Мәдрәсәдән чыккан шәкертләр ни диләр

1
Күп яттык без
Мәдрәсәдә
Аңламадык
Бер нәрсә дә;
Селкенмәдек
Таш төсле без,
Җилбер-җилбер
Җил бәрсә дә.
2
Чаршау кордык,
Кояш безгә
Нурын чәчеп
Җибәрсә дә;
Каршы тордык,
Кудык, безгә
Яктылыктан
Ни килсә дә.
3
Юрган ябып
Йоклап яттык,
Уйганмадык,
Таң атса да;
Уйланмадык!
Бәхтемезнең
Кояшы баеп батса да.
4
Гамьсез яттык,
Сасы җирдә
Чергән тирестәй черсәк тә;
Чирканмадык,
Бу хәлләрдән
Вакытсыз гүргә керсәк тә.
5
Кибеп беттек,
Саргайдык без,
Корып беттек
Таяклардай;
Иснәп нәҗес
Ләззәтләндек
Бөтенләй кыргаяклардай.
6
Әхлак, вөждан,
Инсафларны
Сөреп чыгардык истән дә;
Бозылдык шулкадәр начар,
Уздырдык без
Иблистән дә.
7
Ашсыз-сусыз,
Утын-шәмсез
Тар җирләрдә
Яттык сасып;
Гаетләрдә
Төш күргәндә,
Коендык без
Бозга басып.
8
Капчык ясап
Җиләннәрдән,
Байлар саен
Теләндек без;
Урам саен
Йөгергәләп,
Капка саен
Терәлдек без.
9
Күрде милләт
Арзан безне
Агачтан яки таштан да;
Яурупада[6]
Газиз бит без
Күз өстендә- .
ге каштан да.
10
Оят сатсак
та, ач булдык,
Азган-тузган
Кызлар төсле.
Бетләп яттык
Ачлыктан без
Бетләгән <...>
<...> төсле.
11
Укып мантыйк[7],
Булдык палач,
Чәйнәп сагызлар лач та лач;
Ни он түгел,
Камыр түгел, —
Булдык без пешмәгән калач.

12
Ялкаулыкмы
Кирәк бездә,
Аңкаулыкмы
Кирәк бездә;
Булган, пешкән,
Уңган шәкерт
Меңнән бердән
Сирәк бездә.
13
Яшь көннәрне
Наданлыкка
Корбан иттек
тә чалдык без;
Суган саттык,
Борчак аттык,
Бәрбәр булдык:[8]
Сач алдык без.
14
Байлар итте
Бүләк безгә
Аксак-туксак,
Калган кызын;
Шуларга кол
Булдык, галлямә[9] булгач, кичен, көндезен.
15
Очраса безгә тол карчык,
Хатыннар гәр,
Йортка кердек;
Гөнаһ һич кыйлмасак та, без
Җәһәннәмгә —
Утка кердек.

16
Ни хурлыклар,
Ни зилләтләр[10]
Күрмәдек без
Бу милләттән;
Күрми изде,
Мискин! безне
Күзендә булган гыйлләттән[11].
17
Хурлау түгел
Татарларны
Бу сүзләрдән
Безнең максуд;
Күзсез булгач,
Нишләсеннәр:
Дөньяда юк
Сукырга суд.
18
Сүз юк күзсез
Татарларга,
Сүз бар күзле
Хәзрәтләргә.
Чакырмыйлар
Халыкны безнең хәлне азмаз рәтләргә.

19
Күрдек аклардан тик корсак,
Алай борсак,
Болай борсак;
Ай-һай, тирән
Бирән корсак,
Туймас корсак,
Тулмас корсак.

20
— Ислах! — дидек,
Күңел гәрчә
Ислах булмасны сизсә дә;
Кузгалмадык
Почмаклардан,
Җаннар бик күптән бизсә дә.
21
Хуш, хуш! хәзрәтләр, без киттек;
Сездән изгелекләр көттек;
Көтмәдек түгел, күп көттек;
Киттек шул без,
Инде киттек.
22
Алга, алга!
Алга табан,
Алга, дустлар,
Басыйк табан;
Моңгар чаклы
Җәһел безне
Артка тарткан
да алдаган.
23
Әйдә халыкка хезмәткә,
Хезмәт эчендә йөзмәккә;
Бу юлда һәртөрле хурлыкка, зорлыкларга түзмәккә!

_________________
[6]Яурупа — Европа.
[7]Мантыйк — формаль логика.
[8]Бәрбәр — парикмахер.
[9]Галлямә — бик белгеч.
[10]Зилләт — түбәнлек, мәсхәрә ителү.
[11]Гыйлләт — авыру.