Аҽыкәаҳа - 23

дналагылт.
– Знымзар-зны ҳәа сгәыӷуан… – лҳәеит уи хәыҭхәыҭ­
ла. Лыблақәа кәеицеиуа ацәыҵлашьцара ианыԥшуа
иаԥхьа дахьгылаз. – Уаха, аахәлазар, слаԥықәшәа
«абар, абар» аҳәон…
Уи зынӡа ацәа далҵхьан, лиарҭа дықәтәан дизыԥ­
шыҵә­ҟьазшәа.
Иара ихы шхаз инапы ӷәӷәақәа аалыкәыршан да­
наалы­ха, лхы игәышԥаҟынӡоуп иахьынӡаҩаӡаз. Дша­
ҳә­шаҳәуа, дтамтамуа дыҟан.
– Аа, сушьуеит, – акыркырҳәа дааччеит уи лыбжьы
аҵәы иахаҵаны, – уажәы усҟак уҽумырххан, иаасара­
ӡеи… Уҽеилых, ццакыра ҳамаӡам…
Дышцәыҵаччоз, ара-ҵла адац дҭысуашәа, хәыҷык
иаа­ир­кәадаз Дигәа инапқәа лхы нарыҵылган, хымаԥсыма иҳәынҵәрақәа днарышьҭалт деилылхырц.
– Сгәы ԥҵәахьеит сара… Схалазаҵәык… – даҿын уи.
Дигәа ици-ишәи еихамгыло дарыхьҭашьызшәа деи­
ҵас­уан. Ишьамхқәа ракәзар, иҵагыломызт, аффаҳәа
иҵакәа­шон.
Деиҭаҩалзыҭрысын, иҽыларҟәшәа даашьҭи­кәы­
цәааит. Лгәыԥҳәқәа ҟасҟасо, лхарԥ иҭырҩны инеи­
гәыд­ҳалт. Лцәа-лжьы ашыра, аҩы џьбара еиԥш ишьаида иҭалан дааимна­деит.
– Иҟоумҵан, умыццакын… – дҳәаԥы-ӡыԥуа дааӷьа­
ҵәы­ӷьаҵәит лара. – Минуҭк… Соушьҭ… Умыц­цакын…
Убри аамҭазы иара дааилууаан, акы дакӡамкәа аҩада
аха­лара далагазшәа ибеит. Нас минуҭк аҟара адунеи

зегь ишьеи-идеи ирҭысны ицон… Даагазҽазын, арахь
да­нааи­уаз изнымкылоз имч зегьы илаԥсылмыткуа,
дхьасаҟә­ӡа, дхьанҭаӡа днеиқәаҳаит.
– Дигәа… – лҳәеит уи дшәаны, аӡы шыцәаз ибаны
ил­ҳәоз лҿамшәазшәа – иахьа аус суӡом… Шәахьоуп…
Дигәа, уи деиҭалыдкьыслар ҳәа дшәаны, аца даблыз­
шәа дҩаҭрысын, даанаскьеит. Нас ашә ааимԥааны
дын­дәыл­ҟьеит.Шьашькәа аҩны данааи, аԥшасра хыжьжьахьан.
Дкара­ха, деиҭанамго агәашә лыҽнадылҵеит. Лылахь
ааиҵыхны данынаԥш, аӡә дуауаӡа абарҵа дшыҵагылаз
лылаԥш наиқә­шәеит. Зныказ лгәы нҭыԥсааит, аха
уаҳа дымхьаҳә-хьачакәа уахь лҿыналхеит. Амардуан
данынкыдла дылдырт ари Шьасиа шлакәыз. Уи лҿы
наҟ ирҳәны дгылан.
– Ибыхьзеи, бара?! – лгәы ҭыԥсааны, лыбжьы лыз­
ҭым­каауа, уи лнапы лгәыҵаԥса дахьгылаз дааиԥ­
хьылшьшьааит Шьашькәа.
– Быԥҳа бгәы ҭылгеит…
Уи лыбжьы уаҩ имхацәгьахартә иҟан.
– Иҟалазеи?! – зынӡа лыԥсы цаӡаны дҵааит
Шьашькәа.
– Дабаҟоу Шьыта?! – даалҟьеит Шьасиа лҽаалыриа­
шан, аԥша еиланажәжәаны илхагылаз лхахәгьы лна­пы
на­лылшьит. – Бара ибзымдырӡошәа бызцәажәозеи?!
Сара соума абри аҩнаҭаҿы зегьы зцәышәҵәахуа?!
Исыдыжәбалазеи, исыхьзеи абри сара, издыруада схы
еиқәшәамзар, сара исызгәамҭозар! Исашәҳәа бара,
исашәҳәа! Уи аҿоума шәахьысцәыԥхашьо, смаршәа
ахьышәкуа! Даҽаџьара шәсы­ӷ­­рагылазаргьы, шәсы­
хәамԥшӡакәа шәсыӷрысуеите!

– Дабаҟоу, бара, Шьыта?!
– Иазхоуп ҽырдагәа аҟаҵара, иазхоуп ҽмырҳа аҟа­
ҵара, сан! Сызусҭада абри сара, скашәарахума, снаш­
ԥоума?! Бара бами уи цқьа издыруа, иҳәа! Иарбан сара
шәызсыв­суа, иарбан?... Исашәҳә, шәуаами, бара!
– Иҳәа, бара, иҟалаз!
– Издыруада сара сахьыԥҳәызбатәахьоу азы шәы­­
лахь ада ԥысҵәазар? Шәысцәыԥхашьо аҟынӡа шәнеи­
зар?! Исашәҳәа, ианбанӡасцәышәҵәахои? Аха убри
аҩыза агәа­ҵәа шәызҭоуп шәызынтәык, убри азоуп ус
шәзыҟоугьы! Абри аҩны, абри еилаҵәыҵәы иҩнажьу
ауп шәара хәы­цыр­ҭас ишәымоу! Убри шәшахыбаауаз
шәыбжак ага­хьеит! Ауаҩ иакәым, ашәарахгьы иарииз
азы шьац ԥшқак аԥшаа­уеит.
– Баҟәыҵ, баҟәыҵ, уажәшьҭа! Иазхоуп! Исаҳәа иҟа­
лаз! – дныҩныҳәҳәеит Шьашькәа.
Шьасиа, лҽааиқәылкит. Аха цқьа дыхьшәашәаан­ӡа
ҿыл­ҭуамызт.
– Шьыта дцеит… Хаҵа…
– Дзыццада?!
– Заур!
– ?!
– Заур… Аџыр иԥа!..
Шьашькәа лҿы иҭахысызшәа, иахьааихылхыз ус
даан­хеит. Дгыла, дгыла, дгыла, нас деиҭанамгошәа
лҿыналхан, иҟьаҟьаӡа иаартны иҟаз Шьыта луада
дныҩ­нашылт.
Ашифонер ҟьаҟьа ду ашә аартын. Шьасиа лҵык­
қәак қәықә­ма-шәықәмаха, икалкало акнаҳагақәа ир­
хьынҳалан. Уаҳа хыхьгьы-ҵаҟагьы џьара цаха ҭар­
шәмызт. Ашифонер аха­ны иқәгылаз хәыҷи-дуи хә-ча­

маданк ыҟамызт. Ауада ҩнык­ка, иҭацәӡа иҟан. Шьы­та
лиарҭа шьҭыхӡамкәа, еилажә­жәа лкаруаҭ ианын.
Шьасиа луадахь ихаз ашәгьы аартын иҟьаҟьаӡа. Уб­
рагь арадиоприомник ахьықәгылаз иккаӡа иҟан…
Шьасиа луада даныныҩнала, арадиоприомник
ахьы­қә­гылаз днықәтәан, лхы кны дхәыцуан.
– Наҟ азалахьгьы быҩнал, ус баналага, – лҳәеит Шьа­
сиа лан длыхәамԥшӡакәа, – УИ акәзар иббарц ибҭа­ху,
уахьынтәи илгазгьы рацәоуп…
– Шәара усгьы сара зынӡа сыԥсыз џьышәшьоит,
– лҳәеит Шьашькәа дацҵымҟьакәа, – амца иагааит
зегьы, шәара шәахьалакым!
Ашьшьыҳәа днеин Шьасиа лиарҭа днықәтәеит, аурҭ
бааԥс иапҟаз аԥсаатә еиԥш дхьышьшьы.
– Аниҵәҟьа дышԥаиццеи, – лҳәеит уи, – лхы зрыцҳа­
лымшьазеи, лҽызҿалыршәда?..
– Уахаҵәҟьа ари шылгәаӷьуаз здыруандаз… Аха
зынӡа исызгәаамыгӡеит… Абиблиотекаҿ иаргьы лар­
гьы ацәашьы ыр­цәан иштәаз санрыхҭыгәла, ис­ҳәашаз
сҳәеит… Саҳәшьа лыхәҭаагь убра салгеит!
– Ианрыҵыбх, лыԥсгатәы лыман дықәҵит… Иҟа­
лақәоз еилылкаазар акәхап… – аҵәыуара дакуан
Шьашькәа.
Ԥыҭрак ҿымҭ итәан ангьы аԥҳагьы.

Ашьҭахьшәа Шьашькәа, аҭҳарцәҳәа дҩаҵҟьан, азал
ахь днеит. Хыла-гәыла еилаз амаҭәақәа днарылсын,
иар­кыз аԥенџьырқәа аартуа лҿыналхеит.
Аихаҵәқәа хыма-ԥсыма иаамхны, аӷьеҩҳәа икыд­
ҟьо, дакәшан шәгьы ԥенџьыргьы ҟьаҟьаӡа иаа­лыртит.
Иҿыха­ӡа иҟаз шарԥазтәи аҳауа неи-ҩеиуа ауадақәа

инарыҩныст. Аха алашьцара акраамҭа ус иҟәазгаӡа
аҩны иҩнатәан.
Шьасиа дҩагылан алашара алыркит.
– Бызҿу закәызеи, мшәан?
– Сызҿу-ба? – наҟ зҿы рҳәны аԥенџьыр иадгылаз
Шьашь­кәа арахь даахьаҳәт. Уи лыԥсҭазаараз даара
ак­рызҵазкуаз уск лыӡбозшәа, лхы-лҿы еицрашәаны
дыҟан. – Сара издыруеит урҭ усҟак уи лхы-лгәы изҭалаз
излышь­ҭаз… Акаҿы иаанымгылакәа дагьзыргаз… Из­
дыруеит абри аус абасҟак ихәжәаны изыҟарҵа!
– Изакәызеи ибдыруа сан?!
– Издыруеит!..
– Саргьы издыруеит…
Бара ибдыруа мацара акәындаз…
– Сара зегьы здыруеит…
– Зегьыҵәҟьа абабдыруеи!.. Урҭ зыргәаҟуа аҽак­
ӡоуп… Аҭаҳмада рыцҳагь изшьапык ала аҳаҭгәын
дыш­ҭагылоу рбоит… Иахьеи уаҵәи иԥсыша иоуп…
Урҭ шәара шәуаӡәк ишышәтәхо уеизгьы ирдыруеит.
Уи лыбла ԥшӡақәа ракәӡам дхызхыз… Сыԥҳа лыб­лақәа
ихырымхшаз дызусҭадаз! Уи лыԥшӡарагь, лҟәым­
шәышәрагь цыфак еиԥш иршьеит… Агәыхәҵәҟьа ЕГЬИ
ауп. Избан абас изыҟаларыз, излықә­нагаз уи сара сыԥ­
ҳа?! Избан?! Иҷышәын ларгьы саргьы ҳла­хьынҵа!..
– Бҽынкыл, сан!
Шьашькәа лыблақәа алабжыш рыхгылан.

– Шьасиа, бара ибыздыруам… Зегьы. Бара бгәы
бзыр­хь­қәоугьы здыруеит, урҭ саргьы игәнысымго џьы­
бымшьан… Аха сара уи исзацуп уаҩ изхымгаӡо…
– Бҽеиқәк, сан, иазхоуп!

– Урҭ ргәы иҭаркқәаз здыруеит… Даарагьы иӡбаны
иҟа­ҵоуп, аха уи ианакәзаалак ҟалашьа амам. Убри
рдыр­уазар зегьы аҽакала иҟалон.
– Сан, бызҿу закәызеи, быԥҳа блылаӡеит, егьи быз­
лам­ӡахуа иарбану?! Ларгьы сыс-мҟаак лакәӡам, сан.
Урҭгьы зеиԥ­шроу бдыруеит, аха рхы длыркырц иҟоуп…
– Убригь здыруеит… Сара ус сыҟамызт, аха уи аҽа
шьоуп ус дҟазҵа… Уи ашьа иара атәы ианаргеит…
– Уи ишԥа… Ҳара ҳшьа?..
– Бара бакәым! Уи… Аҽа шьоуп илылоу!..
– Сан?!
– Усоуп!.. Бара шьҭа ибцәызӡо закәызеи… УБРИ
АҼНЫ инаркны бан дыԥсхьан! Уи лыбаҩқәа уажәы
абра лцәа иҭаԥсоуп, аха лхаҭа убри АҴӘАҚӘА рымҵан
джуп…
– Сан?!
– Убри аҟынтә, урҭ аҵәақәа зтәу бара боуп. Шьыта
лус алаӡам! – лыблақәа шаҵәышаҵәуа ашырҳәа дҩаҵ­
ҟьеит. – Ианбанӡасҵәахуеи ари, ианбанӡа?! Сцоит.
Иара убраҵәҟьа, зегьы шеилагылоу ирасҳәоит!.. Баша
ирҳәо џьыб­шьома, агәырҩа маӡа уаҩ дагоит ҳәа. Уаҳа
сахәар­ҭаҵә­ҟьам сара, сахәарҭаҵәҟьам!!! – ашырҳәа
ашә ахь лҿа­ныналхоз Шьасиа дналыхьӡан, лнапы аа­
лы­кәыршан дылкит.
– Сан, сан барамыжда, беилагама, ҳахәда ԥыбҟома?!
Ҳазлаҟоу ҳара иҳазхоит…
– Инеиҭаргаша баб, изсанаижьзеи, сзимшьызеи уб­
ри ау­ха… Дзимшьызеи уи алахшагьы, адунеи цқьам­
хоз! Сыԥсы сымшьоз саргьы!.. Анышә, анышә, анышә
– убри ада са­ра сыԥсы згарц сыҟаӡам уажәшьҭа!
– Сан, сбыҳәоит, сан, бҽырҭынч! – Шьасиа ауеимада­
ҳәа инеималҭәеит. – Уиеиԥш иагьаџьара иҟалахьеит…
Иааурызеи нас, убас ҳлахьынҵа ианызар акәхарын.
Ҳҽырг­мыгны, ҳазцәымӷу ргәы иахәо зыҟаҳҵары­зеи?!..

– Уажәы ус бҳәоит, аха бгәы иаанагогьы здыруеит!..
– Сан, ибыхьзеи бара мыжда! Сара сҩыза амц
иҳәар дҳаш­ҳатәарахап. Сара агәра ганы сыҟоуп бара
ишыбхарам… Саргьы зегьы банасыжьуеит, сан, зегьы
зегьы, зегьы! Уб­ри бара бзы акы иаԥсазар… Бара
ишыбхарам здыр­уеит, избанзар… Бара сара бсеиԥшуп.
Шьашькәа лыԥҳа дҩалыҵаԥшын, лҽааиқәылкшәа
луит. Нас днеины адиван днықәтәеит.
– Шьасиа… Бара бзоуп адунеи сзықәу уажәшьҭа­
рна­хыс… Бара аӡә заҵәык бзы. Амала бара бтәы
аҽаӡәы игар ҟалом. Быҩны алҩа бара иҩабышьҭроуп,
быҵәҩан­шьап бмырӡроуп акәымзар, нарцәгьы неир­
ҭа сиҭашам баб… Шьыта разҟыцәгьа, Шьыта зхы
зфаз… – лылаӷырӡқәа лҿыкьаса рҿынархеит. Дҵәуон
уи лыбжьы мыргакәа, дымқьызқьызкәа, ус лқьышә
еихарӷәӷәа дтәаны.
Адәахьы ицәылашон. Зԥенџьырқәеи зышәқәеи
аатыз аҩнгьы, иԥхашьа-ԥхаҵо иҩналаз ацәылашара
иааҩннарҭәааит. Ажәҩан алахь еиқәышьшьы аҩны
иҩнаԥшуан.

ИАНШ АҨадантә макьана ашьхақәа аҩны иҩнаԥшуам аб­
жьааԥ­неиԥш: урҭ макьана аԥсҭҳәақәа рхаршәуп. Ла­
дантәгьы амшын иаҵәара уаҩ ибарҭам: ажәҩан аҵахь
ихәашьуп, нас­гьы, иахьынӡахәҭоу имшац макьана.
Аха иккаӡа аранӡа иааҩуеит ҵаҟа аиҩхаа иҭҵәраа­
ны иҩеи­уа адәыӷбақәа рыҵәаабжь.
Азаақьҳәа ацәылашара иалҟьан ҩынтә раҟара иааҩ­
хьеит аӷба абжьы.

Еергьҳәа аранӡа иааӡоит ҵаҟа аҭшәарраҿ изеивым­
суа аидарашьҭыхга машьынақәа ахьеибарҳәҳәо.
Аха уаҳа Басиаҭ ихьӡ ҳәаны ҿырҭуам урҭ… Из­
банзар… Изаҳауа дыҟам…
Икараха, иҟәиҭхан игылоуп аҵәақәа рбаҳча. Иӷәы­
хны, иккаӡа игылоу егьырҭ ашәаԥыџьаԥ рылым­каа,
урҭ иаха­тәи аԥша иацәыргеит имшлацыз рыбӷьы.
Амала, иҭаам­кәа иҿахаз, зышәра иахыԥахьаз аҵәақәа
аҟәыбеит, ҵаҟа абӷьыжә иалаӡны иалаԥсоуп…
Убарҭ аԥсҭазаара зиҭаз аҵәақәагьы, уажәраанӡа
ихьӡ злаз абжьқәагьы Басиаҭ иԥсҭазаара иалҵит, иара
дара дышрылҵыз еиԥш.
Аха урҭ рыԥсҭазаара макьана акыр ааԥны, акыр
шәҭра-аамҭа азыԥшуп…Дигәа игәы бжьысны, ихы дацәыԥхашьо амҩаду иа­
ныр­шәланы дцон иҩныҟа ихы рханы. Ахәышәтәырҭа
дазааигәа­ны даннеи, игәеиҭеит еилагьежьуа еила­
гылаз ауаа. Убасҟа­ноуп аҳаҷаҳәа ианааигәалашәа урҭ
зусҭцәаз.
Иҟоузеишь, анаџьалбеит... Дышԥеилгеишь уи аԥ­
ҳәыс?..
Иацы акәын аҳақьым дыҩны даниԥылаз. Иацы
ашьыжь! Игәаҟуа изгьы шықәсык инаӡозар акәхап ари
аамҭа!..
Еилагәжәажәо еилагылаз ауаа ргәырҩа, рыгәҭыха,
баа­гәарак еиԥш инаидӷәӷәалазшәа ибеит Дигәа.
– Макьана аӡәгьы?.. – дҵаашәа иуит Дигәа.
– Дгәаҟуеит...
Зегьы инарылгашәа зыбӷьы ҿӷәыхаа иҟаз ахьа-ҵла
ам­ҵан дгылан Сунар. Уи дахьынагылаз дадырсыз­шәа

дҵыс­ӡомызт. Макьана цқьа иахьымшацыз акәу, уи
ихы-иҿы хшәааны иҟан.
Еилагьежьуан, еилагьежьуан игылаз зегьы. Дар­гьы
маҷ­ҩымызт. Ҳәсақәакгьы рхахәқәа рнапқәа на­рыла­
куа, рыӡӷ­қәа ҭыбӷаҷаауа игьежьы-гьежьуан, иқьыпшәыпуан.
– Анцәа игәы иамыхәо ҟашәымҵан, шәысҭыҳә! –
урҭ аҳәсақәа инарабашьит шьоукы.
– Анцәа, анцәа, анцәа! – дааҟәымҵӡакәа дматанеи­
уан Дигәа иаԥхьаҵәҟьа игылаз ԥҳәысбыргк. – Анцәа,
анцәа, анцәа...

Ауаа неиханы ахәышәтәырҭа инадибагәалаӡон, нас
инеи­лышәшәа-ааилышәшәо, иааилыҵқәон. Ахәышә­
тәырҭахь џьара ӷызыбжьыкгьы дәылыҩуамызт. Ҭын­
чран.
Ус ашәақьҭҟьареиԥш игеит асаби иҵәаабжь.
«Уау-уаау-уаау!..» – иҽшьуа дҵәыуон уи.
– Диит!!!
– Деилгеит…
Еилагылаз ааилагьежь-ааилахынҳәит. Шьоукы рыԥ­
сы ааргеит, шьоукых еиҳагьы ишәаны иԥшуан.
Ахәыҷы иҵәуабжь гон.
Ԥыҭҩык, иԥсны иҟаз рхы-рҿқәа ԥхашьа-ԥхаҵо
аччаԥшь аақәлеит.
– Иа, ухьышьаргәыҵа сакәыхшоуп, улбааԥшны
ҳахь­­гәоу­ҭаз, ҳашшыԥхьыӡ ахьудукылаз. Уажәшь­ҭа­
рнахысгьы уара унапы ҳануп, сукәыхшоуп… – Дигәа
иаԥ­хьа игылаз аԥҳәыс-бырг, лхы ҩышьҭыхны макьана
бла-ҿы зхаӡамыз ажәҩан днаҵаԥшын, лылахь-лы­
џьымшь лӡатәуан...

Убри аамҭаз, ашә аатын, ԥшшәы ихаӡамкәа даа­
дәыл­ҵит аҳақьым. Уи, иахьигара изымдыруа изнапык
ала икын акислород хчы.
Дахьаадәылҵыз ԥыҭрак ус дгылан иара. Зегьы
ихәаԥ­шуан, ихәаԥшуан, ихәаԥшуан. Иара дызры­хәаԥ­
шуамызт. Нас ахчы иҭаз аԥсыԥ аауишьҭуа, иаргьы
ааидшәаҟьалт.
– Иида? – дҵааит игылаз рахьтә аӡәы лыбжьы
лҿыҵ­ӡаа­ны.
– Аԥа...
– Лара?..
Аҳақьым уаҳа изымчҳакәа, инапы илахь иаԥырак­
ны ашырҳәа наҟ иҿынеихеит...
Иаразнак ҵаҟа игылаз аҳәса зегьы ааибарӷызит.
Дигәа дхьаԥшны Сунар иахь дыԥшит. Уи ақьаад
еиԥш дыш­кәакәахахьан. Аха дахьгылаз дгылан дым­
қәацакәа.
Ҳаи, анаџьалбеит!..
VII
Ашьха хоура ақәцәан иқәу анаҟәоу аиҟәԥараҿ иҩал­
шәоит уи – АӠЫ ЦӘЫКӘБАР. Илбааӡома уҳәартә ила­
ҟәны уи ихыԥшылоит ажәҩан иаҵәа. Иакәаӷӷа иаакә­
шоит ахра еибаркырақәа. Аблабарҭа, анԥшыларҭа
рибамҭо...
Уи ииуеит ԥсра ақәымларц... Ианиуаҵәҟьа, цәыкәбарк
иаҟараны иациуеит амшын амчи абжьи...
Аеҵәақәа кыдыҩҩы ҵа-змаӡам адунеи иналацәон...
Ашәақьхәшәеиԥш аҳауаҿ ибылуан аметеоритқәа. Ииа­
ӡаауан аҭоурых агьежь ду иаҵахаз ажәларқәа... Анцәа
ишьапкра­зы анеира иахьаҟәыҵхьои ауахәамаҿ икыдха­лаз

аныхачаԥеиԥш, зны-зынла аҽыкәаҳа акәыршан иааԥ­
шуан амза...
Икеикеиуа ишиц ииуеит уи анаҟәоу аиҟәԥараҿ аӡы:
аб­жьы рхоуп арҩашқәа, рыԥсы ҭоуп аӡиасқәа, ацәқәырԥа
хуп амшын...
Ҵаҟа аԥшаҳәақәа, агаҿақәа, ахәқәа иҟьаны ирықәыԥ­
соу анхарақәа рҿы џьара, ашьшьыҳәа, имсакны иҟоу
инап­қәа наӡаӡа рыԥсы ршьарц инеиваҵан, иҽааиҵихуеит
аӡәы... Аеҵәа кыднахуеит аҳәҳәабжь.
Аха, еснагь еиԥш, еиҳа агәаҟра аныҟазгьы, уахык иа­лаг­
ӡан анацәа аншлозгьы, игәеибаҭон аҷкәынреи аӡӷаб­­реи...
Шарԥазык аеҵәа кыднахуа ибжьы гарц ҿыц ииз асаби...
Абри анаҟәоу наӡаӡа зыԥсы ҭанаҵо аӡеиԥш, абзиаба­
ра аԥс­ҭазаара аԥсы ҭанаҵоит.
Ҽынла уи ахьынӡацо иажәуеит амра ашәахәақәа рыԥ­
хара. Уахыла иҩежь-ҩежьӡа, аҵәаҟалақәа реиԥш ажәҩан
иа­ҵаԥсоу аеҵәақәа ӡааӷӷала, ииасны ицоит, ицоит, ицоит.
Абас ииуеит цәыкәбарк аӡы, абас ииуеит аӡиасқәа
ры­ԥ­сҭа­заара, амшын абжьы...
Нагӡара ақәзааит зегьы ирыцку аҵабырг ду – АИРА!Рушьни, Аҟәаҟа игаз амҩаду аҿы даннеигьы, ак­
раамҭа дыԥшын. Иара дааины дыԥшижьҭеи, еида­
рашьҭыхга машьы­нақәаки, икарахан ицәаз ауаа рыла
иҭәыз ЗИМ ҩазаки ра­кәын ииасӡахьаз… Урҭ иара
игьизхьамԥшит. Аԥша иҿа­ҟьаны инықәлан ицеит.
Дыԥшын, дыԥшын, длеиҩеиуан, длеиҩеиуан. Ак­
раам­ҭа амҩа ҭацәын.
Абра дышгылоу иқәшәар ҟалон… Уи адагьы иҭахы­
мызт:
Такәы ааҵхьаны даныԥшы, ацәылашара еимгәҳәо
иаа­цәырҟьеит втобус дук. Иҿыцҳҳараӡа. Инапы шьҭых­

ны амҩа дааныххылт. Автобусгьы Рушьни инаи­вак­
ны ажыжәҳәа иаан­гылт. Иаргьы ичамадан аашьҭԥаан,
зыб­жьы мыргаӡакәа жәҩангәашәԥхьарак еиԥш иаа­
тыз ашә ахь дыҩхалан, аԥхьа­ҵә­ҟьа днатәеит.
– Аҟәанӡа!
Ашафиоргьы, уаҳа уи ақәҿымҭӡакәа, автобус аҿы­
наир­хеит. Иҩашьаӡомызт уи шаҟа деилаҳан аруль
икыз. Дҵәи­ҵәиуа, дахьыкәашо аԥҳәызба дыл­хьым­
сӡакәа имахәар дыҵижьуазшәа акәын, аҵәир­ҭақәа
рҿы имырхьааӡакәа ама­шьына ширхынҳәуаз. Ав­
тобусгьы, иахьҿыцыз аҟынтә, из­гоз бзиа иахьибоз
аҟынтә, иӡса-ӡсо астол еиԥш еиҟароу амҩа ианызшәа
акәын ишнеиуаз. Автобус шеибакәу иацԥы­ҳәаны их­
хәыцуан бзиа ибаны иназгоз ауаҩы.
Рушьни атәарҭа тата дахьланага-ҩанагоз, ицәаижьы зегьы ианыруан аласра, уажәы-уажәы адгьыл
аҽынаҟәых­ны инышьҭԥраарашәа, ишьҭхысаа дназгоз
автобус.
Ауаҩы снагь анасыԥ, анасыԥ, ҳәа дгәаҟуа-гәаҟуа
дашь­ҭоуп. ИАРА еизакны џьара ишышьҭоу уаҩы им­
баӡацт, уи ацыԥхьқәа еснагь ауаҩ иԥсҭазаара иалаԥ­
соуп. Урҭ аныҟам­лагь ауаҩы дҭахеит!
Рушьнигьы уажәы, иара ида уаҩ дызҭамыз автобус
да­ма иахьцоз, уи абри еиԥш аҷкәын қәыԥш, бзиа
ибаны иа­хьигоз, насыԥ иманы иԥхьаӡон. Анасыԥ дуқәа
рыбжьара еснагь урҭ еиԥызшьуа, излеибарку анасыԥлаԥсақәа ыҟоуп.
– Мчыбжьык ҵуам исоуижьҭеи, – иҳәеит ашафиор,
иаԥ­хьаҟа дшыԥшуазгьы дышԥышәырччоз мҩашьо, –
макьана сызхара сақәымҭәац. Унапы азурхаанӡа угәы
иҭоу адыруеит…

– Ссирк ауп! – иҳәеит Рушьнигьы.
Нас аҩыџьагь рынасыԥ рҟаҭәар ҳәа ишәошәа ҿымҭ
иаатәеит.
Рушьни деихыкка дыҟан. Автобус дынҭаԥшы-аа­
ҭа­ԥшит. Иара ивараҿыҵәҟьа анбан шкәакәала иа­
ныз аҩыра кьаҿ изымдыруаз бызшәала акы аҳәон.
«Ахәыҷқәа рҭыԥ» ҳәа акә­хап. Егьирахь «Аҭаҭын шәа­
мыхан!», «Шәыбжьы рдуны шәымцәажәалан!» «Аин­
валидцәа рҭыԥ!» ҳәа абжьааԥны ав­тобусқәа рҿы Рушь­
ни игәы ԥызҵәахьаз аҩырақәа џьар­гьы имбеит.
Аекскурсиаз џьара шьоукы ныжьны даауазар акәхап.
Аҩыџьагь ҿырҭуамызт. Убасҟак инасыԥын иԥырны
инеи­уаз амашьынаҿ аҿымҭра.
Рушьни игәы иаанагон ишьҭахь ауаа ҭәны итәоу­
шәа. Урҭ убом, избанзар ҿырҭуам. Уа иҟоуп бзиа еи­
бабо, ҿыц еи­багаз, даагылазар иԥхыӡ иалаз, аха ак­
раамҭа зыҽизым­ҭоз аҩымҭа ссир аҵыхәтәан изықә­
маншәалахаз ашәҟәыҩҩы, алашара ззыхынҳәыз алашә
иеиԥш, аԥсҭазаара ҿыц ззаа­тыз, ҿыцбарах избаз,
ахықәкы зыԥшааз аӡәы…
Урҭгьы ҿырҭуам. Рушьнигьы ҿиҭуам. Ашафиоргьы
ҿи­ҭуам.
Ишьҭууаа, амҩа шьҭкәыцәаа, зегьы аманы инеиуеит
автобус. Иҿыцҳҳараӡа. Иаман ицоит, ицоит, ицоит
абри аҿымҭ­ра зроурц зҭаху автобус.
Еихьыс-еиԥысуа, еибарыҩуа ирывҟьҟьоит аԥша иа­
рааԥ­саны иҟоу аҵлақәа. Аԥсабара ахаҭаҵәҟьа авто­бус
иаваҩ­ны ишнеиуаз, иахьымӡошәа анаба, шьҭахьлашьҭахьла идәықә­лазшәа, ираҩжьны ицон, ицон, ицон.
Амҩа дықәнаҵ Рушьни игәы ҭынчхеит, Марина­гьы
ды­ш­иниашаз, дшыманшәалахашаз агәра игеит. Насыԥ

иман ихы ибон. Абас ҟалалон уи ишьапы анеибгаз,
дкәашона­ҵы.
Аҟәа ианналала, иккаӡа ишахьан. Ақалақь ыцәан.
Аха амҩа-ԥссацәа ыцәамижьҭеи акыр ҵуан. Уа­хьыԥ­
шлак иа­ха аԥша иаҟәыбаз абӷьыжә чаҟәа-чаҟәа еиз­ганы
иахагылан. Аҽаџьара макьана ирыԥссон ау­ли­цақәа,
атрот­уар­қәа, аскверқәа. Ирԥссон, ирԥссон, ир­ԥссон.
Автобус шнеиуаз иаахаҵәин, ишиашаз «Аҭынчра
апрас­пеқт» ианнаршәлеит. Ленин иулицеи апроспеқти
ахьеихагы­лаз икнаҳаз афонар аҿы алашара ҟаԥшь
аркын. Автобус аагылеит.
Рушьни дҩагылан, ичамадан аашьҭихит. Иџьы­
бахь ина­пы ндәықәиҵеит, аха аԥарақәа ҟәыбзҟәыбзуа
ианааиԥыхьашәа, ииура изымдыруа даақәхеит. Иахьа­
тәи амҩагәыр­ӷьара, амҩа-насыԥ ахә шԥеишәарыз!..
Ашафиор дхьаԥшны дааԥышәырччеит. Абжьы мга­
ӡакәа ашә аатит. Рушьни дынҭыҵит.
– Бзиала! – иҳәеит ашафиор.
– Абзеираз! Иҭабуп!
Афонар аҿы алашара еишьылӡа иааҟалеит. Автобус
аб­жьы рацәак имыргаӡакәа аҿынанахеит.
– Бзеила, бзеила!
Автобус наскьаны иаваҵәиаанӡа дгылан дазыԥ­
шуан уи.
Амашьына даақәҵны аулица данынаныла, Рушь­ни
игәы хьу­хьууа Марина дныҵалт. Иаразнак ашәаӡы­
ӡара деилна­шьаауа дааҟалеит. Ишилшоз дыццакны
иҿынеихеит, аха ишьапы мыжда дашьҭуамызт.
Уи Марина дахьынхоз араион идыруан. Рушьни
дахьыҩ­наз ауадахьгьы дыдымгылаӡакәа дышиашоу
уахь дцарц иӡбеит.

Абра акәзаргь аброуп ҳәа аҩны еихагылақәа – аҿыц­
қәа, аҩазақәа – рашҭа данынҭала, амашьынақәеи ауааи
ҭәны иқәжьын. Игәы ҭыԥсаауа даанаԥшы-ааԥшит.
Усҟан ауп иангәеиҭа, еихык-еиҵыкны ԥасатәи аҩнқәа
рыбжьара идыргылаз аҩн ҿыцқәа ҩба, ауаа рыҩна­ларц
ишааз. Ама­шьынақәа ирныз аҩнымаҭәа рықәырхуан.
Шьоукы иаԥхьа­ҵәҟьа ицәҳа-шҳауа акрызхыҵуаз
буфет хьанҭа дук, аҩны ашәқәа ирзыбжьымго ирххо
иадгылан…
Рушьни, амашьынақәеи, ауааи, ана-ара еилагылаз
аҩны маҭәақәеи дрылсуа, иҿынеихеит. Игәы ҭыԥсаауа
дыҟан.
Ишԥыкәу уи Марина дахьынхоз шеилимкаа? Лара
илым­ҳәазаргьы. Ус идыруазар акәымзи!..
Деихо иҿынеихеит, амашьына зышьҭахь аиархан
игылаз аҩны ҩаза дуахь. Абра акәзар ҟалап ҳәа игәы
инаҭон.
Зны, иахьеиԥырҵлоз ианааи, Рушьни Марина
лма­­хәар нҭарсны иааникылан, есыхәылԥаз иара ди­
ԥырҵны дызлацалоз ала дима иҿынеихеит.
Марина лшьапқәа ыҵарбаҟа илкит иаразнак.
– Ҟалашьас иамоузеи?! – убасҟак ашәаӡыӡара хиба­
лааит уи лыблақәа, иаразнак игәы ааҩбахеит. Уаҳа
лыла­ҿымҭӡакәа, ихы иқәыжьны дналԥырҵит. Ларгьы
деихьыс-еи­ԥысуа днаишьҭалт. Ихахә ылихуамызт
Рушьни, аха ихы из­нымкылт. Данхәыҷыз аахыс игәы
ҭшьааны измаз игра атәы, уи длыцны ианакәзаалак
уажәада игәаламшәацызт.
– Уара иуздырам урҭ сара стәқәа шыҟоу! – лҳәеит уи
дихьӡаны диҿагьежьуа. – Рылаԥш уныҵашәан, џьара
акы уарҳәар ҳәа сшәаны баҩ-баҩ сеиҿышәшәахьеит…

Рушьни игәы аӡаӡ алырҳәазшәа иҳәаԥы-ӡыԥуан.
– Усҟак агәырҩа збысҭарызеи?! – иҳәеит уи игәы
цаны.
– Ишԥа, ишԥа? Сара ишԥасоуҳәо абас?! – Марина,
даанылкылан, иблақәа, иблақәа, иблақәа мацара еим­
даны дрыгәӡуа далагеит. Нас иаргьы инапы аалы­
кәиршан, ак­раамҭа ус еигәыдеибаҳәҳәалан игылан.

Рушьни деиханы дышнеиуаз, дзымцо даанхеит. Аи­
дарашьҭыхга машьынақәа ҩба наҟ-ааҟ иадыргылан,
иааи­кәыр­шаӡаны аҟәарџ-марџ гылан: ашифонерқәа
акымкәа-ҩбам­кәа, асервантқәа, ашәҟәы шкаф ду, нас
уи авараҿ еиқәын инеибеиԥшны ашәҟәы еиқәаҵәа­
қәеи ашәҟәы ҟаԥшь­қәеи, макьана уаҩы инапы иам­
кыцкәа, иҿыц-ҿыцӡа, ауар­ҳалқәа – ахәыҷқәа, адуқәа,
адуӡ­ӡақәа…
Уаҩеиқәа, наӡа-ааӡак, шәпакы, иӡӷы цәхаԥшьқәа
кылҵ­ны ицо, иԥаҵа еилачы рацәаххыраха… Иԥҳәыс­
гьы иара даа­ид­ҩыло, лышьҭахь арахь иаарханы, наҟааҟ ҩ-ваза ду­қәак кны… игылан. Рушьни имҩа зкыз
ароиаль еиқәаҵәа ду хыхь дхалан дықәтәан бжь­
баҟа шықәса зхыҵуаз ҷкәына хәыҷык, амыҵмыџь
еиԥш иӡамҩақәа ҭҵәраауа, кәтык амаха игәарԥханы
ихыҟаҟаауа. Уи иҩшьапыкгьы ры­ла дзықәтәаз ароиаль
амгәацәа дҭасуан.
– Актәи аетаж… – игәы ԥыжәжәо ибжьы ҭахәаҽӡа
дцәа­жәон уи ахаҵа… – Ас илаҟәхоит ҳәа иҟадаз!
Ҳаԥ­хьаҟагь аамҭоуп… Ҳаиҭеиқәшәахып!.. – шьоукы
дрықә­мақаруан уи.
– Уи уажәраанӡа акәын ианҳәатәыз, иара аҭуан­
қәагь шԥалаҟәу, – инеиҽԥнылкылеит иԥҳәыс, – слиус­

тр­қәа акгьы азыбзиахаӡом… Сышԥаҵабгеи, слиустра
хазынақәа…
Рушьни ароиали асервантқәеи дахьынарыбжьы­
сыз, аилаҳәарақәа акы дҩахҟьашан, аҷык ааигхеит
ахрус­таль ҵәыца-маҭәа зҭаз аиашьыкьқәа дрықәҳарц.
– Уарбан уара уеибгами?! – дхәааит ахаҵа.
– Унан, дызгәықәхада, ссервиз ԥимҽи, ссервиз…
Дии-да, дии-да! – лҳәан лшьапқәа надаада иргыло иара
иахь лҿаалхеит аԥҳәыс. Ахаҵагьы дналышьҭаххит.
Рушьни урҭ дагьрызхьамԥшыкәа, анышә рыԥԥеиԥш
еилажьыз аилаҳәа­рақәа днарылсын, наҟ днықәлеит.
Изакә уааузеи, уара, ламыс змаӡам! Иҩны дыҟоушәа
ҳамаҭәақәа кәаҳауа дрылоуп! – ибжьы неихьигӡеит
ахаҵа.
– Акры игар дацәурԥхашьара уҟоуп! – лҳәеит лыб­
жьы ҩеиҵыхны уи иԥҳәысгьы. – Изҿузеи абарҭ амили­
циаа?!. Сара сакәзар, зегь кны иҭаскуан!..
Аламыс. Уи змырххац дызусҭада! Зны-зынла зынӡа
зымԥан иҟаӡам роуп уи ажәацыԥхьаӡа изҿыҵаку.

Рушьни ихы дҩахан, днаԥшы-ааԥшуа днеиуан.
Егьи­рахь­тәи аҩн ҿыц аҩбатәи аетаж аҿы, рҽеидырӷә­
ӷәала иқәгылан иааԥшуан ҷкәынки ӡӷабки. Иҟалап
ҿыц еиднагалаз шьоук ракәзар. Рацәак рҳәазатәы ры­
мамзар акәхарын, рыб­зиабара рыман иҩхалан, убри
ала руада ҿыц рҭәны игылан.
Урҭ Рушьни дызлаҳаз рбон, иааԥшны иччон. Иар­
гьы игәы аарзыбылны днарыхәаччеит.
Марина дыҩназаргьы абри ауп дзыҩноу ҳәа игәы
из­заа­нагоз аҩнаҿы днаӡеит. Уи аҩн ҩаза егьырҭ
аҿыц­қәа раҵкыс иҳаракын, ихаҩҩала. Џьара-ҩыџьа­

ра ргәы­лацәа ҿыцқәа инарылаԥшырц индәылҵқәаз
ҳәса­қәак рхахәқәа еи­лажәжәа, рхалаҭқәа рыҽрыла­­ҳәо
абалконқәа рыҽрыхшь­ны игылан.
Рушьни игәы ааимыҩрит. Уи еиликааит ас џьаргьы
Ма­рина дшизымԥшаауаз. Иҟалоит зынӡа уаҳа еи­
бам­баӡар. Иаҳҳәап, уаха, уаҵәуха, уи ашьҭахьгьы
иа­хьеи­­қәшәалоз дымнеир?! Нас лыԥшаашьас иҟаи­
ҵозеи?..
– Акы ӡбатәуп, акы ӡбатәуп… Аха иарбану уи
иӡбатәу?!..

Рушьни иварахьшәа хәыҷык игәы ҿкааӡаны дҵә­
уон. Ихы ихәыцырҭаха иара дахьгылаз, зныказ хырҩ
азиуит, аха ахәыҷы данаҟәымҵӡа даахьаԥшит. Ӡӷабк
хәыҷык, лых­цәы ҟәашӡа илықәԥсан, лыҩнапык рыла
лҿы хҩаны аила­ҳәара дахьықәтәаз дҵәуон.
Ԥҳәыс ааԥсакы, абаакы, лылацәақәа ҭчаа, даӷь­уадыԥ­суа аҟәырџ-марџ еизылкуан. Знык илзышь­ҭых­
шаз… Уи ахәыҷы лан лакәхап…
– Иаачҳа бара ҵапҟа, иаачҳа! Иаасараӡа… Сызҿу
бым­баӡои?!
Рушьни аӡӷаб хәыҷы даарыцҳаишьеит. Ичамадан
наиргылан, лаԥхьа ишьамхы дныхтәалеит.
– Бзырҵәуо сабҳәарауеи, сара акыр сахәарҭазар? –
уи лнап хәыҷқәа ааникылт, лҿы хитырц, аха илымуит.
– Амла, амла ҳәа сылкит, – лҳәеит лан, – иаха аҵ­
хыбжьон дсыргылт, амла дакгәышьоит, аха сымаҭәа
зегьы ҿаҳәоуп… Иабасыԥшаауеи?! Аҵхыбжьон сым­
гылар­гьы сабацоз… Ҵыԥх убас ацхырааҩ дахь­смоуз
аҟынтә, сагхан санааи, ауада исырҭаз аӡәы иҽыҩ­
наижьхьан. Сыҳә­ҳәеит, сҟааит, аха уаҳагьы акы аасы­

зилымхит. Шьоукы акыр рҿеижьзар акәхап, иахьа­гьыуахагьы илҭаҳәахаа игеит. Иҟәрит-иԥрит рҳәан, иа­хьа
уажәраанӡа сыргәагәо сааргон.
Уи илзышьҭыхуаз аҟәырџ-марџ лыма дцеит.
Рушьни урҭ рымаҭәа хәыҷқәа илаԥш аархигеит:
напы­ла-уасҭак иҟаиҵаз ашкаф, азбжак амаҭәа ахьчо,
егьи аз­бжак асаан, аҵәца абартә. Уи даара акрахыҵуан.
Нас тумбочкак, еихатәы каруаҭк, аҟәбасқәа иахагылоу
ҭаҷ­кәымк-ҭаҷкәымк иаҟараны. Амҿтәы ҟәардәқәа ҩба
ҿыцҳ­ҳараӡа абарҭ амаҭәа ҩазақәа ирылагылан. Уаха
џьара мпылк иадамзаргьы, хәыҷы хәмаргак илаԥш на­
қәымшәеит…
Рушьни игәы аҟынӡа инеины иааиднарӷәӷәалт ари
иибаз. Ачамадан афҩы ахымларц, Марина лзы инапы
иахшьыз ип­лашь аџьыбақәа ирҭеиҵаз аҵәақәа ҩба
аарылхны ахәы­ҷы иналыдигалт.
– АА, бысҭ! Иббоу зеиԥш ҵәақәоу?
Уи ашьшьыҳәа лнапқәа ааимылхын, алаӷырӡ
иарбааӡан иҟаз лхы-лҿы аалырԥшит. Нас дгачамкны
дышрыхәаԥшуаз, цқьа агәра лзымго аҵәақәа аҩбагьы
акакала иааимылхит.
– Унан, иазууазиз, нан! – лҳәан лхы-лҿы аалашеит
ахәыҷ лан данылбаа. – Ее, лаб иԥсы ҭаны дыҟандаз ус­ҟак
дгәаҟӡомызт… Аха егьызқәым итәы убасоуп ишыҟоу…
– Сшәыцхраауеит, аха…
– Ишԥаҟалои, нан, сара исызҩамго исымоузеи?!.
Уа­жәы анкьатәи сгәылацәа ааиуеит, ани ашкафжәгьы
урҭ ихар­галап.
Ахәыҷы аҵәа дацҳауа дахьтәаз лхы инапы нықәи­
шьын, урҭ дрыдҵны иҿынеихеит Рушьни.
Иара дахьыҩноу ауадаҿ днеир, Марина дналықә­
шәара­шәа агәыӷра иоун, дыццакны уахь иҿынеихеит.
Иахьатәи аԥша зыбӷьыжә ҿнаҳәаз алаҳа-ҵла ду
амахә­қәа рыԥхны акәытқәа ықәтәан макьана. Арбаӷь
дуқәа иан­дыршәалак, алаҳа ахыцәқәанӡа ихалан иқә­
тәоз арбаӷь хәыҷы хәцәырххо уажәыгь аҿыҭра иаҿын.
Ҿыцбарах иа­базар акәхап.
Арҭ уажәааны илбаалон, аха иахьа ҽырҵысы рымам.
Амшцәгьа рбозар акәхап… Сык леиндаз…
Дигәа ашҭа дахьынҭалоз урҭ дрыхәаԥшуа дааҭгы­
лан, аҩныҟа дымнеиӡакәа, аказармахь иҿынеихеит.
Ака­зарма данныҵалаҵәҟьа ибеит хыхь ахарԥа иқә­­тәаз
ахьшь.
Ихынҳәит!..
Ахаԥыц ырхәа ахәыжә иалакны, аҽреиџьны иа­
хьықә­тәаз аԥшәма данаба, аҽыриашан аҽааршәшәеит.
Дигәа егьа иундазгьы уи иблақәа уаҩҵас дзыр­
хымԥшы­леит. Ахы ырнаан, ахарԥақәа ирывҵыԥшны
еергьҳәа иубоз ажәҩан ахь иԥшуан.
Амала уԥшгәышьоит… Иара ажәҩан аҿгьы иҟаз џьу­
шьон ахақәиҭра наӡа! Ажәҩан аԥырраз мацара акәӡам
иза­ԥу: ажәҩан фатәуп, ажәҩан хныҟәгагоуп, аӷацәа
ира­­ба­шьырҭоуп, хыхьчарҭоуп. Убарҭ рахьтә акы иа­
дам­­заргьы зымч ақәымхаз, ахаҳә еиԥш иалшәан ҵа­ҟа
илеиуеит…
Дигәа амаҵурҭаҿ дцан, адулаԥ дынҭаԥшын, ианԥса
ла­шьеи лареи ирцәынхаз акәтыжь ааҭиган, иман ахьшь
ахьыҟаз дцеит. Иара ахьықәтәаз ахарԥа днаҵагылан,
инапы нагӡаны иааигаз акәтыжь намҵеиҵеит. Ахьшь
акраамҭа уи абомызт. Иахьыԥшыц иԥшуан.
Баша уԥшгәышьоуп…
Нас зныкыршәа акәтыжь гәанаҭан, аҽыҩҳәа аха­
ԥыц-ыр­хәа мҩанҵаны, жьыхәҭак аашьҭнахит.
– Убас, убас…

Дигәа аҩныҟа иҿынеихеит.
Дышиашаз аҩнду дахьыҩналаз, арагәаԥшь иалхыз
акар­уаҭ ахьыҩнагылаз дныҩнаԥшит… Акаруаҭ ацәар­
ҭа-рҽырақәа ықәхны, ауарҳал рыҵаршәны, акәа­кьахь
инас­кьаган, аӷәраҿы ишьҭан. Акаруаҭ ианҟаҵалаз
аиарҭа еи­ла­жә­жәа ус иқәын.
Лашьа дышьҭалҵазаап ара иаха…
Дигәа, уаҳа уахь дымԥшӡакәа, ианду луада хәыҷы
да­зымкуа дныҩналт. Уи дшеилаҳәаз дхәахәаӡа лиарҭа
дықәыршәын.
Иаха уи лаха змадаз… Дагьеилылымхит, дагьышь­
ҭалымҵеит…
– Ушԥакарахеи рыцҳа, уцәа ыҟам, утәа ыҟам… –
лҳәеит лара дангәалҭа.
Дигәа уи лмаршәа кны, аԥша еиԥш дласӡа даашь­ҭи­
хын, лиарҭа днықәиртәеит. Иаргьы дналыватәеит.
– Ианакәызаалак иухоумыршҭын… – лхы лы­қәыжь­
ны дпатошәа дналагеит уи. Нас дааҟәыҵын, акы
лгәалашәаз­шәа ԥыҭрак ҿымҭ ус дтәан. Ашьҭахьшәа
лхы ҩышьҭылхын ҭаҷкәымк иаҟарамыз лхы-лҿы
аимакаҷырақәа аӡыхәашь еиԥш инарҭатәеит ашәа­
ӡыӡара. – Иухьзеи, Дигәа, уанду хгәа­ша, ишакәым
узбоите?.. Асыс уаҩызане, ас ушԥаҟалеи, шьоуки уареи
шәгәы нибархама?!
– Иаха аҵх ԥысҽит, нанду, уи азы акәхап аҽакала
сзыб­бо…
– Аҵх ԥызҽуа ауаҩы дсымбацкәа сыҟоума…
– Насгьы, абыржәыҵәҟьа ахәышәтәырҭа аҟынтәи
саауеит…
– Иҟалазеи?!
– Аԥҳәыс ахшароура дахԥсааит… Сунар иԥҳәыс!..
Ҳаҩ­ны алашара аазгаз аҷкәын дыбхашҭма?..

– Илҭынхада?..
– Аԥа…
– Ее, нанхеит…
– Уи леиԥш аԥҳәыс ԥшӡа даара дмаҷын… Дыш­ԥаԥ­
шӡаз, дышԥаԥшӡаз, дышԥаԥшӡаз!..
– Аԥсра мыжда еилнахӡом… Еиҳагьы изхылаԥшу
убарҭ зегьы реиҳа угәы зкуа роуп… Еиҳа иԥшӡоу, еи­
ҳа ибзиоу, еиҳа аԥсра дазааигәоуп, еиҳа дшәарҭоуп
ианакәызаалак…
– Избан, нанду?..
– Акрыздыруоу… Аԥсреи аԥсҭазаареи еидыҽыр­
ба­лозар акәхап. Аԥсҭазаарагь иамоу иреиӷьу цәыр­
нагоит…
Аҩыџьагь ҿымҭ ԥыҭрак ус итәан…
Дигәа ианду дааихыккаӡаны дыҟан уажәы, данҿаз
еиԥш лыхшыҩ цҳафыруа.
– Убри азами, алаҳәа шьтәуп ҳәа зуасҳәаз… Уи аз
убла инхушьылар, мшаҽнеиԥш ибзиахоит ухарагь,
уааигәагь… – лхы лкалҭ ианаҳалома уҳәартә иахьылкыз
иҵысҵысуан.
– Иазыбуазеи, нанду, абри алаҳәа, аӡбахә ыршо
ибыма бзықәу… Шьашәы иҭарыҽҽит!
– Иара ус иушьыргьы… Исабаԥуп. Алаҳәажә… Аду­
неи ианыӡааша! – лхы шьҭылхшәа луит, ихәыҷхахьаз
лы­лақәа аҩбагьы иреиҳа-реиҳаны алабжышқәа рых­
гылан.