоит иахьа. Аха мышкы зны
иҳарҳаз ааҧшуеит: аҕацәа? ауацәа?...
Усҟан даабоит зегьы: изхалаз ашьха
ма инхаз уаҟа, ашьха ашьапаҿы.
Егьараан егьаҩы рынасыҧ иннажьхьеит,
егьараан егьаҩы канажьп уи аҽы.
Уи аҽ-ура, ҳгәыҕрақәа иахьа измаадаз,
уи аҽ-ура, ахаангьы бжьара зықәӡам,
иқәҟьаны, абас, рашьҵас ицоит. «Инхандаз,
иҧыххаа имцандаз ҳанасыҧ зынӡа!» –
Абас зҳәаша ҧыҭҩыкгьы уа ҳҟамлакәан,
еиҧшны анасыҧқәа раӡома зегьы?!.
Ишҧа, нас, аҩызцәа, еимаҳан имхәлакәан
зны, ҳамшқәа каххаа изцома есқьынгьы?!.
Зны, ақәа шлеиуа, иаакылҧхоит амра,
зны, амра шыҧхо, иналагоит ақәа.
Дымлашьуеит аӡәы, дагьагеит уи амла,
ҽаӡәы малла дахан ирҭәуеит иҩнқәа.
Ах, мап, уиҵамшьыцын уара ахага,
хжьага насыҧуп уи, иӡуеит гагаҵас.
Дышнеиуа, ахәаша, ижәҩангьы ихабгап,
дабауҭаху уи, дишеит Анцәа цас!
Иахьа Ара иҳамоуп ҳара, аҩызцәа,
ҳа ҳтәы, ҧсҭазаара дук иаҩсуа Иахьа.
Иҳацуп ҳҭыҧҳацәа, иҳацуп аҩыжәцәа
шәаасҧхьоит аишәахь,
ҳаидтәалап, нас, ҩаҧхьа.
Иахьатәи Амш лаша иазаҳкып, нас, ҳашәақәа,
ҳашәҭырц, иҧхоит иахьак амра ҳара ҳзын.
Иабаҭаху, нас, аҩызцәа, ҳара ҳажәлақәа
уаҵәы! Ҳа ҳзын Иахьа даара иразын.
***
Ишәызҳар, сыҵлақәа,
исызҳап саргьы.
Абаҳча шәҭыш сҩыҵалан,
шәгәыдыскылап загьы.
Ишәызҳар, сышьхақәа, ,
шьҭа сшәаӡом саргьы:
инсыжьп ара сышьҭақәа,
сыӡрым зынӡагьы.
Аҧҭақәа зегь ҧхьасцеит,
сыжәҩангьы лашеит.
Сгәалақәагьы ҧхасҵеит,
ах, шьҭа исызшеит!
Ирхоуп сара сымшқәа
ҟармаҵыск абжьы.
Ах, ибзиоуп сымшьҭа,
аҵысгьы сымшьыцт.
Аамҭагьы сышьҭалом,
сацәцоит аҧсрагьы.
Шәыҟанаҵ, сышьхақәа,
исыхьӡом акгьы!
АҔБА «АҦСНЫ» АХЬ
Аҧсныҟа уааит, «Аҧсны».
Аҩныҟа ухынҳәит.
Аҟәа уалаҧшуа угылоуп

амшын аҿықәан.
«Бзиала уаабеит?» ҳамҳәеит,

аҩныҟа ухынҳәит,
«Уахьцо уаалеит?» ҳҳәеит,

мҩа харак уқәын.
Уааит иахьа аҩныҟа,

дшыхынҳәуа еиҧш аҧа,
Ашәарыцаҩ
дшыхынҳәуа еиҧш иҩныҟа.
Рхы адҧырҽҽылазеи
уган шаҟа цәқәырҧа,
«Аҧсны», уаанӡа Аҧсныҟа!
Аха уааит.
саҧхьа угылоуп.

Сҭаҧшуеит улакҭа.
Угәеисыбжь саҳауеит,
снапгьы наухьысшьит.
Уаҵәы-уаҵәашьҭахь
амҩа уқәлахуеит еиҭа,
нас ацәқәырҧақәа
еиҭа уган инахьыслашт.
«Умҩа бзиаз!» ҳҳәап,
амҩан умлаҳәырц,
«Умҩа бзиаз?» ҳҳәап,
умҩахь унаскьаго,
«Умҩа бзиаз!» ҳҳәап,
еснагь ухнымҳәларц
арахь –
аҩны иузыҧшу ҳахь

угәхьааго.
Еснагь иақәымзарц

уеҵәа ҭашәара,
Еснагь иухаҧхозарц,

с-«Аҧсны»,

уеҵәа,
Узҭахым реиҳа
ирацәазарц ууацәа,
умҩа уқәаҳҵап
уныҳәаны ҳара.
Нас ижәылалап ацәқәырҧақәа,

еиҵас
иҧаны, уган иаслап,

иаслап иуцзас.
Иҧырҽлап рыхқәа,

иҧырҽлап рыгәқәа,
нас, шьҭамҭада,

ицап инаухьыкәкәа.
Уа умҩа хара уаныз,

умҩа лашоуп,
уеиҵәахә кыдуп

ажәҩанаҿ иухыкны.
Уразҟы учаҧоит,

насыҧкгьы узшоуп,
уџьабартә уҟам иахьа,

ухы кны.
Аҧсныҟа иааит «Аҧсны».
Аҩныҟа ихынҳәит.
Аҟәа иалаҧшуа игылоуп

амшын аҿықәан.
«Бзиала уаабеит!» ҳамҳәеит,

аҩныҟа ухынҳәит,
«Уахьцо уаалеит!» ҳҳәеит,

мҩа харак уқәын.
АШӘҬҚӘА
Иахьак ашәҭқәа
сышрылаз – сбааӡеит.
Ашәҭқәа иреиҕьыз
сара изымбаӡеит.
«Ах, сыҩныҟа шәаала?–
срыҳәоит зегьы. –
Инцәахшоу ашәҭқәа,
шәсыхәа саргьы:
мышкы зны, мышкы
зны усгьы сыҧсып –
еиҭымха иншәмыжьын,
ишәыдшәкыл сыҧсы?»
Ашәҭқәа хырхәо,
иаҿуп акы аҳәара,
инахазар урҭ
аратәи сыҿҳәара?
Сара исзеилакааӡом,
ирҳәоит урҭ маӡак.
«Бзиа сыжәба саргьы,
иҟалозар, маҷӡак.
Бзиабароуп исыгу,
сҕарны схы збоит». –
Сара зегь сыгәҭыхоуп,
ашәҭқәа ҽырбоит.
АМШЫН АБЖЬЫ
Иахьак иҭынчмызт амшын. Ианшагьы
агәынқьбжьы рныҩуан сышьхақәа хара,
Медеиа леиҧш иҵәуон аҧшагьы
иҵәаа-ҵәаауа, инықәлон аҟәара.
Игәыҭшьаагаха,
сара бжьык саҳауан:
«Атәым дгьылаҿ иҟаӡам насыҧ!..
Атәым дгьылаҿ ччиаҵас уҧсып!»
Ашықәсқәа иргәылҩны иаауан:
«Ахьтәы уасцәагьы ҕьычны иргахьеит,
анасыҧқәагьы рҵыхәтәа ҧҵәахеит,
ари адгьылаҿ иҟаӡам насыҧк…»
Нас –
сышьхақәа ирныҩуан хара:

«…иҟаӡам насыҧк?»

«…иҟаӡам насыҧк!»
О, мап, имцеит сынасыҧ ҟьалан хазы,
тәым дгьылкгьы,
тәым малкгьы сашьҭам сара,
Сыдгьыл, есышьыжь ушьхақәа рбара
еиҳау насыҧ ыҟаӡам сара сзы!
Сабацәа рыдгьылаҿ сынхоит. Абра,
сабацәа рыдгьылаҿ, игылоуп сыҩны.
Згәы аартны иааиз –
дсашьоуп сара,
ацәгьа згәы иҭоу –
изҧшуп уи зҩаны.
Сныхақәа рдоуҳа
сахьчоит сара,
аҧсуа ламыс
сышьҭнахуеит сара,
уи баагәаран
игылоуп ара,
ахаангьы
урҭ ирықәӡам бгара.
Аиҩызара ацҳақәа
хысҵеит акры…
Аиҩызара ацҳа
хысҵеит сара Ҧсоу –
шәааила,
уа шәымҩа аӡәгьы икрым,
аиҩызара иаҧсоу!
Ахьтәы уасцәа ахьыҟоу здыруеит схаҭа.
Абар, иҭынчхеит амшынгьы уажәшьҭа,
иааҧса-икараха, еивнагоит аҧсыҧ.
Сышьхақәагь ирныҩуеит даҽа бжьык:

«…иҟоуп насыҧк!»

«…иҟоуп насыҧк!»
Иҭабуп, сымшын!
Уи сызхоит сара
мчыбжьык.
СЫМШҚӘА
Игәылымҵыц ашәҭ ауп изеиҧшроу
имиц ҧхьаҟатәи сымшқәа зегьы –
урҭ ирылҵуа, ирылшо,
о, мап, издырӡом аӡәгьы!
Сымшқәа амра лаша иаҧылоит
шьыжьтәи аӡаӡа рҿаҳәҳәы
Аха гәҭыхак сызцәырҵлоит сара:
ирызҳәарымашь сымшқәа рҿахәы?
Ма ус исыцәцома, исцәыӡуама,
шьыжьтәи аӡаӡеиҧш иӡыҭны?
Издыруада, исазҳәода имӡакәан,
зегьы-зегь аартны?
Игәылымҵыц ашәҭ ауп изеиҧшу
иахьатәи сымшқәа зегьы:
ааҧын иахшеит, гәыҕрала иҭәуп,
аусқәагь рзыҧшыми зқьы!
Сымҩа хароума?.. сымшқәа рацәоума?..
Дыҟаӡам урҭқәа зегьы зшәо!
Ашәагьы ҟалап, ауазгьы ҟалап уа…
Иҟаз! Аҿымҭроуп сзыцәшәо!
ҲАРА ҲУСҚӘА
Иахьа ҳазхьымӡаз –
Наҟ имҩасуам,
Уи рзынхоит џьоукы.
Уаҵәтәи ашара иацны иааиуеит
Аусқәа даҽа шәкы.
Ҳамшқәа зегь ануп аҟада,
Арахәыцқәа реиҧш, ирхханы.
Ах , иуздырӡом уара акада,
Уздыртәазеи аханы?!.
Ахы зымҵарҵо –
Даҧсазар ауп,
Ма идимкылар ауп зынӡа.
Ажәлар рҵеи,
Дыҧсуазаргьы,
Инеигӡар ауп инапынҵа.
Иахьа инужьыз –
Наҟ имҩасуам,
Уи ҟарҵар акәхоит
џьоукы.
Иахьа ҭынчроуп,
Иҧшасуам,
Игәынқьуам шьхакы.
Нас, умшәан,
Зны идыдыргьы,
Амш еилгоит лассы.
Нырцә инхазгьы –
Аӡы дырга,
Духәап уигьы зны.
Иҧшуп арха-ашьха гәарҭак,
Ишәаҳәааит уҧхьарца!
Уа уқәра
(зегьы игәарҭап)
Уусқәа рыла
Иҧхьаӡа!
САРА СЗЫ
Абри амрагьы сара сзын икаҧхоит,
Абри ақәагьы сара сахь аҽарххоит.
Ах, абарҭ ашәҭқәагы
шәҭуеит сара сзы,
абарҭ амыҕқәагьы гәылҵит сара сзы.
Иахьагьы ашьхыц ашьхаҟа иҧрит,
са сзыҳәан цхак аанагарц иццакит.
Маҭыкгьы ашҳам аизгара иаҿуп,
амҩа иантәалан, снеира иазҧшуп…
Ччарагьы, ҵәуарагьы – зегь хаз-хазы, Ахаагьы, ашагьы – зегь сара сзы!
АҦШААРА
Лашбжьык ааҩуеит харантәы.
Еҵәакгьы ҭаауеит харантәы.
Аҵх иагәылгаз амҩала сцеит.
Алашбжьы сацәцар ауп уаха.
Сиеҵәагь сахьӡар ауп уаха.