KÜÑELLÄR CİLKENSEN!
Şaulap-görläp cirne bizi
Yaznıñ matur bäyräme.
Sabantuyga halık kilgän-
Güyä çäçäk bäyläme!
Hezmät uñgannarı anda,
Batırlar-igençelär.
“Östäldä ikmäk bulsın!” – dip
Mañgay tire tügüçelär.
Kartı-yäşe zur mäydanda.
Sabantuylar görläp ütsen.
Äydä, sin dä uyna bergä –
Küñellär ber cilkensen.
TUGAN CİREM
Tugan cirem, torgan cirem.
Mine nazlap üstergän.
Ik buyları – säydäkläre
İlham, gayrät, köç birgän.
Sinnän yakın, gaziz, izge
Berni yuktır, cir genäm.
Şatlıgım da, bähetem dä,
Kodrätem sin il genäm.
Azatlıgıñ – ak könnäreñ
Barça millätlär öçen.
Sin tigezlek, duslık ile
Şundadır yöräk köçem.
KÜRŞE KIZI
(cır)
İlşat Nurgalimov köye
Yäşeren söydem sılu kürşe kızın,
Kara küzen, neçkä billären.
Mendäremne koçıp, hıyallanıp
Übä idem iren, bitlären.
Kuşımta:
Köyäntäsen salıp iñ başına
Suga töşä atlap çirämnän.
Küzätä idem kıçıtkanga yatıp,
Tal çıbıktan ürgän çitännän.
Oçraganda süzlär tabalmadım,
Äytälmädem söyü hisemne.
Hatlar yazdım häreflärne bozıp,
Belmäsen dip minem isemne.
Kuşımta:
Kıyulıgım şulçak citmädeme,
Açalmadım yöräk hisemne.
Ğaşıyq hisläremnän sargayganga
Ğayeplim tik barı üzemne.
Kuşımta:
Bügen dä tora ul küz aldımda –
Ozın tolımlı çäç, kara küzläre.
Yullarımda buldı çibär kızlar,
Tik oçratmadım andıö güzälne.
Kuşımta:
Min yarattım anı ul mizgeldä,
Ällä sizep seren birmäde.
Bez cıyılgan aulak öylärne dä
Urap uzdı. Anda kermäde,
Söygänemne minem belmäde...
ÜZE BERKETKÄN
Mine – siña, sine – miña
Hoday üze berketkän.
Berketkän dä, iman belän
Yuk-bar uynı örketkän.
İke cannı bergä kuşıp,
İlahi moñ, nur kertkän.
Ber yöräktän ber yöräkkä
Küçep yörer ser kertkän.
İkelänü mömkin tügel –
İkebez dä ber börtektän.
Sine – miña, mine – siña
Hoday üze berketkän.
YaŞÄP BULIR MİKÄN HÄZER
Niçek kenä yäşägänbez
Sineñ belän beleşmiçä,
Serle söyü yalkınınnan
Läzzät alıp büleşmiçä.
Moñga çumgan dönyabızdan
Kızık tabıp köleşmiçä.
Yöräktäge bähet nurın
Bar ğalämgä öläşmiçä?
Yäşäp bulır ide mikän häzer
Sineñ belän küreşmiçä?
YaNSIN ÄYDÄ!
Hodayım, sinder, mögayın,
Kılıym, diyep izgelek,
Kötmägändä büläk itteñ
Gomerneñ ak mizgelen.
Tibrätep küñel kılların
Yaktı ber cır moñında,
Kabızdıñ söyü uçagın
Minem gomer yulımda.
Yöräk yana. Yansın äydä
Mähäbbät yalkınında!
Niçek tüzep yäşägänmen
Utlı hislär yulında?
Hodayım, şuña inandım,
Bar da sineñ kulıñda.
SOÑLAP KİLDEÑ
(cır)
İlşat Nurgalimov köye
Kilmäs buldıñ nikter yannarıma,
“Söymim”, - dideñ karap küzemä,
“Hislärgä bit yozak kuyıp bulmıy”, -
Diyälmädem nikter üzeñä.
Kuşımta:
“Oçraşular yuramıykçı bütän,
Yullar, - dideñ, - başka kuşılmas.
Kış urtası yaz kilälmi, - dideñ –
Cäy urtası, - dideñ, - kış bulmas”.
Kızık kına ikän bu küñellär,
Sindä – kışlar, miña yaz kilgän.
Başkalarda ällä kayçan inde,
Küñel cimeşläre ölgergän.
Kuşımta:
Soñladıkmı ällä bötenläygä?
Sindä bügen soñlap kilgänseñ.
Küñel kapkaları yabık inde,
İmeş, anı yaña kürgänseñ.
Kuşımta:
Sineñ belän kilmi hiç kalasım,
Kitäm äle, kitäm başkaga.
Soñga kalıp kilgän siña söyü,
Başka belän yazım başlana.
ÄTİYEMÄ
Sin ütkändä kaldıñ, yazlarımda,
Ak çäçäklär kümde ezeñne.
Çäçäklärgä kümep ütkännärne,
Onıtırmın kebek üzeñne.
Sin ütkändä kaldıñ, yazlarımda,
Salkın cillär iskän könnärdä.
Sagınganda sine bu küñelem,
Sıyınırmın ikän kemnärgä?
Sin ütkändä kaldıñ, yazlarımda,
Tik yañgırlar koygan töbäktä.
Yazlarımda tügel, yara bulıp,
Kalgansıñ sin minem yöräktä.
TINMASIN TİK YÖRÄGEM
Avgustlarda tugangamı
Küñelem izge nurlı.
Hıyalım çınga aşsa da,
Gomerem buldı moñlı.
Bu kırıs salkın zamanda
Tınmasın tik yörägem.
Bulsam ide avır çakta
Halkımnıñ ber teräge.
SAF KÜÑEL
Saf çişmädäy şiğırlärem
Aktılar taşnı yarıp.
Küñellärdän, küñellärgä
Canımnan yalkın alıp.
SİN KİL ÄLE
Sin kil äle irken bolınnarga
Çäçkälektä bıyıl cäyläyek.
Sagışlardan torgan küñellärne
Çäçkä nurlarınnan yämläyek.
Meñ töslärdän kemder palas sukkan –
Maturlıktan küzlär kamaşa.
Gölgä kunıp uynıy kübäläklär,
Karap toru – üze tamaşa.
Çäçäklärdän naz häm saflık alıp,
Yöräklärgä kuşıp bäyläyek.
Sin kil äle irken bolınlıkka,
Çäçäklektä genä cäyläyek.
TUGAN AVILIMA
Cırçı turgayday talpınıp
Kaytam min avılıma –
Bala çagımda uynagan
Yäşel tugaylarıma.
Arular da tiz yugala
Ägär min siña kaytsam.
Ak kayınlı, şau çäçäkle
Bolınnarıña çıksam.
Sindäy yakın, qaderle
Yuk miña başka töbäk.
Şuña siña kaytır öçen
Aşkınıp tibä yöräk.
AK KAYINNAR
Ak kayınnarım şaulıylar
Bezneñ Torna tavında.
Äyter süzläre küp bugay
Cilgä yäki davılga.
Cillärdä sibelä moñnar,
Sarı yafrak bulıp.
Karap baram kayınnarga
Sagıştan küñelem tulıp.
Sıgıla kayın başları
Üzäkläremne özep.
Köz tügel, kayın başınnan
Yäşlegem bara uzıp.
Kitkän-kaytkan çaklarımda
Kemnärneñ canı tüzem!
Ak kayınnarım şaulıylar,
Üzäkläremne özep.
ÄNİYEMÄ
Kem soñ bezgä, tugaç:
“Balam!” – diyep
Yagımlı tavış belän endäşä?
Hämmäbezgä nurlı koyaş kebek
Cılılıgın tigez öläşä.
Ber minutka kem soñ küzen yoma
Yılau tıngaç, tavış basılgaç,
Kem kulları bezgä kabat yaba
Tönnären yurgan açılgaç?
Kem iñnärenä kilgän avırlıknı
Balam öçen, diyep kütärä.
Balam üssen, keşe bulsın diyep
Bar gomeren şulay ütkärä?
Şundıy änilär bit bezne üsterdelär,
Ni eşläsäk, kaya barsak ta,
Az bulır kük alar hezmätenä
Ak märmärdän häykäl salsakta.
ZÄÑGÄR KÜZ
İlsöyärneñ zäp-zäñgär küzläre
Yakın minem küñelemä.
Şul yagımlı karaşlarıñ
Ut sala yörägemä.
Yaratam sine, söyeklem,
Zäñgär küzläreñ öçen.
Söyelep yäşärgä ide
Toyıp mähäbbät köçen.
Zäñgär kül kebek küzläreñne
Alıştırmıym başkaga.
Üzemne bähetle sanıym
Sin yanımda bulganda.
URMAN YuLI
Urman yulı bigräk hätär ikän,
Meñ çokırlı, meñ-meñ bormalı,
Uñda – upkın, sulda saflık yata,
Yañgır yaugan – anda tomanı.
Urman yulı bigräk şomlı ikän,
Adım sayın nider sagalıy,
Büre tavışınnan siskänepme
Bolan çaba berni karamıy.
Urman yulı, bigräk säyer ikän,
Kürenmi şul yırak ofıklar,
Agaçlarda şıtır-şıtır kilep
Nilär söyli ikän yafraklar?
...Gomer yulı – urman yulı sıman,
Karşı isä yazmış cilläre,
Bata-çuma olı yulga çıkkaç,
Bähet bit ul – yäşäü mälläre.
SINALU
Cilkännär cildä sınala,
Hatın-kız – yalgızlıkta.
İr-yegetlär yau çapkanda,
Tupların avızlıklap.
Köymälär suda sınala,
Taşkında, davıllarda.
Gomerlär bigräk qaderle,
Kalsañ tik darularga.
Söyü tormışta sınala,
İñ kıyın minutlarda.
Könnäreñ güyä tönnärdäy,
Kalganda bolıtlarda.
Agaçlar kışın sınala,
Keşelär – avır çakta.
Çit cirdä soltan bulsakta,
Qadereñ tugan yakta!
MİLÄŞ DUSLARIM
Kış citkäç, bezneñ bakçaga
Bürekle koşlar kilä.
İs kitmäle bu koşlarnıñ
Matur, çibärlegenä.
Çır-çu kilep uynıy alar
Beraz tamak yalgagaç.
Häm “du” itep oçıp kitä,
Yalgız kaladır agaç...
Miläş, şul koşları öçen,
Yazın çäçkä atadır,
Cimeşlären citeşterep
Dusların ozatadır.
Cıymıym äle miläşlärne
Kışka kaldıram barın.
Cıysam, miläş niçek sıylar
Ul bürekle dusların?!
ÜZE EZLÄP TAPTI
Äy tulgan ay işetsäñçe,
Añlasañçı telägemne;
Yaktıñ belän yullap alıp,
Kitersäñçe söygänemne.
Kara,añla telägemne;
Nurıñ belän tartıp alıp,
Kiter miña söygänemne.
İsmäçe, cil, tıñla mine,
Añla inde telägemne,
Dalalardan ezläp tabıp,
Kiter äle söygänemne.
Koyaş, cil, ay cansız –
Tabalmıyça kire kayttı.
Berdänberem, can söygänem
Üze mine ezläp taptı.
YaRIY SİN BAR ÄLE DÖNDA
Uylarımnı, yöräk hisläremne –
Açıp birep bulmıy barsın da.
Kiç utırıp, uylar büleşergä
Yarıy sin bar äle dönyada.
Sagışlarım çıksa yarlarınnan,
Tuydım! – digän çakta yäşäüdän,
Kaygılarnı cilgä taratırga
Yarıy sin bar äle yänäşämdä.
Uylarımda ofıklarnı gizäm,
Kanatlarım tigez bulganga.
Talpınırga betmäs köç birgän
Yarıy sin bar äle yanımda.
Şatlıklarım taşıy, köçem arta,
Bähetlemen bu minutlarda.
Sin yäşäsäñ min dä yäşärmen,
Yarıy sin bar äle yanımda.
BORINGIDAN KİLGÄN YOLA
Sabantuylar sabannan soñ –
Borınnan kilgän yola.
Goref-ğadäte halkımnıñ,
Süzsez ütälgän bula.
Bäyräm itä eşçän halık
Yäşel hätfä bolında.
Arkan tartış, milli köräş –
Kem köçleräk bu yılda?
Almaçuar, kara turı,
Ak atlarda – yegetlär.
Uktay atılıp uzışa,
Çaya, börket kebeklär.
Kızlar iñendä köyäntä,
Mölderämä çiläklär.
Çişmä suın tamçı tükmi
Aldan kilsäñ – büläk bar.
Kasälärdä kübeklänä
Ak bolıttay kımızı.
Täkä algan bu batırga
Kayda ikän tiñ kızı?
Sabantuylar matur vakıt,
Süzlär süzgä bäylänä.
Oçraşular, küreşülär,
Zur tabınga äylänä.
Çit-yat cirdän kardäş-ıru
Tugan bişekkä kayta,
Sagınuın basar öçen,
Talyan moñı köy tarta.
Bäyräm itä yäşe-kartı,
Tugannar, avıldaşlar.
Sabantuyda tuylar tuylap
Yäş parlar kavışalar.
Sabantuylar şaulap ütsen,
Kabatlansın yaz sayın.
Duslar, cıyılıyk mäydanga,
Şaulatıyk Ik buyların.
***
Onıta almıym yäşlegemne,
Yäşlek bit ul çäçkädäy.
Aga gomer su kebek
Töbe tişek miçkädäy.
***
İmändäy nık tamırlı
Sugış çorı balaları.
Kıçıtkan häm kälcämä
Saklap kalgan alarnı.
***
Zamanalar üzgärde,
Tamak tuk, öslär böten...
Tik äle küpme yätimnär
Priyütta yäşi bügen.
***
Hämer tarkata tormışnı,
Sabıylar häyer sorıy.
Oyaları tuzgannarga
Açınıp küñel yılıy!
YaLKIN
Saf çişmädäy şiğırlärem,
Aktılar cannı yarıp.
Küñellärdän küñellärgä
Canımnan yalkın alıp.
İGELEKTÄ BULSIN UYIÑ
Keşe, sin möselmanmı,
Eşlä tik izge eşlär.
Hilaflık kılsañ ägär,
Möselman dine nişlär?
Ata-babalarnıñ ruhı
Härber minutta däşä.
-Sin dönyada kunak kına,
İzgelek belän yäşä!
Hıyanät itmä ileñä,
Tap töşermä dineñä!
Onıtma: ike färeştä
Härçak ike iñeñdä,
Kılgan härber figıleñne
Alar yaza ikänen.
Möselman ömmäte siña
Yäşärgä köç birgänen.
Här tatafta, här minutta
Tik igelek eşläp kal,
Hoday Täğalä karşına
Saf möselman bulıp bar.
YÖRÄKTÄ SÖYGÄN YaRIM
Bülmädä tınlık urnaşkan.
Däftärdä yögerä qaläm.
Kemder yaza, kemder tıñlıy,
Ä min hıyalda kalam.
Sine kürsäm, ällä nişlim,
Telsez kalam, yugalam.
Ägär yanımda bulmasañ,
Sagınu utında yanam.
Artık yaratudan kurkam,
Söyärgä köçem citärme?
Bähet koşı kullarımnan
Ällä oçıp kitärme?
Mähäbbätle dönya matur,
Härkem taba üz parın.
Aralar yırak bulsada,
Yöräktä söygän yarım.
ALTIN ALMAM
(Tormış iptäşem İlsöyärgä bagışlana)
İlsöyärem, maturlıgıñ
Tiñlär idem koyaşka.
Talga ürelgän ak göldäy
Birelmiseñ sagışka.
Sineñ altınday kullarıñ
Bar dönyanı göl itä.
Üzeñ açık bulgangamı,
Härkem sine üz itä.
Sinnän dä qaderle keşe
Yuk ikänen min beläm.
Min dä siña, tormış çäçkäm,
Kaygı-häsrät kitermäm.
YaZLAR KİLÄ
Yaz citügä – kürşelärem
Tañ belän bergä uyanıp,
Basuga çıgıp kitä,
Korıç atına utırıp.
Boday çäçep - boday sugıp
Altın börteklär igä.
Köz citügä şul ikmäklär
Mul uñış büläk itä!
MİN BÄHETLE
Hoday miña barısın da birde,
Kaygısın da, sagış-şatlıgın.
Büläk itte tatlı-utlı yazmış –
Şiğriyätneñ serle sandıgın.
Hoday miña barısın da birde,
Haklık, aklık yulın kürsätte.
Küpme üttem sikältäle yullar,
Yalgışlarım bulsa – kisätte.
Bu tormışnıñ taygak yullarında
Küpme yöklär tarttım, yäşnädem.
Barısıda ütte yöräk aşa,
Nahak süzdän, kayçak, çäçädem.
Tar küñellär nurnı sündermäkçe,
Kaplamakçı buldı Koyaşnı,
Uy-hıyalım mäñgelektä gizde,
Ay-yoldızlar belän totaştı.
Küñellärgä ilter yullar – urau,
Bäğırlärne çirter yul – ozın.
Min bähetle, saflık, şatlık birsä,
Yörägemnän çıkkan bu cırım.
SAGIŞLARGA MİNE ÇORNAMA
Sin tügelder kötkän,
Söyü küptän kitkän –
Sagışlarga mine çonama.
Yullarıma çıgıp,
Kullarıñnı suzıp
Söyü cırın berük cırlama.
Yazlar küptän kitkän,
İnde közlär citkän –
Yullar yabık häzer kiregä.
Koçaklarıñ cäyep
Küñellärneñ cäyen
Sin uylama alıp kitärgä.
Yäşlektäge dustım,
Väğdäläreñ bozdıñ,
Yañaların birmä haman da.
Yazlar küptän kitkän,
İnde közlär citkän,
Yullar yabık ütkän yazlarga.
UYLANULAR HÄZER BAŞKAÇARAK
Uylanular häzer başkaçarak...
Sikältäle tormış yulları...
Küñellärgä häzer yışrak kilä
Mähäbbätneñ neçkä kılları.
Artta kaldı bergä yörgän yullar,
Cırlap ütkän yäşel bolınnar.
Töşläremdä haman yılmayasıñ,
Ezärlekli sineñ tolımnar.
Ütkännärem haman küz aldında
Ä alda bit küpme sınaular.
Gazap utlarında mäñge yanıp,
Mähäbbät nazına susaular.
Kiçereşlärem belän üzgämen,
Oçraşunı kötä küñelem.
Hıyalımda gına bulsa da,
Uylıymın min haman ütkänem.
KİTÄSEÑDÄMENİ...
Kitäseñdämeni yannarımnan?
Başkalarnı östen kürdeñme?
Al tañnarda yıfäk cillär belän
Başkalarnıñ çäçen ürdeñme?
Ay nurına çumıp iserdeñme?
Anıñ härber nazlı süzennän?
Yöräklärne bäyläp torgan hislär
Saf ide bit... nik, nik özelgän?
Duslarnıñmı küze tide bezgä,
Doşmannarmı ällä kargadı?
Yazdan aynımagan hıyallarga
Yava usal yazmış karları.
Kitäseñdämeni yannarımnan?
Saf hislärgä nindi üçeñ bar?
Kitäseñme? Moñnar arasınnan
Sine genä tabar köçem bar.
KÖTÄM
Täräzägä töbäp karaşımnı,
Kiçläremdä küzem taldırıp,
Kilereñne kötäm, könnäremneñ
Yarsuların çitkä kaldırıp.
Yäşläremä mançılmıymın äle,
Ömet belän ütä könnärem.
Tik, nigäder, tañnarımda gına
Dımsulangan bula mendärem.
Kötäm sine, nazlı süzläreñne
Koçagıña çumıp tıñlarga.
Sine kötäm, barı sine genä
Kiçläremne yalgap tañnarga.
Tañnarımda ägär kimi kalsañ,
Koyaşlı kön yuldaş kötkändä,
Sine kötäm, barı sine genä
“Köt”, - dip äytmäsäñ dä kitkändä.
KİTSÄ KİTÄR HİSLÄREM
“Maturım”,- dip äytkän süzeñ,
Cannı eretkän nazlarıñ.
Yazlar alıp kilde miña
Sineñ söyü nazlarıñ.
Küzläremdä - bähet nurı,
Yöräktä – kaynar yalkın.
Yanıplar kitärbez kebek
Yanıma kilsäñ yakın.
Başlarımnı äyländerdeñ,
Uttay kaynar hislärem.
Ber kürüdä ğaşıyq buldım,
Yanıp betsäm nişlärmen?!
KUYAN KÜÇTÄNÄÇE
Kümer ise señgän ikmäk,
Bäräñge – köldä peşkän.
Äti kuyan küçtänäçen
Apkayta ide eştän.
Tau çiyäse, cir ciläge,
Tiyen birgän çiklävek,
Açı yua, kuzgalagı,
Bula ide citärlek.
Yalanayak yögereşep
Çıga idek karşına.
Niçä bala karşı ala –
Çıktı öleş barsına.
Şul küçtänäçlärneñ täme,
Mäñge kaldı isemdä,
Ätineñ bülep birüe
Küz aldında bügen dä.
***
...İldä yuk bit şundıy huca
Tigez itep bülüçe.
Kimsetelgännärneñ zarın
Üz zarı dip belüçe,
İl halkınıñ yäşäü şartın
Aynık baştan kürüçe.
HEZMÄT CIRI
Şıbır-şıbır yañgır yava
Cirne irkäläp.
Koyaş ta nurların sibä –
Çıga irtäräk.
Kombaynnar, troktorlar
Görläve bergä.
Saban turgayı moñına
Ähändäş kilä.
Işanıç häm ömet östäp
Härbär küñelgä
Hezmät cırı şaulıy
Möslim kügendä.
İLSÖYÄRNEÑ GÖLLÄRE
Ällä nindi nurlı, yaktı
İlsöyärneñ gölläre.
Sular sibä gölgä söyläp
Küñeleneñ serlären.
Yäşeleräk, çäçkäleräk,
Kürkämeräk anıñ göle.
Yaktılıkta, yahşılıkta
Härçak anıñ küñele.
Maturımnıñ – matur göle,
Küñelemä şifa birä.
İgelekle orlıkların
Tirä-yagıma sibä.
KADAK, ÇÜKEÇ KİRÄK
Kadak, diyep teşe töşä,
Çükeç kiräk, dip yılıy.
Birmi kara sin añarga,
Artıñnan ber dä kalmıy.
Cafalıy ul änisen,
Ätisennän dä sorıy.
Kadak belän çükeçne
Uyınçık diyep uylıy.
Kadak belän çükeç alsa,
Bar dönyasın onıta.
Öylär salam sezgä, diyep
Ätisen ul yuata.
Çükeç sukkan barmagınıñ
Avırtuın uylamıy.
Yeget keşe berkayçan da
Änisenä zarlanmıy.
KAPKA TÖBE
Kaytkan sayın tugan avılıma
Karaşım gel kapka töbendä.
Küz aldıma kilä duslar belän
Utırgan çak aylı tönendä.
Çıñlaganday sıman talyan moñı
Muhanıma cırnı ozatıp
Uram buylap aga kömeş moñı
Yokısınnan barsın uyatıp.
Yoklıy almıy yatkan äbilär dä
Moñ tıñlarga täräzä açalar.
Söyü kötkän kızlar öydän çıgıp,
Kapka töplärenä basalar,
Här yıl sayın kapka töpkäyläre
Yäşel ülän belän kaplana.
Yäşel ülän baskan kapka töben
İskä alıp, küñel şatlana.
ALAR –GOMER DÄVAMI
Sineñ barlıgıñnı belü belän
Yörägemnän tübän urında,
Bar uylarım, hislär, toygılarım,
Tuar balam, sineñ hakında.
Balam bulaçak! – digäç, ätiyeñneñ
Kükkä tide, güyä, tübäse.
Tuar könnäreñne sanap kötte,
Bik teläde tizräk küräse.
Här balanıñ tamırları aşa
Aga ata-ana kannarı.
Bala tusın tigez mähäbbättä
Bulır gomerlärneñ dävamı.