Ашацәа ртәарҭа - 19

сыԥсы сыхәцә иҩыҵагылан, сгәы нкыдшәаны сшьамхы
инаншәалазшәа, сызҭоу сзымдыруа сыблахаҵ неилагьежьит…
Абригьы уажәы иабасгәалашәеи, убри ахы сымазма,
аха аҳаҷаҳәа иаасгәалашәеит, зны-зынла ԥхыӡла избалоз:
Амҵәыжәҩақәа сымахушәа, нас шьха дук ахыцәқәантәи
саныԥалак, ее, иаша схыхәхәала, «ижәбома сшыԥыруа!»
Ас шәара шәзыԥыруоу?» – сҳәахуеит. Сыбжьы ахьынӡацо
еиҵыхны, ҵаҟа игылоу сҩызцәа ирызҿысҭыхуеит! Нас,
ашьшьыҳәа, ашьац кашьшьы иахьыҟоу каршәрак аҿы
стәахәуеит. Убри сыԥхыӡ, адырҩаҽны саназхәыцлак, шьыри, аԥырра заҟа ибзиоузеи, сыԥрыҵәҟьошәа сыҟандаз
аасгәахәуан. Аа, уажәы сыԥрыҵәҟьоит, аха сшәоит. Ԥхыӡла
сызгәырӷьоз, амҵәыжәҩақәа сара иахьыстәыз, рыгәра
ахьызгоз, сара схала иахьысҭахыз сахьыргоз азыҳәан
акәхап. Уажәы еихатәы ԥсаатәк сақәтәоуп. Сара ԥхыӡла
избоз амҵәыжәҩақәа реиԥш, амҵәыжәҩақәа аҟьаӡом.
Абжьы мацара заҵәык ауп слымҳа ҵызхуа. Уажәы-уажәы
иааҭагә-ҭасуеит, иаахынаауеит, аҽазнымкылакәа, иааҳәыр?
– сылацәа нхызҩоит. Аҳаиплан амотор ахәаԥшь ҳәа, наҟааҟгьы «алагара» иаҿуп. Абри аамҭазы «пип-пип-пип» ҳәа,
исмаҳаӡацыз бжьык еиқәырццак-еиқәырццакны слымҳа
инҭаҩит. Аподполковник дҩагылт. Уажәраанӡа инеиҿахәыҭхәыҭуаз акурсантцәа рыԥсы ӡаны инатәеит. Ус, аҳаиплан
аҵыхәаҿы, аҵа намыҩрны ицазшәа, «аҟыгә» арган,
иҟьаҟьаӡа ашә аатит.
– Акурсантцәа, шәгыл! Аԥаразы шәыҽшәырхиа! – ибжьы
аагеит аподполковник. Зегьы адруҳәа иҩеибаргылеит.
Аҳаирплан, «т» асахьа аҭаны, ҵаҟа анарма шкәакәа ду
еихҳәа-еиҵҳәа иахьышьҭаз, аҳаирплан анаахала, уи иаанагоз, аԥарҭаҿы ҳнеит акәын. Аподполковник акурсантцәа
рыжәлақәа аҳәаха иамраӡакәа, рпарашут аартыга, аҵәаҳә
иаҩызаз афалақәа, аҳаирплан ахи-аҵыхәеи ирыбжьындаз
аихатәы лаба илаҿаԥсаны, хабжь ихы аԥҽра аҟара адагьы
ахмырҵкәа, зегьы аҳаирплан рыҽналдыршәшәан, иԥеит.
Аподполковник аҳаирплан ашә днылагылан, днарышь­
ҭаԥшит. Ԥсҭбарада зегь рпарашутқәа шаадыртыз агәра
анига, ихы-иҿы ччаԥшьк нықәыххын, ашыҩ-шыҩҳәа има­
ҿақәа неихьшьны, дааиасын, наҟтәирахь днатәеит. Сара
сымгылаӡакәа сҳашҳаҭәарахазшәа стәан.
– Ухы шԥоубо, Мқанба? – иабасҭахыз, сыхгьы акәара
иҭабаандаз, аха аподполковник иажәа насылеиҵеит.
– Мым, мым!.. – сҳәан, цәаблаҟы сылкызшәа, сыбыз былгьо сҿы иааҭахеит. Зынӡа еиқәкы-еиҵакны сшыҟаз аподполковник агәра анига!
– Аԥырра бзиоуп, ус ами? – деиҭааҵаахт.
Акы зҳәоз усгьы сабаҟаз, ашәеиқәара-ӡиқәара сыҿхысны
сыштәазгьы, схаԥыц ԥаҟьақәа аахсырџьаџьан, сыччашәа
зуит. Нас сыхәда аасырҵәин, аҳаирплан аҵыхәахь снаԥшит.
Анҭ акурсантцәа ҭыԥаны излацаз ашә шаартыц иаартын.
– Акурсант, Мқанба! – аподполковник дааин, даасхагылт.
– Ыы? – сҳәан, аарла схы сҩахан сааиҿаԥшит.
– Уара макьана аԥсабара аԥшӡараҵәҟьа умбаӡац. Уи
алакә лабҿаба ссир убарц уҭахызар, уааи арахь, иусырбар сылшоит, хәыда-ԥсада! – ашә аартны иахьыҟаз ахь
иҿынеихеит.
«Аа, уан лхы аҟәақҳәа дааст, уԥсабарагьы сҭахым,
улакәгьы сҭахым. Усҭыҳә, Анцәа даахәан суҳәоит!» – сгәа­
хәит, аха иҳәа ухаҵазар! Сымч зегьы ааизганы, спарашут
сеихада ианыҳало сҿынасхеит. Аҳәыс ҿыц ныҟәа еиԥш,
сгыр-гыруа, иара ашә дылагыланы дахьыԥшуаз ахьҵәҟьа
сымнеикәа, ишьҭахь саагылт.
– Егьа дсахьа ҭыхҩы дузаргьы изҭыхрым, ишԥаԥшӡоу
злыԥха ҳаура! Уԥши, уԥши, удинаныс, анҭ амҩахәасҭақәа,
сԥычкак-сԥычкак иаҟароу аҩны еихагылақәа, рахәыцк
иаҟараны адгьыл ианысны инеиуа аӡиасқәа, ҽыҭ-ҽыҭ,
иеҵәҟаҟараӡа агьыл қәызҵо ашәаԥыџьаԥ уҳәа, закә
ланарԥшыроу убап! – иҳәан смахәар ааикит.
Аподполковник иҭахын хыхьынтәи аԥшра саиршьцыларц…
– «Усҟәаҵ Анцәа уишазар, изымуа усуп усгьы, сара схала
сыԥагәышьоит!» – ҳәа аанарго, снапы ааимысхит. Снаивсны, саахьаԥшны снаихәаԥшит.
Снеин, ашә снылагылан, наҟ-ааҟ ашә аганқәа рҿы
амаҟақәа иадҳәалаз снарылаԥсны иааскит. Иӷәӷәаны искыу-искыму гәасҭарц снаха-ҩахеит. Убри аамҭазы:
– Ааит, уаргьы сышьха уаҩуп ҳәа уԥаҵа кәыжьқәа
урыҵаҽырбо, шьхауаҩрас иулоу аҳа… Наҟ иоушьҭ иуку!
Унеины уҭыԥаҿы уҽкажь! Уара аԥырра акәым, акартош
цәырԥссарагьы улшом! – аподполковник ала иамҳәара
сеиҳәан, ишьҭахьҟа днаскьашәа даагылт.
«Ҳаит, сшыбзаз сыԥсызаап сара анасыԥ еиқәҳәала!» –
сҳәан, анҭ искқәаз смаакыга аақәагьы ааусышьҭын, исыхьлакгьы сыхьааит ҟасҵан, сгәы неиқәҳәаланы, спарашут
афала, абжьында инаҿаршәны, ашә аартны иахьыҟаз схы
ныласкит. Ҳаӷеимышхара, џьаҳаным аҵа сынҭаԥшит… Аха
сылацәа мчыла инеиқәысыԥсан, сыԥеит.
Акы заҵәык сназхьыԥшыз, инасхыԥраахьаз сҳаирплан
аҵыхәа ауп, аха иааг, ицахьан. Абри абриами ҳәа, ицәгьаны
ибзианы, суасиаҭҵәҟьа аасзымҳәаӡакәа, сыкәкәаӡа сышнеиуаз, «аџьма имԥсыша, амаҵә азылаҟәуеит!» ҳәа, «адық»
арган, сызқәа икыдыз спарашут аатны инасхаҳаит. «Аа,
санаџьалбеит, иҟалап уажәшьҭа счамҩахә адгьыл аҿы
иҟалар!» – абри анаасхәыц гәыӷрак ашәахәац сгәаҵа
инҭаԥхеит. Ажәакала, спарашут ахала иаатит. Аарлагьы схы
аҭыԥаҿы иааиуа иалагеит.
Иаатит спарашут, аха изхәарҭоузеи, скәал-кәало ажәҩан
скынхалеит. «Ахьча насыԥда хьачан еимаа имоуит!» ҳәа
абри апарашут мыжда еимакы-еиҿакны ианысҟәнырҵоз,
сара сыкапан иақәнагоз акәымкәа, сара саҵкыс акырӡа
еиҳаны изкапануаз ипарашут акәзаап иҩашьаны
сызҵарҵаз. Сара иара азыҳәан гәларшәысгьы самкит.
Сырԥеи-ԥеиуа саманы ажәҩан иалалеит. Аиаша уасҳәап,
аҩысҭаа дызкыз сиҩызахеит. Спарашут саманы алеишьа
злазбаз ала, иахьакәым, уаҵә шьыбжьонынӡагьы адгьыл
аҿы сызтәомызт. Стәаӡаргьы, сганахь ала, рацәак иаӷьымкәа
иасуаз аԥша, ӡибнаҟа, џьара сганы, ҵлак саланажьуан. Мамзаргьы, хәба-фба километр ахьыбжьаз, сӡы ахьымааҩуаз,
тибнарак ахь сагон. Уи ус шакәыз, сгәы аҟәышра сымамзи, издыруан. Уи моу, иара уажәгьы спарашут аԥша ахьасуаз иаццон. Саанапҟьа-шьапҟьеит. Сыхгьы ҩасраҳан,
снаҵаԥшит. Аха уаҵаԥшла уҭахызар, иахьаатыҵәҟьаз иаангылан, аҳауа иалиааз акәыкәбаа шкәакәа ду еиԥш ажәҩан
иалакнаҳан.
Игәҩарамкәа игәасҭеит, спарашут млаҟәӡакәа, ганха
аԥша иаманы ишцоз. Ани аподполковник мышьҭацәгьа
иҳаиҳәазгьы аушәарҭахмыз, аха «аума уақәшәар, аума
уӡбыроуп!» Саалаган, спарашут иацыргаз абырфын шаха
пақәа, азганкахь ала, хәба-фба хац ааидыскылан, сарӷьа
напала, ашьшьыҳәа саарыхеит. Ус иахьыҟасҵаз, акыр
исыхәазшәа збеит. Уажәраанӡа аԥша иаццоз спарашут аан322

гылеит. Ҩбагьы, аарла игәоуҭартә адгьыл ахь алаҟәра иалагеит. Уи ус шакәыз агәра згеит, избанзар, слаҟәы-цыԥхьаӡа
аԥша иаҳа-иаҳа иаӷьхон…
«Адунеи сшаны сықәызҵаз, насыԥк сымҭаӡакәаҵәҟьа
сишарымызт!» – схы аасыргәыӷит. Апарашиут абырфын
хац пақәа снацәкьарақәа ахьынарыласырԥсыз искын, џьеи
иоусышьҭрын. Спарашутгьы хышәҭ-ҵышәҭуа ишыгәагәоз
збон. Сгәы шсырҭынчра исырҭынчит. Ушьҭа хәыҷӡак сыԥсгьы
сылалеит.
Ажәакала, спарашут хәыҷы-хәыҷла алаҟәра иаҿын.
Ҵаҟа адгьыл ахь анаԥшра аԥсра ацәа шахыскаауазгьы,
ани иаатыз апарашут хада маатыр ҳәа, зегьы ирыҟәнырҵоз
аҩбатәи апарашут, ауаа ируа ҳәа, саԥхьаҟа исыцраҳәамзи,
аарла убри апарашут снахыԥшны, зны-зынла адгьыл
сылаԥш нахызгон. Уажәраанӡа сԥычкак иаҟараны избоз
аҩнқәа, уашьҭа чамаданк иаҟараны избо салагеит. Ани
«Т» асахьа зманы, ҭакыра дук аҟара еиҵыхны ҵаҟа адгьыл аҿы ишьҭазгьы снахьыԥшит, уигьы уажәшьҭа жәохә
ҩажәа ҽышьахәар рыда бжьамкәа, адгьыл сазааигәахеит.
Ушьҭа исуҭахуааз, сгәы аадухан искыз апарашут иацраҳәаз
ахацқәагьы ааусышьҭит.
Сшьапы адгьыл инықәкьысын, спарашиутгьы нхынааит.
Ганла аԥша иасуаз спарашут инҭачын, схы саамырхәаӡакәа,
иааи, абри спарашут сықәшьуа, саманы аҿынанахеит, аха
избахьада!..
Сеибга-еизҩыда адгьыл аҿы стәазшәа анырба, сҩызцәа
зегьы раԥхьа ҳподполковник дгыланы, ишзахәоз иҩны
рҿаархеит, аха изхьугӡода. Апарашут сымҵарсны саманы ицон. Аҵыхәтәан, сыбла ахьҭоу умбо, асаба саганы,
сынцәыҵарсуа сахьарҳәазоз акәхап, сԥынҵа цәӷәыхаа,
такәы снанагахьан еиԥш, аподполковник днасыхьӡан,
снышьҭагәа сикит. Спарашутгьы аҽааикәанаԥсан, адәыса­
кара инықәҳаит. Ҳучилишьче аначальник агенерал леитенат
Белов инаиркны, аҳақьымцәа рмашьынақәа ирықәтәаны
иаакылсит. Ԥсҭбара шыҟамыз анырба, аҳақьымцәа «рна­
ԥар» шкәакәақәа рышәҵаны иааилагылт.
Агенерал имашьына ласы дааҭыҵын, сышҟа иҿааихеит.
Издыруада уажәы раԥхьаӡа акәны знык сшыԥаз, зегьы
шыманшәалахаз, иԥаз абригь-абригь акурсант шсакәу, еигьиу уҳәа, ахәымпал еиԥш сҽыриашаны, сымаҿа саргәҵысҭа
инадкыланы, агенерал арапорт шиҭатәу, аха уигьы-уигьы
акы схахьы имааиуа, аҳәынаԥкыга зхы иасыз ардәына
еиԥш, сшьапқәа сыҵхны, схырқәақәо стәан.
– Иҟалазеи, узымгылаӡои, ушьапқәа ԥҵәама? – агенерал
ибжьы сгәы инықәҩит.
Схы сааҩахашәа зун:
– Аиеи, аҩыза, агенерал, рацәак сҽеимкәа сыҟоуп, –
схы-сҿы цәыԥԥы иахьыҟаз смацәа нақәыскит, срыцҳаи­
шьап ҟасҵан.
– Аҩыза, аподполковник!
– Сузыӡырҩуеит! – иҽеидыԥсаланы агенерал иаԥхьа даагылеит аподполковник.
– Парашутла аԥашьа андурҵоз, абри акурсант дыҟа­
ӡамзи! – иҳәан, ҿааиҭит агенерал.
– Дыҟан. Апрограмма зегьы дахысит, аҩыза, агенерал!
–Дырхысма?
– Апарашут аԥыртлашьагьы, аиқәыршәашьагьы, аԥа­
шьагьы – зегьы дырхысит, аҩыза, агенерал!
– Ари аԥырра иҵаанӡа, амаамын шәынтә аԥрышьа
аурҵап! – иҳәан, агенерал ишьҭахьҟа днагьыжьит.
Аподполковник илақәа ырцәгьаны даасыхәаԥшит.
Сара сҩызцәа сеимакы-еиҿакны саашьҭырхын, аԥырцәа
ахьгылаз аҭыԥахь рҿынархеит.
Амашьына аҭалара иаҿыз агенерал сара сышҟа даа­
хьаԥшын, дааԥышәарччеит. Уи иаанагоз, ус, уара уеиԥш
егьаҩы ирыхьхьеит ҳәа акәын.

***
Асааҭ хәба рзы сааԥшит. Аҵәылашьца илашьцан. Сыва­
раҿыҵәҟьа, есуажәааны зыхәда абжьы сарҿыхалоз акурсант иҟыт-ԥсыт ыҟамызт. Аекскадрилиаҿы иналаршәҩаларшәны еибарҿыхалоз акурсантцәа ркаруаҭқәагьы,
уажә рышьҭыбжь гаӡомызт. Аднивальни дахьгылаз, инаимариашаны, хыхь аҭуан иаҵакнаҳаз афымца лампа алашара
еишьылӡа иаркызгьы, ырцәан.
Зехьынџьара ҭынчран. Сара аӡәзаҵәык сакәын алашьцара иаларшәыз. Раԥхьаҵәҟьа, сахьыҟаз сзымдырызт, сгәы
аҵанӡа инҭыԥсааит. Аха нас, сылацәа еиҭанеиқәысыԥсеит.
Уаха заҵәык акәын абри ауадаҿы схала санышьҭалахьаз.
Иацынӡа, хышықәса дуӡӡа акурсантцәа срылан, срыцтәан,
срыцгылан, еишәак ҳаицықәчон, хыбрак ҳаицаҵаиан.
Раԥхьа сылацәа анаахыст, сцәамхьашәа сахьыҟаз
акәхап, ҳескадрилиаҿы сҩызцәа акурсантцәагьы саргьы
абжьааԥны еиԥш ҳашьҭаз џьысшьон.
Сгәы аасырҭынчын, сааҳәны сызқәа снықәиан, са­
хьааԥшуаз, алашьцара иналԥхаз ацәашь еиԥш, иҟалаз зегьы аасгәалашәеит:
… Аԥырра аучилишьче ҳалгеижьҭеи хымш ракәын
иҵуаз. Ҳфицар маҭәақәа ҿыцӡа, анашәҵара ада ус амамкәа
иӡахны, еиқәырҩазҵәаа, ауанҭа аҿы иарганы икнаҳан, аха
макьана ҳажәҩа икылҳамдацызт. Афицар ихьӡ ахҵара
ҳазыԥшын.
Адырҩаҽны ашьыжь зегьы ҳҭаххаа ҳшыцәаз, ҳгы­
лара аамҭа анааи, ҳескадрилиа адежурни арҵәааҳәа
днаҳалаҳәҳәеит. Зегьы ахьышәҭ-сышәҭҳәа ҳҩаҵеибарҟьан,
алеи-аԥси рыбжьара ҳҿи-ҳнапи ӡәӡәаны ҳҽааҳархиеит.
Абри-абри рыбжьара, ҳасҭаршын длеи-ҩеиуа, ҳкар­
уатқәа шҳарҽеиз гәеиҭеит. Ҳтумбочкақәа рышәқәа аартны дырҭаԥшит. Ҳахьӡи ҳажәлеи рынҵаны, ҳкаруатқәа
ршьапқәа ирыдҳәалаз аӷәыцәмаҟьа хәыҷқәа дрыхәаԥшит.
Зныкыршәа:
– Аекскадрилиа ацәаҳәа шәықәгыл! – иҳәан, адежурни ҩаԥхьа аӷьеҩ ааҳхиргеит. Абри имҳәацкәа, зегьы аҵәы
ҳнахаԥсазшәа, ҳиашахәҵәаӡа ацәаҳәа ҳнықәгылеит.
Дук мырҵыкәа ҳасҭаршын ацәаҳәа даақәгылт, аха уажә
иаабахьаз иакәӡамкәан акәын дшыҟаз. Ахаан ччаԥшьк ибла
ихылахьеит ҳәа сгәы иззаанамгоз, ауаҩы, уажәы иҟазшьа
ааирбзиаӡан, ихы-иҿы абжагьы ааччеит.
Ҳара, аӡәи-аӡәи иныҵакшәа ҳнеиҿаԥшы-ааиҿаԥшит.
Анаџьалбеит, оумак ҳԥеиԥшуп, акәымзар, ари дыччо
збахьадаз, аха аӡәгьы ҿаҳамҭӡеит, ҳагьицмыччеит. Ус,
ҳҽеиқәырԥсаса ҳгылан ҳихәаԥшуан.
– Ыы, шәгәалаҟарақәа зеиԥшроузеи?– иҳәеит, аҵыхә­
тәан.
– Иабаргәызеи, Анцәа ишиҳәара иҟоуп! – рҳәеит аӡәыкҩыџьак.
– Егьырҭ зҿышәымҭуазеи? – иҳәеит, ҩаԥхьа.
– Ҳгәалаҟоуп, ҳхалаҟоуп, абыржәы ҳаиӷьым, аҩыза ас­
ҭар­шын! – зегьы аӷыу ааилдыргеит.
Абри ҳасҭаршын абас, иҽырраз-ҽырбзамыҟә-ҽыргыз­
малшәа аҵаа-ԥшаара даналагалак, ма аҟарулрахь ҳишьҭуеит,
мамзаргьы, авогонқәа рахь рацәақәыхра ҳдәықәиҵон.
«Оп, уажәы уеизгьы-уеизгьы џьара ҳишьҭуеит, аха
иахьакәу, иара ида аҩысҭаагьы издыруам!» – аасгәахәит,
сара сахьгылаз.
– Ус анакәха зегьы шәеиқәшәоуп ыы? – иҳәеит ҩаԥхьа,
дканҵло.
–!
– Абыржәы, какалк аакны, жәа минуҭк рыла…
«Ааҟ, абар сгәы иҭашәаз ахьыҟалаз! Иахьа, хымԥада,
рацәақәыхра ҳдәықәиҵоит ари!» – сҳәан, исывагылаз
илымҳа сынҭахәыҭ-хәыҭит.
– Уара, ҳара сааҭк ашьҭахь ҳфицарцәахоит. Нас, уа­
жәы уеизгьы-уеизгьы рацәақәыхра ҳашԥеишьҭри, ажәла
нҵәеит!..
– Аҩыза, акурсант, ус аинтересра злоу ҽеик уҳәозар,
сузыӡырҩыр сҭахуп, убжьы неиҵых! – иҳәеит, асҭаршын,
иҽаартатаӡаны.
– Мамоу, ус…
– Нас афицар данцәажәо, иԥаҵа уахьнымҳалан, ахынкылара умаз! – иҳәан, алаҵырҟәыҿы сааҵигеит. Саргьы
уаҳа ак сҳәо сыҟазма, иара уаҵәҟьа сҿы неихаскит.
– Ак сҳәар ҟалома, аҩыза, асҭаршын? – иҳәан, курсант
шьаҭаӷьиа хәыҷык ацәаҳәа ихы налирҳәҳәеит.
– Иҟалоит! – иҳәеит асҭаршын.
– Акранаҳфалак ҳабацои? – иҳәеит, уахьгьы иҟамкәа,
арахьгьы иҟамкәа.
– Уҟәышхар ҳәа умшәозар, уааӡырҩыр иуаҳап уахьцо! Жәа минуҭк рышьҭахь, шәԥаҵа саны, шәмагәқәа,
шәҳәынҵәрақәа зегьы рцәа иҭыхны, ицыр-цыруа ирыц­
қьаны шәыҽшәырхиа. Нас, ҵаҟа ашҭаҿы иноугоит, Буквоедов! – иҳәеит асҭаршын.
– Аҩыза, асҭаршын, ҳабоуго усҟангьы, иаадырыр ҟам­
лари? – иҳәеит курсантк.
– Абыржәыҵәҟьа иааилышәымкаар ада ԥсыхәа амам­
кәа иҟоума?
– Мамоу, аха… иҳәеит, акурсант днаҿаӷызаан.
– Иахьарнахыс шәфицарцәахоит! Асааҭ жәеиза рзы
дааи­уеит аучилишьче аначальник Белов. Агенерал инапала афицар ичынқәа шәнапы иаиркуеит. Амузыка хиоуп.
Ажәакала, иахьа шәара шәзы зегьы ршьапы иқәгылараны
иҟоуп! – иҳәеит, асҭаршын, ихы-иҿы абжа еиҭаирччан.
Аӡәы изымҵаа-изымԥшаа акурсантцәа «ура»! – рҳәан,
аӡхыҵреиԥш ҳасҭаршын дааргәҭыларкын, даашьҭԥааны,
ихы-ишьапы неиларсуа, дыршәуа рҿаархеит… Аескадрилиа акомандир абри аамҭазы, ашә дааламгылар, иҟаларын
акурсантцәа гәырӷьацәаны, ираҳаз агәырӷьаҿҳәашазы
ирыз­гәамҭаӡакәа, ҳасҭаршын дрымпыҵагәыӷьыргьы.
– Шәҽыриашаны шәгыл! – аднивальни даныҳәҳәа,
рҽааиқәыркын, ианынаԥш, аескадрилиа акомандир дааҩ­
налахьан.
– Акурсантцәа рҽеиваԥсаны иаагылт. Асҭаршын дхәы­
лажәжәа, игәы аҟьараҳәа еисуа, имаҟеи ипилоткеи
ааирҽеин, ишьапқәа хагаланы икыдҟьо амаиор арапорт
ииҭарц иҿынеихеит, аха аескадрилиа акомандир, иаҭахым
аниҳәа, иҽааникылеит.
– Ихиоума, акурсантцәа? – амаиор асҭаршын днаиаз­
ҵааит.
– Даҽа минуҭқәак рышьҭахь, зегьы ацәаҳәа иқәгылартә
ихиахоит, аҩыза амаиор! – иҳәан, иҽынеидыԥсаланы,
имаҿа иаргәҵысҭа инадикылан, диашахәҵәаӡа даагылт.
Уа­ҳа аӡәгьы дҳаламцәажәаӡакәа, амаиоргьы асҭаршынгьы
ндәылҵны ицеит. Акурсантцәа зегьы аууҳәа инеилаҩҩын,
досу ркаруаҭқәа рхаҿы инатәаны, рыблуз ахәдақәа анарма
ԥшқа ҟәашкакараӡа инарыҵарӡахит. Рыблузқәа ирҿаԥсаз
рџьаз ҳәынҵәра ҩеижьқәа, атрафарет ҳәа изышьҭоу
иныбжьарыԥхны, рышьчоткақәа рыла, иуҿаԥхо идрыцқьеит.
Рмагәқәа, рмаҟа аԥыџьқәа зегьы, абызҩыц еиԥш, ицқьашәқьаӡа, рыҽкылыршәаӡаны рҽааиларҳәан, игәырӷьаҵәа
индәылибаҳәан ани «ашҭа» ҳәа иахьаҿыз ашҟа рҿынархеит.
Рацәак мырҵыкәа, афицарцәа рпарад маҭәақәа рышә­
ҵаны иаакылсит. Аоркестр иалагылаз асалдаҭцәа, рнап­
ҭыр­ԥа шкәакәақәа рымӷаҵаны, рҽырхианы игылан. Ҳара
ҳескадрилиа назлаз, егьырҭ аескадрилиақәагьы иаразнак
ацәаҳәа инықәгылеит. Афицарцәагьы акурсантцәагьы аучилишьче аначальник агенерал иааира иазыԥшын. Ус, агенерал Белов аштаб даадәылҵын, аштаб аначальникгьы иаргьы
рҿаархеит. Шә-метрак реиҳа бжьамкәа данаҳзааигәаха:
– Аполк, шәҽыриашаны шәгыл! – иҳәан, аполк акомандир аполковник ибжьы агәыр ашҵа иҩкылирҟьеит. Зегьы ҳҽааҳариашан, амба шьаҟақәа реиԥш ҳнеилагылеит.
Ахыуҳәа аоркестыргьы иааҭнарҟьеит!
Агенерал ацәаҳәа агәҭаҵәҟьа даагылан, аԥсшәа ҳаҳәа­
ны, ҳара ҳзы иалкаау иахьатәи амш ҳадиныҳәалеит. Убри
ашьҭахь, ҩ-радкны игылаз ацәаҳәа ахаҿы иҽааникылан,
ахәаԥшь ҳәа аоркестр ишаҳәоз, агенерал, зчамадан рхианы идгылаз асҭаршын, акакала афицар ичынқәа ааҭганы,
агенерал инаиркуа, агенерал акурсантцәа инадыркны,
ирыдныҳәаланы, рнапқәа аарымхуа, дшааиуаз, сара даасыдгылан, даасҿаԥшит.
– Ари акурсант уажә ааигәа аҳаирплан мҵарсны,
Аԥсныҟа ибналаны ицарц згәы иҭаз Амқанба иоума? –
иҳәан, ҳасҭаршын днаиазҵааит.
Асҭаршын, раԥхьашәа, агенерал ииҳәаз изеилымкааит.
Ашьҭахь, ажәҩан аҿы сышҟьалаз анааигәалашәа:
– Усоуп, Мқанба, иоуп, аҩыза, агенерал! – иҳәеит
асҭаршын.
Агенерал даасыхәаԥшын, дааԥышәарччеит, нас еилыбзаа-еилыбзаауа иикыз аԥырцәа афицарцәа рчын аасиркын,
исыдныҳәаланы, снапы аасымихит.
Абас мацара, агенерал Белов, акурсантцәа зегьы ина­
рыдныҳәаланы, рчынқәа рнапы инаркуа, даарылсит.
«Аҳаирплан мҵарсны Аԥсныҟа ибналаны ицарц згәы
иҭаз иоума абри»? – уажәы иҿыцҳаҳараӡа агенерал ибжьы
разы слымҳа инҭаҩит. Уи ахҭыс шыҟалақәаз зегьы хәыцхәыц, акаанмыжькәа иаасгәалашәеит.
… Аучилишьче ҳалгарц азы аԥышәарақәа ҳҭиуан. Сара
ԥышәара заҵәык сзаанханы иҟан. Егьырҭ амаҭәарқәа
ицәгьамкәан иасҭахьан. Уаҵәы иаашар аҵыхәтәантәи
аԥышәара сҭиуан. Нас скурсант маҭәақәа нышьҭаҵаны,
аԥырцәа-афицарцәа рымаҭәа аасшәысҵон.
Шьжьымҭанӡак, абжьааԥны ишыҟаҳҵалацыз еиԥш,
ҳҩагылан, ҳҽааилаҳҳәеит. Акрыфа-акрыжә ҳескадрилиа
акурсантцәа зегьы амашьына ҳнақәтәан, алеи-аԥси рыбжьара, аеродром аҿы ҳнеит.
Ҳара ҳгәыԥ аҟынтәи раԥхьа аԥышәара аҭира сара
исықәшәеит.
Сҳаирплан «Миг-17» акәата еиԥш, амҵәыжәҩақәа
адыԥсаланы, еилаарцыруа, игылан. Снахәаԥшит! «Аа,
уанаџьалбеит, иахьоуп аԥсрагьы абзарагьы, иааулшалак
акы сыгумырхан, ухаҵазар!» – аасгәахәит, сахьгылаз.
– Иахьа ухы шԥоубо, аҩыза, Мқанба? – иҳәан, схәыцбӷьыцуа сышгылаз даасыдгылт ҳескодрилиа акомандир!
– Иахьа сеиӷьым, аҩыза амаиор! – сҳәан, сҽааидыԥса­
ланы саагылт.
– Иахьа угәы еиҟарамзар, иҟамлои угәы хырлымкәа
уҟазар, иумӡан, уи акы иаԥырхагаӡам, иахьатәи уԥышәара
аҭира уаҵәахьы ииаагоит.
– Мап, мап, хар сымаӡамкәа сыҟоуп! – сҳәеит.
– Ус угәалаҟа-ухалаҟа уҟазар, уи ами абзиа! Ара унка­
хәыцуашәа анызба…
– Мамоу, мамоу, аҩыза амаиор, иахьеиԥш сгәы бзианы
сҟамлац! – сҳәан, иахьатәи аԥышәара сшазыхиаз агәра
исыргеит.
– Ус акәзар, уҽырхиа, жәа-минуҭк рыла уԥыруеит! –
иҳәан, сызқәа днас-насын «саарбызтәны» днасԥырҵит.
Сара изаҟаразаалак шәарҭак сымамызт. Раԥхьақәа
акурсантцәа ишҳахьлоз еиԥш, уажәы сшьамхқәа сыҵаҟәарҟәаруамызт. Амҩа бзиаҿы, амашьына ныҟәцаҩы акы
дацәшәараҳа, саргьы акы хьаас исымамызт, сгәы раҳаҭын.
Скомбинзон аҳәынҵәрақәа еибасыркит. Сышлемофон схасҵеит. Сларингофон сыхәда инасҭеит. Апарашиут
аасыҟәнысҵан, зегь рыла сҽеиқәсыршәеит.
Сара ажәҩан аҿы аԥышәара ахьысҭиуаз, уеизгьы-уеизгьы агенерал ихаҭа аҳаирплан дсыцҭатәоит, дсыцԥыр­
уеит, мамзаргьы ҳескадрилиа акомандир дсыцԥыруеит
ҳәа сыԥшын. Аха азвено акомандир исиҭаз аамҭа анааи,
ахьышәҭҳәа деиҭаасыдгылт.
– Унасыԥ иакит, аӡәгьы дуцԥырӡом. Ухала уоуп
иԥыруа, амала, иудыруазааит иара ҳгенерал ихаҭа инеиркны, афицарцәа зегьы ҵаҟантәи ишухәаԥшуа. Адҵа иумоу иашамкәа ианынаугӡа, уи уара ухы иавба. Иуқәнаго
ахәшьара ҵаҟа иузыԥшуп. Аха сара уахьынӡаздыруа, сгәы
иаанагоит, зегьы маншәалахап ҳәа. Амала, умыццакын.
Иҟоуҵаша, ишыҟоуҵаша зегьы аинструктор иуирбахьеит,
иуирҵахьеит! – иҳәан, сгәы азыҟаҵа, схы азыҟаҵа симаны
аҳаирплан ахь иҿынеихеит.
Аҳаирплан аҿы, амеханик иҽеидыԥсаланы, аҳаирплан
аԥырразы ишыхиаз, иара амеханик ижәла ааиҳәан, инапы
неиҟьеит.
Амеханик инапы ааимсхын, аҳаирплан ахы-аҵыхәа,
амҵәыжәҩа, аелеронқәа, априборқәа, абензин, амасла
уҳәа зегьы напыла игәасҭеит. Сҳаирплан, иашаҵәҟьаны
аԥырразы ихианы, ухы-уҿы анубаало, ицыр-цыруа игылан.
Аҳаирплан иаҿагылаз амардуан сынхалан, акабина
сынҭалт. Амотори априборқәеи русушьа гәасҭеит. Ажәакала,
ушьҭа аншьҭыԥраара ада ус сымамызт. Ҳазвено акомандир, амардуан дынкыдгылан: «Ажәҩан алыԥха уоуааит!» –
иҳәан, ҩаԥхьа снапы аасымхны дналбааит.
Сара дҵас исымаз сацәымҩашьо издыруан. Ҩынтә
ҵәҩанҵәыҟа схаланы, «петлиа» ҳәа изышьҭоу ааҟаҵаны,
нас, иаарҳәны, ҵәҩанҵәыҟа еиҭанхаҵәрылар акәын. Убарҭ
афигәрақәа рышьҭахь, ҳақәырҵәиа хланҵы сынҭаланы,
сҳаирплан хынтә агьаргьаласа еиԥш иргьыжьтәын. Убас
абыжь-фигәракгьы ааҟаҵаны, исымаз аамҭа сыҽҭагӡаны,
схаҵәины аеродром аҿы, каҳада-ԥҽыда стәар акәын.
Сҳаирплан аус асырун, рацәак имырццакыкәан, «аӷәра
наҿакны» исыманы астарт аҿы саакылсит. Ушьҭа, аҳаирп­
ланқәа зырԥыруаз, изыртәоз, аҽынтәи аԥырцәа реиҳабы,
нахьхьи, амикрофон иадтәалаз иҟынтәи, аԥырра азин имхны сышьҭыԥраар акәын. Сывараҿыҵәҟьа иамаз акнопка
ҟаԥшь снақәыӷәӷәан.
– «Бакал!» «Бакал!», сара «Иастреб» соуп! Ашьҭыԥраараз
сыхиоуп! – сҳәан, акнопка снапы аақәысхит.
– «Иастреб!» «Иастреб!» Ашьҭыԥраара азин умоуп! –
исаҳаит аҭак.
Нахьхьи игылаз афинишиор снеизыԥшит. Уигьы абираҟ
шкәакәа хәыҷ дҩахан сызлаԥыруаз амҩахь инаирххеит. Уигьы иаанагоз аԥырра азин умоуп ҳәа акәын.
Сҳаирплан ишалшоз аусура ианаласырга, иаақыџьқыџьын, аҵыхәа ҩышьҭыхны аҿынанахеит. Аамҭақәак рыла,
сҳаирплан аҽҩышьҭыхны иҩхалахьан. Сара есымшагьы,
сҳаирплан адгьыл аҽаҟәыҭханы аҳауа иналалаанӡа акәын
санацәшәоз, знык адгьыл аҽаҟәыҭханы, аҽанааҳаранаклак,
гәата-бӷата сыҩны, скәасҭхарамца сыҽҳәатәазшәа сгәы
сырҭынчуан.
Шә-ҽышьахәарк раҟара сҳаирплан аҽанаашьҭнах,
саԥхьаҵәҟьа акабина иамаз аҩбатәи акнопка снақәыӷәӷәан,
макьанагьы иоушьҭны иҟаз сҳаирплан агьыжьқәа ирҩахан,
ашьшьыҳәа агәы иныҵанаҵеит. Уажәы-уажәы аҳаирплан
шәага априбор ахыц сахәаԥшуан. Сҳаирплан аҩада
аҽыҳаранакыцԥхьаӡа, аҳаракыра шәага ахыц еиҳа-еиҳа
ахалара иалагон.
Сара сыԥрырц иахьсыдыз аганахь сҳаирплан ахы нарханы, иаашьақәсыргылан, сыштурвал уаҳа имырҵысӡакәа
иаанкыланы ахалара саҿын…
Скабина зларкыз, ахы злымҟьоз асаркьа жәпа сналԥшын,
адәахьы снаԥшит. Сҳаирплан сааҭк ала хәышә километр
шыҟанаҵозгьы, иҟәазгаӡа, имҵысӡо, ажәҩан иалакнаҳаз­
шәа акәын ишызбоз. Асар реиԥш еилашьшьы, сыҵаҟа
иааигәаӡаны иааҳәаза-мазоз аԥҭа црыш ԥыжәжәахақәа
санаарылаԥшлак, акәын сҳаирплан аарла-аарла ишықәацоз
ангәасҭоз. Нахьхьиӡа дгьыли-жәҩани ахьеивҵаз избоз алаԥшҳәаагьы, сҳаирплан иацхалозшәа, амҵәыжәҩа
иамариашаны, аҟаитан рахәыц еиԥш, дгьыли-жәҩани
рҳәаа қәнакаауан. Аҭәа рамбақәа реиԥш иҟәашкакараӡа,
ажәҩан иалагылаз аԥҭа еиқәыжәахәақәа реимҟьарақәа
рҿы ибжьыскаауан, дәҳәыԥшк-дәҳәыԥшк, иаҟараз, аӡыжь
ҵауылақәа реиԥш ана-ара аԥҭақәа иргәылсуаз ажәҩан ҽыҭ
иаҵәа ҵамҵамрақәа. Аԥҭақәа ирылаԥшуаз урҭ «аӡыжьқәа»,
абыржәымзар-абыржәы инхьыкьасаны, аԥҭақәа инарылакьысып угәахәрын.
Аҳаракыра ашәага сылаԥш иааҵызгеит. Уажәраанӡа
ихараны избоз аԥҭа рагәа еилач дуқәа, уажә иаҳа-иаҳа
иааигәахо, ашьшьыҳәа, саарыгәҭыларкит. Ушьҭа сызҭатәаз
акабинеи, акабина иҭарыԥхааны иҭагылаз, еиуеиԥшымыз
априборқәеи раамҷыдахаз, сҳаирплан ахабар ҳәа ак сымбо аԥҭа еилауаҭырқәа инарылаӡит.
Абас еиԥш егьарааны сақәшәахьан, аха абыржәы сгәы
нҭӡыӡааит. Сҳаирплан акапотгьы, амҵәыжәҩагьы, аҵыхәа
назлаз, ахәамцгьы, афарҭын инамнаҟьан, сара сызҭатәаз
акабина мацара ӡсо аԥҭақәа иаарылахазшәа, ашәымҭак
сгәы иааснаҭеит. Аха уи нарха амамызт, ус иаахәыҵҟьаз
цәалашәаран аҟынтә, инасхыҵны ицеит.
Сҳаирплан иаҳа-иаҳа ихалон. Уи аҽшыҳаранакуаз,
аҳаракыра шәага акәын исзырдыруаз. Убри априбор ахыци, сҳаирплан аццакыра ашәага ахыци ракәын, уажәы
гәыӷырҭаси ԥсуаҭласи исымаз. Убарҭ санаарыхәаԥшлак, сгәы
аасыԥсахуан. Избанзар, убарҭ заҵәык ракәын, сҳаирплан
аԥсы шҭаз, ажәҩан ахь ахалара ишаҿыз сзырдыруаз.
Априборқәа рхыцқәа срыхәамԥшыкәа, шәымҭак аҟара санаанхалак, иара убри акабина мацара сынҭартәаны, џьара,
қәацарак сымаӡамкәа аҳауа салакнаҳазшәа акәын ишызбоз.
Сҳаирплан ҭаӡны измаз аԥҭақәа зегьы насҟәыҩрны,
еицрыжәжәа ҵаҟа рҿынархеит. Аԥҭақәа кылҵәаны
хыхьӡа саныҩхала, даҽа дунеик снықәлазшәа збеит.
Сагьаагәырӷәеит, аха сыгәгьы маҷк иааҭрысит. Зегь акоуп,
сгәырӷьара еиҳа ииааит, сгәыҭҟьара хәыҷы иаасцәыласыз
нҵра амоуӡакәа, инасхыԥрааны ицеит.
Ажәҩан кеи-кеиуа ԥҭацк хыршәламызт.Амра ашәахәақәа
сҳаирплан асаркьеи, амҵәыжәҩақәеи иахьрыдыҷҷалоз, еилаарцыруан.
Асаркьа сналԥшит ҵаҟа инсыжьыз аԥҭақәа еиҟәыҩрыеиҟәыҩрны, шеи-шықәсеи анаҟә еиқәшәы изқәыжьу ахра
ҵәцашқәа реиԥш срылаԥшуан. Дгьыли-жәҩани еиҩызшоз
нахьхьитәи алаԥшҳәаагьы, аԥҭақәа ирылҵны исыцхалоз сҳаирплан амҵыжәҩа иамариашаны ажәҩан акалҭ
ҵнархаауан.
Аҳаракыра ашәага ахыц снахәаԥшит. Сахьхалаша схалахьан. Сара ҵаҟа ус дҵаны изласымаз ала, уаҳа аҳаракыра
ацҵара азин сымамызт. Сыштурвал издырыртә саԥхьа саннаха, сҳаирплан ахы ааланарҟәит. Аццакырагьы иагсырхеит. Скабина злахҩаз асаркьа сналԥшын, ҵаҟа сеиҭанаԥшит.
Уажәраанӡа ҵыхәаԥҵәара рымаӡамкәа сыҵаҟа еилагылаз
«ахрақәа» реиуа-зеиуоу акы ыҟамкәа зегьы аԥша иҵӷәыхаа
иагахьан.
Адҵа исымаз нап аркрада, уажәшьҭа уаҳа ус сымамызт. Аха аеродром аҿы итәаз аԥырцәа реиҳабы имеида
сымамкәа, сыдҵа анагӡара азин сымамызт. Убри аҟынтә,
сывараҿы иамаз акнопка ҟаԥшь хәыҷы схысга мацәа
иақәсырӷәӷәан:
– «Бакал!» Бакал!» Аҳаракыра иахьынӡахәҭаз схалеит. Сҳаирплан априборқәа зегьы ибзианы аус руеит. Адҵа
исышәҭаз анагӡара сақәиҭышәтә – «Иастреб!» – сҳәан,
аҽынтәи аԥырцәа реиҳабы аполковник адырра исҭеит.
– Адҵа анагӡара уақәиҭуп. Амала, аеродром уацәыха­
рамхан, аеродром уацәыхарамхан! «Бакал!» – иҳәан, сыдҵа
анагӡара азин сиҭеит.
«Аеродром уацәыхарамхан!» – абри абжьы, ҩаԥхьа
ирҿыцны сгәы иаақәҩит…
Сҳаирплан амҵәыжәҩақәа ныхсырнаа-аахсырнаан,
асар­­кьа сналыԥшны ҵаҟа сеиҭанаԥшит. Аҳаирпланқәа
ахьыҵ­ԥ­раауаз асаба иқәдырчыз, рахәыцк аҟара ипаны, ихәхәа­ӡа, нахьхьи, аеродром иқәызбаауан. Ҵәаҟьакҵәа­ҟьак иаҟараны, ҳҳаирпланқәа адгьыл иқәҳәазааны
иахьыҵԥ­раауазгьы гәасҭеит. Егьырахь, зехьынџьара, алакә
аҿы ишузымҳәара, адгьыл ссиршәа ирхиан. Кәалаԥккәалаԥк иаҟараны, аҩнқәа ԥсаҟьаны адгьыл иқәыԥсан. Адгьыл иагәылсны инеиуаз аӡиасқәагьы рахәыц-ӡак аҟара
ипаны, илакьы-лакьуа ишнеиуаз, нахьхьи, џьара, жәкы
атәарҭа еиҳамкәа, игьежьӡа иҭатәаз ӡы-гьежь хәыҷык ахы
наланакуан. Еиуеиԥшым ԥштәы хкыла еилшәаа-еилшәаа,
адгьыл маҿа-маҿа еилан. Ииаҵәҟаҟараӡа абна цәаҳәақәа
ана-ара ҽыҭ-ҽыҭ ҵаҟа икаԥсан.
Сылаԥш ахьынӡанаӡааӡоз, икылгьежь-кылиаҵәааӡа,
адгьыл иқәыԥсаз аӡы гьежьқәа снарылаԥшын, еиҳа уаҩы
илаԥш иҵашәартә, инеихых-еиҵыхны, инарылкьшәа иҟаз
ӡиа иаҵәак аарылсхит. Сҳаирплан насырҳәы-аасырҳәыцыԥхьаӡа, сҭыԥ акыр сахнагон аҟынтә, абри сазиашаны
сҳаирплан шьақәсыргыларц, хара сацәымцарц сыӡбеит.
Дҵаны изласымаз ала, хынтә сҳаирплан зқәала
иаасырҳәыр акәын.
Сҳаирплан аццакыра иаагырхаӡаны, сыштурвал саԥхьа­
ҟа хәыҷык саннаха, абжьы аамҵәаӡан, хаҳәырҵәиа икәкәа­
ӡа хланҵы инҭалеит. Сара аццакра ашәага ахыц снахәаԥшит.
Заҟа аҭахыз аҟара сҳаирплан аццакра анышьҭнах, сыштурвал мырҭрыскәа, ашьшьыҳәа саԥхьаҟа саахан, аццакра иахьынӡазалшоз ианацысҵа, сҳаирплан «арҵәаа»
ааҭнарган, ҵәҩанҵәыҟа ахы рханы, ахҿеиԥш идәықәлеит.
Хаҳәырҵәиа, сахьылбааз аҟара, хыхь ианыҩхаҵәрыла,
ҩаԥхьа сыштурвал саԥхьаҟа саахеит. Сҳаирплан ааҳәын,
азқәа инықәиеит. Аха уаҟа аҽааннамкылакәа, икакәкәа
хланҵы ианҭала, ҩаԥхьа сыштурвал саахеит. Сҳаирплан
аҽааԥсахны, абжьы агәыр ашҵа икылҟьо, еиҭах иҭҟьаны
ажәҩан ахь аҿынанахеит. Абас мацара иааихмырсыӷьӡакәа,
хынтә сҳаирплан ажәҩан аҿы иаасырҳәын, уаанӡатәи аца­
шьаҿы иаашьақәсыргылеит. Даҽа шәымҭақәак рышьҭахь,
егьырҭ еиуеиԥшымыз арҵәира-архынҳәрақәа исыдыз,
смыццакӡакәа инагӡаны саалгеит. Ссааҭ снахәаԥшит. Аамҭа
исымаз иацымҵакәа, иагмырхакәа сыҽҭасыгӡеит. Ус ахьсылшаз, сахьыманшәалахаз акыр сгәы ҟанаҵеит.
Сара стәала агәра ганы сыҟан, зланарԥшыгақәа зыб­
лақәа ирыҭаны ҵаҟантәи исыхәаԥшуаз, сыԥырра ахәшьа­
цәа ркомиссиа, сыдҵа инасыгӡаз азы ицәгьамыз ахәшьара
шсырҭоз. Убригьы акыр сгәы архаҵеит.
Абарҭ сыдҵақәа зегьы саарылган, сгәырӷьаҵәа, ушьҭа
аеродром ахь ацара ианақәыск ауп, сымҟьаларц, аеродром
хара сацәымцарц, сылаԥш иҵсмыршәарц иалсхыз сыӡиа
ӡыгьыжь анаасгәалашәа. Сгәырӷьаргьы насхыҵын, сгәаҵа
ааҭыԥсааит. Иаразнак сҳаирплан аахсырнаан, акабина
асаркьа сналԥшны ҵаҟа сынкаԥшит, аха уаҳа умԥсит. Абри
аҟара адгьыл иқәызбаауаз аӡы гьежьқәа, рыуа-ршәаџь,
имашәырынгьы акы сылаԥш иааҵамшәеит. Сылаԥш џьаргьы
иааҵамшәеит, раԥхьаӡа хыхьынтәи избаз абна цәаҳәа
иаҵәа хәхәақәагьы. Наԥшыхақәгьы избомызт, илакьы-лакьуа адгьыл иагәылсны инеиуаз аӡиасқәагьы.
Саахагьыжьын, аҳаирплан асаба ахьықәдырчуаз аеродром ахь снаԥшит. Аха баша акы ахәынгасҭагьы сылаԥш
иҵашәомызт.
Изура-исҳәара сзымдыруа ажәҩан агәы сакара саа­
ҵахеит. Сгәы иамузт, сҳаирплан арӷьарахьтәи амҵәыжә­
ҩа ааласырҟәын, ҵаҟа адгьыл ахь сеиҭанкаԥшит. Абар
ассир! Сԥычкак-сԥычкак иаҟараны, ҵҩа змам аҩнқәа ҟәашҟәашӡа радла еиваԥсаз, схаан сылаԥш иҵамшәацыз қалақь
дук снахаԥрит. «Ааит, еиқәыскааит, аргамаду сҟьалазаап!»
– сҳәан, амца ҩасыхҟьеит.
«Ала ишәаз ауахәа еишит!» – ҳәа, ацәа саалхны
усазҵаар зҭак ҟасҵоз, аеродром ахь ҳазгоз иарбан курсызгьы насхашҭыкәкәеит. Саԥхьа иҿамбасӡа икыдыз акомпасгьы снахәаԥшит, аха уи уажәазы акгьы исыхәомызт. Амала, аеродром ахь сызго акурс сгәалашәозҭгьы, сҳаирплан
нхаргьыжьны, скомпас ахыц нықәыргыланы, ашьшьыҳәа
аеродром аҿы снанагагәышьон, аха иааг…
Сара исыдыз афигурақәа шыҟасҵоз, ани сыӡиа иалысхыз аасхашҭын, урҭ зегьы снархыԥрааны, хараӡа, џьара,
сшагаз здырит, аха иахьакәыз сара сакәым, аҩысҭаагьы издырамызт.
Саамҭа хә-шәымҭак иахылеит, сыԥшаауа ажәҩан сшалаз. Сангәашаха, сыпланшет иҭаз ахсаала снахәаԥшит. Аха
ари сыҵаҟа избоз ақалақь аҩыза, сара смаршрут аҟны