Ciñgäçäyneñ İke Ulı

Hikäyä

Ciñgäçäyneñ ike ulı da iple häm kamillek hucası bulıp üstelär. Berse, hiçşiksez, adäm zatına kötüçe sıyfa­tında ber başlık-türä däräcäsenä ireşer sıman ide, ikençese mullalık märtäbäse belän halıkka hezmät itär, ahrı­sı. Dönyalık öçen ikese dä kiräkle häm alardan başka mömkin tügel ikänlegen härkem beläder? Halık başlıkları­nıñ näq şundıylardan buluı bik tä yahşı inde ul. Ämma dä cebek, peşmägän bulmasınnar.
Ciñgäçäyneñ atası Minsäğıyr abzıy televizor karap utırganında, soñgı yañalıklarga bäyä birgändäy, ozak häm cöpläp söylägän curnalist äfändeneñ süzlärenä iyärep:
— Täüfıyk ul ahmakta da, añlıda da bula. Anıñ menä bulgan keşese östä utırsın ide,— dip östäp kuydı.
Ciñgäçäyneñ kolakları ürä tordı. İke malayı da barmak bökläp:
— Ber!— didelär.
«Malaylar — şäp, malaylar akıl öyränä!»— dip, bu hälgä söyenep kuydı Minsäğıyr abzıy häm tagın da ber-ber hikmätleräk süz äytergä äzerlände. Ämma älegä küñele buş ide. Akıl agaçı cimeş birergä aşıkmadı, hätta çäçäk atar­ga da cıyınmadı. Minsäğıyr abzıy televizor karavında buldı. Çeçnya halkın sügep yatkan curnalistnıñ süzläre eçen poşırganga gına:
— Beläsez, pıçagım! Halık belän sugışuda ciñü mömkin tügel! Halık — ciñelüsez ul!— dip äytep kuydı.
Malaylar şunda uk kolaklarına salıp kuydılar häm:
— İke!— didelär.
Närsä öçen başın katırıp utırganın onıtıp cibärgän Minsäğıyr abzıy tiz genä akılın cıyarga ölgerde. Ki­tap uku belän mäşgul ciñgäçäy küzlek östennän genä alarga küz salıp aldı. Ğailä belän şuşılay bergä kiç uzdıru­lar anı härvakıt söyenderä ide. Malayları kızıl alma kimerä-kimerä räsem yasıylar.
Şunda berseneñ kulınnan qaläme töşep kitte. Şunda uk Minsäğıyr abzıy:
— Buldıksıznıñ kulında koral tormıy!— dip äytep kuydı.
Malayları berdäm:
— Öç! — diyärgä tiyeş idelär. Ämma ul süzläre işetelmäde. Minsäğıyr abzıy, ällä işetmädelär inde dipter, ka­batlap kuydı:
— Buldıksıznı koralı da tıñlamıy!
Malayları hiçşiksez:
— Öç! — diyärgä tiyeş idelär.
Ciñgäçäy dä küzlek östennän genä äle ullarına, äle irenä karap-karap aldı. Malayları haman da räsem yasau belän mäşgul idelär. Tellären çıgara-çıgara, başların uñga-sulga salındıra-salındıra mäş kildelär.
«İşetep ölgermädelär bugay?» — dip, Minsäğıyr abzıy tagın da elekkege fikeren yañartıp kabatladı:
— Kulı belmägänneñ karandaşı da idängä tägäri!
İşetergä tiyeş bulgan «öç» süzen bu yulı da malayları avızlarınnan çıgarmadılar. Barı tik:
— Änkäy, ätigä ni bulgan?— dip aña karap kuydılar.
Bu hälgä Minsäğıyr abzıy bik tä ğarlänep:
— Bolardan kötüçe dä, dogaçı da çıkmas,— dip, sügenä-sügenä çıgıp kitte.
Şunda gına malayları bertavıştan:
— Öç! — didelär häm, eşlären taşlap, televizordan üzläre telägän kanalnı kararga dip divanga sikereşep me­nep utırdılar. Güyäki dönyalıkka alar ikese genä huca bulıp kaldılar.

İyün-avgust, 2000.