Ашаеҵәа - 11

Ҩбагьы автор дхәыҷаахыс иаҳауаз, дызлагылаз иуаажәлар
ирымаз, иныҟәыргоз аҟазшьа, аҽрыцқьара, аразра, ашаҭара, анажьра, еснагь ражәа иалаз «Анцәа ҳрыцҳашьа», «Анцәа
ҳаҭоумҵан», «Анцәа даахәан суҳәоит», «Удинаныс», «Сшамкәа сызшаз» уҳәа рҵакы, рымаӡа иҵарҳәоз маҷӡамызт. Ҳәарада, абарҭ зегьы рыҩаӡараҿ игылоуп апоет иазыҟаҵара ҳаракы, апоезиатә жанр аҿы иаухьоу аԥышәа ду.
Апоемаҿ ишазгәаҭоу еиԥш М. Лашәриа даҭаан абеит,
ишьапы ықәиргылеит Анцәа — Иаса Қьырса, уи дзыхшаз
Анан Мариа, ацқьацәа, аԥааимбарцәа ахьиз, иахьгәаҟыз,
иахькыдырҵаз аԥшьаҭыԥқәа: Вифлеем, Голгофа, Иордан…
Автор, асаби изцәырҵуа азҵаарақәа жәпак реиԥш, ес­
нагь иман дызмырҭынчуаз, игәы иҵхоз, Анцәа Иажәа ахы
ахьакыз, ӡыхьны иахьыҵыҵыз, цҳаражәҳәарала Аԥсны иааӡаны ашьапы шакыз, ишшәыз, ишбаагәарахаз, аҳра ауртә
ишыҟалаз иаҵоу амаӡа аилкаара, ижәлар рызнагара. Иҿымцәаауа ажәлар Анцәа иахь ирымоу абзиабара рылазырҵәоз
рылша, ргәымшәара, Анцәа иҳәахьа, аԥсҿыхра, аҽрыц­қьара,
ауаз уҳәа зеилкаара уадаҩу атеологиатәи афилософиатәи
зҵаарақәа жәпакы рышьҭа дхуп, инымҵәо рымҩахәасҭақәа
дырнуп, зыԥсы ҵаауи Ажәҩан Аԥсҳара ззыԥшуи злеиԥшым
ргьама, рҭахра, ргәаҳәа, рыԥсҭазаара дагәылалоит, уиала
аԥхьаҩ «аӡы дӡааихуеит».
Аҩымҭаҿ инарҭбаан ицәыргоуп ақьырсиан дин аҵыхәала иршьыз, ирхәаҽыз Евстафи Аԥсилтәи, Иоанн Гьегьиа
рхаҿсахьақәа. Арҭ — аҭоурых иадыруаз, иҟаз уаауп. Апоемаҿы Иерусалимтәи Аџьартә берҭыԥ иазку ахәҭаҿы апоет
дизааҭгылоит даҽаӡәгьы — Иоанн Аиқәаҵәа. Автор араҟа
иааирԥшуа аамҭа — аԥсуааи ақырҭцәеи иеицырзеиԥшыз
аҳәынҭқарра анырзаԥызтәи шықәсқәан. Ҳәарада, абри
аберҭыԥ аԥсуаагь алахәын, уи иазыҟарҵоз аматериалтә
цхыраатәгьы налаҵаны. Араҟа иҟамзар ауамызт ҳдинуаа
иреиуазгьы. Урҭ аамҭақәа рзы аԥсылманцәа лассы-лассы
Аџьартә берҭыԥ шырцҟьозгьы, еиқәханы иҟоуп ақьырсиантә центр аҿы имҩаԥысуаз аберцәа, адинуаа уҳәа русуратә
зҳәо аматериалқәа маҷымкәа. Урҭ рҿы ана-ара иуԥылоит
Иоанн Аиқәаҵәа иӡбахә, уи абраҟа инхоз аберцәа дреиуан, ихьӡ академик Н. Марр ииԥшааз аматериалқәа рыҿгьы
иаҳԥылоит. Рыцҳаарас иҟалаз, абарҭ анҵамҭақәа макьана
инагӡаны иҭҵаам, Иерусалим, Қарҭ, Петербург, аҳәаанырцә
уҳәа рархивқәа рҿы ишьҭоуп, еидкылам, аԥсуа ҵарауаагь
рылаԥш ахырымгац. Абас шакәугьы, «Ашаеҵәа» автор Иоанн Аиқәаҵәа даԥсыуашьҭран ҳәа агәаанагара иоуеит. Ари
ҵаҵӷәыдоуп ҳәагьы узҳәом. Егьыс, ажәытәан, аԥсуаа ҳабжьара, ҳныҳәарҭақәа, ҳаԥшьаҭыԥқәа рҿы абырзен нбанқәа
ахархәара шамаз атәы амакра иаԥсам, аҵарауаагь иазгәарҭахьоу ак ауп.Абарҭқәа еихшьалауа ҳазҵаап: имазма
апоет азин Иоанн Аиқәаҵәа ихаҿсахьа абас аиԥш ала аԥҵара? Насгьы ихыҭҳәаа мацароума уи ихаҿсахьа ишьҭнахуа,
иеихнашьало? Апоет араҟа археологцәа ҟәырҷаха-ҟәырҷаха
аԥсыбаҩқәа, аҳаԥшьақәа, еиуеиԥшым амаҭәарқәа еидыр­
ҷабланы ишышьақәдыргыло аиԥш ибаҩхатәра иабзоураны
ҳџьынџь­уаҩ исахьарку ихаҿсахьа аԥиҵоит. Сара стәала абри
азы уи ҷыдалагь иҭабуп ҳәа иаҳәатәуп! Иоанн Аиқәаҵәагь —
ҳгәалашәараҿ иаанхаша, иҳадаҳкылаша аӡә иакәзароуп!..
Апоема жәаҩа хы рыла ишьақәгылоуп (жәаҩаҩык апостолцәа ирзырхазаргьы ауеит!..), дара зегьы, ихәыҷума,
идуума рхатәы ҷыда­рақәа рымоуп, «Ашаеҵәа» аҩныҵҟа
хаз-хаз игоу поемақәоуп. Еиҳа угәаҿы иааиуа, ухәы-ужьы
еилазыргыло иреиуоуп апоети Анан Мариеи «реицәажәара», Ан лмонолог. Игәыҭшьаагоуп лыҷкәын изку ауаз:
…Сыҷкәын, сыҷкәын, игауам убжьы,
Амҿџьар уадуп улахь еиқәышьшьы.
Сҵеи, сыԥсҭыҩра, сшаеҵә, сынцәахәы,
Ушьала иӡсоит, абар, Голгофа ахәы!..
Апоет аԥхьаҩ дагәылаирԥшуеит, атеист аамҭақәа раангьы, уаанӡагьы Аԥсны акырџьара «Голгофа» аҭыԥ шамаз,
ақьырсианцәа раԥхьагылаҩцәа рхы шақәырҵоз, ааӡаб шырхыргоз, аха абааш еиԥш еиқәҟаца, ихьӡыр­ҳәагаха ишгылаз, гәыҩбара шрымамыз, жәҩантә ироуз адоуҳатә шәахәа
шрылыԥхоз, рыхьӡ еицамкуа Ашаеҵәа ишацу. Сгәаанагарала, апоема «Ашаеҵәа» ааӡаратә ҵак дугьы амоуп, ирацәоуп
иахьатәи аҿар иранаҳәо, ирзаанартуа, идоуҳатә лагала дууп
ҳмилаҭ зегьы азы.
Арда Ашәба,
афилол. ҭҵ.рк.,
адоцент