(hikäyä)
Üzemneñ añlavımça, inde min Nailäne yahşı beläm kebek ide.
Pedagogiyä institutın tämamlap kına kilgän vakıtında, niçekter, bik kılançık häm kirägennän artık irkä kebek kürenä ide ul miña. Hätta anıñ olılarga karata bik keçe küñellelek kürsätüe dä yasalma şikelleräk, üzen başkalardan ayırıp kuyu öçen genä eşlänäder kebegräk añlaşıla ide. Soñgı un yıl eçendä ul basınkılanıp, olıgayıp kitkändäy buldı. Häzer inde ukuçılar da, ukıtuçılar da “Nailä Galiyevna” dip kenä yörtälär anı. Añarda ukıp mäktäpne tämamlagan kızlar häm yegetlär häzer kolhoz aldıngıları, Sovet armiyäse ofitserları, vraçlar, ukıtuçılar...
Läkin bügen irtä belän kürgänem kebek itep min anı kürgänem dä yuk, andıy itep belmi dä idem äle. Anıñ östendä kızgılt plaş, başında debet şäl ide. Ä elektän dä alsu yöze uttay yanıp tora, annan koyaşnıñ irtänge balkuı vakıtındagı matur nurları börkelä kebek ide. Ul, kitap häm däftärlär tutırılgan ör-yaña sarı sumkasın ike kulı belän kükrägenä kısıp totkan häldä ukıtuçılar bülmäsenä kilep kerde dä, sumkasın tiz genä östälgä kuydı. Uñ tersäge belän östäl kırıyına tayanıp utırdı. Kabınıp bargan yalkınnı sünderergä telägändäy, mañgayın uçı belän kısıp kuydı. Annan soñ:
– Kürdegezme? – dip soradı.
Tiz genä torıp, plaş häm şälen saldı, alarnı işek artına iltep elde häm, älege urındıgına yañadan kilep utırdı da:
– Ah, min kürdem!.. Niçek bit äle! Kinät! Bötenläy kötmägändä! – dide. – Ukuçılarga konsultatsiyä ütkärep, tışkı havada ozagrak bulu öçen cay gına kaytıp bara idem. Başta akrın gına kıymıldagan, annan soñ, miña yakınlaşkan sayın, nık oça başlagan ber yoldızga, ğadättägedän yaktırak yoldızga küzem töşte. “Ah, sputnik! – dip kıçkırıp cibärdem. Kulımnan sumkam töşep kitte. Anıñ açılganın, kitaplarnıñ kar östenä sibelgänen sizäm, läkin sputniktan küzläremne ala almıym. Yugaltırmın da, tuygançı karıy almam kebek toyıla. “Bäy, başkalar kürmi kala bit!” – dip söylänäm.
Bu çın mäğnäsendä balalarça berkatlılık belän şatlanu ide. Tugan ilebezneñ kuäte nikadär çiksezlegen, anıñ fänni kazanışları härkem öçen nikadär mökatdäs ikänen añladım häm kürdem min bu çın yöräktän, ihlas küñeldän bulgan dulkınlanuda. Bu minutta, äyterseñ lä, min Nailä belän un yıl buyınça bergä, ber ük mäktäptä eşläp kilmägänmen, ä anı kayçandır kürep kalganmın da, häzer änä şul yahşı küñelle tanışımnı yañadan oçratkanmın kebek toyıla ide.
Monnan soñ berniçä kön ütte. Kart kombaynçı Gıymadi sputniknı moña qadär kürmägän bulgan ikän. Uramda keşelär “Sputnik!” dip şaulaşa başlagaç, kürmi kalam dip kurkuınnan aşıgıp, Gıymadi agay çolan baskıçınnan tägäräp-tägäräp barıp töşte, häm ul sputniknı kürep kala alu bähetenä ireşte. Anıñ kolhoz basularındagı uñışları öçen algan “Kızıl Yoldız” ordenın yaltıratıp, küktäge ilebez yoldızın küzätep toruın, şul vakıttagı anıñ kanäğat yözen min gomeremdä dä onıta almam kebek.
Ä menä sötçelek ferması mödire Näcmi agay vakıygası bötenläy başka, bu inde berkadär äkiyätkä dä ohşap kala. Ul, kinät kütärelep kitkän köçle buran vakıtında avıldan unbiş kilometr yıraklıktagı fermadan kaytırga çıga häm adaşa. Küp yöri torgaç, çanasın yalanda taşlap kaldıra da, atın citäkläp kitä. Berazdan bezneñ öy yanına kilep tuktıy häm işek kaga. Karşı çıgam. Atın abzarga urnaştırıp häm peçän salıp, üzen öygä alıp keräm... Çäy eçkäç tä, yal itkäne öçen rähmät äytä-äytä, Näcmi agay zur häm avır tolıbın kiyä häm öyenä kaytıp kitä. Läkin ul, niçekter, avıldan çitkä çıgıp kitä, tagın kiñ yalannar koçagına taşlana, tönneñ-töne buyı buran belän alışıp yöri dä, bezdän un kilometr yıraklıktagı Ardat avılına barıp kerä. Menä şul Näcmi agay: “Şundıy küz açkısız köçle buranda sputniknı kürdem, ul miña yap-yaktı itep yul açtı da, şul yul belän Ardat avılına barıp kerdem”, – dip söylägän.
Näcmi agaynıñ cor keşe buluın belä idem. Anıñ keşelärne gacäpkä kaldıru öçen äytelgän süzläre astında nindi dä bulsa berär mäğnä, tirän akıllılık yatarga tiyeş ide. Näcmi agaynı uramda oçratuım belän aña üzem kızıksıngan soraunı birä saldım. Ul isä, ğadätençä, avızın kiñ cäyep yılmaydı da:
– Bu – bik döres, – dide. – Tik anı, sputnik yul kürsätep bardı, digänne, bolay añlarga kiräk: ilebez keşeläre şundıy zur eşlär eşli, alar kulı belän yasalgan sputniklar yoldızlar arasında oçıp yöri. Min dä şul uk ilneñ keşese, nigä äle buranga bireşep yugalırga, dip uyladım da, bireşmädem, avır hällärne ciñep çıktım...
13 aprel 1958 yıl, Kügärçen avılı, Başkortostan