Йосыф Кыйссасы - 4

  399. Хәрир киде, таҗ уранды, тәхтә агди,
  күңле ачлыб, хатеринә шади йарди,
  һәмана-кем, ун түртенчи күн-ай тугди,—
  биңзе нуры көнәш кеби балңыр имди.
  400. Сәүенди: “Морадемә ирдем, дәйүр,
  РӘЗИЗ Мисър җәмалени күрәм, дәйүр,
  җөмлә малум дәрвишләрә вирәм, дәйүр,—
  морадем шөкранә-сен ңылам имди!”
  401. Улуң СЭРӘТ бәкләр берлә РӘЗИЗ кэлди,
  бәкләр кэтди — РӘЗИЗ анда йалгыз ңалди,
  аны күреб, Зөләйхә фөрйад ңылди:
  “Бу нә ирдер, нишә ңалди?” — дәйүр имди.
  402. Ңарауаш-лар Зөләйхайә әхуаль әйдүр:
  “Байың, Мисър гәзизе солтан будыр,
  хәңыйңәт, сәнең зәүҗең Ңыйтфир дорыр,— (стр. 46)
  әдәб-сезлек ңылмарыл”,— дирләр имди.
  403. Муны ишдеб, Зөләйхә-нең раңле шишди,
  фөрйад ңылыб, угынубән йэрә дүшди,
  ңарауашлар җөмләсе ңайрурушди,—
  аны күреб, Ңыйтфир дагы аглар имди.
  403'. Җачан-кем, башыгә раңле кэлди ирсә,
  әхуаль нитәлегин заһир белди ирсә,
  РӘМ-РОССӘ берлә бидэе сулди ирсә,—
  Нарауашлар бу әхуали сурарлар имди. (Ссу.)
  404. Ңарауашлар әйдүр: “Әйа, шаһе җиһан,
  сән-сез безгә улмасун ушбу җиһан,
  аны күреб, угынуб дүшдең нидән? —
  Ушбу эши безгә изһар ҢЫЛРЫЛ имди!”
  405. Зөләйхә әйдүр: “Ираң ңалди бәнүм илем,
  аһ, нидән РӘЛӘТ дүшди бәнем халем,
  аһ, дәригә, үкүш рәнҗем, узаң йулым,—
  нәчә күнлек михнәт заир улди имди!
  406. Бән дөшүмдә күрдегүм байың дәгүл,
  байың белен, бу бәңа лаиң дәгүл,
  бу эр һәргиз ул кешейә биңзәш дәгүл,—
  гаңле-күрке аның буйлә дәгүл имди.
  407. Тулун ай дик балңар иди аның Йүзи,
  бал-шәкәрдән татлу иди аның сүзи,
  мәхзүн-ләрә рахәт вирүр аның Йүзи,—
  ансыз бәңа бу җиһан хуш дәгүл имди.
  408. Бәнүм илә буйлә вәрдә ңылмыш иди,
  нә 'Мәрнәдән ВӘРДӘ-ГӘ ул хилаф ңылди?
  Мунчә сәфәр, рәнҗем ңаму заир улди,—
  илем-шәһрем ираң бондан ңалди имди!”
  409. Дирнешдиләр ңаму улу ңарауашлар,
  игү сүзлә Зөләйхә-ни үгүтләрләр:
  “Иа хатун, сән сабър ҢЫЛРЫЛ,— диб сүзләрләр,-
  сабър берлә морад хасил улур имди.
  410. Нә белүрсән, халиң сәбәб ңылур ирсә,
  ул дүшең һәм тәэвиле кэлүр ирсә,
  морадең бондан хасил улур ирсә,—
  хаҗәт рәуа цылмаң аңа кәңес имди”.
  411. Зөләйхә бу үгүти рәуа күрди,
  Мисърдә дормаңлы[ң]рә б 6 й у н вирди,
  һич кемсәнә бу сер[р]и белмәз ирди,—
  Ңыйтфир һәм бу әхуальдән Рафил имди.
  412. Тәлим мөддәт чуң кэчди анда кэзин, (стр.47)
  Зөләйхә Ңыйтфирдән саңлар үзин,
  арзулайур, сулдырыр күрклү йүзин,—
  пәйвәстә ул Йусефи үгәр имди.
  413. Халиң саңлар Ңыйтфирдән Зөләйха-ни,
  Иусеф үчүн саклар иди халиң ани,
  һәм йәнә Ңыйтфир даги белмәз ани,—
  хаҗәт ирсә, җен ңыэи кэлүр имди.
  414. Зөләйха Ңыйтфирә МОТИР улмаз,
  үзин саңлар, һәргиз аңа йаңын кэлмәз,
  Ңыйтфир ДЗРИ бу әхуалең асльш белмәз,—
  җен ңызыни Зөләйхә диб ңучар имди.
  415. Андан соңра йэди йыл дәхи кэчди,
  хальләр дүнди, тәлим айлар кэлди, күчди *,
  гаңибәт йусеф дари Мисърә дүшди,—
  Мисър ичрә ңол улуб сатылур имди.
  
  416. Мөнадиләр базар эчрә йугрүшүрләр:
  “Бу урланни кем сатун алур?” — дирләр;
  күреклү йүздән нәңаби күтәрдиләр,—
  биңзе нуры күн йахтусын тутар имди.
  417. һич кемсәнә аны сатун алумади,
  бәһа йэтүреб кемсә йаңын кэлүмәди,
  Мисър малы аңа бәһа улумади,—
  галәм малы аңа бәһа улмаз имди!
  417'. Ул ваыт Мисър мәлике ул Ңанзәфәр,
  ул РӘЗИЗӘ мәрлүм улди ушпу хәбәр,
  Дурар урлын хезмәтенә тәгҗил үндәр:
  “Ңолың кэтүр, без күрәлем!>—дәйүр имди. (Ссу.}
  I
  418. Улуң сагәг әмер ңылди анда Ңыйтфир:
  “Күшек уңы мәйданени бизәңез, дир,
  хәрир-зиба дүшәкләр дүшәңез”,— дир,—-
  чүрә-синә тәлим көрси ңорарлар имди.
  419. Ул хәлаиң анда җөмлә утурдилар,
  улуң СЗРӘТ Иусефи кэтүрдиләр,
  улу-кечи җөмлә хезмәт әйләдиләр,—
  майдан ичрә көрси үзә ултурыр имди.
  420. Ушалдәм Йусеф анда хазир кэлди,
  биңзе нуры сәрай эчин рәүшан ңылди,
  Зөләйхә баңыб филхаль аны күрди,—
  һәмандәм би-худ улыб дүшәр имди.
  421. Ңарауашлар җемләси аңа ушди,
  раңле кидүб дүшдүгш рәҗәб-ләшди,
  диделәр аңа: “Нидән гаңлең шашды?” — (сгр. 48)
  Ңамулари дкркешүбән сурар имди.
  ү
  422. Зөләйха әйдүр: “Ңуйыңыз, бән дүшәйен,
  тәлим ЙЫЛРЫ хәсрәтемә ңауышайен,
  фираң хален-әхуален сурашайен,—
  хәңыйңэт, висаль күни дурди имди.
  423. Улдур бәнүм хаҗәтем, бәллү белең,
  сезләр аны бәнем үчүн сатун алың,
  җөмлә малум аның үчүн фида әйләң,—
  нәчә бәһа деләрсә, вирең имди!”
  423'. Ул фәрештәләр иде-кем Йусеф ише,
  әйдүр: “Буный ңачан алур тикмә кеши?
  Мәгәр РӘЗИЗ ула бонуң дине даши,—
  РӘЗИЗ кеби шаһлар эла!>—дәйүр имди. (К.Б.)
  424. Мөнадиләр улу үнин ңыйрырырлар:
  “Бу угланни кем сатун алур?” — дирләр,
  “Ун дөрлү һөнәре вар муның!” — дирләр.—
  һөнәрләрин берин-берин әйтүр имди.
  425. “Әүүәл улдыр: ңәдде йахшя, зариф үзлү,
  икенчи — биңзе йахту, күрклү йүзлү,
  үчүнчи — теле фәсих, сәхих сүзлү,—
  йэтмиш ики тели тәмам белүр имди!
  426. Түртүнчи — шәфагәтлү, мөрәүүәтлү,
  бишенчи — алб йөрәклү һәм һиммәтлү,
  алтынчи — ңамулардан бик ңуввәтлү,—
  ңырың ирдән ңуввәте артуң имди.
  427. Иэденчи —дине бөтүн, дийанәт-лү,
  сэкизенчи — хаин дәгүл, әманәт-лү,
  туңызынчи — холңы лятиф, ляфзе датлу,
  унунчи — рисаләт нәсели имди”.
  428. Рәзиз, аны ишедүб, хәйран ңалди,
  Иусефнең җәмаленә нәзар салди,
  кәндүдән сабъре кэтди, бихуд улди,—
  берәр сагәт бихуд улыб турар имди.
  429. Рәзиз әйтүр: “Бу угланни бәңа сатгыл,
  йенҗү-мәрҗан, гәүһәр-йаңут бәндән алгыл,
  нәчә бәһа кэрәк ирсә, бәйан ҢЫЛРЫЛ,—
  ңыйммәтен МӨРӘЙЙӘН сән ҢЫЛРЫЛ имди!”
  429'. Ул фәрештә, Иусеф ише, хазир кэлди,
  хөфийә берлә таҗирә иглям ңыйлди:
  “Иусефен агыри алтун делә,— диди,—
  һәр мәтардән агырынчә салгыл имди”. (Бкн.)
  430. Таҗир әйдүр: “Тәразуйә алтун ңуйгыл,
  бу урлан-ның арырынчә алтун виргел,
  дүгәл малдан берәр дөрлү дәхи ңуйрыл —•
  һәр бере-си урлан арыри улсун имди”.
  431. Анда РӘЗИЗ бу ңәуелә рази улди, (стр.49)
  улуң СЗРӘТ хәзинәйә үзи кэлди,
  тәразуйә бэш йүз бек алтун ңуйди,—
  алтун бари Йусеф агри кэлмәз имди.
  432. Тәразуйә тәлим алтун дәхи ңуйди,
  тартдылар — Иусеф илә тиң кэлмәди,
  хәзинәдә алтун-көмүш һич ңалмади,—
  җөмлә малы Иусеф агри кэлмәз имди.
  433. АР вә атлас, мишк-ү рәнбәр — җөмлә ңуйди,
  гәүһәр-йаңут, йенҗү-мәрҗан буйлә ңуйди,
  РӘЗИЗ бу гәз бәһадән раҗиз ңалди,—
  түгәл малы Иусеф агры улмаз имди.
  434. Рәзиз әйдүр: “Сәүдәмез улмаз имеш,
  бәһа йитеб, шарт йэринә кэлмәз имеш,
  раләм малы муңа бәһа улмаз имеш,—
  ңаланыни мәңа бәхшиш ҢЫЛРЫЛ имди”.
  446. Малик бу гәз Йусефә кәнә сурди:
  “Сәни бәңа сатанлар кемләр, диди,
  нишә сатди, нишә буйлә учыз вирди,—
  бу әсрари бәйан ңылсаң, белсәм имди?”
  447. Иусеф әйдүр: “Бән ани әйтүмәзвән,
  хаңи ңуйуб, батил сүзә ңайтумазвән,
  рәммазлыкдан шәйтан күнли байытмазвән,-
  бунда ул сер[ри] ачмайам, үртәм имди.
  448. Айрудмацлың вакты кэлди, бәйан белгел,
  имди сән хатереңни рази тутгыл,
  Иусефи күрдүм дәйү сөйләмәгил,—
  әманәт[дер]: бу әсрари саҗла имди!”
  449. Андан соңра ул Ңыйтфир фикер кылди,
  Иусефи алдурынә пошиман улди:
  “Хәзинәдә алтун-көмүш һич ңалмади,—
  мөфлис-мохтаҗлың билә ңалдың имди”.
  450. Иусеф әйдер: “Солтаным әмер ңылсә, (стр. 51)
  хәзинә-дар хәзинәйә нәзар салсә,
  нә ңалмышдыр хәзинәдә, варыб күрсә,—
  ңэлеб сәңа хәбәр вирсә”,— дәйүр имди.
  451. Хәзинәдар хәзинәйә хазир кэлди,
  хәзинәнең әхуален күреб белди,
  тиз йүг[е]рүб, мәликгә хәбәр вирди:
  “Хәзинәдә тулу мал күрдем имди!”
  451'. Хәзинәдар сәүенүб кирү кэлди,
  бу әхуали мүштөлөди, бәйан к.ылдн,
  гәзиз, иштеб, бу ишә хәйран ңалди,—>
  бу әхуали рәҗәбләр, д[а]ңлар имди. (Б.)>
  451 *. Андан гәзиз хәзинәдардан хәбәр сурдн:
  “Бу арада нә МӨРНӘ вардур, диди,
  хали улмыш хәзинә нәчүк тулди,—
  бу кәрамәт, бу бәракят ңандан имди?” (Ссу.)
  461'. Хәзинәдар әйдүр: “Бу сер[р]и белүмәсвән,
  һич МӘРНӘДӘН әндишө ңыйлумасвән,
  бу әхуали һич кемсә-дин б[у]лумасвөн,—
  бу серри ул углан йәрәк билүр имди”. (Ссу.)
  452. Иусеф әйдүр РӘЗИЗӘ: “Әйа солтан,
  бәнем бер мәүлям вардыр, улур сөбхан,
  андан-дыр җөмлә-си ушбу ихсан,—
  йуклари вар ңылмак. аңа кәңес * имди.
  453. Байың белен, айдандыр бу гинайәт,
  фазле берлә ул ңылыбдыр бу кирамәт,
  бән аңа тәлим ңыйлам шөкр-ү миннәт,—
  сезләрә һнч миннәтем йуңдыр имди”.
  
  453'. Хәзинәдар әйдур: “Бән варур идим,
  Иусефниң ңатындә дурур ирдим,
  кукдән душлар инәр ирде, күрәр ирдим,—
  адәм бэкин Йусеф берлә сөйләшүр имди. (Д.)
  4532. Әйдүрләр: “Иа- Йусеф, бу гәз кургил,
  ңыйммәтен бәһаңн бу гәз билгил,
  халиңың хакменә риза виргил,—
  мөдам аңа СЫРЫНРИЛ”,—дирләр имди. (Д.)
  4533. “Бондан уңдан күзгүйә баңдуңмы-ди,
  күзгүдә күркуң күрүб әйдүнми-ди:
  “Бән сат[ы]лур ңол улсам, дидүңми-дн,—
  бәнем бәһам кем тһкүрүр?!”—дидүң нмди? (Б.)
  453*. Бәһаңи нә идүкен белдуңмү, дир,
  тәңдир нәчә идүкен курдүңму, дир,
  нә бэһайә сатдилар, күрдүңмү, дир,—
  ун сикез йармаңгә сатылдуң имди! (Б.)
  4535. Бу гәз күргел, ңыйммәтед нәчә улди,
  халик сэңа гинайәт нәчә ңылди,
  дүкәнмеш мал-хәзинә нәчә дулди,—
  халиң-гә шөкер-сипас ҢЫЛРИЛ имди!” (Б.)
  454. Андан соңра Иусефә гәзиз сурди,
  хөрмәтени, ңәдерени бу гәз белди,
  элен алуб, Зөләйхәйә тәслим ңылди:
  “Бу мөбарәк урла-нчыңни саңла имди.
  455. Иа Зөләйхә, бу урланни хөрмәт ҢЫЛРЫЛ,
  гайәт улу аңа лащ РИЗЗӘТ ҢЫЛРЫЛ —
  бэнән аңа артурырак ТӘРЗИМ ҢЫЛРЫЛ,—
  безим бу урлумыз улсун имди”.
  456. Рәзиз сүзин Зөләйхә рәуа күрди,
  Йусефи агырлади, хөрмәт ңылди,
  үч йүз алтмыш әлуан дөрлү тун әиләди,—
  һәр күндә бер дөрлүсин кидерер имди.
  457. Йусеф әйдүр: “Бу иш нәтә рәуа ула
  ('мундаң тунлар рәуамедер ЙӘРНИ ңула?)
  Ушбу иш ңамуләрә мәрйуб ула,—
  бу тунлари РӘЗИЗ даги кимәз имди!”
  458. Зөләйхә әйдүр: “Аңларыл сән, әйа дилдар,
  кидекеңни РӘЗИЗ даги рәуа күрәр,
  бу тунлари хэңыйңәтдә ул бойур[а]р,—
  кисәк, нур РӘЛЯ нур ул ур имди”.
  459. Кәнде әли[н] Йусефең башин тарар,
  йенҗү-мәрҗан берлә барлаб сачин үрәр,
  ушал хальдә җанындән кэтди ңәрар,— .
  РИШҢЫ йвдде, асла сабъры ңалмаз имди. (стр.
  459'. Зөләйха Йусеф күркин ңийас ңылди,
  би ңәрр, гаҗиз улыб, мескин улди,
  раңибот ул Иусефо гашщ улди,—
  күн кэлдукчә һәрдәм РИШҢЫ артар имди. (Б.)
  460. Мөшкил хальгә дүшди ул анда кәзин,
  бер сагәт-гә күрмәсә Йусеф йүзин,
  сабъры ңалмаз, аңламаз кемсә сүзин,-
  нә сүзләсә, “Йусеф!” дәйү сүзләр имди.
  461. Бәрдазан тәнендән кан алдырса,
  хәҗҗам аның тамыринә ништәр урса,
  рәлялхаль ңаны аңыб, йэрә тамса,—
  йэр үзрә Иусеф ады йазылур имди!
  462. һәр заманда күкләр таба нәзар ңылса,
  күк йүзендә улдызлари күрәр исә,
  һәмандәм Йусеф анда кэлүр исә,—
  улдыэлар [һәм] Иусеф дәйү сүзләр имди!
  463. Бәс, ул хальдә би ңәрар, би-худ улди,
  әхуалени Иусефә изһар ңыйлди,
  сунубән Иусефең әлин алди,—
  әлин алыб, ботханәйә керәр имди.
  464. Әйдер: “Санәм, хаҗәтмәндан улдым сәңа,
  ушбу урлан лаиң ирер йаулаң бәңа,
  бу гәз мәдәд ңыйла виргел бәндә-ниңгә,—
  бу угланны бәңа МОТИР К.ЫЛРЫЛ имди!>
  465. Иалуарыр ул санәмгә, зари әйләр,
  зирә-ки РЫЙШК.Ы ралиб, сабъри аулар,
  хәтерендә ңалмади [һич] гизлү әсрар,—
  нә чар улуб, бутынә йалуарыр 'имди.
  466. Аны күрде Йусеф сәүчи, дога ңылди —
  санәм сынды, ушанды — ун парә улди,
  халиңдая санәмгә әмер кэлди:
  “Иусеф — мөрсәл нәби!” — дәйеб сүзләр имди.
  466'. Зеләйхә халиң СОНРИН күрди ирсә,
  санәмә ушпу хәбәр кэлди ирсә,
  санәм сүзләб, бу хәбәри вирди ирсә,
  бу әхуали Иусефдән сурар имди. (Ссу.)
  467. Зөләйхә сурар: “Бу халь нидән кэлди,
  бөтүн икән ун парә нидән улди?”
  Йусеф әйдүр: “Бони халиң уйлә ңылди,-
  бу ишни деләмәде сәндән имди”.
  467'. Зөләйхә әйдүр! “Ушпу иш гәҗәб дурур,
  ул халиң бу санәми нәчүк курүр,
  санәмә бу хурлыңни нәтәк ңыйлур,—
  санәм эүдә үртуклү дурур имди?1” (Ссу.)
  467г. Иусеф әйдүр: “Сөбханем ңадир дурур,
  барчә хальдә ңол-лар үзрә хазир дурур,
  батил эшләр җөмлә аңа заһир дурур,—
  һәр кем ңандә нә ңыйлдурын күрүр имди”. (Ссу.)
  468. Зөләйхә әйдүр: “Әгәр уйлә улди исә,
  халиңдан безә кирү мәдәд кэлсә,
  байагы-дәк санәм дәхи бөтүн үлсә,—
  йа Иусеф, сән деләсәң, улур имди.
  469. Ңурңарым: бутханәйә малик керәр,
  санәми ун парә улмыш, ани күрәр,
  бу әхуалең нитәлекин безгә сурар,—
  кэрәкмәз-кем безни сөчлү билә имди”.
  470. Улуң СЗРӘТ Иусеф сәүчи ДОРЗ ңылди,
  тәңредән иҗабәт хасил улди,
  санәм улдәм байагы-дәк бөтүн улди,—
  ул Зөләйха гәҗаибә ңалур имди.
  471. Андан соңра РИЦШК.-ЛЫҢ әсәр ңылди,
  күн кэлдекчә РИШҢЫ дәхи битәр улди,
  биңзе сулди, уйңудан мәхрүм ңалди,—
  йимәк-эчмәк ңайруси кэтди имди.
  472. Мәгәр бер күн РӘЗИЗ аңа хазир кэлди,
  буның хәлен табибә изһар ңылди,
  табиб сунуб Зөләйхә әлин алди,—
  тамрын тутыб, рәнҗен аның сурар имди.
  472'. Зөләйхә РӘЗИЗДӘН йәшрүн ңыйлды
  (РӘЗИЗ аның нә дийәсен белүмәде),
  табибдән рәнҗен пәнһан ңыйлумады,—
  рәмез берлә табибә белдүрүр имди. (Ссу.)
  * К нему глосса: мэризъ (болезнь).
  473. Әйдер: “Бундә с[а]йрулык, * б[у]лумазмен,
  бу рәнҗә дәрман нә-дер, белүмәзмен,
  буның рәнҗен һич заһир ңылумазмен,—
  хәңыйңәт, гишыңлың кяр ңылмыш имди”.
  
  ФАСЛ: ДАНӘ ЗӨЛӘЙХАДИН ӘХУАЛЬ СУРМАК
  474. Зөләйха бер күн йатыб уйур ирди,—
  бер дайә-се вар иде, аны күрди,
  әйдүр: “Әйа хатун, сәңа нә халь, дигди,
  нә МӘРНӘДӘН бу халә дүшдең имди?
  
  475. Йа кәдбану, нә сәбәбдән хәтерең тар,
  җәмалең сарир улмыш, нә РОССӘҢ вар?
  Рәнҗең бәндән йуйытмарыл, ҢЫЛРЫЛ изһар,—
  халең зәриф, ваңтың нәхуш улмыш имди!”
  476. Зөләйхә дайәсенә җәуаб сөйләр,
  сер[р]ин анда дайәсенә заһир әйләр,
  ңамулардән бу разени йаулаң саңлар.
  “Бу әсрарни, зинһар, саңла!” — дәйүр имди.
  477. Әйдүр: “Ушал Кәнран-нең ңол урлани —
  әйа дайә, белүрмү-сән имди ани?
  Бу әхуалә ул дөшүрди байык, бәни,—
  аның гишңы буйлә ңылди бәни имди!”
  478. Дайә әйдүр: “Тикмә-дән бу халь сәңа,
  нишә халең димәдең ә ү ү ә л бәңа,
  мәслихәтлү иш ңылурдем ундан суңа,—
  морадең мәгәр хасил ула имди.
  478'. Рашиңлык, әхуале буйлә дурур,
  гашиңнен арзусе шуйлә булур,
  мәгшуцнең биңзе күндәй күнә сулур,—
  так.әти, ңуввәти ңалмаз имди. (Ссу.)
  479. Йа кәдбану, РИШЫҢЛЫҢ кәңес улмаз,
  һич табиб-ләр у[л]дәрдә дәрман [б]улмаз,
  галәм хөррәм улур исә, рашиң күлмәз,—
  һәрдәм мәршуң ңайрусын тартар имди”.
  480. Зөләйхә әйдүр: “Йа дайә, раст әйдерсәң
  бәңа лаик. мөнасиб сүз сүзләйүрсәң
  бу күндин суң бәнүм үчүн нә әйләрсән, —
  йухсә бәни бу рәнҗү үлтүрер имди?!
  480'. һәр нәмә иш бойурсац, бән аны цыйлам,
  бән сәнең әмереңә мотиг улам,
  мәгәр-кем бу рәнҗедән рәхәт улам,—
  башдагы морадемә ирәм имди!” (Ссу.)
  481. Дайә әйдүр: “Малың исраф ңылмак, кэрәк,
  гашик. кеши малын фида куылмаң кэрәк,
  мал-мөлкәтдин тәмам күнел бизмәк кэрәк,-
  гашик исәң, хәзинә мал дүкгил имди!”
  482. Хатун әйдүр: “Әйа дайә, рази улдым,
  бән сәнең үгүдиңә мөкир кэлдим,
  малум-мөлкүм җөмләсин фида ңылдым,—
  бәнүм үчүн НӘ ҢЫЛурСӘҢ К.ЫЛҒЫЛ ИМДИ”.
  483. Дайә әйдүр: “Бәнналәр хазир кэлсүн,
  сеңа лаиң бер сәрай бина ңылсун,
  шәйлә ңылсун, күрәнләр хәйран ңалсун,—
  әчи дүрлү мөнәкдәш улсун имди.
  484. Иченә дөрр-ү мәрҗан фәреш дүшәнсүн,
  ңызил алтун йығачлар анда диксүн,
  әтрафендә будаңлари әлуан улсун,—
  йимешләре әлуан дөрлү улсув имди.
  485. Дөрлү-дөрлү терәкләр анда диксүн,
  бер нәчә дерәкләри инҗү улсун,
  бер нәчә дерәкләри ғаңың улсун,
  бер нәчә-се к.ызил мәрҗан улсун имди.
  485'. Ул дерәкләр арасында чыбың диксүн,
  ул чыбыңлар җөмләси алтун улсун,
  дерәкләр түбендә үгүзләр ңыйлсун,—
  ул үгүзләр көмүшдән улсун имди. (Д-Jt
  486. Сафи ңызил алтун-дан ат әйләсүн,
  гәүһәр-йаңут, инҗү-мәрҗан бизәкләсүн,
  чүрәсендә тәлим дөрлү йығач улсун,—
  йимешләри әлуан-әлуан улсун имди.
  487. Ул йыгач-лар үзәринә ңуш ңундырсун,
  ул душларның дигмәсе бер дөрлү улсун,
  ул сәрай-нең әчи васфе буйлә улсун,—
  к.амусе сандал гүлдән улсун имди.
  487'. Ул сәрайны бу сифатлу әйләсүнләр,
  түмән түрлу нәңыш-ләр бизәсүнләр,
  диварын сирчә илә бизәсүнләр,—
  мөшабиғ алтун-көмүш улсун имди. (Ссу.)
  488. Аның эчин йопар берлә бизәсүн-ләр,
  гәүһәрдин һәм кандилләр әйләсүнләр,
  гуд-гәнбәр, мишекләрни дүтәтсүнләр —
  һәм мөнәкдәш, һәм мөраттәр улсун имди,
  488'. Сурәт бизәсүнлэр сәцыф арасын[и],
  уйлә ңыблсун дүрт дивар арасын[и],
  бизәсүнлэр җөмлә йусеф сурәтен[и],—
  һәм сәңа бнңзәтү ңыйлсунлар имди. (Ссу.)
  489. Күшек ичрә мөғәй й ә н тәхет ургыл,
  үстүңә һәм хуш мөләүүән тунлар кигел,
  башыңа һәм мөкәлләл таҗ урунғыл,—
  ул тәхет үзрә мөнәүүәр сән улғыл имди.
  490. Ңарауашлар хезмәтеңә үрә дорсун,
  ңызил алтун мәшрәбәләр дута дорсун,
  мишек-йопар, ғуд-ғәнбәр дүтси дорсун,—
  сәңфе ңызил алтундан улсун имди.
  491. Йусефи үндәгүл — хазир кэлсүн,
  кэлүбән бу әлуангә нәзар ңылсун,
  баңубән көрси үзрә сәни күрсүн,—
  нәчә сабъры вар исә, кэтсүн имди.
  492. Ани күргәч, биңәрар, бихуд ула,
  өмиддер-кем, мотиғ ула, буйун вирә,
  башдаш дардеңә дәрман ула,—
  морадың мәгәр хасил ула имди!..”
  493. Зөләйхә дайә пәнден рәуа күрди,
  бу халь ичрә үзи ңаты зәриф улди,
  бер күн РӘЗИЗ шәфңәтилә аңа сурди:
  “Рәнҗүң нәдер, хатерең нә?” — дәйүр имди.
  494. Хатун әйдүр: “Санигләр хазир кэлсүн,
  бәңа лаик. бер сәрай бина ңылсун,
  сэр ай әчи рәҗәб әлуан нәңеш улсун,—
  эчендән дөрлү сулар аңсун имди”.
  495. һәмандәм Ңыйтфир анда әмер цылди,
  саниғләр, нәкңашләр һәм хазир кэлди,
  хуб мөнәңңәш, мәхкәм сәрай бина ңылди,-
  устадлари җөмлә аңа варды имди.
  496. Зөләйхә дөрр-ү мәрҗән зөлеф үренди,
  йенҗү-мәрҗан берлә аңа зиннәт вирди,
  хуш мөзәййән улубән күшекгә керди,—
  биңзе нуры күшки рәүшан ңылур имди.
  496'. Мөләүүән тун тунанди хәрир зиба,
  мөнавдәш таҗ уранди, улди хуба,
  мөнәүүәр тәхет үзрә ултурди хуба,—
  мөнәүүәр йахты Йүзи балңыр имди. (Ссу.)
  497. Әмер ңылди, Йусефи үндәдиләр: (стр. 56)
  “Сәни хатун үндәди, кэл!” — дидиләр,
  аңсыздан ғафил икән алдадилар:
  “Безне ғәзиз виреб ийде”,— дирләр имди,
  
  498. Ңатарлайу сәрайға Иусеф керди,
  тәхет үзә хатунни ултурыр күрди,
  ихтийат ңылур иркән, кирү дүнди,—
  сизенди, ңайра дүнеб ңачар имди.
  498'. Зәләйхә бу әхуали белди ирсә,
  улдәм Иусеф ихтийат цыйлди ирсә,
  кэлдукенә күб пошиман улди ирсә,—
  йэти ңапуғ бағлайубән йапарлар имди. (Ссу.)
  498 *. Таҗ кийәр, ңаш уйнатур, күзин с ү з ә р,
  сүзләдүкчә нәфәсендән ғәнбәр тузар,
  һәман фирдәүес эчрә хурларэ биңзәр,—
  айағындан мәрҗан хали цушар имди. (Ссу.)
  499. Иусеф әйдүр: “Ходавәндә, ходавәндә,
  сәнең хөкмең кэлтүрди бәни бонда,
  бунчә фитнә дүшән цола сабър ңанда? —
  Фазлең берлә сабър җәмил виргел имди!”
  499'. Бәс, Зөләйха йусефә дәлил улды,
  ғишңынэ дәлиле вар, хәмлә ңыйлды,
  сәүенүбән Иусефнең элен алды,—
  ухшайу кәндү таба тартар имди. (Ссу.)
  500. Хатун әйдүр: “Бән сәни дүшдә күрдем,
  андан бирү җәмалеңә ғашиң улдым,
  малум-мөлкүм җөмләсен фида ңылдым,—
  морадем бу күн хасил ңыйлам имди”.
  501. Мәхкәм тутди Зөләйха Иусеф элен,
  тулун ай тик балңыр иди йаңы килән,
  шуйлә икән Иусеф деләр РИСМӘТ йулын:
  “Ңуртар!” — дәйү тәзарреғ-лың ңылур имди.
  502. Иусеф әйдүр: “Хәлвэт сәрай бизәнебдер,
  хурлар кеби Зөләйхә дүзәнебдер,
  рәҗим шәйтан аздырмағә узаныбдыр,—
  кәйедләрдән саңла бәни!” — дәйүр имди.
  502'. “Ходавәндэ, әгәр уйлә улмаз ирсә.
  Иблис ләғнн күрүб пошәман улмаз ирсә,
  мәдәд-ғисмат, нәжат сәндин кэлмәз ирсә,
  Ибяе Иағцуб зилләт эчрә цалды имди!> (Ссу.)
  5022. Сиддиң Иусеф халиңыни даим үкди,
  һәм сиддиңлык һәм садик,лың ана дикди,
  тун бағы йиде йэрдән мәхкәм тутди,—
  “мәғаз-аллаһ> тиб, хаңғә сығынур имдн. (Ссу.)
  503. Халиң әйдер: “Истиғанәт бәңа ңылдың,
  ә ү в ә л-ахир дәстегир бәни белдең,
  һич ңайғурма, фитнәләрдән мәғаф улдың,—
  һәм ңуртарам, һәм мөкәррәм ңыйлам имди”.
  504. Иусеф әйдер: “Иа хатун, ңуйғыл әлүм,
  батил ишдән хаңғә ғаси улмайалум,
  фәсад ишләб, булғаныб ңалмайалум,—
  с?бър ңылкыл, шәйтан мәңһур улсун имди”.
  505. Бәс, Зөләйхә Иусефә царшу дорди,
  жәмаленә мәдех-сәна әйтү вирди,
  жәмален берин-берин әйтүр ирди,—
  үкдегенчә үкдеги артур имди.
  506. Зөләйха әйдүр: “Иа, миһербэн, мөрәүүәтлү,
  холңың лятиф, йүзең йахту, сүзең датлу,
  бән бу күшки бизәдем сән сифатлу,—
  бу сәрай-ның нәңшинә бер баңғыл имди!”
  507. Иусеф баңды, сәрай нәңшин ғәжәбләди,
  бэкенди: * “Иаулаң зиба сәрай”,— диди.
  Әйдүр: “Хатун, монда ғәзиз күрүлмәди,—
  гәзиз дағи хатун илә кэрәк имди”.
  508. Зөләйхә Иусефә жәуаб сөйләр:
  “Ғәзизең бу сәрайда нә эши вар,
  бу сәрай-ның жөмлә нәңши сәңа биңзәр —
  бу күшеки сәнең үчүн йабдың имди.
  508'. Ул сэрай андан сәңа лащ дурур,
  бу кәлачн мәжаз дәгүл, байың дурур,
  фиғелец хуш, гишңын йаулаң датлу дурур,—
  сәнен РНШҢЫҢ бәңа әсәр ңыйлди ннди”. (Ссу.)
  509. Иусеф .әйдүр: “Бәни ғәзиз сатун алди,
  хувым-холңым ғәзизә лятиф кэлди,
  бәни ул уғыллыңғә ңабул ңылди —
  атамә нэтә хаин улам имди?!
  510. Хийанәт әһлени халиң сәүмәз,
  дошман-ләрдән ғәзабен һич кидәрмәз,
  дәргяһенә кэләнләри кирү ңуймаз —
  сабър ңылғыл, хаиф ражи улғыл имди!”
  511. Зөләйхә ул сүзләри һич аңламаз,
  Иусеф пәнден дыңламаз, рәуа күрмәз,
  аңа лаиң кәлачи сүз сүзләмәз,—
  кәнде сүзин мөкәррәр сөйләр имди.
  512. Сүзләдекчә Иусефи үгә сүзләр,
  ңатланур, риза вирмәз, висаль буйлар,
  йалуарыр, тәуазиғ-лың тәлим әйләр,—
  жәмален, васфен тәмам әйтүр имди.
  513. Әйдүр: “Әйа Иусеф, сәнең сүзен датлу,
  усанмадан дыңламағә нә рахәт-лү,
  йүзең лятиф, кәлачең хуб, мөрәүүәтлү,—
  ишет-сәм, рахәтүм артар имди.
  514. Висалең — диларәм, жан рахәти,
  жәмалең ңуйаш кеби, ғишңың ңати,
  сурәтең ғәжәб төрфә, ләфзың йети,—
  хәнжәр кеби, жанемдән кэчәр имди.
  515. Сәңа биңзәр һич кемсәнэ белүмәзмен,
  бер ләхзә сәнсез ңәрар ңылумазмен,
  сәндән айру берәр дәм булумазмен,—
  фираңың ңәрареми ңуймаз имди.
  
  516. һилялә биңзәр сәнең ңашларең вар, (стр. 55)
  йенҗүйә биңзәр сәнең дешләрең вар,
  рәҗәб зиба мишек-йопар сачләрең вар,—
  кәнде әлүм үрмәгә лаиң имди.
  517. Рәҗәб төрфә, кapa рәңлү зөлфләрең вар,
  хәлауәт-лү, мөрәүүәтлү сүзләрең вар,
  ғәмзә куылса, дилдин кэчәр күзләрең вар,—
  керпек-ләрең җанемдән кэчәр имди.
  517'. Кәлачең дил-зәбан, кәлямен д үз,
  буйык лятиф, цәддең йахшы, ңамәтен дүз,
  зәһи дәүләт — баш-әл, мөнәүүәр йүз,—
  ғәреш изөси сәңа рузи ңыйлмыш имди. (Ссу.)
  518. Иаңутә биңзәр сәнең йаңаң-ларең,
  йәш алмадин лятиф-рәк ийәкләрең,
  бал-шәкәрдән датлураң дудкларең,—
  ики ләбең күңелемни үртәр имди.
  51Ө. Йаңы бетмеш дал чыбыңдай бармаңларең,
  лөэлөэ-мәрҗандин дүзелмеш дырнаңларең,
  кяфурдин артуғыраң беләкләрең,—
  әлләрең хәрирдән йумышаң имди.
  520. Хәңыйңәт, сән би-ңәрар ңылдың бәни,
  аһ, дәрирә, ңачан ула висаль күни,
  ғәля-д-дәуам күрә дурсам, Иусеф, сәни,—
  күрмәсәм, сабърем һәргиз ңалмаз имди.
  521. Иа Иусеф, кәлачең* хуш, үзең ғарлү,
  һич кемсә күрмеш дәгүл сән дидарлу,
  адәмидән күрмәдим сәндәк нурлу,—
  аналардән сәнең кеби дурмаз имди!”
  522. Бу сүзләри ишетди Иусеф сиддик.,
  Зөләйхә-нең к,әсдени белди тәхңыйң,
  җәуаб вирди мөрәүүәт-лү, улди мөшфиц,—
  үгүтләб, аңа пәнден әйтүр имди.
  523. Иусеф әйдүр: “Иа Зөләйхә, сүзем дыңла,
  нә дәйүрмен, ишетүбән йахши аңла,
  бу сурәтдин җан чыңарсә, бони аңла:
  күреклү йүздә һәргиз нуры ңалмаз имди.
  524. Күреклү йүзләр кәфен сарыб гүргә керсә,
  үкүш дагүл, гүр эчендә үч күн дорсә,
  ңанңый дуст гүр эчендә, аны күрсә,—
  күрмәс үчүн йүз дүндереб ңачар имди.
  525. Гүр эчендә күрклү йүзең күрке кидәр,
  йылан-чайан, курт-ңымырсңа аны ашар, (стр. 59)
  ңорур кеби узун сачләр үзлеб дүшәр,—
  туймаган-дик улуб сурәт йатур имди.
  
  526. Йети күзләр күрмәз улуб сулдачидыр,
  йенҗү кеби ушак дешләр түг[е]ләчидүр,
  алтмыш сүңәк каму йук булдачидыр,—
  ити черүб, вәйран улуб калур имди.
  526'. Гүр эчендә тәлим күрк-ләр бузулубән,
  йите әндам бәндләри үзүлүбән,
  йылан-чайан, корт-кырмыска тезелүбән,—
  агыз-бурун, тел-тамакдан гизәр имди. (Ссу.)
  5262. Күрклү йүзләр гүргә керкә, нуры кидәр,
  (алданчи кол батил эшдән дагы нидәр?)
  тәхкыйк бунда бурычлу булса, анда үтәр,—
  бундан анда бурычлу бармак дишвар имди! (Ссу.)
  527. Күрклү-күрксез — җөмлә йук
  гүр эчендә грифтар калдачидыр.
  кем нә кылса, кылдыгин булдачидыр,—
  сагдан-сулдан фәрештәләр йазар имди.
  528. Чүнки белдең, хальләр буйлә улур ирмеш,
  Колларә мәүля хисаб кылур ирмеш,
  нә кылса, җөмлә анда кэлүр ирмеш,—
  батил ишдән ихтийат кэрәк имди”.
  529. Зөләйхә әйдер: “Бәнем дәрдем айырук.,
  куркыб рөҗуг кылмағә дәрманем йук,
  фирак ухин тәлим йутдым, хәсрәтем чук,—
  висаль шәүке сабърем ғарәт кылди имди!
  529 Ч Тәлим мөддәт бән сәңа сүз сүзләдүм,
  сәна лаик бу сифатлу күшек бизәдүм,
  сәни сәүдүм, хәцыйңәт, җан әйләдем,—
  малым-мөлкем җөмлә фида цыйлдум имди!” (Ссу.)
  5292. Йусеф әйдүр: “Бәца күшек һич кэрәкмәз,
  уҗмах күшке сәрай[ә] һич йаңылмаз,
  пәйвәстә нигмәтләре һич икселмәз,—
  сәнең күшек — фани, баки сәрай анда имди”. (Ссу.)
  530. Зөләйхә әйдүр: “Имди сән нә санырсән,
  күңелеңдә нә кэчәр, нә уманурсән,
  әйт бәңа сән, кемсә-дин КУРКЫРМУСӘН,—
  йегет-лекдә һич насибең йукму имди?1”
  531. Йусеф әйдүр: “Халикдан бән кУРКаРмен>
  кәнд-үземи мәгсийәтдән бән саклармен,
  ахирәт хален аңуб сакынурмен,—
  аның үчүн сәңа хиляф улам имди”.
  531'. Зөләйхә әйдүр: “Мотиг улғыл [углан] баңа,
  нәчә җәфа кыйлурсән бондан йаңа,
  бән мөрәүүәт кыйлдум һәм сәнүн йан[ы]на,—
  сән — ходавәндкяр, бән хезмәткяр улам имди”. (Ссу. j
  532. Бәс, Зөләйхә Йусефең әлин тутди,
  Йусеф даги тәбәссем аңа итди,
  улук сағәт тәһдид үзә үн ишетди:
  “Ля тәкрибу*эз зина!” — дәйү укур имди.
  532 '. Улуң сағәт тэһдид үзрә айәт инде,
  <Ля тәкрибу әз-зина” дәйү инде,
  һәм атасы йапсуб нәби күр[е]нү килде, —
  бармак УРУ6 [буңа] тәһдид кыйлур имди. (Ссу)
  533. Атасы һәм Йусефә заһир улди:
  “Батилдән нәфсең маниғ улгыл”, — диди.
  Аны күреб, Йусеф сиддик сабър кылди, —
  халикдан курңыб, мәмнуғ улур имди.
  533 '. Халикдан КУРУКДЫ. нәфсе[н] мәнеғ кылДн.
  атасыни күрүбән ғибрәт алди,
  фәсад ишләрдән йүз уруб тәүбә кылди, —
  ул Зөләйхә Йусеф үзрә йүрүр имди. (КБ.)
  533 2. һәман-дәмдә бер фәрештә кэлди хазир,
  виреб-йиде ул Йусефә мәлйк кадир:
  “Вар йусефең аркасыни сыйфа, дәйүр,
  сакин улыб нидамәт улкун имди”. (КБ.)
  533 “Мән йәғмәлү йәҗзәбиһи” улды ғәйан,
  җәзасени булдачидур сөчи кыйлан,
  Йусеф нәби бу әхуале билде бәйан, —
  аллаһедән гисмәт-нәҗат умар имди. (КБ.)
  534. Бу айәт-ләр Йусефә мәғлум улди,
  һәр береси хәүф-тәһдид иглям кылди,
  батилдән кортылмағә йари ирди, —
  уйуб, батил ишдән дүнәр имди.
  534 '. Зөләйхә таҗ суйди, тәхетдән инди,
  Йусефнең буйнындан ашру элен салди,
  сиддик Йусеф мөфсидәдән кирү дүнди:
  “Бу бидғәти тәңре күрәр!” — дәйүр имди. (Ссу.)
  535. Ул күшекдә бер санәм хазир иди,
  Зөләйхә мәғбуд аны билүр иди,
  туны илә санәми үртүб куйди:
  “Бән мәгбудем үретдем!” — дәйүр имди.
  536. Бу әхуали Зөләйхайә Йусеф сурды:
  “Ул санәми нә мәгнәдән үртдең?” — диде.
  Зөләйхә Йусефә җәуаб вирде:
  “Мәғбудемдән утандым”, — дәйүр имди.
  537. Йусеф әйдүр: “Йа Зөләйхә, нитә кылдың,
  буның кеби гаҗиз мэгбуд'нитэ белдең,
  сән санәмең чадыр илә үртә куйдың, —
  бән самәдем нитә үртсәм улур имди?!
  538. Санәм — мәхлүк, самәд — халик, кадир-сөбхан,
  заһир ирер самәдә җөмлә пәнһан,
  ңортулмайә кемсә качыб һәргиз андан,— “
  саяәм гаҗиз: күрмәз, дутмаз, белмәз имди.
  539. Санәм — гаҗиз, хаҗәт дәгүл ани йабмак,
  зәляләтдер самәд куйыб, аңа тапмак,
  Хәлилуллаһ фәргенә батил1 катмак, — •
  мәгаз-аллаһ, ул иш рәуа ирмәз имди.
  540. Самәд күpәp, күргәнин һич йаңылмаз,
  самәд бушуб йаздыгин к°л аңламаз,
  самәд укы дукынсә, һич уңалмаз,—
  аңа каза укы дәйеб аңла имди!”
  541. Ишедүб бу сүзләри, кәйед кылДи.
  Йусеф үзә күңле даш битәр улди,
  Качар дәйү Йусефә гөман кылДи>—
  мәхкәм дутыб, ихтийат кылур имди.
  542. “Нә качарсөн, сәрай хали дәгүлмидер,
  сәкфе җәүһәр, шәриф-сәфа дәгүлмидер,
  ғәзиз үзем сәңа лаик, дәгүлмидер,—
  йегет-лекдән һич насибең йукму имди?!”
  543. Йусеф әйдүр: “Ходавәндә, ғәфур-ғөфран,
  Куртылмағә булумадым һәргиз дәрман,
  фазлең илә сән кортарғыл бәни бондан,—
  б о ның кәйде сабърем гарәт кылди имди!”
  543'. Ул әрхәм әр-рахимин мәгбуд самад,
  һәм дәстгири мәгбуд һәм гәфур әхәд, '
  фазле берлә Йусефә кыйлды мәдәд,—
  Җәбраили ана ирсаль кыйлды имди. (Ссу.)
  5432. Җәлил әйдүр Җәбраилә: “Иа Җәбраил,
  тәгҗил варгил, сиддыкым үгүтләгил,
  ул сәка лаик дәгүл, кыйлма дигүл,—
  мөфсидәдән нәфсен мәнег ңыйлсун имди”. (Ссу.)
  544. һәмандәм кауышди рух-ел-әмин
  , (ул кәләчәк пәрнур улди руй-е-зәмин), (сгр.
  тикүрди Йусефә хак сәлямин,—
  үгүтләб, аркасин сипар имди.
  544'. Җәбрәил әйдүр: “Иағкуб уғли, әйа сиддик,
  мәүля сәңа сәлям әйде, дөруд тәхкыйк,
  бу иш сәна рәуа дәгел, йүз дундүр, чык,
  фәсад эшкә булынмагыл!>—дәйүр имди. (Ссу.)
  544s. Бәғзе мөфәссирләр әйдүр: “Улдур борһан,
  илһам бирди Йусефә каДиР дәййан,
  әйдүр: “Әйа михнәтдар, гәриб углан,
  бу халь эчрә бә-тәфәккер улғыл имди. (Ссу.)
  544'. Дар-ел-мәхзун мәкамендә ибне Исхак,
  Ибне-Пәмин дидареңә йаулак мөштак,
  фәһем кыйл, андишә кыйл, анларә бак,—
  аялар висаль умидин кисмәз имди. (Ссу.)
  545. Бән кадирмен: нәүбәтилә сәүшдерәм,
  мәдәд берлә сезләри бән каушдырам,
  хәсрәтләри бер-беринә каушдырам,—
  дустлари — шад, душман мәғмум ула имди.