‫ائق‬‫چېدىردىن‬ ‫ائق‬ ‫سارايغىچە‬ ‫‪-‬‬ ‫يىگىرمە‬ ‫بەش‬ ‫يىل‬ - 24

  ‫پەيلىنــى‪ ،‬بۈگــۈن مۆكۈۋالغــان تېرىخانىغا كىرىــپ تىللىغانلىقىنى‬
  ‫بىــر قــۇر ئېيتتىــم‪ .‬مەســچىتتە خىروئىن ســېتىپ تۇتۇلــۇپ قالغان‬
  ‫ دەپ تىللىــدى دېســەم‪ ،‬ئــۇ پىخىلــداپ كۈلــۈپ تېلىقىــپ قاپتۇ‬‫ھــەم‪ :‬ئــۇ مەھەللىــدە بــاي خــەق كــۆپ‪ ،‬ئەگــەر ئەپلەشــتۈرۈپ‬
  ‫ساتالىســاڭ‪ ،‬بــەك تېــز بېيىــپ‪ ،‬كۆتۈرۈلۈپ كېتىســەن دېمەســمۇ‪،‬‬
  ‫غــەم بېســىپ ھالىــم قالمىغــان بولســاممۇ‪ ،‬تــازا كۈلۈپتىمــەن‬
  ‫ئۇنىڭغــا تەڭكــەش قىلىــپ‪ .‬بىــز بىــر ھــازا كۈلۈشــكەندىن‬
  ‫كېيىــن‪ ،‬ئــۇ‪ :‬مــەن ئوخشــىتىپ ئەتكــەن چــاي قىــاي‪ ،‬ئاڭغىچــە‬
  ‫ســەنمۇ كالالڭنــى ئىشــلەتكەچ تۇرغىــن‪ .‬ئىككىمىــز بىــر ئامالىنــى‬
  ‫تاپارمىــز ‪ -‬دېــدى چايغــا تۇتــۇش قىلىــپ‪ .‬مــەن‪ :‬كالالمنــى‬
  ‫ئىشــلىتىپ مۇشــۇ كۈنگــە قالغــان تۇرســام‪ ،‬يەنــە ئىشلەتســەم‬
  ‫ياتقىلــى گۆرمــۇ تېپىلمــاي قاالرمىكىــن‪ .‬ھــەم كالــام تاشــتەك‬
  ‫قېتىــپ قالــدى ‪ -‬دېدىــم‪ ،‬ئۆكۈنــۈش ئاھاڭىــدا‪ .‬ئــۇ‪ :‬بوپتــۇ‬
  ‫كالــاڭ ئىشلىمىســە‪ ،‬ئۆزەمنىــڭ كالالمنــى ئىشــلىتىپ باقارمــەن‬
  ‫‪384‬‬
  
  ‫ ســېنىڭدىن قۇتۇلــۇپ كېتىــش ئۈچــۈن‪ .‬چــاي پىشــقىچە‬‫يۇمشــاق كۆرپىــدە ســوزۇلۇپ يېتىــۋال ‪ -‬دېــدى‪ ،‬كۆزلىرىنــى‬
  ‫چىمچىقلىتىــپ‪ .‬مــەن ئۆزەمنــى كۆرپىگــە تاشــاپ ياتتىــم‪.‬‬
  ‫ھېچنېمىنــى ئويلىمــاي‪ ،‬تۇرۇســقا قــاراپ‪ ،‬بىــر نۇقتىغــا تىكىلىــپ‬
  ‫ياتاتتىــم‪ .‬چۈنكــى نېمــە قىلىــش مېنىــڭ قولۇمــدا بولمىغاچقــا‪،‬‬
  ‫ھېلــى بېشــىمغا نېمــە كېلىــش ئەندىشىســى يۈرىكىمنــى يــەپ‬
  ‫كېتەتتــى‪ .‬ياكــى بېشــىمدىن ئۆتىۋاتقانالر خىيالىمغــا كىرىۋېلىپ‪،‬‬
  ‫كۆڭلۈمنــى تېخىمــۇ پاراكەنــدە قىالتتــى‪ .‬ئانچــە ئــۇزۇن ئۆتمــەي‪:‬‬
  ‫قوپــە يېتىۋالــدى‪ ،‬ئەتكــەن چــاي پىشــتى ‪ -‬دېــدى‪ ،‬ئەمــەت‬
  ‫ئەيســا ئــاكا‪ ،‬شــىرەگە ئاپقــۇر چىنىلەرنــى قويغــاچ‪ .‬ئــۇ‬
  ‫توققۇزاقلىــق بولغىنــى بىلــەن‪ ،‬ئەتكــەن چــاي دېگەندىــن‬
  ‫ئىــس چىقىرىۋېتەتتــى‪ .‬ئۇنىــڭ ئەتكــەن چېيىنــى ئىچســەم‪،‬‬
  ‫ســۆڭەكلىرىمگىچە ســىڭىپ كەتكەنــدەك‪ ،‬شــۇنچىلىك كۆڭۈللۈك‬
  ‫ھېــس قىالتتىــم‪ .‬چاينىــڭ ئۈســتىدە لەيلــەپ تۇرغــان پىششــىق‬
  ‫قايماقلىرىغــا ئاچكۆزلــۈك قىالتتىــم‪ .‬ئۇنىــڭ ئەتكــەن چېيىغــا‪،‬‬
  ‫يېڭــى ياققــان شــىرمەن ناننــى چىــاپ يەپ تويمايۋاتســام‪ :‬ســەن‬
  ‫بىســمىلال دېمەپســەندە‪ ،‬ھازىرغىچــە ئــۈچ ئاپقــۇر چــاي بىلــەن‬
  ‫ئىككــى ناننــى يەۋەتتىــڭ ‪ -‬دېمەســمۇ‪ ،‬قورســىقىمنى تۇتــۇپ‬
  ‫باقســام‪ ،‬ھېــچ بىــر نەرســە يېگەنــدەك ئەمــەس‪ .‬مېنىــڭ قىلىقىــم‬
  ‫ئۇنىڭغــا بــەك يېقىــپ كەتتــى بولغــاي‪ ،‬يەنــە چاقچاقلىشــىپ‬
  ‫كەتتــۇق‪ .‬گــەپ ئارىــاپ‪ :‬كالالڭغــا بىــر نەرســە كەلدىمــۇ؟ ‪-‬‬
  ‫دەپ ســورىغانتى‪ :‬ھەئــە‪ ،‬كەلــدى ‪ -‬دېســەم‪ ،‬نېمــە كەلــدى؟‬
  ‫دەپ باقــە دەيــدۇ‪ .‬مۇشــۇ ئەتكــەن چــاي ‪ -‬دېدىــم‪ ،‬شــۇنچىلىك‬
  ‫بىغــەم ھالــدا‪ .‬ئۇ‪ :‬ســەن ئىچىپ قانمايســەن‪ ،‬يەپ تويمايســەن‪،‬‬
  ‫ئۇنــى بىلىمــەن‪ .‬بىــرەر پىــان تاپتىڭمــۇ دەۋاتىمــەن‪ .‬مــەن‪:‬‬
  ‫يــاق‪ ،‬قولۇمدىــن ھېچنېمــە كەلمەيــدۇ‪ ،‬مۆكۈۋالغــان يېرىمنــى‬
  ‫‪385‬‬
  
  ‫خــەق بىلىــپ قاپتــۇ‪ .‬ئەمــدى نەگــە بېرىشــنى بىلمەيمــەن‪.‬‬
  ‫ئــۇ‪ :‬تەشــكىالتتىكىلەر بىلــەن ئاالقــە قىلدىڭمــۇ؟ مــەن‪ :‬يــاق‪،‬‬
  ‫ھازىــر ئۇالرنىــڭ قولىدىنمــۇ بىــر ئىــش كەلمەيــدۇ‪ .‬ئۇالرمــۇ ئېغىــر‬
  ‫نازارەت ئاســتىدا‪ .‬ئۇنىڭ ئۈســتىگە «ئىنســان ھەقلىرى ســىلەرنى‬
  ‫تۈرمىدىــن قانۇنلــۇق چىقىرىــش ئۈچــۈن يــول مېڭىۋاتســا‪،‬‬
  ‫بــۇ ئىشــنى كىــم بــۇزدى؟ بــۇ ئىشــتا ك گ ب ئىدارىســىنىڭ‪،‬‬
  ‫ياكــى خىتاينىــڭ قولــى بولىشــى مۇمكىــن‪ .‬ســىلەرنى تۈرمىدىــن‬
  ‫چىقىرىــپ ئىشــىمىزنى بــۇزدى» دەپ‪ ،‬تېرىكىــپ قاپتــۇ‪ .‬ئــۇ‪:‬‬
  ‫ســىلەرنى تۈرمىدىــن قاچــۇرۇپ چىققــان ئادەمنــى دەپ بەرســەڭ‬
  ‫بوالتتىغــۇ! مــەن‪ :‬يــاق‪ ،‬ئــۇ ئــۆزى دېيىشــتىن ئــاۋۋال ھېچكىمگــە‬
  ‫دېمەســلىكىمىزنى ئۆتۈنگــەن‪ .‬شــۇڭا بــاش كەتســە مەيلــى‪ ،‬ســۆز‬
  ‫كەتمىســۇن‪ ،‬ئۆلســەممۇ دېمەيمــەن‪ .‬ئــۇ‪ :‬شــۇڭا ســېنى ياخشــى‬
  ‫كۆرىمــەن‪ .‬مېنىــڭ كالالمغــا بىــر پىــان كەلــدى‪ .‬بۇنــى ســەن‬
  ‫بېجىرەلەيســەن‪ .‬مــەن‪ :‬دەپ بېقىــڭا قانــداق پىــان؟ ئــۇ‪ :‬ســەن‬
  ‫پاكروپــكا مەســچىتىگە بارىســەن‪ .‬مــەن‪ :‬يــاق‪ ،‬ئــۇ يەرگــە بارســام‬
  ‫بولمايــدۇ‪ .‬جامائەتلــەر مېنــى تىلــاپ قوغلىۋەتكــەن تۇرســا‪ .‬ئــۇ‪:‬‬
  ‫قىرغىــزالر بىــر ئــاي ئــاچ قويــۇپ‪ ،‬مۇزغــا دەسســىتىپ‪ ،‬ئۇرۇپمــۇ‬
  ‫ســېنىڭ مىجەزىڭنــى ئوڭشــىيالماپتۇ‪ .‬گېپىــم تۈگىگىچــە ئــاڭالپ‪،‬‬
  ‫ئاندىــن ئىنــكاس قىلمامســەن! مــەن‪ :‬پاكروپكىغــا بارىســەن‬
  ‫دەپ قويــۇپ‪ ،‬كۆزىڭىزنــى چىمچىقلىتىــپ ئولتۇرمــاي‪ ،‬ھەممىنــى‬
  ‫دېمەمســىز ئۇنــداق بولســا‪ .‬ئــۇ‪ :‬ســېنى جامائەتنىــڭ ھەممىســى‬
  ‫قوغلىۋەتمىــدى‪ .‬بەلكــى بېشــىمىزغا بــاال تېپىــپ بېرىــدۇ‪ -‬دەپ‪،‬‬
  ‫ســەندىن قورقــۇپ كەتكــەن بىــر تۈركــۈم كىشــىلەر قوغلىۋەتتــى‬
  ‫قــارا‪ .‬ســىلەرنى ھىمايــە قىلىدىغانــار كــۆپ‪ .‬ســەن شــۇالرنىڭ‬
  ‫يېنىغــا بارىســەن‪ .‬مــەن‪ :‬بىــر ئەپلىــك ئۆتىدىغــان جامائــەت‬
  ‫بىــز توغرىلىــق ئىككىگــە ئايرىلىــپ‪ ،‬ماجىرالىشــىپ كەتكــەن‬
  ‫‪386‬‬
  
  ‫تۇرســا‪ ،‬يەنــە شــۇالرغا بــاش ئاغرىقــى بولىدىغــان گەپمــا بــۇ؟‬
  ‫ئــۇ‪ :‬گېپىــم تۈگىمىــدى‪ ،‬ســەبرە قىلىــپ ئــاڭال‪ .‬ئۆگۈنلۈككــە‬
  ‫تۈنــەك بولىدىكــەن‪ .‬تۈنىگىلى مەســچىتكە يىغىلغــان جامائەتكە‪،‬‬
  ‫ســىلەرنى ھىمايــە قىلىدىغــان چــوڭالر رامزانــدا قارىالرنــى‬
  ‫خەتمىگــە تۇرغــۇزۇش تەكلىپىنــى بەرســۇن‪ .‬جامائــەت دېگــەن‬
  ‫گۇناھــى كــۆپ خــەق بولغاچقــا‪ ،‬ســاۋاب تېپىشــقا ئامــراق‪ .‬بــۇ‬
  ‫تەكلىپكــە ھېچكىــم يــاق دېمەيــدۇ‪ .‬جامائەتنى ماقــۇل قىلىۋېلىپ‬
  ‫بولغاندىــن كېيىــن‪ ،‬مۆكــۈپ يۈرگــەن مەمتىمىــن قارىــم بىلــەن‪،‬‬
  ‫كالتــە ئىشــتانغىچە دەزمالــاپ كىيىدىغــان‪ ،‬نــازۇك ئەخمــەت‬
  ‫قارىمنــى خەتمىگــە تۇرغــۇزۇپ‪ ،‬يەنــە بىــر ئىماملىــق قىلىدىغــان‬
  ‫قارىمنى رامزاندا تەبلىغ قىلىدىغان ئىشــقا قويســا‪ ،‬ئۈچ كىشىنىڭ‬
  ‫ئىشــى پۈتىــدۇ‪ .‬ســەن ئۇالرنىــڭ ئــاش تامىقىنــى ئېتىــپ‪ ،‬كىــر‬
  ‫قاتلىرىنــى يۇيــۇپ‪ ،‬غالچىلىقىنــى قىلىســەن‪ .‬شــۇنىڭ بىلــەن‬
  ‫ئىككــى قاچقــۇن‪ ،‬ئىككــى مۆكۈۋالغــاق تــۆت كىشــىنىڭ بېشــى‬
  ‫ئوڭشــىلىدۇ‪ .‬مــەن‪ :‬كالــا دېگەن نەرســىنى ئىشــلىتىۋەرمەي‪ ،‬بىر‬
  ‫بۇلۇڭغــا تاشــاپ قويســىمۇ بولىدىغــان گەپكــەن ھە‪ ،‬مۇشــۇنداق‬
  ‫مۇھىــم چاغــدا جانغــا ئەســقاتىدىغان بولســا ‪ -‬دېدىــم‪ ،‬ئۇنىــڭ‬
  ‫بەرگــەن مەســلىھەتىدىن ســۆيۈنۈپ‪ .‬ئــۇ‪ :‬ســەن كالــا ئىشــلەتتىم‬
  ‫دەپ‪ ،‬خــۇدا بەرگــەن باشــنى قااليمىقــان ئىشــلىتىۋېرىپ‪،‬‬
  ‫تــاس قالدىــڭ بېشــىڭنى يېگىلــى‪ .‬ئەمــدى بولســىمۇ كالالڭنــى‬
  ‫جايىــدا ئىشــلەت ‪ -‬دېــدى‪ ،‬دەل كەلتــۈرۈپ‪ .‬ئــۇ كىچىكىدىــن‬
  ‫يېتىمچــى‪ ،‬بــاال ئەســكەر‪ ،‬ئەســىر‪ ،‬ســۈرگۈن قاتارلىــق ھاياتالرنى‬
  ‫بېشــىدىن كەچۈرگــەن بولغاچقــا‪ ،‬كۆڭلــى ‪ -‬كۆكســى كــەڭ‪،‬‬
  ‫باغــرى ئىللىــق‪ ،‬تىلــى يۇمشــاق مېھرىبــان بىــر ئــادەم ئىــدى‪ .‬ئــۇ‬
  ‫ھازىــر ئۈســتۈمدىكى تاغنــى غۇللىتىۋەتكــەن بولــۇپ‪ ،‬شــاتلىقىمنى‬
  ‫باســالمايتتىم‪ .‬بىــز چاقچاقالشــتۇق‪ ،‬كۆلۈشــتۇق‪ .‬ئــۇ كۈلكىســىنى‬
  ‫‪387‬‬
  
  ‫توختىتىــپ‪ :‬كەتمەمســەن ئەمــدى‪ ،‬قوپــە ‪ -‬دېــدى جىــددى بىــر‬
  ‫تەلەپپــۇزدا‪ .‬مــەن‪ :‬شــام نازمازغــا ئازقالــدى‪ ،‬نامازنــى ئوقــۇپ‬
  ‫ئاندىــن كېتەرمــەن ‪ -‬دېدىــم‪ ،‬بەخىرامــان ھالــدا‪ .‬ئــۇ‪ :‬شــام‪،‬‬
  ‫پېشــىن دەپ‪ ،‬يابىــر نامىزىــڭ تۈگىمىــدى ســېنىڭ‪ .‬بۈگۈنكــى‬
  ‫بىــر ۋاق نامازنىــا ئەمــەس‪ ،‬ئەتىكــى بــەش ۋاق‪ ،‬ئۆگۈنكــى ئــون‬
  ‫ۋاق نامازنــى ئويلىشــىڭ كېرەكقــۇ! ھاياتــا بولســاڭ‪ ،‬ئۇنــداق‬
  ‫شــامدىن قانچــە تۈمەنلــەپ ئوقۇيســەن‪ .‬شــۇڭا ھازىــر كــەت‪،‬‬
  ‫ھاياتىڭنــى ئوڭشــا‪ .‬مــەن‪ :‬ھازىــر تاالغــا چىقســام خــەق تونــۇپ‬
  ‫قالىــدۇ‪ .‬شــۇڭا نامــاز شــامنى ئوقــۇپ‪ ،‬گۈگــۈم چۈشــكەندە‬
  ‫كېتــەي دەۋاتىمەنغــۇ! ئــۇ‪ :‬كەلگەنــدە خەققــە كۆرســەتمەي‬
  ‫ئۇچــۇپ كەلگەنمــا؟ مــەن‪ :‬مېڭىــپ كەلگــەن بىلــەن جــان ئېغىــر‬
  ‫كېلىــپ‪ ،‬باتۇرالرچــە ئوتتۇرىغــا چىققانتىــم‪ .‬ئەمــدى ســىزنىڭ‬
  ‫ياردىمىڭىــز بىلــەن‪ ،‬ھېــچ بولمىســا بىــر يېرىــم ئــاي جاننــى‬
  ‫قويىدىغــان يەرگــە ئېرىشــكىلىۋاتىمەن‪ .‬شــۇڭا ئــاز بولســىمۇ بــۇ‬
  ‫نېمەتنــى قوغدىمىســام بولمايــدۇ‪ .‬ئــۇ‪ :‬ۋاي گەپچىلىــك قىلمــا‪.‬‬
  ‫دەرۋازىدىــن چىقىــپ ســولغا ماڭســاڭ‪ ،‬ســېنى ھەممــە كىشــى‬
  ‫تونۇيــدۇ‪ .‬ســەن كــۆپ ماڭغــان بۇياققــا‪ .‬ئەممــا ئوڭغــا ماڭســاڭ‪،‬‬
  ‫ئەللىــك قەدەمدىــن كېيىــن ســېنى كۆرگــەن بىرمــۇ ئادەمنــى‬
  ‫ئۇچرىتالمايســەن‪ .‬ئــۇدۇل مېڭىــپ تۆۋەندىكــى دوقمۇشــتىن‬
  ‫ســولغا ئۈچيــۈز قەدەمچــە ماڭســاڭ‪ ،‬توكۇلتــاش مەھەللىســىنىڭ‬
  ‫تۇتاشمىســىغا بارىســەن‪ .‬ئــۇ يەردىــن ســولغا قېيىــپ يۇقىرىغــا‬
  ‫مېڭىۋەرســەڭ‪ ،‬ســەن بىلىدىغــان يولغــا بېرىــپ قالىســەن‪ .‬تېــز‬
  ‫بــول‪ ،‬ئالالھقــا تاپشــۇردۇم‪ .‬ســېنىڭ بــۇ ھالىــڭ بىلــەن پىــت‬
  ‫مېڭىشــىدا مېڭىــپ‪ ،‬يولــدا قېتىــپ قاالمدىكىــن دەپ قورقىمــەن‪.‬‬
  ‫ســەنمۇ تۈگمەننىــڭ نورىدىــن تىرىــك چىقىدىغــان نەرســە‪،‬‬
  ‫خــۇدا ساقلىســۇن!‬
  ‫‪388‬‬
  
  ‫ئۇنىــڭ كۆرسەتمىســى بويىچــە مېڭىــپ‪ ،‬ئــەل ياتقۇغــا‬
  ‫يېقىــن پاكروپــكا مەھەللىســىگە يېتىــپ باردىــم‪ .‬قەھرىتــان‬
  ‫ســوغاق‪ ،‬كىيىملىرىــم اليىقىــدا قېلىنمــۇ ئەمــەس‪ .‬بىــراق يــول‬
  ‫بويــى تەرلــەپ‪ ،‬تەپچىــرەپ ماڭدىــم‪ .‬تــوۋا دەيمــەن ‪ -‬ئەســلىدە‬
  ‫ســوغاق تېشــىدا ئەمــەس‪ ،‬ئادەمنىــڭ ئىچىــدە بولســا كېــرەك‪.‬‬
  ‫قىرىــق بــەش كۈنلــۈك جــان ســاقالش ئىمكانىيىتىنىــڭ ئاغزاكــى‬
  ‫پىالنىدىــن‪ ،‬ئىچىمــدە الۋىلداۋاتقــان ھاياتلىــق يالقۇنلىــرى‬
  ‫مېنــى تەرلىتىۋەتكــەن ئىــدى‪ .‬مەســچىتكە يېقىنــاپ كېلىــپ‬
  ‫قەدىمىــم تېخىمــۇ ئاســتىالپ قالــدى‪ .‬نەگــە مۆكۈمــەن؟ كىمنىــڭ‬
  ‫ئىشــىكىنى قاقىمــەن؟ كىشــىلەر ئىسســىق ئۆيلىرىــدە‪ ،‬يۇمشــاق‬
  ‫تۆشــەكلىرىدە‪ ،‬شــىرىن ئۇيقۇغــا چۆمگــەن بــۇ كېچىــدە مــەن‬
  ‫كىمنــى پاناقايمــەن؟ بېشــىمنىڭ ئىچىمــۇ‪ ،‬تېشــىمۇ تــازا قېتىــپ‬
  ‫كېتىۋاتاتتــى‪ ،‬يــول ياقىســىدىكى دەرەخلەرنىــڭ ئارىســىدىن بىــر‬
  ‫كۆلەڭگــۈ ســوزۇلۇپ يولغــا چىقتــى ‪ -‬دە‪ ،‬شــۇنچىلىك ئەنســىز‬
  ‫ھالــدا‪ :‬ئابدۇرەھىمجــان كەلدىڭىزمــۇ؟ بــۇ ياققــا مېڭىــڭ‪ ،‬جېلىل‬
  ‫ھاجىكامنىــڭ ئۆيىگــە كىرىمىــز‪ .‬ســىزنى كېلىــپ قاالمدىكىــن‬
  ‫دەپ‪ ،‬نېكــەم مەشــەدە ســاقالۋاتقىلى ‪ -‬دېــدى رىشــىت پەشــۋا‬
  ‫ رەسســام خەتتــات ئابدۇرىشــىت‪ .‬ئۈســتۈمدىن يەنــە بىــر تــاغ‬‫غــۇالپ چۈشــكەندەك يېنىكلــەپ قالدىــم‪ .‬تۈرگــۈن قارىمــۇ جېلىل‬
  ‫ھاجىكامنىــڭ ئۆيىــدە ئىكــەن‪ .‬مــەن ئەمــەت ئەيســا ئاكىمىزنىــڭ‬
  ‫تەكلىپىنــى تەپســىلى دېدىــم‪ .‬جېلىــل ھاجىكامنىــڭ جىگــەر رەڭ‬
  ‫يۈزلىــرى پارقىــراپ كەتتــى خۇشــاللىقتىن‪.‬‬
  ‫دېگەنــدەك‪ ،‬تۈنــەك ئاخشــىمى خەتمىگــە تۇرىدىغــان ئىككى‬
  ‫قارىــم بىلــەن تەبلىــغ قىلىــپ بېرىدىغــان تۈرگــۈن قارىنىــڭ‬
  ‫قىرىــق بــەش كۈنلــۈك مەسىلىســى ھــەل قىلىنىپتــۇ‪ .‬لېكىــن‬
  ‫ئۇالرنىــڭ ئــاش تامــاق‪ ،‬كىــر قــات ئىشــلىرىنى جامائەتچىلىــك‬
  ‫‪389‬‬
  
  ‫ئۈســتىگە ئالىدىغــان‪ ،‬ئىپتــار ۋە زولــۇق تاماقلىرىنــى ئــۆي‬
  ‫ئۆيگــە ئورۇنالشــتۇرىدىغان‪ ،‬شــۇڭا ئارتــۇق ئاشــپەزگە ئېھتىيــاج‬
  ‫بولمىغاچقــا مېنــى بــۇ يەرگــە دەسســەتمەيدىغان مۇزاكىرىلــەر‬
  ‫بولۇپتــۇ‪ .‬داۋۇت ھاجىــم بىلــەن جېلىــل ھاجىــم شــۇنچىلىك‬
  ‫بىئــارام ھالــدا ئەھۋالنــى مــاڭا ئېيتىــپ‪ ،‬بىــر ئامالىنــى قىلىمىــز‪،‬‬
  ‫ئەنســىرىمەي تۇرغىــن دېــدى‪ .‬مــەن‪ :‬بــۇ ئىــش پۈتــۈپ قاپتــۇ‪،‬‬
  ‫ئەمــدى ئىككــى قارىــم مېنــى قۇتقۇزىــدۇ‪ .‬ئۇنىــڭ ئامالىنــى مــەن‬
  ‫قىــاي ‪ -‬دېدىــم خاتىرجــەم ھالــدا‪ .‬مــەن قارىمــار بىلــەن‬
  ‫گەپلەشــتىم‪ .‬بــۇ مــەن ئۈچــۈن ئاخىرقــى تەدبىــر ئىــدى‪ .‬ئىشــقا‬
  ‫يــاراپ قالــدى‪ .‬قارىمــار جامائەتنىــڭ مۇتىۋەللــى گۇرۇپپىغــا‪:‬‬
  ‫«بىــز ئــۆي ‪ -‬ئۆيگــە بېرىــپ تىلەمچىــدەك‪ ،‬ياكــى مېھمانــدەك‬
  ‫لەيلــەپ يۈرســەك‪ ،‬قۇرئاننــى تەكــرارالپ تەييارلىــق قىلىشــقا‬
  ‫ۋاقىــت چىقمايــدۇ‪ .‬شــۇڭا ئــاش تاماقنــى ئۆزىمىزنىــڭ ياتىقىــدا‬
  ‫يــەپ‪ ،‬بــوش ۋاقىتنىــڭ ھەممىســىدە قۇرئــان تەكراراليمىــز‪.‬‬
  ‫شــۇنىڭغا كۆنســەڭالر مەســچىتىڭالردا خەتمىگە تۇرىمىز‪ .‬بولمىســا‬
  ‫باشــقا مەھەللىدىكــى مەســچىتكە كېتىمىــز‪ - ».‬قارىمالردىــن‬
  ‫بــۇ گەپنــى ئاڭلىغــان مۇتەۋەللــى ئەربابالرمــۇ يــاق دېيەلمــەي‪،‬‬
  ‫ئاغزاكــى توختاملىشــىپ‪ ،‬بۈگۈندىــن باشــاپ روزا ھېيتنىــڭ‬
  ‫ئۈچىنچــى كۈنىگىچــە مۇشــۇ مەســچىتتە تۇرىدىغــان‪ ،‬ھېيتنىــڭ‬
  ‫تۆتىنچــى كۈنــى يوقىلىدىغــان بولــۇپ پۈتۈشــۈپتۇ‪ .‬كېيىنكــى‬
  ‫كۈنــى جېلىــل ھاجىــم‪ ،‬داۋۇت ھاجىــم‪ ،‬يىگىــت بېشــى تۇرســۇن‬
  ‫بەراجىــم قاتارلىــق يــۇرت ئاقســاقاللىرى يېرىــم توپاقنىڭ گۆشــىنى‬
  ‫ئەكىلىــپ‪ :‬بۇنــى توڭلىتىپ ســاقاليمىز دېمەي‪ ،‬رامــزان كىرگىچە‬
  ‫يــەپ بولــۇڭالر‪ .‬رامزانــدا ھېچكىم ئــاش تاماق ئەتمەيــدۇ‪ .‬ئىپتارغا‬
  ‫بارغــان ئۆيدىــن زورلۇقۇڭالرنىمــۇ ئېلىــپ كېلىمىــز‪ .‬خاتىرجــەم‬
  ‫بولــۇڭالر‪ -‬دەپ‪ ،‬بېشــىمىزنى ئاســمانغا تاقاشــتۇرىۋەتتى‪.‬‬
  ‫‪390‬‬
  
  ‫تۈرمىدىكــى ئاچارچىلىــق ۋاقتىــدا‪ ،‬ھەرخىــل تاماقالرنــى‬
  ‫ئويــاپ ياتقــان بولغاچقــا‪ ،‬مانــا ئەمــدى يېرىــم توپــاق ۋە يەنــە‬
  ‫ئــۇ ياقتىــن‪ ،‬بۇياقتىــن كېلىۋاتقــان پۇتــاپ پاخالن گۆشــلىرىدە‪،‬‬
  ‫خىيالىمدىكــى تاماقالرنــى ئەتكىلــى تــۇردۇم‪ .‬ۋاھ‪ ،‬ئاجايىــپ‬
  ‫مېزىلىــك‪ ،‬يــەپ تويمايمــەن‪ .‬قارىمــار ســەمىرىپ كەتكەنــدەك‬
  ‫كۆرۈنســىمۇ‪ ،‬مېنىــڭ چىرايىمغــا چىقىدىغاندەك ئەمــەس‪ .‬ئالالھقا‬
  ‫شــۈكرى‪ ،‬مىللىتىمىزنىــڭ مىللەتچىلىــك ئېڭــى بولمىســىمۇ‪،‬‬
  ‫قۇرئانغــا بولغــان سۆيگۈســى بىزنىــڭ بىــر يېرىــم ئايلىــق ياتــار‬
  ‫جايىمىــز ۋە بۇرنىمىزدىــن چىققــۇدەك يــەپ ‪ -‬ئىچىدىغــان‬
  ‫رىزقىمىزنــى كاپالەتكــە ئىگــە قىلــدى‪ .‬ئەگــەر بــۇالردا قۇرئانغىمــۇ‬
  ‫ســۆيگۈ بولمىغــان تەقدىــردە‪ ،‬نەگىمــۇ باراتتــۇق ھــە!‬
  ‫شــۇ كۈنلەرنىــڭ بىرىــدە مەســچىتنىڭ ئالدىغــا ســۆلەت‬
  ‫ئەپەنــدى قــارا مېرســېدېس بىلــەن پەيــدا بولــۇپ‪ ،‬تۈرگــۈن قارى‬
  ‫بىلەن مېنى چاقىرغۇزۇپتۇ‪ .‬مەن چىقمايمەن‪ ،‬ســىلى گەپلىشــىپ‬
  ‫كىرســىلە ‪ -‬دېدىــم تۈرگــۈن قارىمغــا‪ .‬ئــۇ ھايال ئۆتمــەي قايتىپ‬
  ‫كىرىــپ‪ :‬ئوبــۇل قاســىم ئىككىمىــز بىلــەن كۆرۈشــمەكچىكەن‪.‬‬
  ‫ســۆلەت ئەپەنــدى بىزنــى ئالغىلــى كەپتــۇ‪ .‬يــاق دېمىســىلە‪،‬‬
  ‫كۆرۈشــۈپ كېلەيلــى ‪ -‬دېــدى‪ ،‬مۇھىــم بىــر ئىــش بــاردەك‬
  ‫تەلەپپــۇزدا‪ .‬مــەن بارمايدىغانلىقىمنــى ئېيتتىــم‪ .‬ئــۇ ســەل نــارازى‬
  ‫قىياپەتتــە چىقىــپ كەتتــى‪ .‬ئــۇ كــەچ قــۇرۇن قايتىــپ كېلىــپ‪:‬‬
  ‫ســىلىگە دەيدىغــان بــەك مۇھىــم گــەپ بــار‪ ،‬ئايرىم گەپلىشــەيلى‬
  ‫ دېــدى قۇلىقىمغــا پىچىــرالپ‪ .‬شــۇنىڭ بىلــەن مەســچىتتە شــام‬‫نامىزىنــى ئوقــۇپ بولــۇپ‪ ،‬بىــر بۇلۇڭــدا يالغــۇز كۇسۇرالشــتۇق‪.‬‬
  ‫«ئوبــۇل قاســىم ۋەتەنگــە بارغــان ئىكــەن‪ .‬ھەســەن مەخســۇم ۋە‬
  ‫ئابدۇقادىــر ياپچــان بىلــەن كۆرۈشــۈپتۇ‪ .‬ئۇالرنىــڭ ئېيتىشــىچە‬
  ‫پــات يېقىنــدا بىــر تــوپ كىشــىلەر ئوتتــۇرا ئاســىياغا چىقىدىكــەن‪.‬‬
  ‫‪391‬‬
  
  ‫شــۇڭا ســىلە باشــقا تەرەپكــە كەتمــەي‪ ،‬قىيىــپ ‪ -‬قېچىــپ‬
  ‫يۈرۈۋاتقــان پىــداكار قېرىنداشــارنى توپــاپ تۇرىدىكەنــا‪ .‬بــۇ‬
  ‫ئامانــەت ســۆز‪ ».‬مــەن‪ :‬ئىپــاس خىتايــار ھەجــەپ بىــر ئــارام‬
  ‫بەرمــەي ســوالپ كەتتــى ئۇالرنــى‪ .‬تېخــى بىــر قانچــە ئــاي ئــاۋۋال‬
  ‫ســوالقتا دەپ ئاڭلىغانتىــم‪ ،‬قاچــان قويــۇپ بەرگەنــدۇ؟ تۈرگــۈن‬
  ‫قارىــم‪ :‬قويــۇپ بەرمەپتــۇ‪ ،‬ئوبــۇل قاســىم بىــر قانچــە يېقىنلىــرى‬
  ‫بىلــەن ئۈرۈمچىگــە بېرىــپ‪ ،‬ئۇالرنــى تۈرمىــدە يوقالپتىكــەن‪،‬‬
  ‫شــۇنداق دەپتــۇ‪ .‬مــەن‪ :‬ۋاي خۇدايىمــەي‪ ،‬خىيالــى گەپكەنغــۇ‬
  ‫بــۇ‪ .‬نىجىــس خىتايــار تۈرمىگــە ســوالپ‪ ،‬قىيناۋېرىــپ‪ ،‬ئۇالرنىمۇ‬
  ‫خــام خىيالچــى قىلىۋېتىپتــۇ ‪ -‬دە‪ ،‬دېدىــم ئۆكۈنــۈپ‪ .‬ئــۇ‪ :‬خــام‬
  ‫خىيــال ئەمەســمىكىن دەيمــەن‪ .‬ئوبــۇل قاســىم ئىشــەنچلىك گەپ‬
  ‫قىلىۋاتىــدۇ‪ .‬مــەن‪ :‬ھــە راســت‪ ،‬بىزنــى تۇتــۇپ كېتىشــتىن بىــر‬
  ‫كــۈن ئىلگىــرى‪ .13( ،‬باپقــا قارالســۇن) ســۆلەت ئەپەنــدى ئۇنــى‬
  ‫رېداكســىيەگە باشــاپ كىرىپتىكــەن‪ .‬تونۇشــلۇق بەرگەنــدە ‪ -‬بۇ‬
  ‫يىگىــت ئابدىرىمــاردەك يــەپ ياتىدىغانالردىــن ئەمــەس‪ ،‬ئەمىلى‬
  ‫ئىــش قىلىدىغانالردىــن ‪ -‬دەپ‪ ،‬كۆڭلۈمنــى بــەك پاراكەنــدە‬
  ‫قىلغانتــى‪ .‬دېمــەك ئــۇ شــۇ چاغــدا ۋەتەنگــە بارغــان گــەپ‪.‬‬
  ‫ئەممــا قانــداق بارغانــدۇ؟ ئــۇ‪ :‬قىرغىــز پاســپورتى ســېتىۋالدىم‬
  ‫دەۋاتاتتــى‪ ،‬بەلكىــم قىرغىــز بولــۇپ باردىمىكىــن‪ .‬مــەن‪ :‬ئوبــۇل‬
  ‫قاســىممۇ سىياســى پاناھلىــق تىلىگەنلەرنىــڭ تىزىملىكىــدە بــار‬
  ‫ئىــدى‪ .‬يۈرىكىنــى قاپتــەك‪ ،‬يۈزىنــى داپتــەك قىلىــپ‪ ،‬نېمــە‬
  ‫بىلــەن مەشــغۇلدۇر بــۇالر‪ .‬ئــۇ‪ :‬قېنــى قــاراپ باقارمىــز‪ .‬ئەگــەر‬
  ‫ئوبــۇل قاســىم ســىلە بىلــەن كۆرۈشــىمەن دېســە قانــداق قىلىــا؟‬
  ‫مــەن‪ :‬كۆرۈشــمەيمەن‪ ،‬ســىلىدىن ســوراپ قالســا بــەك ئېغىــر‬
  ‫ئاغرىــپ يېتىــپ قالــدى‪ .‬تۈرمىــدە بەدىنــى زەخمىلىنىپتىكــەن‪،‬‬
  ‫ھېچكىــم بىلــەن كۆرۈشــمەيدۇ ‪ -‬دەپــا تۈگەتســىلە‪.‬‬
  ‫‪392‬‬
  
  ‫رامزانمــۇ باشــلىنىپ كەتتــى‪ .‬ئىپتــار زىياپىتىدىكــى نــازۇ‪-‬‬
  ‫نېمەتلەرنــى‪ ،‬ئىپتاردىــن باشــاپ زورلۇققىچــە يېســەممۇ ھېــچ‬
  ‫تويىدىغانــدەك ئەمــەس‪ .‬جامائــەت بىلــەن شــۇنداق چىقىشــىپ‬
  ‫كەتتــۇق‪ .‬تىلاليدىغــان ئادەممــۇ يــوق‪ .‬ئىككــى قارىــم خەتمىگــە‬
  ‫تۇرىــدۇ‪ ،‬تۈرگــۈن قارىــم بىلــەن ئىككىمىزنــى بــەزى ئاخشــاملىرى‬
  ‫مەشــرەپكە ئىپتارغــا ئاپىرىــدۇ‪ .‬كۆڭلىمىــز ئېچىلىــپ‪ ،‬خــۇددى‬
  ‫يەرلىكلــەردەك ھېــس قىلىدىغــان بولۇۋالــدۇق‪ .‬كۈندۈزلىــرى‬
  ‫ئۇخاليمەن‪.‬بىــراق رامزاننىــڭ بىرىنچــى ھەپتىســىدىال ئاســمان‬
  ‫كــۆز‪ ،‬ئالتــۇن چاچ‪ ،‬ئۇيۇلتاشــتەك خولتەكال‪ ،‬قىرىق ياشــاردىكى‬
  ‫بىــر تــۈرك‪ ،‬بىزنىــڭ ئارىمىزغــا قېتىلىــپ قالــدى‪ .‬ئۇنــى بىشــكەك‬
  ‫شــەھىرىدىكى تۈركىيــە ئەلچىخانىســى‪ ،‬بىــر ئايلىــق دىنــى‬
  ‫خىزمــەت بىلــەن مۇشــۇ مەســچىتكە تەقســىم قىلغانمىــش‪ .‬يۇرتــى‬
  ‫بودۇرۇملــۇق‪ ،‬ئىســمى ئاھمــەد ســەپەر دوغــان‪ .‬ئــۇ تــوال چاغــدا‬
  ‫ئۇيقۇمنــى بــۇزۇپ‪ ،‬سۆھبەتلىشــەيلى دەپ يېنىمغــا كىرىۋالىــدۇ‪.‬‬
  ‫ئۆزىنىــڭ ئېيتىشــىچە تۈركىيىنىــڭ ئىمــام خاتىــپ مەكتىپىــدە‬
  ‫ئوقــۇپ‪ ،‬ئالــى مەكتەپنــى جورنالىســت كەســپىدە پۈتتۈرگەنمىش‪.‬‬
  ‫مەنمــۇ ھــە دەپ قويــدۇم‪ .‬ئۇنىــڭ ئــاۋازى بــەك يېقىملىــق‪،‬‬
  ‫نامازالرغــا ئــەزان تــوۋالپ بېرىــدۇ‪ .‬بەزىــدە شــام‪ ،‬بامــدات نامىزىغا‬
  ‫ئىمــام بولــۇپ بــەر دەپ زورالپ تۇرىۋالىمــەن‪ .‬جامائەتمــۇ ئۇنــى‬
  ‫ياقتــۇرۇپ قالــدى‪ .‬مــەن بولمىســام ئــۇالر چۈشىنىشــەلمەيدۇ‪.‬‬
  ‫بەزىــدە ئاھمــەد بىلــەن جامائــەت ئارىســىدا تەرجىمانلىــق قىلىــپ‬
  ‫بېرىدىغــان بولــدۇم‪ .‬بىزنىــڭ مالىــم بالىــار بــۇ يەردىــن قېچىــپ‬
  ‫كەتمىگــەن ئــاۋات چاغــاردا‪ ،‬ئۇالرنىــڭ قولىــدا ئــاز‪ -‬تــوال دىنــى‬
  ‫ۋە قۇرئــان ســاۋاتلىق بولغــان‪ ،‬قىــز ‪ -‬ئوغۇلالرنــى ئاھمەدكــە‬
  ‫يىغىــپ بــەردى‪ .‬ئــۇ بالىالرغــا دىنى ۋەز ســۆزلەپ بېرىــپ‪ ،‬ئۇيغۇر‬
  ‫مەھەللىســىگە خېلە ئوبدانال چۆكۈشــكە باشــلىدى‪ .‬بىراق ئۇنىڭ‬
  ‫‪393‬‬
  
  ‫كەســپىگە ئائىــت بولمىغــان ســاھەلەرگە قىزىقىشــى‪ ،‬مېنىڭدىــن‬
  ‫ئىچكىرىلــەپ ئەھــۋال ئىگىلىشــى مېنــى گۇمانغا ســالغىلى تۇردى‪.‬‬
  ‫باشــتا ئۇيغۇرالرنىــڭ تارىخــى‪ ،‬دىنــى‪ ،‬مەزھىپــى‪ ،‬تۇرمــۇش‬
  ‫ئادەتلىــرى‪ ،‬مەدەنىيــەت ‪ -‬ســەنئەت‪ ،‬ھۈنــەر ‪ -‬ســانائەتلىرى‬
  ‫توغرىســىدا‪ ،‬شــۇنداق ياخشــى چۈشــەنچە بېرىــپ‪ ،‬ئۆزۈممــۇ‬
  ‫خــوش بولــۇپ قالغانتىــم‪ .‬لېكىــن ئــۇ بارغانچــە ئىچكىرىلــەپ‪،‬‬
  ‫ئوتتۇرا ئاســىيادىكى ئۇيغۇرالرنىڭ ســانى‪ ،‬تۇرۇشــلۇق دۆلەتتىكى‬
  ‫ئىمكانىيەتلىرى‪ ،‬سىياســى‪ ،‬ئىقتىســادى ئورنى‪ ،‬ئۇيغۇرىستاننىڭ‬
  ‫جۇغراپىيىســى‪ ،‬ئۇيغۇرالرنىــڭ خىتايغــا قارشــىلىق كۆرســىتىش‬
  ‫خاراكتېــرى ۋە ئىمكانىيەتلىــرى‪ ،‬چېگرادىــن بىخەتــەر ئۆتــۈش‬
  ‫ئىمكانىيەتلىرىگىچــە قىزىققىلــى تۇرۇۋېــدى‪ ،‬كۆڭلۈمگــە جىــن‬
  ‫كىرىۋالــدى‪ :‬دەســلىۋىدە خــۇدا ئۇرۇشــى قوزغايدىغــان ئــەرەب‬
  ‫جىھاتچىلىــرى قــول ســېلىپ‪ ،‬نەتىجــە چىقىرالمىغــان‪ .‬ئۇنىڭدىــن‬
  ‫كېيىــن موســكۋا «ك گ ب» ئىدارىســى مايمــۇن ئويۇنــى قويــۇپ‬
  ‫مەقســەتكە يېتەلمىگــەن‪ ،‬ئەمــدى تۈركىيــە ئىســتىخباراتىنىڭ‬
  ‫قولىــدا قايســى كۈننــى كــۆرەر بــۇ بىچــارە مىللــەت! ئەممــا قىزىــق‬
  ‫تەرىپــى دەل مۇشــۇ كۈنلــەردە تۈركىيــە پرېزىدېنتــى ســۇاليمان‬
  ‫دېمــرەل‪ ،‬ئــۇزۇن يىلنىــڭ ياقــى تۈركىيــەدە ئىقامەتســىز‬
  ‫قىينىلىۋاتقــان ئۇيغۇرالرنــى‪ ،‬ئــۆز ئىشخانىســىدا قوبــۇل قىلىــپ‪،‬‬
  ‫بىرمۇنچــە كىشــىلەرنىڭ ۋەتەنداشــلىقىنى ھــەل قىلىشــىمۇ بىــر‬
  ‫غەيــرى ئىــش ئىــدى‪.‬‬
  ‫بىركۈنــى ئاھمەدكــە شــۇنداق دېدىم‪ :‬تۈركىيــە ئۆزىنى ‪ -‬بىز‬
  ‫دېموكراتىــك دۆلــەت دەۋالغىنــى بىلــەن‪ ،‬بەئەينــى كوممۇنىســت‬
  ‫تۈزۈمىدىكــى دۆلــەت‪ .‬مــەن بېرىــپ باقمىغــان بولســاممۇ ئەممــا‬
  ‫تۈركىيىنىــڭ سىياســىتىگە بــەك قىزىقىمــەن‪ .‬كوممۇنىســت‬
  ‫دۆلەتلــەردە ھــەر قانــداق بىــر سىياســى‪ ،‬مەمۇرىــي خادىــم‬
  ‫‪394‬‬
  
  ‫ئىســتىخباراتقا باغلىــق بولىــدۇ‪ .‬بولۇپمــۇ چەتئەلگــە خىزمــەت‬
  ‫بىلــەن چىقىرىلغانــار تېخىمــۇ شــۇنداق‪ .‬ئاھمــەد مېنىــڭ نېمــە‬
  ‫دېمەكچــى بولغىنىمنــى چۈشــىنىپ يەتكــەن چېغــى‪ :‬ئابدۇراھىــم‬
  ‫خوجا‪ ،‬ســانا باشــىندان سۆيلەمىشــتىميا ‪ -‬مەســلەگىم گازېتېجى‬
  ‫دىيــە‪ .‬مەســلەك ئىشــتە بــۇ ‪ -‬دېــدى قىزىرىــپ تاتىرىــپ‪ .‬مــەن‪:‬‬
  ‫توغــرا‪ ،‬ســېنىڭ جــۇپ مەســلىكىڭ بــار‪ .‬ئەممــا ســېنى بــۇ يەرگــە‬
  ‫ئەۋەتكەنلەر بىرال ۋەزىپنى تاپشــۇردى‪ .‬ئۇمۇ ســېنىڭ مەســلىكىڭ‬
  ‫ھــەم ۋەزىپــەڭ‪ .‬مەســلەك نېمــە بولســا‪ ،‬شــۇنى قىلىۋەرمەيمىــز‪.‬‬
  ‫بەلكــى ۋەزىپىنــى قىلىمىــز‪ .‬مېنىڭمــۇ بىرقانچــە مەســلىكىم بــار‪.‬‬
  ‫لېكىــن ۋەزىپــەم قاچقۇنلــۇق ۋە مۆكــۈش‪ .‬مەســلىكىم بىلــەن‬
  ‫ۋەزىپىلەنمىگــەن بولغاچقــا‪ ،‬مەســلەككە ئائىــت ھېچنەرســىگە‬
  ‫قىزىقمايمــەن‪ .‬ئــۇ‪ :‬ئابدۇراھىــم خوجــا ســەن بــۇ قــەدەر ســەزگۈر‬
  ‫بىــرى تــۇرۇپ‪ ،‬نېمىشــقا تورغــا چۈشــۈپ قالغانســەن؟ مــەن‪:‬‬
  ‫بىــزدە ‪ -‬تــادان تۈلكــە تۇمشــۇقىدىن ئېلىنــار‪ -‬دەيدىغــان بىــر‬
  ‫پەلســەپە بــار‪ .‬مەنمۇ شــۇ تەقدىرنىــڭ قۇربانى‪ .‬ئاھمەد راســت ‪-‬‬
  ‫يالغــان كۈلــۈپ ۋەزىيەتنــى ئوڭشاشــقا تىرىشــتى‪ .‬مەنمــۇ ئۇنىڭغــا‬
  ‫ماسلىشــىپ بەردىــم‪ .‬بىــر قېتىملىــق ســوغاق مۇناســىۋەتتىن‬
  ‫كېيىــن‪ ،‬ســۆھبىتىمىز پۈتۈنلــەي كۈندىلىــك ئىشــار ئۈســتىدە‬
  ‫داۋاملىشــىدىغان بولــدى‪ .‬بىــراق تۈرگــۈن قارىمنــى ھېلىقــى قــارا‬
  ‫ماشــىنا ئارىــاپ ئېلىــپ كېتىدىغــان بولىۋالــدى‪ .‬ئــۇ قايتىــپ‬
  ‫كەلگىنىــدە ئوبۇلقاســىم بىلــەن سۆھبەتلىشــىپ كەلگەنلىكىنــى‬
  ‫ئېيتىــدۇ‪ .‬مەنمــۇ ھــە دەپ قويۇپــا ئارتــۇق گــەپ ســورىمايمەن‪.‬‬
  ‫رامــزان شــۇنچىلىك كۆڭۈللــۈك ئۆتمەكتــە ئىــدى‪ .‬روزا ھېيتىغا‬
  ‫ئىككــى كــۈن قالغانــدا‪ ،‬خىتايــار غۇلجىــدا تۈنۈگۈنكــى كۈنــدە‬
  ‫قانلىــق قىرغىنچىلىــق ئېلىــپ بارغانلىق خەۋىــرى كەلدى‪ .‬ھېيت‬
  ‫خۇشــاللىقى قايغۇغــا ئايلىنىــپ كەتتــى‪ .‬ۋەتەندىــن ھېيتلىــق مال‬
  ‫‪395‬‬
  
  ‫ئاچىقىــش ئۈچــۈن‪ ،‬غۇلجىغــا كەتكــەن تىجارەتچىلــەر قېچىــپ‬
  ‫چىقىــپ‪ ،‬ئەھۋالنىــڭ بــەك ئېغىــر ئىكەنلىكىنــى يەتكۈزەتتــى‪.‬‬
  ‫ھېيــت كۈنلىــرى جامائەتلــەر خىتــاي ئەلچىخانىســىنىڭ ئالدىــدا‬
  ‫نامايىــش قىلــدى‪ .‬ھېيتنىــڭ ئۈچىنچــى كۈنــى مەســچىتنىڭ‬
  ‫ئىمامــى ئابدۇكېرىم ھاجىمغــا‪ :‬بۈگۈن بىزنىڭ ئاخىرقى كۈنىمىز‪،‬‬
  ‫لېكىــن بارىدىغــان يېرىمىــز يــوق‪ .‬بــۇ يــەردە تۇرۇۋېرىشــكە تېخى‬
  ‫بولمايــدۇ‪ .‬شــۇڭا جامائەتكــە چۈشەندۈرســىڭىز‪ ،‬قارىمــار غۇلجىدا‬
  ‫شــەھىد بولغانــار ئۈچــۈن مەســچىتتە ئوتتــۇز پــارە قۇرئاننــى‬
  ‫خەتمــە قىلســۇن‪ .‬مــەن ئاقايوپقــا‪ ،‬مىنىســتىرالرغا ئىلتىمــاس‬
  ‫يــازاي‪ .‬شــۇنداق قىلســاق ھــەم ســاۋاب بولىــدۇ ھــەم بىزگــە يەنــە‬
  ‫بىــر قانچــە كــۈن تــۇرۇپ قېلىــش پۇرســىتى بولىــدۇ ‪ -‬دېدىــم‬
  ‫ئۆتۈنــۈش تەرىقىســىدە‪ .‬ئۇمــۇ شــۇنچىلىك مەمنــۇن بولــدى‪.‬‬
  ‫پېشــىن نامىزىــدا جامائەتكــە مېنىــڭ تەكلىپىمنــى ئۇقتۇرغــان‬
  ‫ئىــدى‪ ،‬كۆڭلــى ســۇنۇق‪ ،‬كــۆزى ياشــلىق قېرىنداشــارنىڭ‬
  ‫ھەممىســىال قوبــۇل قىلىشــتى‪ .‬ئەتىســىدىن باشــاپ قارىمــار‬
  ‫قۇرئــان تىــاۋەت قىلىــدۇ‪ .‬مــەن ئىككــى كۈنــدە بىــر پارچــە‬
  ‫ئىلتىماســنى پۈتتۈرىمــەن‪ .‬ئــۇالر قىرغىزچــە‪ ،‬رۇســچە تەرجىمىگــە‬
  ‫بېرىــدۇ‪ .‬شــۇنداق قىلىــپ‪ ،‬بىزنــى ھېچكىــم قوغلىمايدىغــان‬
  ‫بولــدى‪ .‬ئەكســىچە ھــەر كۈنــى بىــر ئۆيــدە مېھمــان قىلىــدۇ‪.‬‬
  ‫شــۇنداق كۈنلەرنىــڭ بىرىــدە رىشــىت پەشــۋا تاالدىــن‬
  ‫ھــاالداپ‪ ،‬ســاالداپ يۈگــۈرۈپ كىرىــپ‪ :‬ئابدۇرەھىمجــان‬
  ‫ئىككىڭالرغــا يــول چىقتــى ‪ -‬دېمەمــدۇ‪ ،‬خــۇددى ۋەتــەن ئــازات‬
  ‫بولۇپتــۇ‪ -‬دېگەنــدەك‪ ،‬يايــراپ كەتتىــم يــۇ‪ ،‬ئەممــا توردىــن‬
  ‫قانــداق چىقااليمــەن؟ ‪ -‬دېدىــم يېرىــم بولــۇپ‪ .‬ئــۇ‪ :‬خاتىرجــەم‬
  ‫بولــۇڭ‪ ،‬ئــۇ ســىزنى بىلىدىكــەن‪ .‬مــەن‪ :‬كىــم بىلىدىكــەن مېنى؟‬
  ‫تولــۇق دەڭا‪ .‬ئــۇ‪ :‬ئايــەدە بىــر ئــادەم بــار ئىكــەن‪ .‬ئۇنىــڭ‬
  ‫‪396‬‬
  
  ‫تورىســتىك فېرمىســى باركــەن‪ .‬ئــۇ ئادەمنىــڭ قولىــدا ســىزنىڭ‬
  ‫رەســىمىڭىز چاپالنغــان تۇتــۇش ئېالنــى باركــەن‪ .‬شــۇڭا ســىزنى‬
  ‫باشــقا دۆلەتكــە قاچۇرىۋېتــەي‪ ،‬مۆكۈپ تۇرۇۋەرســە ئۇزۇنغا قالماي‬
  ‫تۇتۇلــۇپ قالىــدۇ‪ .‬مەنمــۇ بىــر ئۇيغــۇر بولغانكىن‪ ،‬ئۇنىڭغــا ياردەم‬
  ‫قىلغــۇم كەلــدى‪ ،‬مېنىڭدىــن قورقمىســۇن ‪ -‬دەيــدۇ‪ .‬كــۆپ‬
  ‫ئويلىنىشــنىڭ ھاجىتىمــۇ قالمىغــان ئىــدى‪ .‬ياكــى قۇتۇلــۇش‬
  ‫ئۈچــۈن يولغــا چىقىــپ تۇتۇلىدىغــان گــەپ‪ ،‬ياكى مۆكــۈپ يېتىپ‬
  ‫تۇتۇلىدىغــان گــەپ‪ .‬قىســمەت شــۇ بولســا كېــرەك! بىــراق مېنىــڭ‬
  ‫ســېتىۋالغان پاســپورتۇم بــار ئىــدى ‪ -‬مىللىتىــم ئۆزبېــك‪ ،‬قىرغىــز‬
  ‫گراژدانــى‪ .‬ئــۇ پاســپورتنى ئىلــدان ئابباســوپ «ك گ ب» گــە‬
  ‫مەلــۇم قىلىــپ‪ ،‬ئۆلتۈرگۈزىۋەتكــەن‪ .‬ھازىــر پاســپورت ئالغــۇدەك‬
  ‫پۇلمــۇ يــوق‪ .‬كىمدىــن يــاردەم ســورارمەن؟ ‪ -‬غــەم قىلماڭــە‬
  ‫ئابدۇرەھىمجــان ‪ -‬دېــدى رىشــىت پەشــۋا مەســلىھەت بېرىــپ‪.‬‬
  ‫بىــز ئۇنىــڭ مەســلىھەتى بىلــەن‪ ،‬ئۆلگــەن پاســپورتۇمنى ھېلىقــى‬
  ‫تورىســتچى كىشــىگە يەتكــۈزۈپ بــەردۇق‪ .‬لېكىــن تۈرگــۈن قــارى‬
  ‫يۈرىكىــم ئاغرىــپ كېتىۋاتىــدۇ قېچىشــنى ئويلىســامال‪ ،‬مــەن يولــدا‬
  ‫تۇتۇلــۇپ قېلىشــتىن قورقۇۋاتىمــەن ‪ -‬دەپ‪ ،‬قېچىشــقا زادىــا‬
  ‫قوشــۇلمىدى‪ .‬ســاال قىلىــپ زىرىكتــۇق‪ .‬ئېھتىمــال ئوبۇلقاســىم‬
  ‫بىلــەن پاراڭلىشــىپ‪ ،‬تۈرمىدىكــى ئابدۇقادىــر ياپچــان بىلــەن‬
  ‫ھەســەن مەخســۇمالرنىڭ كېلىشــىنى كۈتكــەن بولىشــى‬
  ‫مۇمكىــن ‪ -‬دەيتتىــم ئــۆز ئۆزۈمگــە‪ .‬ۋىــزا ئۈچــۈن بىــر پارچــە‬
  ‫رەســىم‪ ،‬ئاتمىــش دولــار تاپشــۇرىدىكەنمەن‪ .‬ئــۈچ ئــاي بۇرنــى‬
  ‫قۇلىقىمدىــن چىققــۇدەك يــەپ‪ ،‬ئىچىۋاتىمــەن‪ .‬لېكىــن گۆردىــن‬
  ‫ھازىــر چىققانــدەك‪ ،‬پاســپورتتىكى رەســىمىم بىلــەن ھازىرقــى‬
  ‫تۇرقۇممــۇ ئوخشــىمايدۇ‪ .‬شــۇنداق بولســىمۇ رەســىمگە چۈشــۈپ‪،‬‬
  ‫تەلــەپ قىلغــان نەرســىلەرنى تاپشــۇردۇق‪ .‬مېنــى قاچــۇرۇپ‬
  ‫‪397‬‬
  
  ‫قويىدىغــان ئادەمنــى مــەن كۆرمىدىــم‪ .‬ئارىــدا رىشــىت پەشــۋا‬
  ‫ماڭىــدۇ‪ .‬ئۈچىنچــى مــارت رىشــىت پەشــۋا ‪ -‬خەتتــات‪ ،‬رەسســام‬
  ‫ئابدۇرىشــىت ۋىــزا چاپالنغــان پاســپورت بىلــەن ئايروپىــان‬
  ‫بېلىتىنــى كۆتــۈرۈپ كىرىپتــۇ‪ ،‬ئاغــزى چارەكتــەك ئېچىلىــپ‪،‬‬
  ‫شــۇنچىلىك خوشــال‪ .‬چۈنكــى ئــۇ ئۆزىمــۇ مــەن بىلــەن بىرگــە‬
  ‫قاچىدىكــەن‪ .‬بېلــەت پۇلىغــا يــۈز ئاتمىش دولــار تۆلەيدىكەنمىز‪.‬‬
  ‫گېرمانىيىگــە كېتىدىكەنمىــز‪ .‬مــەن ئەســلىدە تۈركىيىگــە‬
  ‫كەتمەكچــى ئىدىــم‪ .‬بىــراق بىزنى ھىمايە قىلىۋاتقــان جامائەتلەر‪،‬‬
  ‫قىرغىــز ھۆكۈمىتىگــە‪ :‬ئۇالرنىــڭ تۈركىيىگــە قېچىــپ كېتىدىغــان‬
  ‫پىالنــى بارمىــش‪ ،‬تۈركىيەدىمىــش ‪ -‬دەپ‪ ،‬دىققەتنــى تۈركىيىگە‬
  ‫بــۇراپ قويغانلىقــى ئۈچــۈن‪ ،‬قىرغىــز چېگرىســىدىن تىنــچ‬
  ‫ئۆتــۈپ كەتســەممۇ‪ ،‬تۈركىيىگــە كىرەلمەســلىكىم‪ ،‬قىرغىزىســتانغا‬
  ‫قايتۇرۇۋېتىــش خەۋپــى ئېغىــر بولغاچقــا‪ ،‬تورىســتچى ئــادەم‬
  ‫ئــۆز ئالدىغــا تارتىپــا يولنــى گېرمانىيىگــە توغرىــاپ قويۇپتــۇ‪.‬‬
  ‫ماڭىدىغــان ۋاقتىمىــز ئېنىــق ‪ - 97‬يىلــى ‪ - 7‬مــارت‪ .‬شــۇنىڭ‬
  ‫بىلــەن ‪ - 5‬مــارت «ئىتتىپــاق ‪-‬ۋىجــدان ئــاۋازى رېداكسىيســى»‬
  ‫ۋە ئۇيغۇرىســتان ئازاتلىــق تەشــكىالتى رەھبەرلىــرى بىلــەن‬
  ‫خوشالشــتىم‪ .‬شــۇ كۈنى قىرغىزىســتان ســەنئەت ئەربابى ســابىت‬
  ‫باباجــان ئەپەنــدى‪ ،‬مېنــى بىــر كېچــە ئــۆز ئۆيىــدە قونــدۇرۇپ‬
  ‫قالــدى‪ .‬ئۇ ئۈچىنچى ســىنىپتىكى ۋاقتىــدا‪ ،‬مەكتەپتىن كانىكولغا‬
  ‫چىققانــدا ســىزغان بىــر پارچــە ســەھرا مەنزىرىســىنى‪ ،‬ھازىرغىچــە‬
  ‫ســاقالپ كېلىۋېتىپتــۇ‪ .‬ۋەتەننــى بــەك ســېغىنىپ كەتكــەن‬
  ‫كۈنلىــرى‪ ،‬ئاشــۇ رەســىمگە قــاراپ ئولتــۇرۇپ يىغاليدىكــەن‪.‬‬
  ‫ئەتىســى رەسىمخانىســىغا بــاردۇق‪ .‬بىــر توپالمنــى ۋاراقــاپ‪،‬‬
  ‫دوكتــور نەبىجــان تۇرســۇن ئەپەندىنىــڭ «موســكۋاخىياللىرى»‬
  ‫نــى ئېچىــپ‪ :‬ئــۇكام مۇشــۇ ئەســەرنى ئوقــۇپ بېرىــڭ ئىشــىمنى‬
  ‫‪398‬‬
  
  ‫تۈگىتىۋالغۇچــە ‪ -‬دېــدى‪ ،‬غەمكىــن بىــر كەيپىياتتــا‪ .‬مــەن‬
  ‫بــۇ ئەدەبىــي خاتىرىنــى ئوقــۇپ‪ ،‬بالقــاش دېڭىــزى ســاھىلىغا‬
  ‫كەلگەنــدە‪ ،‬ئۆزۈمنــى تۇتالمــاي يىغــاپ تاشــلىدىم‪ .‬ئەســەر‬
  ‫شــۇنداق تەســىرلىك يېزىلغانمــۇ‪ ،‬ياكــى بالقــاش بويىــدا ئــات‬
  ‫چاپتۇرغــان ئۇيغۇرالرنىــڭ ئەۋالدلىــرى‪ ،‬بۈگــۈن كۆرۈۋاتقــان‬
  ‫قىســمەتلەرنىڭ ئازابلىــق ھېــس – تۇيغۇلىرىنىــڭ تەســىرىمۇ‪،‬‬
  ‫ياكــى قۇتۇلــۇش يولــى ئىــزدەپ‪ ،‬ئاخىرقــى ھېســابتا ئېنىقســىز‬
  ‫بىــر قاراڭغۇلۇققــا تەۋەككــۈل قىلغانلىقىمنىــڭ ئەتــە بېشــىمغا‬
  ‫كېلىدىغــان خــەۋپ ‪ -‬خەتىرىنىــڭ قايغۇلىرىدىنمــۇ‪ ،‬ئىشــقىلىپ‬
  ‫كۆز‪ -‬ياشــلىرىم مۇنچاقتەك ســىرغىيتتى‪ .‬مەن كۆز ‪ -‬ياشلىرىمنى‬
  ‫ســۈرتۈۋېتىپ‪ ،‬بېشــىمنى كۆتۈرســەم‪ ،‬ســابىت باباجــان ئــاكا ماڭا‬
  ‫قــاراپ ئولتۇرغــان ئىكــەن‪ .‬ئــۇ ئىشــىنى پۈتتــۈرۈپ بولغانلىقىنــى‬
  ‫ئېيتىــپ‪ ،‬رامكىدىكــى پورترېتنــى ئالدىمغــا تىكلــەپ قويۇۋېــدى‪،‬‬
  ‫قارىســام مېنــى ســىزىپ قويۇپتــۇ‪ .‬ئۇنىــڭ قىلماقچــى بولغــان‬
  ‫ئىشــى مۇشــۇ ئىكــەن‪ .‬دېمــەك ئــۆز قولــى بىلــەن بىــر خاتىــرە‬
  ‫قالدۇرماقچــى‪ ،‬يىلــاپ سىرداشــقان‪ ،‬بىــر نىشــان ئۈچــۈن‬
  ‫كۈرەشــكەن‪ ،‬ئاخىرىــدا ئۆلــۈم دەرگاھىغــا يېقىنــاپ قالغــان‪،‬‬
  ‫ناتىــۋان بىــر قېرىندىشــىدىن ئايرىلىــش ئالدىدىكــى خاتىــرە‪.‬‬
  ‫يولغــا چىقىــش ۋاقتىمىــز يېتىــپ كەلــدى‪ .‬ئوچــۇق ئېيتقانــدا‬
  ‫ئەزرائىلنىــڭ ئالدىغــا بارىدىغــان ســائەت توشــقان ئىــدى‪.‬‬
  ‫تۇرىســتچى خــەۋەر كىرگۈزۈپتــۇ‪ .‬بىــز ھېچكىمگــە بىلدۈرمــەي‪،‬‬
  ‫غىپپىدىال مەســچىتنىڭ ھويلىســىغا چىقىپ تۇرىدىكەنمىز‪ .‬بىراق‬
  ‫دەل شــۇنداق قىلىۋاتســاق جېلىــل ھاجــى ئــاكا‪ ،‬ئىبراھىــم ئــاكا‬
  ‫بىلــەن كېلىــپ قالــدى‪ .‬ســەزگۈر ئادەم ئىدى مەرھــۇم‪ :‬تىزىلىڭالر‬
  ‫رەســىمگە چۈشــۈۋااليلى ‪ -‬دېــدى كۆزىگــە يــاش ئالغــان ھالــدا‪.‬‬
  ‫رەســىمگە چۈشۈپ تۇرســاق تۇرىستچى ماشىنىسىنى يول ياقىسىدا‬
  ‫‪399‬‬
  
  ‫توختىتىــپ بەلگــە بــەردى‪ .‬قالىدىغانــار بىلــەن خوشلىشــىپ‬
  ‫ماشــىنىغا چىقتــۇق‪ .‬ماشــىنىدا ناتونــۇش ئىككى ئــادەم بارئىكەن‪.‬‬
  ‫تورىســتچى ئۆزىنــى تونۇشــتۇرغاندىن كېيىــن‪ :‬يېىنمدىكــى ئاكاڭ‬